Бөлінбеген пайда есебі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Бухалтерлік есеп көптеген жылдар бойы ғылымдар сияқты дамып, қоғамның
экономикалық-әлуметік жағддайларына сай өзгерістерге ұшырап келе жатқан
соңдай -ақ өмірде өзінің ерекшілігімен оқшауланатын ғылым болып табылады.
Белгілі ғалым Б.Де Солазано осы ғылым туралы .Бухгалтерлік есеп барлық
ғылымдар мен өнердің ең алдында тұрады,басқалары онсыз өмір сүре алмаса
,бухгалтерлік есеп үшін олардың ешқайсысы қажет емес деген болса ,оның
әріптесі Р.А.Фаулки Есеп бұл барлық бизнестің тілі ,яғни философиясы деп
атаған. Бухгалтерік есеп ұйымның қаржылық ақпараттарың өлшейтің ,өңдейтің
есептейтің және оны пайдаланушыға жеткізіп отыратың жүйе болып табылады.
БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕП-басқару жүйесінде ең манызды орындардың бірін
иленеді.Бұған дәлел ретінде Бірікен ҰЛТТАР ҰЙЫМНЫҢ 1992-жылы өткізген
конференциясында Есептей алмаған басқара алмайды –деген сөздің бекер
айталмаған атап өтуге болады.жалпы бухгалтерлік есеп ұйымғаоның қаржылық
жағдайын жоспарлау,бақылау,бағалау,және талдау секілді функцияларды
орындауүшін қажет. Сонымен қатар бухгалтерлік есеп кәсіпорынның активтері
мен мінтеттемелері,капиталы және өндірілген өнімдері және олардың
сатылғандығы туралы ақпараттарды жинақтап көрсетеді,Тек қана бухгалтерік
есеп арқылы ұйымның табыстары мен шығындары және шаруашылық қызметтің соңғы
қаржылық нәтежесін анықтауға болады.Бухалтерлік есептің ақпараттық жүйесі
қаржылық сытқы және басқарушы ішкі есеп болып екіге бөлінеді.Басқарушы есеп
кәсіпорның қаржылықақпараттарын ішкі пайданушыларға жеткізіп отыратың жүие
болса ,ал қаржылық есеп жоғарыда айтылған қаржылық ақпараттарды ішкі
пайдаланушымен қатат сыртқы пайдаланушыға жеткізіп отыратың жүие.Яғни
басқарушы есептың мәліметің кәсіпорын басшылары қандайда бір шешім қабылдау
үшін пайдаланса,қаржылық есептің мәліметіңбұлармен қоса жабдықтаушы
мердігер кәсіпорындар,банк мекемелері ,салық оргындары және тағыда
басқалары пайдаланады.Кез-келген ұйым үшін қаржылық есеп міндетті түрде
жүргізілетің және оның тәртібі әрбір кәсіпорның экономикалық саясатына
байланасты.
Бүгігі танда ел
эканомикасын нарықтық жолға көшуіне байланысты жңаң кәсіпкерлік
қызметтердің пайда бола бастуына сәйкесбухгалтерлікесептің манызы мен ролі
арта түсуде. Осыған орай бухгалтерлік есептің мазмұны мен құрлымына
өзгерітер енгізілді .Еліміздегі жүргізіліп отырған бухгалтерік есеп жұмысы
толығымен халықаралық қаржылық есеп беру жұмысы талаптарына сай
орындалады.Міне осыларды ескере отырып бұрың есепші деп саналатың келген
бухгалтер маманы кәсіпорның қаржылық жағайың анықтап,бағалапесептеп
отырумен қатар кәсіпорын мен алдағы уақыттағы экономикалық әл-ауқатың
дамату.
МЕНШІКТІ КАПИТАЛ ЕСЕБІ
Өндіріспен сауд а мен немесе кәсіпкерліктін басқадай түрімен айналасатын
Шаруашылық қызметпен айналасу үшін белгілі бір мөлшерде матералдық
құндылақтары ақшалай қаражатары қаржылық салымдары мен алдағы уақыттарда
табыс табу мақсатында жұсаған шығындары мен
Алашақтары блуы қажет. Осы жоғарыда аталғандардың ақшалай жиынтығы капитал
болып саналады .Шаруашылық субектінің ағашқы құралдармен кезде оның
капиталы КАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ занында қаралған мөлшерден кем болмауы тиіс
және де ол сол субектінің құрылтайшынің акцонерлердің ақшалай,заттайжәне
басқадай түрде қоғамға қосқан үлестерің құралады .Кейінгі уақытарда
субектінің капиталы өзінің қызметі баысында тапқан таза табысы және
сондай –ақ басқадакөздерден тегін түскен мүліктер
Мен ақшалай қаржылар есебімен өсіп отырады.
Жалпы шаруашылық субектінің есебін жүргізу барысында жұмыс істеп
түрғанқызмет атқарушы яғни қолданыстағы капиталы және оның құрамы
мен құрлымы бухгалтерлік баланстын активінде көрсетіледі ал капиталдың
қаржыландыру көздері баланстын пассивінде көрсетіледі .
Субектің мүлкінің құрамы
Субектің барлық мүлкі (қызмеи атқарушы капитал айналыстан тыс және
айнылымға активтер болып 2бөлінеді . Мүліктерді қызмет атқару мерзіміне
қарай негізгі айналымнан тысактивтержәне айналымдағыактивтер болып
2бөлінеді.
Негізі(айналымнан тысактивтер негізгіқұралдардан,матералдық емес
активтерден,қаржылық ұзақ мерзімді инвестицядан,аяқталмаған құрлыстан
құрылады.Жалпы айналымнан тыс активтер шаруашылық субектінің материалдық
техникалықбазасын жасуға және дамытуға арналады.
Айналымдағы активтер шаруашылық субектініңатқаратын қызметінен пайда табу
үшін пайдаланады.Олардың қатарына ақшалай,қаржылыққысқа мерзімдік қаржылық
салымдар тауарлық матералдыққорлар дебеторлық алашақтар және басқадай
активтержатады.Субектімүліктерініңк апиталның құралу көздері оның
негізгіқұралдарымен айналымдағықаражатарының құнынанқұрылады.Шаруашылық
субектініңменшікті капиталның көздері болып мыналар саналады.
Жарғылық капитал
Резервтік капитал
Бөлінбеген пайда жабылмаған зиян
Шаруашылық субектілері өздерінің меншікті қаржыларынанбасқақарыз
қаражаттарында пайдаланады.Ал олардың қатарынақысқа және ұзақмерзімді
неселерқарыздар аванстаржәне кридеторлық борыштар жатқызылады.Жарғылық қор
меншік иесісубектілерінің(кәсіпорның жарғысында қаралған қызметтерің
қамтамасызету үшінинвестицяланғанқаржыларыніңсома сы болып табылады.Жарғылық
қор мөлшері субектің жарғысында немесе басқада құылтайшылық құжаттарда
тиісті өзгерстер жеткізілгеннен кейін ғана өзгеруі мүмкін.

ҚОСЫМША ТӨЛЕНГЕН КАПИТАЛК-қоғамның өзінің акцияларың олардың
атаулынаминалдық құнынан артыққұнмен ,сатқаннанпайда болған құн
айырмашылығымен туындайды.
ҚОСЫМША ТӨЛЕНБЕГЕН КАПИТАЛ-негізгі құралдар мен инвестицияны қайта
бағаланады олардың құнның өскен сомасынан және таға басқалардан туындайды.
РЕЗЕРВТІК(САҚТЫҚ САҚТАУЛЫ КАПИТАЛ –келешкете алдағы уақытта болуы
мүмкін ,шығындардың орның толтыруға арнайы шаруашылық субектісі өзінің
таза пайдасынан табысынан бөлінген меншік тіккапталның бір
бөлігі.Резервтік капиталніңмөлшері мен құрылуы тәртібі Қазақстан
Республиғканың зандары шаруашылық субектінің қоғамның жарғысында қаралады.
БӨЛІНБЕГЕН ПАЙДА ТАБЫС-шаруашылық субектінің кәсіпорның жалпытабысынан
пайданың барлық шығындарың өтегеннен,бюджетке төленген салық сомасынанжәне
табыстан пайдадан басқадай бағттарға пайдаланғаннан қалған бөлігі болып
табылады.

ЖАРҒЫЛЫҚ КАПИТАЛДЫҢ ЕСЕБІ
Кәсіпорнның жарғылық капиталның мөлшері сол ұйымның шығарған акцияларының
түрлері жәй және артықшылығы бар акциялардың сандары ,сондай ақ біракциянің
атаулы наминалдық құнына сәйкес акционерлік қоғамның,серіктестіктердің
,өндірістік кооперативтердің жалпы жиналысында бекітіледі Жалпы кез-келген
ұйымның жарғысы тиісті мемлекеттік органдарда ,әділет министірлігі
тіркеуден өткізілуі тиіс.Қандайда болмасын қоғамнің акциясынсатып алатын
мүшесі ол акцияларды қоғамға немесе үшінші тұлғаға сатуға ұсыныс жасауына
құқы бар.Кәсіпорындада жарғылық капталдың есебі Жарғылық қорбөлімінің.
ЖӘЙ АКЦИЯЛАР
АРТЫҚШЫЛЫҒЫ БАР АКЦИЯЛАР
САЛЫМДАР МЕН ЖАРНАЛАР
деп аталатын бөлімше шоттарында есептелінеді. Акционердің акцияға жазылған
сомасына жарғылық қор құрғанда ,сондай-ақ қосымша эмссия жасау арқылы
жарғылық қор мөлшерің өзгергенде немесе акциялардыңатаулы наминалдық құның
өзгергеде жарғылық қордың өскен сомасына.
ДТ-Төлінбеген капитал шоты
КТ-Жай акциялар немесе Артықшылығы бар акциялар ,шоты түрінде
бухгалтерлік жазу жазылады.
Егер үлес қосушылар мен акционерлер қоғамға өз үлесің ақшалай түрде
салған жағдайда.
ДТ-
Ақшалар шоты
КТ-
Төленбеген капитал шоты түріндегі екі жақты жазуы ж азылады.
Бұл жағдай еліміздегі бас шоттар кестесіне сәйкес .
Шетелдегі валютадағышоттардағы ақшалар.
Есеп айырысу шотындағы ақшалар.
Ел ішіндегі валюталық ақшалар.
Кассадағы ұлттық валюта түріндегі ақшалар
Кассадағы шетелдік валюта түріндегіақшалар
Ал егер үлес қосушылармен акционерлер қоғамға өз үлесін матералдық емес
актив, негізгі құрал,материалдық құндылықтар тағы да басқа түрде салатын
болса.
ДТ-Материалды емес активтер
Негізгі құралдар
Материалды құндылықтар және тағы да басқа шоттардың тиістілері.
КТ-Төленбеген капитал деп атайтын шот түрінде бухгалтерлік жазу
жалылады.
Сондай-ақ серіктестіктердің акционерлік қоғамнан басқадай қоғамдық
жарғылық қорға қосқан үлестері мен жарналарының сомасына .
ДТ-Матералдық емес активтер
Негізгі құралдар
Матералдық құндылықтар
Ақшалар және тағы да басқа шоттардың тиістісі.
КТ-Салымдар мен жарналар шоты түрінде бухгалтерлік жазу жазылуға тиіст.
Қайтарылып алынған капитал деп аталатың шот акцонерлік қоғамның
акционерлерден сатып алған акцияларының есебің жүргізу үшін арналған Бұл
жағдайда кәсіпорын акционерден өз акцияларынсатып алған уақытында
бухгалтерлік есепте.
ДТ-Қайтарып алынған капитал шоты
КТ-Ақшалар шоты түрінде екі жақты жазу жазылады.
Егер акционерлік қоғам өз акцияларын айналымнан алып тастаған
уақытта,айналымнан алынған акцияның құнына
ДТ-Қарпайым акциялар немесе
Артықшылығы бар акциялар шоттарының тиісті,
КТ-Қайтарылып алынған капитал шоты түрінде бухгалтерлік жазу жазылады.

Осы айтылғандармен қатар кәсіпорындар Қосымша төленген капитал деп
аталатын шотта қоғамның өз акцияларың атаулы наминалдық бағасынан жоғары
бағамен сату барысында пайда болған сомалармен,ал Қосымша төленбеген
капитал деп аталатын шотта ақшаның құнсіздануына және тағы да басқа
жағдайларға байланысты ұйымніңнегізгі құралдарың,инвестиццяларынсондай-ақ
басқада активтеріңқайта бағалау нәтежесінде пайда болған капталдың өсу
сомалары есептелінелі. Жоғарыда айтылып өткендйе қоғам өз акцияларың
наминалдық бағасынан жоғары бағамен сатқан уақытындаақшалардың келіп
түсуіне қарай
ДТ-Ақшалар шоты
КТ-Қосымша төленген капитал шоты түрінде бухгалтерлік жазу жазылады.
Кәсіпорнның акцияларден акцияларды олрдың атаулы наминалдық бағасынан
төмен бағасымен сатып алуынан пайда болған айырма сомаға
ДТ-Қайтарылып алынған капитал шоты
Кт-Қосымша төленген капитал шоты түрін қайта бағалағаннан алынатын
сомаларына. де бухгалтерлік жазу жазылады.
Дт-Негігі құралдар
Матриалды қндылықтар
Инвестицялар және тағы да басқашоттардың тиісті
Кт-Негізгі құралдарды қайта бағалағаннан
Инвестицяларды қайта бағалағананан алынған қосымшы төленбеген
капитал.
Басқада қосымша төленбеген капитал шоттарының тиістілері түріндегі
бухгалтерлік жазу жазылады.
ЖАРҒЫЛЫҚ КАПИТАЛ – жарғы деген сөзден алынған –ұғымды анықтайтын
ережелердің жиынтығы белгілі үиымның атқаратың қызмерттерінің тәртібі
немесе актив құрылтайшыларының екінші жағынан көрінуі,яғни қаржылық қорға
салынған активтердың жалған немесе наминалдық құны.
РЕЗЕВТІК КАПИТАЛ
Акционерлік қоғамдармен басқада шаруашылық сбъектілері өздерінің таза
пайдасы есебінен жоғарыда айтылғандай резервтік капиталқұрады. Бұл
резервтік капиталдың мөлшері қоғамныңжарғысында белгіленеді ,бірақ та ол
субъектінің жарғылық капиталының 10 пайызымен процентімен кем болмауы
керек.Ақшаның құнсыздануна,өндірістің өркендеуіне ,сондай ақ басқа да
жағдайларға байланысты шаруашылық субъктіңіңжарғылық капиталы көбейген
уақыттарда резервтік капиталда оған сәйкес артып отыруға тиіс .Резервтік
капиталдағы жинақталған сома алдын –ала болжалмаған төтінше жағдайлардан
болатың шығындарды үшін жұмсаланады. Жалпы резевтік капиталдағы
жинақталатың сомаларды жұмсау тәртірі ,акционерлік қоғамның жарғысында
бекітіледі. Резевтік капиталдың жұмсауына байсанысті келесі есепті кезен
ішінде қоғомның жарғысында көрсетілген мөлшерге тен етіп қайтта
қалыптастыру қажет етеді. Акционерлік қоғамдар немесе басқа да субъектілер
өздерінің тапқан таза пайдасының есебінен әртүрлі бағыттарға байланысты
құруына болады. Бұндай бағытта құрылған қор сомаларың керкті уақытында
жұмсағаннан кейін қайта қалыптастыру субъті үшін міндеті болып саналынбайды
.
Резервтік капитал акционерлік қоғомнің және басқада тараптардың таза
табысының есебінен қалыптасатің меншік капиталынің бір бөлігі .Резервтік
капитал субъектінің негізгі оперативтік қызметінен алынған зияндарын жабуға
және ағымдағы табыс жеткіліксіз болған жағдайда дивиденттерді төлейге
пайдаланады.Резервтік капитал құру және оны пайдалану құрылтайшылық
құжаттармен және қолданыстағы заңдармен анықталады.Резервтік капитал
Жарғылық капиталмен және басқа да қаражаттармен бірге бухгалтерлік
баланстың пассивінде көрініс табады және ол кәсіпорынның меншік капиталы
болып табылады.
Резервтік капиталдың есебі 55-ші . ( Резервтік капитал ) бөлімшесінің
мынадай пассивті шоттарында жүргізіледі.
551-ші Заңдармен белгіленген резервтік капитал және 552-ші басқа да
резервтік капитал.
Заңдармен белгіленген резервтік капиталдың есебі .
Шаруашылық жүргізуші серіктестіктерінің ( ЖШС , АК) және
басқалары.Резервтік капиталы құрылтайшылардың құжаттарында (жарғысында
құрылтайшылардың шарттарында ) белгіленеді, сондай-ақ белгіленген тәртіп
бойынша мемлекеттік тіркеуден өтеді. Жыл сайын түскен таза табыстан аударып
отыру акционерлердің жалпы жиналысында белгіленеді. Оның мөлшері
жарияланған жарлық капиталдың 15% -нен кем болмауы керек .
Резервтік капиталдары қалыптастырылған кезде 561шоты дебеттеледі де
551 шоты кредиттенеді.Резервтік капитал қаражаттарын пайдалану 551 шоттың
дебетінен мына шоттардың кредитінде көрініс табады:
621,622,687 артықшылы бар акционер бойынша төлем жасауға қажет қорнысы
болмаған жағдайда серіктестіктердің резервтік капиталының ішіндегі
дивиденттердің есебінен төлеген кезде 561 шот Есепті жылдың бөлінбеген
табысы жабылмаған зияны зиян шеккен сомманы резервтік капиталдың есебінен
тапан кезде .
Басқа да резервтік капитал есебі , 552-ші Басқа да резервтік капитал
шотында жүгізіледі. Бұл шоттың заң тәртібіиен көзделген ен төменгі
мөлшерден тыс жасалған резервтік капиталдар есептеледі.552-шоттың дебиті
мен кредтіті бойынша шоттар корреспонденциясы шоттың кореспонденциясына
ұқсас . Бұндай резевтік кәсіпорының өзқалауы бойнша қалыптастырылады.
БӨЛІНБЕГЕН ПАЙДА.
Бөлінбеген пайда есебі.
Шаруашылық субъектісінің қорытынды табысынан бюджетке төленетін салықтарын
және табыстың есебінен өтелінетін басқадай шығындарды төлегеннен қалған
сомасы есепті жылдың Бөлінбеген пайдасы болып табылады. Шаруашылық
субъектілерінде бөлінбеген табыстың есебі 56бос шоттың:
561-есепті жылдың бөлінбеген табысы және 562-Өткен жылдардағы
бөлінбеген табысы -деп аталатын бөлімше шоттарында жүргізіледі.Бөлінбеген
пайда көбейгенде 561-Есепті жылдың бөлінбеген табысы шоты кредиттеледі.Ал
, керісінше ,бөлінбеген пайданың жұмсалуы немесе осы жылғы шеккен зияны 561-
Есепті жылдың бөлінбеген табысы шотының дебетінде жазылады.
Мысалы:561-Есепті жылдың бөлінбеген табысышотының дебетіне:
- 571-қорытынды табыс шотының кредитінен есеп беретін жылғы шаруашылық
субъектісінің шеккен қорытынды зиянының сомасы ;
- 551 және 552- шоттардың тиістілерінің кредитінен шаруашылық субъктісінің
жасалған резервке тиісті қордың сомасы;
- 662,622 немесе 687-шоттарының тиістілеренің кредитінен акционерлерге
төленетін немесе төлеген дивиденттер сомасы жазылады;

Акционерлерге дивиденттерді төлегеннен қалған есеп беретін жылдың
бөлінбеген табысының сомасы 561-Есепті жылдың бөлінбеген табысы
шотының дебетіне 562-Өткен жылдың бөлінбеген табысы шотының кредитіне
апарылады.
Жалпы акционерлік қоғамнаң немесе субъектінің құрылғаннан бастап
жұмсалынбаған таза пайдасы оның капиталы болып саналады. Кез келген
шаруашылық субъекті меншігі капиталының жалпы сомасы яғни барлық
активтері сомаларының қосындысын алып тастағандығы қлған сомасы
субъектісінің немесе акционерлік қоғамның жарғысында көрсетіліп
белгіленген жарғылық капиталының самасынан болмауы тиіс. Егер баланс
активінің нетто сомасы қоғамның жарғысында белгіленген жарғылық қордан
кем болған жағдайда субъекті қызметінің рентабельділігі төмен екендігі
көрсетеді.Бұндай жағдайда шаруашылық субъектісі жарғылық қорының мөлшері
қайта қайта қаралуға тисті .
Есепті жылдың соңында барлық шаруашылық субъектілердің
бухгалтериясында жнтінші табыста Шығындар (801-843) -деп аталатын
бөлім шоттарында 571-шотпен табылуы тиіс, яғни бұл шоттарда қалдық
қалмайды. Жоғарыда аталған жетінші бөлім шоттарын жазу барысында
бухгалтерлік есепте 701 мен 727 аралығындағы шоттар дебеттеленіп ,571-
жиынтық табыс-деп аталынатын шот кредиттеледі.Ал сегінші бөлім
шоттарын жазу барысында бухгалтерлік есепте 571- жиынтық табыс-деп
аталатын шот дебеттелініп , 801 мен 945- аралығындағы шоттар
кредиттеледі. Осы опрациялардың қорытындсы бойынша 571-шоттың дебеті мен
кредиттеледі сомалар салыстырылып , егер дебетіндегі сома артық болған
жағдайда шаруашылық субъектісінің атындағы жылы зиян шеккендігі , ал
кредиттік сома артық болған жағдайда шаруашылық субъектісінің ағымдағы
жылы өзінің істеген жұмысының қорытындысы бойынша пайда тапқандығы болып
табылады.
Егер шаруашылық субъектісі зиян шексе , жылдың аяғында -
561-Есепті жылдың бөлінбеген табысы-деп аталынатын шот дебетінің ,
571-Жиынтық табыс -деп аталынатын шот кредиттеленеді.
Ал егер пайда тапса :
571-Жиынтық табыс-деп аталатын шот дебеттеленіп,

561-Есепті жылдың бөлінбеген табысы-деп шоты кредиттеленеді.
Ж А Р Ғ Ы Л Ы Қ К А П И Т А Л .
Осындай бағалау кезіңен бастап ,бес жыл бойы шаруашылық жүргізуші
субъектілердің құрылтайшылары өздері қосқан сомаларының шегінен артық
бағаланған салымдарынасубъекті кредиторларының алдында бірлесіп жауап
береді.
Егер де салым ретінде субъектіге мүлікті пайдалану құқы берілсе, онда
бұл салым үшін төленетін төлемніңмөлшері , құрылтайшылардың құжаттарында
көрсетлген барлық мерзімі үшін есептелген сомадан анықталады.
Мүліктік құқы жоқ және басқа да материалдық емес игіліктерді жеке
салым ретінде жасауға рұқсат етілмейді, сондай-ақ қатысушылар серіктестікке
бір-бірінің қарызын өзара есептесуге жатқызуына болиайды.
Қосымша және жауапкершілігі шектелген серіктестіктерінің жарғылық
капиталының бастапқы мөлшері құрылтайшылардың салым сомасына тең болады
және құжаттарын мемлекеттік тіркеуден өту үшін берген күнінде , оның
мөлшері жүз айлық есепті көрсеткіштен кем болмауы керек.
Аталған серіктестіктер тіркеуге дейін өздерінің жарғылық капиталының
жалпы сомасының 25% -дай мөлшерінде соманы төлеуге міндетті. Бірақ ол
жарғылық капиталының минималды сомасынан кем долмауы керек . Жалпы
жиналыстың шешімімен бекітілген мерзімде серіктестіктерінің барлық
қатысушылары жарғылық капиталына берешегін толығымен өтеуі тиіс.
Ол мерзім серіктестіктің тіркелген күнінен бастап саналады және ол
бір жылдан аспауы керек . Егер де серіктестіктердің қатысушыларға берілген
мерзімде өз үлестері бойынша міндеттемесіне орындамаса , онда қатысушылар
өзінің есебінен бермеген үлесінің бір бөлігін қосуы керек, олмаса жарғылық
капиталы үлесіне дейін азайтылады.
Акционерлік қоғамның жарияланған жарғылық капиталының мөлшері бірыңғай
көрсетілген баплық шығарылған акцияның номиналды құнына тең болады. Қоғам
өзінің шығады деп жариялап қойған акционарының барлығын немесе тек бір
бөлігін ғана шығаруы және орналастыруы мүмкін . Ол жағдайда жабық
акционерлік қоғамы мемлекеттік тіркеуден өтпес бұрын жарияланған жарғылық
капиталының толық төленуін қарстырады.Ашық акционерлік қоғамы өзінің
жарияланған жарғылық капиталының кем дегенде 25%тіркеместен бұрын төлеуі
тиіс.
Жарияланған жарғылық капиталының минималдыашық акционерлік қоғам үшін
– бес-мың минималды есепиік көрсеткішін құрайды.
Акционерлердің жалпы жиналысында анықталған әрі жарияланған санының
шегінде акцияны шығарудың жағдайы , мерзімі, саны директорлар кеңесінің
шешімімен белгіленеді.
Қоғамның шығарылған жарғылық капиталының деңгейі шығарылатын
акцияның номиналдық құнына тең болады. Шығарылған жарғылық капитал жаңадан
шығарылған немесе сатып алынған және жойылған акциорына сәйкес өзгеруі
мүмкін . Бұл жерде шығарылған акцияның номиналды құнының жиынтыұ сомасы
әрбір қоғамтипіне белгіленген минималды деңгейден төмен болмауы керек.
Қоғамның жарияланған жарғылық капиталын ұлғайту және азайту туралы
шешім акционерлердің жалпы минималды қабылданады, бірақ оларды минималды
деңгейден төмендетуге рұқсат етілмейді.
Барлық кредиторларға кем дегенде 30 күн бұрын хабарланған соң,
жарияланған жарғылық капиталын азайтуға рұқсат етіледі. Бұл жағдайда
кредиторлар өзінің алашағын толық деңгйде , әрі тез арада талап етуге
құқылы.
Қоғам ақшалары жай және айрыұша болып келеді.
Заңға сәйкес акциялар акционерлердің келесі құқықтарын
қанағаттандырады:
- дивидендтер алуын;
- қоғамды басқаруына қатысуын ;
- қоғам жойылғаннан кейін одан қалған мүлікті бөлісуге қатыса алатындығын.

Қоғам тек жазулы акцияны шығаруға құқы бар .Иесі жазулы акцияның
қозғалысы , яғни акцияның өз ұстаушысының ауыстыру,қатаң тәртіпте арнай
құжатта – акционерлік қоғамның акциоенрлерінің тізімінде белглінеді.Иесі
жазулы акцияның құқын, тек тізімге енгендер ғана пайдалана алады.
А)Бухгалтерлік есеп туралы түсінік және оның атқаратын қызметі.

Бухгалтерлік есеп ұйымның қаржылық ақпаратын белгілі-бір әдістерімен
тәсілдері бойынша есептейтін , өлшейтін және оны өңдеп , тасымалдайтын
жүйе. Ол кәсіпорының жұмысын толығымен бақылап , алдағы уақытта
істелінетін жұмысын жоспарлап және сонымен қатар , ол ұйымның болашақта
атқарылытын жұмысын экономикалық талдау жасауға өте қажетті ғылым болып
табылады. Сондықтан бухгалтерлік есеп бүтіндей халық шаруашылығы
есебінің ең басты негізгісі болып саналады. Бухгалтерлік есеп көптеген
жүз жылдықтар бұрын пайда болып, бүгінгі күнде дамып келеді. Тайпалардың
арасындағы шаруашылық опрацияларына байланысты табылғанжазудан
бухгалтерлік есеп заманымызға дейінгі 5 ғасырда жүргізілді деген
деректер бар. Ал біздің заманымызға дейінгі 2 ғасырда Грекияда салынған
құрылысқа кеткен шығындар есептеліп салынған үйдің қабырғасына жазылтын
болған. Рим империясының квесторлары мемлекеттік бухгалтерлерді бақылап,
оның қортындысын емтихан қабылдаушы тыңдаған . Осыдан аудитор деген
термин пайда болған. Міне, осы жоғарыда айтылғандарға сүйене отырып
бухгалтерлік есептің тек қана кәсіпорын жұмысының бір бөлігін атқарып
қана қоймай , тұтас мемлекетті басқаруға қатысы бар екндігін
дәлелдеуімізге болады.Сондықтан болар көрнекті ғалым Б.Де. Саюзананың
Бухгалтерлік есеп болмаса әлемді басқару мүмкін емес және онсыз адамдар
бірін-бірі түсінбес еді -деген.Қазақстан Республикасының Бухгалтерлік
және қаржылық есеп беру туралы заңы еліміздегі бухгалтерлік есепті
жүргізу жүйесін анықтайды, қаржылық есеп беру мен оның пайдалануын және
еспке алудың негізгі принцмптері мен жалпы тәртібін , ішкі бақылау және
сыртқы аудит жөніндегі талаптарды , сондай-ақ ұйымдардың құқықтары мен
міндеттерін белгілейді. Қ.Р-ң аумағында жұмыс істейтін барлық кәсіпорын
бухгалтерлік есептеумен қаржылық есеп беруді осы заңға сәйкес жүргізуге
міндетті. Кез келген ұйымда бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізу
экономикалық мәселелердің негізгі және басты қажеттілігі болып табылады.
Бухгалтерлік есеп арұылы өндірілген өнімді есепке алуға , сатып-өткізуге
, айырбастауғажәне одан түскен қаржыны тиімді де ұқыпты етіп бөліп
жұмсауға яғни , кәсіпорындағы шаруашылық үдірістердің барлығын басынан
соңына дейін есептеуге болады. Осы айтылғандарға сәйкес ұйымдағы
экономикалық және технологиялық үдерістерінің, сондай-ақ шаруашылық
операцияларының барлығының да есепке алынуы экономикалық талапқа сай
бухгалтерлік есептің негізі болып табылады. Жалпы бухгалтерлік есеп
кәсіпорында мынадай қызмет атқарады:
-болашақта пайдалану үшін ұйымда болп жатқан операцияларды тіркеп және
оны өңдеп отырады;
-ұйымның қаржылық –ақпараттық мәліметін өңдейді, сондай-ақ оны керек
уақытына сақтайды;
-қаржылық ақапраттық мәліметті пайдаланушыларға уақытылы беріп отырады,
ал бұл ақпаратты пайдаланушылар осы деректер арқылы ұйымды басқару
барысында түрлі шешім қабылдайды.
Көп жағдайда бухгалтерімен есепшінің арасындағы айырмашылықты
білмегеннің салдарынан бұл екеуін шатастырып алатындар да жиі кездеседі.
Бұлар іс-тәжірибеде өз қызметтері барысында бірін –бірі ауыстырып
отыратындығы , әрине , рас.;
-Әрбір жаңа келісімді жүргізу барысында шешім қабылдаушы тұлғаға
керекті есеп ақпаратын табыс етуг үшін тиісті стандарттар мен ережелерге
сүйенеге тура келеді , яғни оларға деген қажеттілік туындайды;
-Кәсіпорының бухгалтерлік ақраоат мәліметтерін бірдей мақсатқа ,тең
дәрежеде пайдалатының екі тұлға болмайды, себебі, мұндай ақпаратты
әртүрлі тәсілдерімен мақсатқа пайдаланады;
-бухгалтерлік есеп табиғат заңы емес, ол әртүрлі ойлап мен шешімдердің
үйлесімді болуы мүмкін. Бухгалтерлік есеп мамандығына қайшы келетін екі
түрлі пікір бар:
1.Бухгалтерлік есеп басқа ғылымдар сияқты табиғаттың заңды мен
принциптеріне бағына бермейді , себебі оларды ұйымдастыру керек. Осы
аталған бухгалтерлік есеп принциптерін жеке тұлғалар ғана ұйымдастыра
алады.
2. Бухгалтерлік есеп түсінігі логикалық негіздеу , экономикалық теория
іс-тәжірибиде , бағдарлама және ортақ келісіммен негізделеді.
Кәсіпорындардағы бухгалтер маманыныңқайсысының болмасын негізгі кәсіби
міндеті бухгалтерлік ақпаратты пайдаланушыларға уақытылы дұрыс
есептелген мәлімет беру болып табылады. Бухгалтерлік есптегі бұл жүйе
адамдар арқылы жасалатын болғандықтан оны құру барысында туындайтын
басшылықтарды женуге болады.
Б) Бухгалтерлік ақпаратты пайдаланушылар және олардың ролі.
Бухгалтерлік есеп кәсіпорындар мен ұйымдардың пайдаланушыларға берілетін
қаржылық-ақпараттық мәліметінің көліміне және мінездемесіне байланысты
болып келеді. Бұл ақпараттық мәліметті пайдаланушылардың қатарына қаржы
салымшыларын несие бушілерді және бірлесіп экономикалық қызмет
жасаушылардыжатқызуға болады. Кәсіпорындар мен ұйымдардың қаржлық-
ақпараттық мәліметн екі топқа бөлінеді:
-ішкі пайдаланушылар ;
-сыртқы пайдаланушылар;
Сондай-ақ осы қаржылық –ақпараттық мәліметтерді пайдаланушылардың өзі
төмендегідей санатқа бөлінеді:
-кәсіпорынды басқарушылар ;
-кәсіпорынынантыс орналасқан;
-кәсіпорының қаржылық қызметіне жанама мүдделілер.
Кәсіпорынды басқарушыларға осы ұйымның алдына қойған
мақсатына жетуіне және оның қызметіне толықтай жауапты адамдар
жатқызылады.
Бұл аталған санатқа жататын адамдарды кәсіпорының :
-соңғы есептіжылжытудағы таза пайдасының ;
-нақт алынған табыс көлемінің жоспармен сәйкестілігі;
-өндіремін әрбір түрлі өкілінің өзіндік құны;

-қызметінің қандай түрінен табыс көбірек алынатындығы және тағы да басқа
жағдайлар қызықтырады.

Кәсіпорынынан тыс орналасқан , бірақ оның қаржылық жағдайына тікелей
мүдделі тұлғалар болып :қаржы салымшылары ,несие берушілер ,
жабдықтаушылар және басқалар есптеоінеді.Ал, кәсіпорының қаржылық
қызметіне жанама мүдделі тұлғаларының қатарына:салық органы ,
министірліктер мен агенттіктер , аудиторлар , сақтандыру компаниялары
сатып алушылармен тапсырыс берушілер және тағы да басқа заңды немесе
жеке тұлғалар жатқызылады.
Кәсіпорындарымен ұйымдаодң қаржылық-ақпараттық мәліметтерін
пайдаланушыларының әртүрлі топтарының болуы, бір тұтас бухгалтерлік
есепті қаржылық есеп стандартына сәйкес бухгалтерлік есепті қаржылық
есеп және басқарушылық есеп деп екіге бөліп қарастыра
бастады.Белгіленген заңға сәйкес дұрыс жасалынған қаржылық-ақпараттық
мәліметтерді дер кезінде пайдаланушыларға жеткізіп беріп отыру кез
келген кәсіпорындағы бухгалтердің кәсіби міндеті болып табылады.
ІІ.БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТІ ҰЙМДАСТЫРУДЫ НЕГІЗІ.
Бухгалтерлік есеп және финастық есеп беру жұмысының негізгі
принцептері мен жалпы ережелерін және ішкі бақылаумен сыртқы аудиторлық
тексеруді жүргізудің әдісдердің негізгі ережелерің тағайындалатын
өкілеті орган қаржы министірлігінің қарамағындағы бухгалтерлік есеп аудит
метологиясың департаменті. Ол департаменті қаржы министрлігінің
құрамына кіреді. Занды тұлға статусы бар барлық есеп. Департамент
бухгалтерлік есеп және аудит стандартарың бегіті өзгертіп немесе жайып
жаңа түрлерің тағайндап отырады. Республиканың барлық эканомика саласының
есеп және аудит жүргізу әдістерін дайындайды және аудиторлық қызметер
жүгізуге професионалды сертификат береді.Бухгалтерлік есептің негізгі
нармативтік құқтық базасын мыналар жатады.

1Бухгалтерлік есеп заңы

2Бухгалтерлік стандарттар
3Әдістемелік
нұсқулар ережелері
4Бухгалтерлік есептің типтік шоттры

5Есеп саясаты

Республиканың азамат кодексінің бойынша заңды тұлғаларға
мыналар жаталы.

1Шаруашылық серіктестіктер
2Акционерлік қоғамдар
3Өндірістік коперативер
4Мемлекетік мекемелер
5Камерциялық емес кәсіпорындар
Бұл заңды тұлғалар және жеке тұлғалар кәсіпкер Қазақстан терреторясындағы
резедентер және резедентер емес (заңды түрдеРеспубликада кәсіпкерлік
жағдайын шетел мекемелері) міндетті түрде бухгалтерлік есеп және финанстық
есеп жұмысын жұргізуге тиісті. Бухгалтерлік заң негізңде бухгалтерлік есеп
принцептерің оның сапасын және жалпы ережелерін белгіледі және тағайындайды
Бухгалтерлік есеп заңы негізінде Қазақстаның Республикасын конститутвиясына
сүйене отырып есеп заңын шығарады. Бухгалтерлік есеп және финанстық есептын
жүйесің мемлекеттік басқару ретінде жүргізіледі мемлекеттік басқару
органдарынан басқа нармативтік құқық актілері Республиканцң ұлттық банкісі
шығарады және бекітіледі.Бухгалтерлік стандарт негізінде есеп
объектілерінде жеке –жеке есеп жүргізетін ережелерің және қағидаларың
анықтайды.Бухгалтерлік есептің типтік жоспары шаруашылық операцияларың
бухгалтерлік шоттарды көрсету үшін пайдаланатын құрал Жалпы типтік шоттар
жоспары бойынша әрбір шаруашылық субъектілеріөздерінің шаруашылықтарының
көлемі орындаған жұмыстары және оларда болатын шаруашылық опирациясына
байланысты жұмыс шоттар жоспарын жасайды.Әр шаруашылық өзінің
бухгалтерлікесебін жүгізу үшін сол шаруашықтарының бас бухгалтері есеп
саясатын жасайды. Шаруашылық есеп саяаты бухгалтерлік есеп заңына
бухгалтерлік стандарттарға методикалық рекомендаияларға типтік бухгалтерлік
шоттарға және де басқа үкіметерің және ұлттық банктің шығарған ережелерің
басшылыққа ала отырып салардың негіз жасалады.Шаруашылық есеп саясаты сол
шаруашылықтың бухалтерлік немесе финанстық есебін жүргізетін тәртібін есеп
жүргізу үшін қолданатын әдістерін және негізгі есеп қағидаларын
анықтайды.Барлық шаруашылықта бугалтерлік есеп финанстық есап сол
шаруашылықтың есеп саясатына сәйкес жүргізілуге тиісті .
Бухгалтерлік есептің жоспары шаруашылық операцияның бухгалтерлік
счеттарды көрсету үшін пайдаланған құрал жалпы типтік счеттар жоспары
бойынша әрбір шаруашылық субъектері өздерінің шаруашылықтарының көлемі
орындаған жұмыстары және оларда болатын шаруашылық операцияларына
байланысты жұмыс счеттар жоспарын жасайды. Әр шаруашылық өзінің
бухгалтерлік есебін жүргізу үшін сол шаруашылықтың есеп саясаты
бухгалтерлік есеп заңына бухгалтерлік стандарттарға методикалық
рекомендацияларғатиптік бухгалтерлік счеттарға және де басқа укіметтің және
ұлттық банктің шығарған ережелерін басшылыққа ала отырып солардың негізі
жасалады. Шаруашылық есеп саясаты сол шаруалардың бухгалтерлік немесе
финанстық есебін жүргізуін тәртібін есеп жүргізу үшін қолдауын әдістерін
және нег есеп қағидаларын анықтайды. Барлық шаруа бухгалтерлік есеп
финанстық есеп сол шаруалардың есеп саясатына сәйкес жүргізілуге тиіс.
Шаруашылық есеп саясатына сәйкес жүргізілу тиісті. Шаруашылық есеп
саясатына сәйкес жүргізілуге тиісі .Шаруашылық есеп саясатына бухгалтерлік
шоттың жұмыс жоспары сол шаруашылықтың жетекшілері бекітеді. Шаруашылықтың
есеп саясаты мынадай негізгі 3 аспектіні қамтиды.
1Бухгалтерлік есепті методикалық жағынан қамтамазыз ету.
2Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру
3Бухгалтерлік есепті технологиялық жағынан қамтам.
асіз ету
Негізінде методикалық басқару 4 деңгейлі нормативтік
құқықтық құжаттарда базадан тұрады.
1.Есеп заңы
2.Бухгалтерлік есеп және аудит ұлтарының шығарған стандарттары . Стандарт
негізінде меншіктік бағдарламаларын орындау үшін қолданатын халықаралық
бухгалтерлік есеп тәжібесінде қолданатың принцептерді қолдану арқылы
жүргізу.
3. Бухгалтерлік стандартты қолданыстағы методикалық рекомендациялар мен
инструкциялар.
4. Есеп саяасаты құрастырудағы қабылдайтын негізгі нармативтік құжаттар.
Медодиканы қамтамассыз етуге мыналар анықталады:
1. Типтік план бойынша бухгалтерлер жүмыстар жоспарын жасау ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.