Бухгалтерлік кітаптар

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

7-ТАРАУ
БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТІҢ ЕСЕПТІРКЕГІШТЕРІ ЖӘНЕ НЫСАНДАРЫ
7.1. Есептіркегіштердің түсінігі, түрлері мен нысандары
Өткен тарауда шаруашылық әрекеттерін құжаттандыру есеп жұмысының
бірінші кезеңі болып табылаытындығы туралы сөз еткен болатынбыз. Алайда
құжаттарда тек жеке шаруашыылық әрекеттері ғана тіркеледі, сондықтан
құжаттандыру шоттарда жүзеге асырылатын осы әрекеттердің жүйелі
топтастырылуы мен қорытындылануын бере алмайды.
Шоттар бойынша шаруащылық әрекеттеріндегі жазбаларын меңгеру
шоттардың Т-бейнелі сызбасын әлі күнге дейін пайдаланып келдік. Ал тәжірибе
жүзінде осы мақсаттарға есептіркегіштер қолданылады.
Есеп тіркегіштер дегеніміз – шаруашылық құралдары мен әрекеттерін
тіркеу үшін пайдаланылатын кестеленген қағаз парақтары.
Есептіркегіштері жазбалар алдын-ала рәсімделген және өңделген алғашқы
құжаттардың негізінде жасалады және есеп жұмысының маңызды учаскесі болып
табылады, өйткені есептің уақыттылығы, бухгалтерлік есеп беруді тапсырудың
сапасы мен мерзімі олардың дұрыстылығы мен уақыттылығына байланысты болып
келеді.
Бухгалтерлік есеп жүргізу тәжірибесінде есептіркегіштерінің әр түрлі
нысандары қолданылады, бірақ олардың барлығын мына белгілері бойынша
топтастыруға болады:
• Сыртқы түрі;
• Бухгалтерлік жазбалар сипаты;
• Есеп жазбаларының көлемі және олардың қорытындылау дәрежесі;
• Құрылу нысандары.
Сыртқы түрі бойынша есептіркегіштер бухгалтерлік кітаптарға,
карточкаларға, бос парақтарға, электрондық түрлерге бөлінеді.
Бухгалтерлік кітаптар дегеніміз шаруашылық әрекеттері жазбаларына
арналған түптелген кестеленген және нөмірленген қағаз парақтары. әрбір
кітаптағы беттердің кестеленуі мен тіркегіштеріне сипаты жазбалардың сипаты
мен тітіркегіштердің мақсатына байланысты әр түрлі болып келеді. Кітап
ереже бойынша бір жылға ашылады, оның бірінші бетінде жазбалары бір жыл
бойы жүргізілетін шоттар мен субшоттардың атаулары беріледі. Өте маңызды
мақсаты бар кейбір кітаптарда барлық парақтары тігіледі және Осы
кітаптарсынша парақ нөмірленген және тігілген деген жазу жызылып, жауапты
тұлғалардың қолтаңбасымен және мөрмен бекітіледі.
Негізгі есептіркегіш ретінде кітаптар ХІІІ ғасырдан бастап кеңінен
қолданыс тапқан. Ұзақ уақыт бойында кітаптар есептіркегіштердің жалғыз ғана
түрі болып табылды.
Олардың жүргізілуінің бірқатар мәнді кемшіліктері бар, оның ең
бастысы кітаптағы жазбаны бір уақытта тек бір ғана жұмысшы жүргізгендіктен,
есеп жұмысшыларының еңбегін бөлу қиындығы. Бухгалтерлік кітаптарды қолдану
есептің автоматтандырылу мүмкіндігіне жол бермейді. Сонымен қатар кітаптар
түптеудің оң қасиеттері бар екендігін атап өтеніміз де жөн. Оның ішінде,
парақтарды түптеу және үздіксіз бекіту есеп жазбалары парақтарын жоғалтудан
және әр түрлі қасықана әрекеттерден сақтаудың маңызды құралы болып
табылады.
Сондықтан бухгалтерлік кітаптар қазіргі кезде жеке объектілердің
таладу есебі, сондай-ақ жинақату есебі (Бас кітап) мен кассалық
әрекеттердің есебі (кассалық кітаптар) үшін пайдаланылады.
Карточкалар – бұл баспаханалық әдіспен қажетті реквизиттері басылған
шамамен қатты қағазда кестеленген жеке беттер. Карточкалар оларды
карточкада бірге сақтауға мүмкіндік беретін белгілі стандарттар мөлшерде
болады.
Картотекамен жұмыс жасауды жеңілдететін бірқатар әдістемелері бар.
Оның ішінде, картотека индикатор деп аталатын әр түрлі түстегі
пластинкалармен бекітілетін қажетті картон бөлгіштерімен тауарлар мен
топтарға бөлінуі мүмкін. Ол карточкаларды жылдам табу үшін жасалады.
Карточкаларды ашу кезінде оларды рет-ретімен нөмірленетін арнаы реестрде
тіркейді. Бұл-оларды сақтауға бақылау жасауға, ал карточканы жоғалтқан
жағдайда қайта қалпына келтіруге мүмкіндік береді.
Карточкаларды материалдар, дайын өнім, тауарлар есебінің айтарлықтай
талдау шоттарының саны жүргізілетін есеп жұмысының учаскелерінде қолдану
дұрыс. Картотекада карточкалар топтар бойынша орналастырылады. Демек,
материалдар бойынша карточкалар материалдар түрі бойынша, ал оның ішінде
сорттары, мөлшерлері және басқа да белгілері бойынша орналастырылады. Есеп
беруге тиісті тұлғалармен есеп айырысу, әр түрлі дебиторлармен және
кредиторлармен есеп айырысу алфавит бойынша құрылады.
Бухгалтерлік кітаптардан карточкаларға көшу бухгалтерлік есептегі
жазбалар техникасының жетілгендігін көрсетеді. Карточкаларды пайдалану
бухгалтерия қызметкерлері еңбегін бөлуге, олардың еңбек өнімділіктерін
жоғарылатуға,
есептіркегіштерінің автоматтандырылуын кеңінен қолдануға мүмкіндік береді.
Бос парақта карточкаларға қарағанда мөлшері жағынан біршама үлкен,
тіркегіштердің көптеген санынан тұрады дәне күнтізбелік тәртіппен есеп
мәліметтері рет-ретімен жинақталады. Оларды журналдар деп атау қабылданған.
Олар жеке парақтарды алуға және оңай салуға мүмкіндік беретін арнайы
папкаларда немесе тіркегіштерде сақталынады.
Электрондық әдіспен дайындалған тіркегіштері дегеніміз –
ақпараттардың автоматты жолымен алынған арнайы тіркегіштер. Оларда болатын
мәләметтер әр түрлі деңгейлі қорытындыларға бөлінудің арнайы белгілері
бойынша топтастырылады: жеке, аралық, жалпы және біріктірілген. Электрондық
әдіспен дайындалған тіркегіштер есеп пен басқаруға барлық қажетті
мәліметтерден тұрады.
Есепте есептіркегіштердің қандайда сандарының-кітаптар, бос
парақтардың қолданылуы олардың ерекшіктерімен және кәсіпорынның есеп
саясатымен анықталады.
Есептіркегіштер бухгалтерлік жазбалар сипаты бойынша келесі топтарға
бөлінеді: хронологиялық, жүйелі, аралас.
Хронологиялық тіркегіштер шаруашылық әрекеттерін рет-ретімен кезегі
бойынша тіркеу үшін пайдаланылады. Хронологиялық есептіркегіштерге мысал
ретінде есептің мемориалды-ордерлік нысаны ретінде жүргізілетін арнайы
тіркеу журналын алуға болады. Журналда шаруашылық әрекеттері олардың
бухгалтерлік жазбалармен ресімделу шамасы бойынша тіркеге алынады:
жазбалардың реттік нөмірі, оның күні мен сомасы жазылады. Яғни, журналда
тіркелген әрекеттердің жалпы қорытындысы шоттар бойынша жазбалардың
толықтылығын тексеруге мүмкіндік береді.
Жүйелік есептіркегіштерде шаруашылық әрекеттері
корреспонденцияланатын шоттар бойынша тіркеледі. Оған мысал болып Бас
кітап, талдау есебінің кітаптары мен карточкалары табылады.
Шаруашылық жүргізу тәжірибесінде аралас тіркегіштер кең қолданыс
тапты. Оларда хронологиялық және жүйелік жазбалар біріктіріледі. Аралас
тіркегіштерде жазбалар неғұрлым көрнекті, есептіркегіш бойынша еңбек
шығындары қысқартылады, хронологиялық және жүйелік жазбалар біріктірілген
есеп тіркегішінде жүргізілгендіктен, қате жіберу мүмкіндігі де кемидә.
Аралас есептіркегіштерге хронологиялық және жүйелік жазбалар біріктіріліп
берілетін журнал-ордерлер мен ведомостары жатады.
Есеп жазбаларының көлемі және оларды қорытындылау дәрежесі бойынша
есептіркенгіштер жинақтау және талдау мәліметтері есебіндегі әр түрлі
мақсаттарға байланысты жинақтау, талдау және аралас тіркегіштеріне
бөлінеді.
Жинақтау есептіркегіштері жинақтау ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.