БИОТЕХНОЛОГИЯ ЖӘНЕ ОНДАҒЫ КРИОКОНСЕРВІЛЕУ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

К І Р І С П Е 3
1 БИОТЕХНОЛОГИЯ ЖӘНЕ ОНДАҒЫ КРИОКОНСЕРВІЛЕУ 6
1.1 Биотехнология дамуының негізгі бағыттары 6
1.2 Криоконсервілеу мәселесінің қазіргі кездегі жағдайы 11
1.3 Биопрепараттарға жалпы сипаттамасы және оларды алу технологиясы 12
2 ВЕТЕРИНАРЛЫҚ ЖӘНЕ БИОТЕХНОЛОГИЯДАҒЫ БИОПРЕПАРАТТАРДЫ КРИОКОНСЕРВІЛЕУ
ӘДІСТЕРІ 16
2.1 Криобиологияның дамуы 16
2.2 Криоконсервілеу әдістері 16
2.2.1 Витрификация және инкапсуляция-дегидратация әдістері 18
2.2.2 Инкапсуляция-дегидратация әдісі 18
2.3 Эмбриондарды криоконсервілеу 21
Қорытынды 24
Қолданылған әдебиеттер тізімі 25

К І Р І С П Е

Биотехнология деген түсініктеме бірінші рет 1917 жылы шошқа етін өндеу
үдіріске толық мінездеме берген Венгрия инженері Карл Эрекимен қолданылған.
К.Эреки сөзі бойынша: Биотехнология – ол тірі жандардың көмегімен
өткізілетін жұмыстар.
Биотехнология дамуын қарастырғанда келесі заңдылықты байқап өтуге
болады: ХХ-шы ғасырдың 60-шы жылдарына дейін көбінесе көбею саласында
зерттеулер өткізілген (жасанды ұрықтандыру, суперовуляция, ұрықтарды қайта
отырту). 60-шы жылдардың соңында және 70-ші жылдардың басында биотехнология
өз зерттеулерін жасұшалардың технологияларының саласында қадағалап
өткізеді. Олар келесі зерттеулер: экстракорпоралдық ұрықтандыру, өсіру,
гаметалармен жасұшаларды төмен температураларда ұзақ уақыт сақтау. Ал 1973
жылдан бастап биотехнология молекулярлық зерттемелерге қатысады.
Биотехнология саласының мақсаты – коммерциялық өнімді дамыту. Сондықтан
биотехнологияның негізінде экономика жатыр. Экономика жағдайлары жоғары
мемлекеттерде биотехнология дамуыда өте жақсы деңгейде. Олар келесі
мемлекеттер: Америка Құрамы Штаттар, Ұлы Британия, Германия, Франция,
Нидерланды, Жапония. Жалпы биотехнологиялық өнімдердің 50 пайызы Америкалық
Құрамы Штаттарына, 20 пайызы Европаға, 11 пайызы Жапонияға, 9 пайызы қалған
мемлекеттерге келеді. Биотехнология адамзатқа келесі пайдалы жағдайларды
тұдырады:
- инфекциялық, нәсілдік ауруларды анықтап, емдеп, келешекте
болдырмау;
- антибиотиктерді, полимерлерді, аминқышқылдарды, ферменттерді
және басқа тағамдық қоспаларды өңдейтін микроағзаларды дамыту;
- паразиттік, вирустік ауруларға төзімді өсімдіктердің түрлерін
шығару;
- тез өсіп жететін, ауруларға қарсы тұра алатын мүмкіншіліктері
жоғары жануарлардың көмегімен асыл тұқымдық малшаруашылықты
дамыту;
- қоршаған ортаны кірлететін себептерден босату.
Криоконсервілеу – бұл өсімдіктердің клеткаларын, ұлпаларын және
мүшелерін қатты мұздатып алып өте төмен температурада (-196оС) сақтау. Бұл
объекттердің генетикалық сипаттарының кез-келген мерзім бойы сақталуын
қамтамасыз етеді.
Қазіргі уақытта криоконсервілеу әдістерін жақсарту барысында зерттеу
жұмыстары жүргізілуде. АҚШ-та криоконсервілеу баяғыдан ақ жеміс, жидек
өсімдіктерінің, жүзімнің және өсімдіктердің басқа да түрлерінің генетикалық
материалын сақтаудың негізгі әдісі болып табылады. Өсімдіктердің
гермоплазмасын сақтаудың Ұлттық жүйесі құрылған, онда 1983 ж. бастап in
vitro-ны суықта сақтау, ал 1987 ж. бастап – криоконсервілеу әдістері
қолданылуда.
Осы жұмыстың мақсаты ветеринарлық және медициналық
биотехнологиядағы биопрепараттарды криоконсервілеуді зерттеу болып
табылады.
1. Витрификаттау – қатыру жылдамдығы жоғары (5000
градусмин). Су кристалл болуға үлгірмейді, аморфты
жағдайға өтіп, шыны тәрізді мұз болады. Осы физикалық
үдірісті витрификация деп атайды. Осы әдіспен
қатырған жасұшаларды өлтіріп алмас үшін еріту
үдірістерін тез өткізу керек.
Витрификаттаудың мақсатына жетуге келесі себепкер шарттар көмектеседі:
1) витрификаттық ерітіндінің құрамы; ұрықтарды және
гаметаларды виртификаттаудан өткізу үшін оларды ВР-1
ерітіндісіне салады;
2) гаметалардың және ұрықтардың витрификаттық
ерітіндісінде осмотикалық тепе тендігін реттейтін
жұмыстар.
Қатыру және еріту жұмыстарының әдістемесі. Қатыру және еріту
жұмыстарды өткізгенде жануарлардың гаметаларының және ұрықтарының өлу
себебі – мұздың көп мөлшерде жаратылуы. Өлу себепкер шарттар: 1) жасұшаның
мұз кристаллдарымен механикалық бұзылуы; 2) мұз жаратылып немесе еріп
осмотикалық шок тұдырады.
Гаметалардың және ұрықтардың өмір сүруге мүмкіншілігі жасұша қатудан
бұрын жасұшаның ішіндегі судың шығуымен байланысты. Суыну тым тез өтсе,
ұрықтың жасұшаларының ішінде мұздың кесектері жаратылу мүмкін. Суыну тым
ақырын өтсе, жасұшаларға олардың сыртындағы ерітінділері әсер етіп,
жасұшалардың рН және көлемі өзгереді.

1 БИОТЕХНОЛОГИЯ ЖӘНЕ ОНДАҒЫ КРИОКОНСЕРВІЛЕУ

1.1 Биотехнология дамуының негізгі бағыттары

Биотехнологияны, оның даму тарихы мен жеке өндірістік технология
ретінде, биологиялық ғылымның өзіндік бағыты ретінде қалыптастыруымен
байланыстыра қарау керек. Биотехнологияны, оның негізгі позициясымен, және
осы пән объектісінің позициясымен қарау керек. Биотехнологияның негізгі
объектісі болып тірі жасушалар, атап айтқанда жануар, өсімдік жасушалары
текті және микробтар немесе олардың биологиялық активті метоболиттері,
шаруашылықтағы барлық жануарлардың түрлері және өсімдік сұрыптары болып
табылады.
Алғаш рет биотехнология термині 1917 жылы К. Эреки шошқаларды қантты
қызылшасымен қоректендіру кезінде, олардың өнімдерінің жоғарылауы, жасалған
жұмыстарының нәтижесінде берілген. Ол: Биотехнология – бұл шикізат
материалдарынан, жануарлар организмдерінің көмегімен әртүрлі өнімдерді
өндірумен жүретін жұмыстардың барлық түрі - деп жазды.
Жаратылыстану – техника ғылымының, биотехнологиялық ғылымның,
биологиялық ғылымның, жасуша биохимиясы мен генетикасының даму барысында
биологиялық объектілерді қолдана отырып, технология жетілді, күрделенді
және кеңейді, өндірістік масштабта (сүт, спирт зауыттарда, тері-былғары
мекемелерінде және т.б.) мамандандырылған өндірістер пайда болды, жасушалық
инженериядағы жетістіктер негізінде жасуша дақылдарын қолданумен жаңа
технологиялар өңделеді. Әрине, тарихи жоспарда, биотехнологияның даму
барысында биотехнология ғылым ретінде, мәнін анықтауда толықтырулар және
тиісті өзгерістер әрдайым болып тұрады.
Сондықтан, уақыт келе биотехнологиялық өндірістердің өндіріс
масштабында пайда болуы, биотехнология ғылым ретінде өндіріс әдістері мен
технологияларын, жануарлар, өсімдіктер мен микроорганизмдерді қолдану мен
ауыл шаруашылық және басқа да өнімдерді тасымалдау, сақтау және қайта
өңдеуден анықтама береді.
Өткен ғасырдың 80-шы жылдарында Еуропалық биотехнологиялық федерация
биотехнологияны тіндік дақылдар мен микроорганизмдердің пайдалы жақтарын
өндірістік қолдану үшін биохимиялық, микробиологиялық және химиялық
технологияларды біріктіріп қолдану ретінде анықтады.
Ол биотехнологияны биологиялық, химиялық және технологиялық
ғылымдардың арасында туынджаған ілгерілемелі ғылыми-техникалық пәнаралық
саласы ретінде, технологиялық үрдістерде микроорганизмдерді, жасу дақылы
және тіндік дақылды қолданумен биохимия, микробиология, молекулярлық
биология және қолданбалы ғылымдар саласында, білімдерді интеграциялау
ретінде қарады. Биотехнологиялық үрдістерді тірі материяның кез-келген
деңгейінде қолданылады: жасушалық, ағзалық-тіндік, организмдік,
популяциялық, биоценоздық.
Нәтижесінде тірі жасушаның биохимиясы мен генетикасы туралы білім
негізіндегі биотехнологиядан, адам өміріне қажетті шығу тегі әртүрлі
текті(жануар, өсімдік және микробты) тіріжасушалардан әртүрл іөнімдерді алу
технологиясы ретінде ұсынады. Молекулярлық биология мен генетикалық
инженерияның әрі қарай дамуы технологияға мыналарды алыпкеледі:
-Биотехнология – халық шаруашылығында пайдалы, сондай-ақ медицинаға
бологиялық агенттерді – микроорганизмдер, вирустар, өсімдік және жануарлар
жасушаларының көмегімен, сондай-ақ жасуша құрамдарының және жасушадан тыс
заттардың көмегімен мақсатты өнімдерді меңгерумен алу.
-Биотехнология – бұл беріген қасиеттерімен жануарлардың, өсімдіктердің
жасушалары және тін дақылдарының, микроорганизмдердің жоғары
түрлерін алу негізін биологиялық үрдістер мен агенттерді өндірісте
қолдану.
-Биотенология – бұл пайдалы-шаруашылық мақсатта, медициналық тәжірибе
үшін, экологияны жақсарту және т.б. үшін прдуцнет есебінде жануарлар,
өсімдіктер және микроорганизмдерді қолданумен, технологиялық үрдістердің
туындауымен, жетілдірумен байланысты ғылым.
Сонымен биологияны халық шаруашылығына қажетті өнімдерді (дәрі-
дәрмектерді, реактивтерді, өсімдіктерді қоғау заттар, бактериялық
тыңайтқыштар, қоректендіргіш дәмдеуіштерді және т.б.) алу үшін
аппаратурамен, технологиямен және үрдістермен айналысатын немесе
микроорганизмдер, соның ішінде вирустар, тіндік және өсімдік жасушалары
немесе олардың құрамындағылар мен қалдықтарды тоқыраумен айналысатын пән
ретінде қарастыруға болады.
Биология саласында жаңа ғылыми бағыт қалыптасу, гендік инженерияда
қызметті белсенді генетикалық құрылым рекомбинантты ДНҚ-ны in vitro
құрастыру, аталық-аналық жасушасының табиғи генотипін тиісті фенотиптік
қасиетімен түрленуленген өзгеру, ОВ 40вирустың ДНҚ фрагментінен және E.coli
галактозды оперонымен dvgal лямбда бактериофагынан тұратын алғашқы
рекомбинантты ДНҚ-ны құру (Берг, 1972) дәстүрлі емес биотехнология –
молекулярлық биотехнология, рекомбинантты биотехнологиясының бастамасы
болды. Сондықтан, генді инженерия жаңа биотехнологияның ядросы ретінде
молекулярлық биологияның, молекулярлық генетиканың тікелей ұрпағы деп
мойындау керек, ал дәстүрлі биотехнологияның негізі – микробиология,
микробиологиялық өндіріс.
Әрине, биотехнологияға ғылыми пән ретінде анықтама бергенде, оның
міндеттері мен мақсаттарында салалы бояулар, ауыл шаруашылық
биотехнологиясы, экологиялық биотехнологиясы, өндірістік биотехнологиясы
және басқа да бағыттары да болуы мүмкін.
Биология мен биотехнология сөздері, био және технология болып
ажыратылады. Биология да және биотехнология да тірі объектімен жұмыс
істейді, бірақ олардың тіріге деген ыңғайы немесе көз-қарасы әртүрлі.
Биотехнология тірі тек танымдық қызығушылықпен оқытпайды, ол тірі объектіні
адамға қажетті өнімдерді өндіру үшін, жұмыс істеуге мойын ұсындырғысы
келеді. 1928 жылы биотехнологияның көркеюіне таң қала отырып, Д.Ж. Холдейн
Неге өзімізге химиялық қосылыстарды жасау еңбегін алуымыз керек, егер оны
бізге микроб жасаса? деген болатын.
Биотехнология қазіргі инженерлік технология мен аппаратураларды
қолдана отырып, биологиялық бірнеше пәндер негізінде қаланған биологиялық,
химиялық және технологиялық ғылымдар негізінде қалыптасқан. Биотехнология
дамуының қалыптасуына-ферментационды технология және инженерлік
энзимология, гендік инженерия және молекулярлық биология, генетика
саласындағы жетістіктер, тірі жасушаның биохимиясы және физиологиялық
қалыптасқан білім, биологиялық ғылымның бір буыны, яғни негізгі бұтағы,
т.б.
Шынында да, биотехнология ғылыми пән және өндірістік технология
есебінде тірі жасушаның биоөндіргіштік белсенділігін зерттеуге, сапалы
өндірушілік қабілдеті бар және әртүрлі салаларда: ауыл шаруашылығында,
фармацевтикада, тағам өнеркәсібінде, биоэнергетикада, қоршаған орта
ремедиациясында, биоэлектроникада, тағы басқаларда қолданылатын жаңа
объектілерді құрып, жетілдіру мақсатына арналған жұмысы бойынша үлкен көңіл
бөлінеді. Ғылымның әртүрлі саласындағы жетістіктер биотехнологияда
қолданылады.
Биотехнология жоғары технологиялардың қазіргі саласы есебінде, оның
тірі организмдер мен биологиялық үрдістерді құрайды және әртүрлі өзіндік
ғылыми бағыттар бойынша дамиды: ауылшаруашылық, өнеркәсіптік, экологиялық,
молекулярлық, биотехнологиялық, имуннобиотехнологиялық және т.б.
Медициналық биотехнология
Биотехнологияның даму тарихының негізгі кезеңдерінің бірі – бұл
антибиотиктердің ашылуы, олардың зертханалық жағдайда алу және өндірістік
масштабта өндірілу кезең болады. Қазіргі уақытта денсаулық сатаудың алғашқы
мақсаты болып, жаңа антибиотиктердің, әсіресе табиғи қасиеті бар
антибиотиктерді, сонымен қатар, тағам өнеркәсібінде және ветеринарияда
өндіріп қолдану. Мәнісінде, антибиотиктер фармпрепараттарды тұтынуда және
биотехнологиялық өндірілу көлемінде ең үлкен класс болып табылады.
Қазіргі медицинада гомональды препараттар (инсулин, соматотропин және
т.б.), биологиялық активті заттар (интерлейкиндер, интерферондар, қан
плазмилогенінің белсендіргіші, антигемофильді фактор және т.б.), генді
инженериялық вакциналар (суббірліктің, пептидтік, векторлық),
моноклоналдыантиденелер негізінде диагностикумдар, нуклеин қышқылдарын
анықтау үшін тест-жүйелер және т.б.
Фитопрепараттар (алкалоидтар, гликозидтер, стероидтар, эфирлік майлар
және т.б.), микробтық ферменттерді (стертокиназа, урокиназа,
супероксиддисмутаза, әртүрлі амилазалар және протеазалар),
полидекстрандарды қолднуы және өндірілуі кеңеюде.
Экологиялық биотехнология
Қоршаған ортаның экологиялық күйі – бұл әрбір мемлекет, бүкіл адам,
қоғам үшін тұрақты үдемелі мәселе. Топырақтың, судың және ауаның
ксенобиотиктермен, химиялық заттармен, сондай-ақ улы қосылыстармен, ауыр
металдармен, пестицидтермен, коммуналдық қалдықтармен ластану
қарқындылығын, биологиялық технология көмегін пайдалана отырып тоқтатуға
болады.
Қоршаған ортада микроорганизмдердің барлық жерде болуы және олардың
үлкен катаболизмдік потенциялының әсерінен, биосфераға түскен кез келген
қосылыс түгелдей минералданады деп болжайтын (микробиологиялық үміттену)
гипотеза, табиғаттағы заттар айналасындағы микроорганизмдердің негізгі
шешуші ролінен шығады. Өкінішке орай, шындығында қоршаған ортаның
антропогендік ластану динамиксы, микроорганиздердің пайдаланылуына
қарағанда басымырақ болады.
Егер су қоймаларының және топырақтың, ірі мегаполистердің газдалуы,
сұық және қатты қалдықтардың көп мөлшерде қалыптасуы әр қилы болса, онда
табиғаттың генефондтың жеткіліксіздігі, көптеген биологиялық тапшылықтар аз
көрініс табады, бірақ сонда да маңыздылығы іргелі.
Сондықтан, экологиялық биотехнологияның негізгі бағыттары деп санауға
болады: өсімдік шаруашылығында, мал шаруашылығында және басқа салаларда
жасанды заттардың орнына биопрепараттарды қолдану көлемі мен спектрінің
кеңеюі; ластайтын элементтерді (пестицидтер, ауыр металдар, мұнай және
мұнай өнімдерін) бұзу және активті бөліп лу жолымен қоршаған ортаны
ремедиациялау; қатты коммуналды қалдықтарды, тұрып қалған сулардың тұнбасын
пайдалану; топырақ гумусын, құрамын қалыпқа келтіру, нитрификациялау, су
құбырларын өңдеу жолдарымен және адам денсаулығына, жануарларға және
өсімдіктерге қауіпсіз биологиялық технологияларды өндірісте қолдану.
Бағалы жануарлар, өсімдіктер және микроорганизмдердің генефондын,
биогеоценоздың бұзылған экологиясын қалпына келтіруде, биотехнологиялық
амалдарды қолдану жолымен сақтау.
Өндірістік биотехнология
Халық шауашылығының әртүрлі салаларын қамтиды, өндірістік
технологияның басты буыны болып, өндірістік микробиология табылады, себебі
ірі биотехнологиялық өндіріс негізінде микробиологиялық үрдістер жатыр. Бұл
өндірістік масштабта микробтық аминқышқылдары, антибиотиктерді,
ферменттерді алу, инсектицидтер мен тыңайтқыштар ретінде микробты
биомассалардыөндіру, қоректік ақуыздарды, этанол, биогаз, дәрумендер,
органикалық қышқылдарды, полисахаридтерді өндіру, рекомбинантты ДНК
технологиясы негізінде биологиялық белсенді заттар, гормондарды, адам
ақуыздарын алу.
Өндірістік биотехнологияның өзі де тау металлургиясында орын алады.
Бұл микроорганизмдер және ферменттердің көмегімен металдарды ерітілген
күйде минералды концентраттар, кендерден бөліп алуға көмек беретін
металлдар (микробиологиялық гидрометаллургия, металдарды бактериалды
сілтілеу) биотехнологиясы. Мысалға, металдардың сульфидтерін ерітілген
сульфатқа айналдыру жолы.
Мұнай өндіру саласында балластты көмірсутек-парафинді (балауызды)
ыдырататын , мұнайды сұйылтатын және жер бетінде оның алынуын жеңілдететін
микроорганизмдерді қолдану. Микроорганизмдер – мұнай ыдыратушылар, мұнай
өнімдерімен ластанған топырақты және су қоймаларын тазартуға қолданылады.
Қатты қалдықтардан биогазды (метан) алуда дамудың нағыз болашағы болып
табылады, әсіресе мұнай өнімдерінің жетіспеушілігінің үдеуін есептесек.
Тағам және жеңіл өнеркәсіпте биотехнологияның өзіндік бағыттары бар:
нан пісіру, ірімшік дайындау, сыра қайнату, шараптар мен шырындар дайындау,
жүн өнімдерін тазалау, тері илеу және т.б.
Биоэлектроника – бұл ақпараттық технология аймаағында, өлшеуіш-
бақылайтын датчиктерді, сенсорлар ретінде биотехнологиялық жүйелерді
қолдану.
Инженерлік энзимологиямен қатар, (биотехнологияда ферменттерді алу мен
қолдану), протоинженерлік, (гентикалық деңгейде табиғи ақуыздар қасиетінің
өзгеру технологиясы, жаңа ақуыздарды алу), қарқынды дамуда.
Иммундық биотехнология
Инфекциялық емес, сонымен қатар инфекциялық аурулурды емдеу және
диагностикалау, алдын алу үшін көп мөлшерде иммунопрепараттарды бөліп алу
қажеттілігі иммндық битехнологияның дамуымен тығыз байланысты.
Иммундық препараттар: дигностикумдар, вакциналар, иммундық сарысулар
және моноклоналды антиденелердің кең спектрлерін жасау және өндіруге
міндетті.
Вакциналар иммунопрофилактика үшін, кейде емдеу үшін қолданылады,
себебі олар белсенді, жасанды иммунитетті қалыптастырады.
Диагностикумдар – иммуно-ферменттік талдамаларда аурулардың
серологиялық диагностикасы үшін, комплмент байланыстыру реакциясында, басқа
да иммунологиялық реакцияларда қажет.
Иммунды сарысулар инфекциялық аурулардың диагностикасына керек. Сондай
ақ, олар емдік мақсатта жасанды пассивті иммунитетті жасау үшін
қолданылады.
Биотехнология адам денсаулығын сақтау және нығайтуда, қоршаған орта
ремедиациясын және табиғаттың экологиялық тепе-теңдігін ұстап тұруда өте
маңызды.

1.2 Криоконсервілеу мәселесінің қазіргі кездегі жағдайы

Жидек өсімдіктері арасында қой бүлдіргенді Fragaria x ananassa Duch.
криоконсервілеу кезінде үлкен жетістіктерге қол жеткізілді.
Бағдарламаланған мұздатып қатыруды қолдану материалдың 95%-тік тіршілікке
қабілеттілігіне қол жеткізуге мүмкіндік берді. Жапонияда, натрий
альгинатының қабатымен жабылған қой бүлдіргеннің меристемалары криогендік
жағдайларда тиімді түрде сақталуда. Францияда криоконсервацияланған Prunus
ferlenaria өскіндері төбелерінің тіршілікке қабілеттілігінің әртүрлі
параметрлері зерттелуде.
Ресей ғылым академиясының К.А.Тимирязев атындағы Өсімдіктер
физиологиясы институтында А.С.Поповтың басшылығымен қойбүлдіргеннің,
кортофельдің, сәбіздің, түйме гүлдің, жень-шень клеткаларының диоскореидің
– экономикалық құнды заттар беретін өсімдіктердің және кейбір тропикалық
орхидеялардың меристемаларын криоконсервілеудың тәсілдері жасалған. Ресей
ғалымдары in vitro криоконсервілеу процесіндегі криозақымдануды зерттеу
жүргізілуде 2.
Жүзімнің, картофельдің меристемаларын криоконсервілеу әдістерін
жақсарту жұмыстары Украинаның Криобиология және криомедицина мәсеелелері
Институтында жүргізілуде 8. Авторлар деконсервацияланған картофель мен
жүзімнің меристемаларының тез және баяу мұздатып қатыру режимдерін
қолданған кездегі тіршілікке қабілеттілігін көрсеткен.
АҚШ-та криоконсервілеу баяғыдан ақ жеміс және жидек өсімдіктерінің
және жүзімнің генетикалық материалын сақтаудың негізгі тәсілі болып
келеді. Өсімдіктердің гермоплазмасын сақтаудың Ұлттық жүйесі құрылған,
онда 1983 ж. бастап in vitro суықта сақтау, ал 1987 ж. бастап –
криоконсервілеу әдістері қолданылуда 9. Бүкіл әлем өсімдіктерінің
гермоплазмасы жинақталып сұйық азот температурасында -196оС сақталынып
жатыр.
АҚШ-тың, Корваллис қаласындағы Клондық Репозиторийінде әртүрлі жеміс
және жидек өсімдіктері: алмұрттың, қара қарақаттың, таңқурайдың
меристемаларын криоконсервілеудың тәсілдірі жасалынуда (14, 17, 18, 19).
Қара қарақат меристемаларын тиімді криоконсервілеуға баяу біртіндеп
бағдарланған мұздату, витрификация әдісінің немесе инкапсуляция-
дегидратация әдісінің көмегімен қол жеткізді. Витрификация әдісі үшін
меристеманы алдын ала өңдеудің әдістерін таңдады: 1) 2 сағат бойы 5% немесе
10% пролин ерітіндісіне меристемаларды батырып ұстау; меристемаларды 2
сағат бойы 1%-тік БСС ( бұқа сары су) ерітіндісімен, 0,4 М сахароза
ерітіндісімен өңдеу. Витирификация әдісінің өңделуінің барлық тәсілдерін
қолданған кезде мұздатып сақтау және содан кейінгі еріту кезінде
меристемалардың регенерациясын жақсартылды. 1%-дық БСС ерітіндісін қолдану
ең тиімді әрі қолайлы әдіс ретінде қолдану ұсынылған 17.
Шотландиядағы Данди университетінде криоконсервілеу әдістерін
жақсарту мақсатында криозақымданудың физикалық және биохимиялық зерттеулері
кең қолданылуда.
Қазақстанда криоконсервілеу бойынша жұмыстар 2002 жылы ҚР ҰҒА
академигі, профессор И.Р.Рахимбаевтың басшылығымен Өсімдіктер физиологиясы,
генетикасы және биотехнологиясы институтында басталды.

1.3 Биопрепараттарға жалпы сипаттамасы және оларды алу технологиясы

Биопрепараттар- жұқпалы ауруларды анықтау, олардың алдын алу, емдеу
және балау мақсатында қолданылатын препараттар.олар емдік, алдын алу және
балау мақсатында қолданылатын препараттар. Микробтық препараттарды
(вирустық, бактериалды жіне саңырауқұлақты) келесі топтарға бөледі.
a) Балау- аллергендер, антигендер, сарысулар мен бактериофагтар;
b) Емдеу-антитоксикалық, антимикрбты заттар, бактериофагтар мен
антибиотиктар;
c) Алдын алу – вакциналар, анатоксиндер мен қан сарысулар.

1-Сызба.Биопрепараттар

Өміршеңділігі бар
микроорганизмдер:
ашытқылар,
бактериялық тыңайтқыштар

Өлтірілген биомасса,
тағамдық ашытқы,
саңырауқұлақ мицелиі

Метаболизмнің
тазаланған өнімдері

Метаболизм өнімдері,амин
қышқылдары,ферменттер және т.б

Микроорганзмнің
биомассасы(ашытқылар)

Диагносикалық, профилактикалық және емдік қасиетері бар препараттар.
Диагностикалық препараттарға қан сарысулары (антиденелер), антигендер,
аллергендер,комплемент және т.б жатады.
Диагностикалық қан сарысулары лабораториялық сералогиялық реакцияларды
қою үшін және ауру малдың материалынан бөлініп алынған микробтың түрін
немесе оның антигендерін анықтау мақсатында қолданылады.Олар өздерінің
қолданылуына байланысты агглютинерлеуші, преципитерлеуші, гемолиттік,
флюресцирлеуші және т.б қан сарысуларына бөлінеді.
Диагностикалық препараттарға фагтарды да жатқызуға болады.Олар сұйық
немесе лиофилизденген түрінде қосылады.
Алергендер-созылмалы ауруларды (туберкулезді, паратуберкулезді,
маңқаны, бруцелезді) малдың тірісінде анықтауға арналған бактериялық гидро
2-Сызба. Ферменттеу әдісімен антибиотиктер өндіру

Асептикалық жағдайларда тереңдетілген аэробтық ферменттеу әдісі,
периодикалық жұмысы көлемі 50-200 м3, ферменттеу периоды 7-10 күн
аппараттарында

Үзіліссіз ферменттеу құбылысы Үзіліспен жүретін ферменттеу құбылысы

Жаңа жартылай синтетикалық антибиотиктер алу үшін табиғи антибиотиктердің
химиялық және биологиялық әдіспен молекулаларының модификациясы

Мутасинтез әдісі,Табиғи Химиялық Пенициллин Арнайы
модификация- қосылыстардың гидролиз және фермент-те
ланған молекулаларының әдісі цефало-споринрді
антибиотиктер тронсформация әдісі нің пайда-лану
алуға мүмкіндік ферментттік
береді әдісі

3-Сызба. Антибиотиктерді талдау және бөліп алу.
Ерімейтiн Иондық алмасу Еріткіштер Сыртқы Сулы Қайта
қосылыстар материал-дарын экстрак-циясактивті ортада тазалау,
түзу сорбция ы заттардың кристал-лкристали-заци
сорбциясы изация ялау,
сорбциялау,
т.б

4-Сызба. Кептіру
Төменгі температурада Сублимациондық кептіру, Шашыраңқы кептіру
мофильдік кептіру яғни антибиотиктерді пневматикалық
қатыру, кейіннен вакумдажылдамдықпен
мұздың булануы антибиотиктердің ыстық
ауа көмегімен
камераларға таралуы

Вакциналар өндірісінде технологияны мұқият сақтау,стандартты
әдістемелер,шикізаттар мен реактивтер қолдануы аса маңызды.Өндірісте
қолданылатын химиялық заттар халықаралық немесе ұлттық фармакопея
талаптарына жауап беру және кіру бақылаудан өтуі керек.Tалаптарына сәйкес
вакциналардың барлық өндіру сатысында пенициллин және басқа бета-лактамды
антибиотиктер қолдануына тыйым салынған.Вакцина дайындау үрдісінде олардың
сапасына зиянды мұқтаж келтірмейтін және егілетін организмге кері әсерін
тигізбейтін ерітушілер,тұрақтандырушылар және консерванттар
қолданылады.Тасымалдау және сақтауда “салқындық тізбек ”талаптары орындалуы
тиісті,яғни вакцинаны өндіретін мекемеден бастап вакцина қабылдайтынға
дейінгі жолда медициналық иммунды биологиялық трежим тәртібі мұқият
сақталынады [4].
Ауру түріне және балау типіне байланысты вакциналарды дайындау
технологиясы түрліше болып келеді.Төменде тірі және инактивацияланған
вакциналарды және вирустық вакцинаны дайындау реті көрсетілген.
Вакциналар өндірісінде технологияны мұқият сақтау,стандартты
әдістемелер,шикізаттар мен реактивтер қолдануы аса маңызды.Өндірісте
қолданылатын химиялық заттар халықаралық немесе ұлттық фармакопея
талаптарына жауап беру және кіру бақылаудан өтуі керек.БДСҰ талаптарына
сәйкес вакциналардың барлық өндіру сатысында пенициллин және басқа бета-
лактамды антибиотиктер қолдануына тыйым салынған.Вакцина дайындау үрдісінде
олардың сапасына зиянды мұқтаж келтірмейтін және егілетін организмге кері
әсерін тигізбейтін ерітушілер,тұрақтандырушылар және консерванттар
қолданылады.Тасымалдау және сақтауда “салқындық тізбек” талаптары орындалуы
тиісті,яғни вакцинаны өндіретін мекемеден бастап вакцина қабылдайтынға
дейінгі жолда медициналық иммунды биологиялық препараттар сақталуы және
тасымалдануда тұрақты тиімді температуралық режим тәртібі мұқият
сақталынады.
Тірі және инактивацияланған вакциналарды дайындау
1. Қажетті материал мен дақылдану ортасын дайындау
2. Вакциналық штамының биомассасына байланысты өсіру тәсілін
таңдап алу
3. Қатаң асептикалық жағдайды сақтау
4. Аттенуайияланған штамның биомассасын концентрациялау
5. Бірлік көлемінде микроорганизмдер санын стандарттау
6. Ампула немесе флакондарға үлестіріп,сақтау
Пробиотиктерді жиі бифидобактериялар және лактобациллалар негізінде
өндіріледі.Бифидобактериялар және лактобациллалардың ферментациялық
дақылдануында көміртегі көзі бар көмірсулар, бикарбонат, көмірсу диоксиді;
азот көзі ретінде – цистеин және т.б қажет.Осы микроорганизмдер қоректік
ортаға талғамды, сондықтан дақылдануына ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.