Бухгалтерлік ақпаратты пайдаланушылар және олардың рөлі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
І.Кіріспе.

ІІ.Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру негізі.

а) Бухгалтерлік есеп туралы түсінік және оның атқаратын қызметі.

б) Бухгалетрлік ақпараттар пайдаланушылардың ролі.

ІІІ. Банк және банктен тыс мекемелер несиелерінің есебі.

а) несиенің маңызы және түрлері

б) Банктен несие алу ережелері

в) Банк мекеме несиелерінің есебі.

г) Банктен тыс мекемелердің несиелерінің есебі.

IV. Қорытынды.

V. Пайдаланған әдебиеттер.

Кіріспе.
Бухгалтерлік есеп көптеген жылдар бойы басқа ғылымдар сияқты дамып
қоғамның экологиялық әлеуметтік жағдайларға сай өзгерістерге ұшырап келе
жатқан сондай-ақ өмірде өзінің ерекшелігімен оқшауланатын ғылым болып
табылады. Белігілі ғылым Б.Де.Солозано осы ғылым туралы Бухгалтерлік есеп
барлық ғылымдар мен өнердің ең алдында тұрады, басқалары онсыз өмір сүре
алмаса, бухгалтерлік есеп үшін олардың ешқайсысы қажет емес- деген болса
оның әріптесі Р.А.Фаулки Есеп бұл барлық бизнестің тілі, яғни
Философиясы- деп атаған. Бухгалтерлік есеп ұйымының қаржылық ақпараттарын
өлшейтін, өңдейтін, есептейтін және оны пайдалануға жеткізіп отыратын жүйе
болып табылады. Бухгалтерлік есеп басқару жүйесінің ең маңызды орындарының
бірі иеленеді. Бұған дәлел ретінде Біріккен Ұлттар Ұйымнының 1992 жылы
өткізілген конференциясы Есептей алмаған-басқара алмайды- деген сөздің
бекер айтылмағандығын атап өтуге болады. Жалпы бухгалтерлік есеп ұйымға
оның қаржылық жағдайын жоспарлау, бағалау, ибақылау және талдау секілді
функцияларды шын орындауды қажет. Сонымен қатар бухгалтерлік есеп кәсіпорын
активтері мен міндеттемелері, капиталы және өндірілген өнімдері мен
олардың сатылғандығы туралы ақпараттарды жинақтап көрсетеді. Тек қана
бухгалтерлік есеп арқылы ұйымның табыстары мен шығындары және басқарушы
(ішкі) есеп болып 2-ге бөлінеді. Басқарушы есеп кәсіпорын қаржылық
ақпараттарын жеткізіп отыратын жүйе болса ол қаржылық есеп жоғарыда
айтылған қаржылық ақпараттарды ішкі пайдаланушы мен қатар сыртқы
пайдаланушыларға жеткізіп отыратын жүйе. Яғни басқарушы есептік мәліметін
кәсіпорын басшылары қандай да бір шешім қабылдау үшін пайдаланса қаржылық
есептің мәліметін бұлармен қоса жабдықтау (мердгер) кәсіпорындар банк
мекемелері, салық органдары және т.б. пайдаланылады.
Кез-келген ұйым үшін қаржылық есеп міндетті түрде жүргізілетін болса,
басқарушы есептін жүргізілуі және оның тәртібі әрбір кәсіпорынның
экономикалық саясатына байланысты.
Бүгінгі таңда ел экономикалық нарықтық жолға көнуіне байланысты жаңа
кәсіпкерлік қызметтердің бола бастауына сәйкес бухгалтерлік есептің маңызы
мен рөлі арта түсуде. Осыған орай бухгалтерлік есептік мазмұны мен
құрлымына өзгерістер енгізеді. Еліміздегі жүргізіліп отырған бухгалтерлік
есеп жұмысқа толығымен халықаралық қаржылық есеп беру талаптарына сай
орындалады.
Бухгалтерлік есептің нормативтік құқықтық базасы. Бухгалтерлік есеп және
финанстық есеп беру жұмыстарының негізгі принциптері мен жалпы ережелерін
және ішкі бақылау. Мен сыртқы аудиторлық тексеруді жүргізілудің әдістерін
негізгі ережелерін тағайындайтын өкілетті орган Қаржы Министрлігінің
қарамағындағы бухгалтерлік есеп және аудит методологиясынның департаменті.
Ол департамент қаржы министрлігінің құрамына кіреді заңды тұлға статусы
бар. Бұл департамент бухгалтерлік есеп және аудит стандартарын бекітіп
өзгертіп немесе жойып жаңа түрлерін тағайындап отырады. Республиканың
барлық экономика саласының есеп және аудит жүргізу әдістерін дайындайды
және аудиторлық қызметтерді жүргізуге профессионалды бухгалтрге лицензиялық
тесеру жүргізіп сертификат береді. Бухгалтерлік есептің негізгі нормативтік
құқықтық базасына мыналар жатады.
1) Бухгалтерлік есеп заңы- бұл заң 1995 жылы 26 желтоқсанда №2732 номерлі
президенттің указы бойынша бекітілегн.
2) Бухгалетрлік стандарттар
3) Әдістемелік нұсқаулар ережелер
4) Бухгалтерлік есептің типтрік счеттары
5) Есеп саясаты.
Республиканың Азамат кодексі қаржылары бойынша заңды тұлғаларға мыналар
жатады:
- Шаруашылық серіктестігі
- Өндірістік коперативтер.
- Акционерлік қоғамдар.
- Мемлекеттік мекемелер
- Комерциялық емес кәсіпорындар.
Бұл заңды тұлғалар және жеке тұлғалар кәсіпкерлікпен айналысатын
Қазақстан резиденттер және резидент емес (заңды түрде Республикада
кәсіпкерлік жасайтын шетел компаниялары мекемелер, фирмалар) міндетті
түрде бухгалтерлік есеп және финанстық есеп жүргізуге тиісті.
Бухгалтерлік есеп заңы негізінде бухгалтерлік есеп және финанстық есеп
жүйелерін жүргізуге тиісті. Бухгалтерлік заң негізінде бухгалтерлік есеп
принйиптерін оның сапасын және жалпы ережелерін белгілейді және
нығайтады. Бухгалетрлік есеп заңы негізінде ҚР-ның Конститутциясына
сүйене отырып есеп заңдарын шығарады. Бұл заң бойынша бухгалтерлік есеп
және финанстық есеп жүйелерін мемлекеттік басқару ретінде жүргізеді.
Мемлекеттік басқару ретінде жүргізіледі. Мемлекеттік басқару
органдарынан басқа нормативтік құқықтық актілерді Республиканың Ұлттық
банкісінде шығарады және бекітеді. Бухгалтерлік стандарттар негізінде
есептің жеке-жеке объектілерінде есеп жүргізудің ережелерін және
қағидаларын анықтайды. Бухгалтерлік есептің типтік жоспары шаруашылық
операцияларының бухгалтерлік счеттарында көрсету үшін пайдаланылатын
құрал жалпы типтік бухгалтерлік счеттар бойынша әрбір шаруашылық
субъектілері өздерінің шаруашылығының көлемі орындайтын жұмыстары және
оларда болатын шаруашылық операцияларына байланысты жұмыстық счеттар
жоспарын жасайды. Әр шаруашылықтың өзінің бухгалтерлік есебін жүргізу
үшін сол шаруашылықтың бас бухгалтері есеп саясатын жасайды.
Шаруашылықтың есеп саясатын бухгалтерлік есеп заңына, бухгалтерлік
стандарттарға, методикалық рекомендацияларға типтік бухгалтерлік
счеттарда және де басқа Үкіметтің және Ұлттық Банктің шығарған
ережелерін басшылыққа ала отырып солардың негізінде жасалады.
Шаруашылықтың есеп саясаты сол шаруашылықтың бухгалтерлік және
финанстық есебін жүргізу тәртібін есеп жүргізу үшін қолданатын әдістерін
және негізгі есеп қағидаларын анықтайды. Барлық шаруашылықта
бухгалтерлік және финанстық есеп сол шаруашылықтың есеп саясатына сәйкес
жүргізілуге тиісті.
Шаруашалқтың есеп саясатымен бухгалтерлік счеттардың жұмыс жоспары
сол шаруашылықтың жетекшісі бекітеді. Шаруашылықтың есеп саясаты мынадай
негізгі 3 аспектін қамтиды:
1) Бухгалтерлік есепті методикалық жағынан қамтамасыз ету.
2) Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру.
3) Бухгалтерлік есепті техникалық жағынан қамтамасыз ету.
Бухгалетерлік есепті методикалық жағынан қамтамасыз ету негізінде
бухгалетрлік есептің басқару жүйелерін көрсетеді. Негізінде методикалық
басқару жүйелерін көрсетеді. Негізінде методикалық басқару 4 деңгейлі
нормативтік құқық құжаттардан (базадан) тұрады:
1) Методикалық басқарудың 1-ші деңгейлі есеп заңы.
2) 2-нші деңгейлі бухгалтерлік есеп және аудит департаментінің шығарған
стандарттары стандарттар негізінде мемлекеттің бағдарламаларын орындау
үшін қолданатын халықаралық бухгалтерлік есеп тәжірибесінде қолданатын
принцептерді қолдана (пайдалану) арқылы жүргізу.
3) 3-ші деңгейлі бухгалтерлік стандарттарды қолданғалы методикалық
рекомендациялармен, инструкцияларымен.
4) 4-ші деңгейлі есеп саясатын құрастырудағы қоладанатын негізгі
нормативтік құжаттар .
Бухгалтерлік есепті методикалық қамтамасыз етуде мыналар анықтайды:
а) типтік план бойынша бухгалтерлік жұмыстардың жұмыс счет жоспарын
жасау, сол жұмыс счеттары бойынша шаруашылығы басқару ұйымдастыру үшін
және олардың мәліметтерін сыртқы пайдаланушылар үшін аналитикалық және
синтетикалық субсчеттарды анықтау.
б) Шаруашылықта қоладанатын арнайы және әр салаларды қамтитын бастапқы
құжаттарды белгілейді.
в) шаруашылықтың күнделікті ағымдағы бақылау жұмысын жүргізу модельдерін
жасау.
г) шаруашылық мүліктерімен міндеттемелерін бағалау және инвестиция
жүргізудің технололгиясын жасау.
д) құжат айналымының ережесін мәліметтерді қорытындылау және мәлімет жинау
жолдарын анықтау шаруашылықта бухгалтерлік есепті ұйымдастыру негізінде сол
шаруашылықтың есептің қай формада жүргізуді анықтау. Бухгалтерияның
құрылымын қандай бөлімнен тұратындығын және бухгалтерлік персоналын
орындайтын міндеттерін анықтау.
Бухгалтерлік есеп негізінде басқару және финанстық есепті ұйымдастыру
бөлігінде негізінде мына объектілер есепке алынады:
1) Негізгі құралдар
2) Материалдық емес активтер
3) Тауар материалдық запастар
4) Ақша қаражаттары
5) Есеп айырысу жұмыстары
6) Уставтық капиталды есептеу және де басқа активтер мен пассивтерде есепке
жүргізіледі.
Бұл бөлімде бас кітап толтырылуы баланс жасау финанстық есеп жасау салық
есебін жүргізу бюджетпен есеп айырысу жұмыстары жүргізіледі.
Финанстық бухгалтерие басқару бухгалтериясына өнім өндірумен
байланысты шығындарды қорытындылап береді. Басқару есеп бөлімінде сол
шаруашылықты басқару үшін керекті мәліметтер дайындап өндіріс және
өндірістік емес жүргізуді өндірістік емес негізінде шаруашылықта
өндіретін өнімдеріне орындайтын жұмыстарымен, қызметтерімен кеткен
шығындарды есептеп олардың калькуляциясын жасайды. Бухгалтерлік есепті
дұрыс ұйымдастыру үшін әрбір бухгалтердің орындайтын есеп жұмыстарын
міндеттерін дұрыс бөлу. Негізінде есеп қызметкерлердің орындайтын
міндеттерін тағайындау мынадай 3 түрде болады:
1) Міндеттері әрбір есеп бөлімдеріне қарай бөлінеді:
а)Есеп айырысу бөлімдері
б)Өндірістік бөлімі
в)Сату бөлімі
г)Жалпы бөлім
Негізінде бұл әдіс үлкен ірі шаруашылықтарда қолданады.
2) Функционалды есеп, персоналдарының бөлу әдісте белгілі бір есепші
топтары бірыңғай есеп жұмыстарын бірге жүргізеді. Бухгалтер персоналдың
орындайтын міндеттердің тағайындау үшін олардың орындайтын қызметтерін
инвестициясын жасау.
Бухгалтерия жұмыстарын ұйымдастыру түрлері және онда істейтін есеп
қызметкерлердің саны сол шаруашылықтық құралдарыменен қамтамасыз
етілуіне байланысты.
3) Техникалық қамтамасыз ету. Бухгалтерлік техникалық қамтамасыз ету
дегеніміз- есеп саясатының методикалық және ұйымдастыру
аспектілерінің орындау үшін қолданатын процедуралардың қорытындысы ол
процедураға жататындар.
а) Шаруашылықта жасалған бухгалтерлік есеп счеттарнының пайдалану үшін
жасалған инвестициялар. Бухгалтерияның әрбір бөлімінде толтырылатын
бастапқы құжаттың формасы мен альбомы. Есеп жұмысында қолданатын
техникалық құралдар шаруашылықта тағайындырылған синтетикалық және
аналитикалық есептің коэфикаторы. Бухгалтердің профессионалдық
деңгейлері, квалификациясы, есеп процесін оптимизациялаудағы әртүрлі
техникалық ұйымдастыру және санитарлы гигиеналық қорлар.
б) шаруашылық ішінде қолданатын бақылау әдістері
в) бухгалтерияның ұжымындағы өндірістік қарым- қатынастардың мәдени
деңгейі.
Бухгалтерлік есеп туралы түсінік және оның анықтайтын қызметі.
Бухгалетр есеп ұйымының қаржылық ақпеаратын бір (белгіленген)
әдістері мен тәсілдері бойынша есептейтін, өлшейтін және оны оны өңдеп
тасымалдайтын жүйе. Ол кәсіпорынның жұмысын толығымен бақылап оны
басқару үшін бағыт бағдар беріп алдағы уақытта істелетін жұмысын
жоспарлап және сонымен қатар ол ұйымның болашаққа атқаратын жұмысын
экономикалық талдау жасауға өте қажетті ғылым болып табылады. Сондықтан
бухгалтерлік есеп бүтіндей халық шаруашылығы есебінің ең басты негізгісі
болып саналады. Бухгалтерлік есеп көптеген жүзжылдықтар бұрын пайда
болып, бүгінгі күнге дейін дамып келеді. Тайпалардың арасындағы
шаруашылық операцияларына байланысты табылған жазулардан бухгалтерлік
есеп біздің заманымызға дейінгі V ғасырда жүргізілді деген деректер бар.
Ал біздің заманымызға дейінгі ІІ ғасырда Грекияда салынған құрылысқа
кеткен шығындар есептеліп салынған үйдің (ғимараттың) қабырғасына
жазылатын болған. Рим империясының квесторлары мемлекеттік
бухгалтерлерді бақылап оның қорытындысын емтихан қабылдаушы таңдаған.
Осыдан аудитор деген термин пайда болған. Міне, осы жоғарыда
айтылғандарға сүйене отырып бухгалтерлік есептің тек қана кәсіпорын
жұмысының бір бөлігін атқарып қана қоймай тұтас мемлекетті басқаруға
қатысы бар екендігін дәлелдеуімізге болады. Сондықтан да бұлар көрнекті
ғылым. Б.Де.Солозонның Бухгалтерлік есеп болмаса әлемді басқару мүмкін
емес және онсыз адамдар бірін-бірі түсінбес еді - деген. ҚР-ның
бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы заңы еліміздегі
бухгалтерлік есепті жүргізу жүйесін анықтайды. Қаржылық есеп беру мен
оның пайдалануын жіне есепке алудың негізгі принциптері мен жалпы
тәртібін ішкі бақылау және сыртқы аудит жөніндегі талаптарды сондай-ақ
ұйымдардың құқықтары мен міндеттерін белгілейді.
ҚР-ның аумағында жұмыс істейтін барлық кәсіпорын бухгалтерлік есептеу
мен қаржылық есеп беруді осы заманға сәйкес жүргізуге міндетті кез-
келген ұйымда бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізуге экономикалық
мәселелердің негізгі және басты қажеттілігі болып табылады. Бухгалтерлік
есеп арқылы өндірілген өнім де есепке алуға сатып - өткізуге,
айырбастауға және одан түскен қаржыны тиімді уақытты етіп бөліп жұмсауға
яғни кәсіпорындағы шаруашылық үлестердің барлығын басынан соңына дейін
есептеуге болады. Осы айтылғандарға сәйкес ұйымдағы экономикалық және
техникалық үлестердің сондай-ақ шаруашылық операцияларының барлығын да
есепке алыеуы экономикалық талапқа сай бухгалтерлік есептің негізі болып
табылады. Жалпы бухгалтерлік есеп кәсіпорында мынадай қызмет атқарады-
болашақта (алдағы уақытта) пайдалану үшін ұйымда болып жатқан
операцияларды ұйымның қаржылық ақпараттық мәліметін өндейді сондай-ақ
оны керек уақытына дейін сақтайды- қаржылық ақпараттың мәліметі
пайдаланушыларға уақытылы беріп отырады, ал бұл ақпаратты
пайдаланушылар осы деректер арқылы ұйымды басқару барысында түрлі шешім
қабылдайды. Көп барысында жағдайда бухгалтер мен есепшінің арасындағы
айырмашылықты білмегеннің салдарынан бұл екеуін шатастырып алатындар да
жиі кездеседі. Бұлар іс-тәжірибеде өз қызметтері барысында бірін-бірі
ауыстырып отыратындығ әрине рас. Бірақ есепшінің негізгі міндеті
шаруашылық операцияларын тіркеу, бухгалтерлік ақпараттық құжаттарды
сақтау ғана болса ол бұл мәліметтерді өңдеп оған экономикалық талдау
жасап және оны тпайдаланушыға тиімді етіп жеткізу бухгалтердің міндеті.
Жалпы кәсіпорында бухгалтерлік есеп жұмысын атқарушы жаман іс-тәжірбиеде
мынадай үш түрлі қиындыққа тап болмауы мүмкін. Әрбір жаңа келісімді
жүргізу барысында шешім қабылдаушы тұлғаға керекті есеп атқаратын табыс
ету үшін тиісті стандарттар мен ережелерін сүйенуге тура келеді, яғни
оларға деген қажеттілік туындайды. Ал кәсіпкер ешқашан капитал жинауда
және бизнес жүргізуде шығармашылық ойдың жетіспеушілігін сезінбейді
кәсіпорынның бухгалтерлік ақпарат мәліметтерін бірдей-мақсатқа тең
дәрежеде пайдаланатын екі тұлға болмайды, себебі мұндай ақпаратты
әртүрлі тәсілменен әртүрлі болып келеді бухгалтерлік есеп табиғат заңы
емес ол әр түрлі ойлар мен шешімдердің үйлесімі болуы мүмкін.
Бухгалтерлік есеп мамандығына қайшы келетін екі түрлі пікір бар:
1) Бухгалтерлік есеп басқа ғылымдар сияқты табиғаттың заңы мен
принциптеріне бағына бермейді, себебі оларды ұйымдастыру (жасау)
керек. осы аталған бухгалтерлік есеп принциптерін жеке тұлғалар ғана
ұйымдастыра (құрай) алады, сондықтан да оны ұйымдастыру (құру)
барысында қайшылықтар мен әртүрлі көзқарастардың болуы сөзсіз.
2) Бухгалтерлік есеп түсінігі логикалық негіздеу экономикалық теория іс-
тәжірбие бағдарлама және ортақ келісіммен негізделеді. Осыған орай
бухгалтерлік есеп түсінігі күнделікті өмірде болып жатқан әлеуметтік
және экономикалық жағдайға байланысты өзгеріп тұрады.
Кәсіпорындардағы бухгалтер мамандық қай-қайсысының болмсын негізгі
кәсіби міндеті бухгалтерлік ақпараты пайдаланушыларға уақытылы және
дұрыс есептелген мәлімет беру (ұсыну) болып табылады. Бұл ақпараттың
мәліметті бірдей дәрежеде пайдаланатын екі тұтынушы болмағандықтан
жалпы сипаттағы қаржылық есепті құру кезінде негізгі қағидалар мен
шектеулерді ұсынылатын ақпарат көлемін объективті бағалау қажет.
Бухгалтерлік есептегі бұл жүйе адамдар арқылы жасалатын
болғандықтан оны құру барысында туындайтын қайшылықтарды жеңуге
болады.
Бухгалтерлік ақпаратты пайдаланушылар және олардың рөлі.
Бухгалтерлік есеп кәсіпорындар мен ұйымдардың пайдаланушыларға берілетін
қаржылық ақпараттық мәліметтінің көлеміне және мінездемесіне байланысты
болып келеді. Бұл ақпараттық тмәліметті пайдаланушылардың қатарына қаржы
салымшыларын (инвесторларды) несие берушілерді (банк немесе банктен тыс
мекемелер) және бірлесіп экономикалық қызмет жасаушыларды жатқызуға болады.
Осы жоғарыда аталған кәсіпорындардың ақпаратын пайдаланушылар маңызды
басқарушылық шешім қабылдау барысында кәсіпорындардың қаржылық есебіне
сүйенеді. Кәсіпорындар мен ұйымдакрдың қаржылық ақпараттық мәліметін
пайдаланушылар негізінен мынадай 2 топқа бөлінеді: кәсіпорынды
басқарушылар (басшылар) кәсіпорынды тыс орналасқан бірақ оның қаржылық
жағдайына тікелей мүдделер кәсіпорынның қаржылық қызметіне жанама мүдделер.
Кәсіпорынды басқарушыларға осы ұйымның алдына қойған мақсатына жетуіне және
оның қызметіне толықтай жауапты адамдар жатқызылады. Бұндай адамдарға
кәсіпорынның иесі кәсіпорынның басшысы директорлар кеңесінің мүшелері,
менеджер бөлім басшылары т.б. жатқызылады. Бұл аталған санатқа жататын
адамдарды кәсіпорынның соңғы есепті жылдағы таза пайдасының көлемі
(мөлшері) нақты алынған табыс көлемінің жоспарымен сәкестігі өндірген әрбір
түрлі өнімнің өзіндік құны қызметтің қандай түрінен табыс көбірек
алынатындығы және тағы да басқа жағдайлар қызықтырады. Кәсіпорыннан тыс
орналасқан бірақ оның қаржылық жағдайына тікелей мүдделі тұлғалар болып
қаржылар салым жабдықтаушылар және басқалар есептелінеді. Бұл тұлғалар
өздерінің салған салымдары мен сатқан тауарлары көрсеткен қызметтері сондай-
ақ берген несиелерінің уақытылы қайтарылатындығын білу үшін ұйымның қаржы
тұрақтылығы мен төлем қабілеттілігін зерттейді. Ал кәсіпорынның қаржылық
қызметіне жанама мүдделі тұлғалардың қатарына: салық органы, министрліктер
мен агенттіктер, аудиторлар, сақтандыру компаниялары сатып алушылар мен
тапсырыс берушілер және тағы да басқа заңды немесе жеке тұлғалар
жатқызылады. Кәсіпорынның бюджет және бюджеттен тыс мекемелерге берешек
төлемдердің уақытылы төлейтіндігін қаржылық ақпараттық мәліметтерінің
дұрыстығын және өз жұмысшы қызметкерлерімен еңбекақы боынша уақытылы есеп
айырысатындығын қадағалау осы яғни кәсіпорынның қаржылық қызметке жанама
мүдделі тұлғалардың жұмысы болып табылады. Кәсіпорындар мен ұйымдардың
қаржылық ақпараттық мәліметтерінпайдаланушылардың әр түрлі топтарының болуы
біртұтас бухгалтерлік есеп жүйесін екі бөлікке бөлді. Соңғы жылдары біздің
елімізде де халықаралық бухгалтерлік есеп стандарттарына сәйкес
бухгалтерлік есепті қаржылық есеп және басқарушылық есепті де екіге бөліп
қарастыра бастады. Бұндағы қаржылық есеп ұйымының ішкі және сыртқы
пайдаланушылар қолданатын қаржылық-ақпараттық мәліметтерді толық қалайтын
болса, басқарушылық есеп тек қана кәсіпорынның ішкі пайдаланушыларына
керекті өнім өндіру табыста табу және оның алдағы кезеңдегі нәтижесінің
артуына байланысты ақпараттық мәліметтерді қарастырады . белгіленген заңға
сәйкес дұрыс жасалынған қаржылық ақпараттық мәліметтерді кезінде
пайдаланушыларға жеткізіп беріп отыру кез-келген кәсіпорындағы бухгалтердің
кәсіби міндеті болып табылады
Несие маңызы және түрлері.
Ақшадан кейін ізінше несиені ойлап шығару – адамзаттың данышпандық
табысы. Себебі несиені пайдаланудың нәтижесінде шаруашылық қажетін және
жеке қажеттілікті өтеу уақыты қысқарды. Қарыз алушы кәсіпорынның несие алу
арқылы өз өндірісін кеңейтуге, ал жеке тұлғаның өз ісін ұлғайтуға, не
болмаса қажетті заттарды болашақта емес қазір алуға мүмкіндігі туады.
Несие қатынастары алғашқы қауымдық құрылыстың мүліктік жіктеліп ыдырауы
нәтижесінде бір қауымның бай отбасы және кедей отбасы болып бөлініп,
біреуінде артық қалған өнімнен оны кейін қайтарып беруге келісіп,
екіншісі өз мұқтажын өтеуге алуынан пайда болды. Бұл кейінірек өсімқорлық
несие деп аталады.
Өсімқорлық несиеге тән белгілер: несие берушілер- көпестер, саудагерлер,
салық жинаушылар, шіркеу иелері мен үлкен діни ордалар, ал қарыздар-ұсақ
өнім өндірушілер, құл иеленушілер мен феодалдар. Сөйтіп несиенің нышандары
алғашқы қауымдық құрылыстың ыдырауы кезінде пайда болып, капиталистік
тауарлы өндіріс тұсында дамуының жоғары сатысына жетті.
Ал капиталистік несие капиталистік өндіріс әдісінен туындап, қарыз
капиталының қозғалысын көрсетеді. Сондықтан капиталистік несиенің
өсімқорлық несиеден елеулі ерекшеліктері бар:
Біріншіден, қарыздар бойынша. өсімқорлық несие алушылар ұсақ өнім
өндірушілер, құл иеленушілер мен феодалдар, ал капиталистік несиені,
негізінен, өнеркәсіп және сауда капиталистері алады.
Екіншіден, қарызға берген ақшаны пайдалану әдісі бойынша. өсімқорлық
несие бойынша қарызға берген ақша несие берушіге ғана капитал ретінде өсім
ақы түсіреді, капиталистік несиені, керісінше, несие беруші де, қарыздар да
капитал ретінде қосымша құн алу үшін жұмсайды.
Үшіншіден, экономикалықмаңызы бойынша. өсімқорлық несие өндірістің
құлдырауына тіресе, капиталистік несие бір жағынан өндірістің өсуіне, ал
екінші жағынан капиталистік нарық шаруашылығы қайшылықтарының шиеленісіуіне
жағдай жасады.
Төртіншіден, өсім ақының шығу көзіне байланысты. Капиталистік несие үшін
өсім ақының көзі- жалданушы жұмысшының тапқан қосымша құны, өсімқорлық
несие үшін өсім ақының көзі-құлдардың, шаруалардың және ұсақ өнім
өндірушілердің қосымша еңбегі.
Бесіншіден, өсім ақының деңгейі бойынша. өсімқорлық несие үшін өсім ақыны
өтеуге барлық қосымша өнім, типті қажетті өнімнің де бір бөлігі жұмсалады,
капиталистік несие үшін өнім ақы төлеуге орташа пайданың тек бір бөлігі
кетеді.
Несие-ұдайы өндірістің ажырамас бөлігі. Тауарлы өндіріс- несие
қатынастарының пайда болатын табиғи негізі. Себебі тауардың пайда болуы
маңызды екі жағдайға байланысты: біріншіден, өнім тауар болуы үшін оның
заттай түрі және құны болуы қажет; екіншіден, өнім бір өндірушіден екінші
өндірушіге ауысуы қажет, ол ауысу тек айырбас кезінде, яғни нарықта болады.
Сонда тауар айырбасы несиенің пайда болатын ортасы. Бірақ несиенің пайда
болатын ортасын өнімін өзі қолданатын өндірістен емес, өнімдерді бір-біріне
алмастыратын айырбас ортасынан іздеу керек. Себебі тауарлар қолдан-қолға
өтетін айырбас процесі-несие қатынастарының туындайтын көрінісі.
Несие қатынастарының нақты көрінісін несиенің формалары мен түрлері
сипаттайды. Несиенің мазмұны мен түрі диалетикалық бірлікте болады.
өндірістік қатынастардың өзгеруі несиенің мазмұны мен оның қолданылатын
түрін өзгертеді. Несиенің негізгі екі формасы: коммерциялық несие және
банктік несие болады. Бұл несие бір-бірінен несие субъетілері, құрамы,
қарыз объектісі, динамикасы, процент мөлшері және қызмет ету аясы бойынша
ажыратылады.
Коммерциялық несие- ол тауар өндірушінің басқа тауар өндірушіге сатқан
тауары үшін ақша төлеуді кейінге қалдырып, оны қарызға беруі. Әдетте
коммерциялық несиеде аударым векселі толтырылады. Коммерциялық несие
алғашқы капитал жинақтау кезінде капиталистік ұдайы өндірістің қажетін
қамтамасыз етуден пайда болып, капиталистік несие жүйесінің негізін қалады.
Мысалы, кейбір объективті себептерге байланысты (тауар өндіру уақыты оны
сатып, ақша түсіру уақытымен сай келмейді, кейбір өндіріс жыл мезгілдеріне
байланысты ұйымдастырылып, онда өндірілген тауарларды сату да жыл
мезгілдеріне байланысты жүргізіледі) бір капиталист-өндіруші тауарын
шығарғанда, екінші өндіруші сатып алушыда қолма-қол ақша болмаған жағдайда
оған бірінші капиталист тауарын несиеге сатады. Коммерциялық несие тауардың
өндірістен тікелей тұтынушыға түсуін қамтамасыз етеді, сөйтіп тауарлардың
сатылуын және барлық капиталдың қайталама айналысын жеделдетеді. Ол сонымен
қатар кәсіпшілер мен сатушылардың да ақща қажетін өтейді.
Дегенмен коммерциялық несиені қолдануда біраз шектеулер бар. Олар:
- бұл несинің көлемі сатылуға тиіс тауарлар қорының көлемімен шектеледі;
- бұл несиенің көлемі ел экономикасының жағдайына байланысты өзгереді,
яғни дағдарыс кезінде капиталдың кері қозғалысы бұзылып, коммерциялық
несиенің көлемі қысқарады;
- бұл несие тек бір бағытта қозғалста жүреді: оны тек өндіріс құрал-
жабдықтарын шығаратын салалар оларды пайдаланатын салаларға береді,
керісінше болуы мүмкін емес. Мысалы, комбайн зауыты өз өнімін-
комбайндарды несиеге ауыл шаруашылығына сатуына болады, ал ауыл
шаруашылығы комбайн зауытына коммерциялық несие ретінде өз өнімін бере
алмайды.
Банктік несие- ол банкте шығарылған қаражат қорынан клиенттерге қайтарым
мерзімін белгілеп, ақша түрінде берілетін несие. Коммерциялық несие мен
банктік несиенің бір-бірінен бірсыпыра айырмашылықтары бар.
Біріншіден, коммерциялық несие тауар түрінде берілсе, ал банктік несие
ақша түрінде беріледі. Коммерциялық несиені тауар өндірушілер мен сатушылар
бір-біріне тауардың сатылуымен қамтамасыз ету үшін береді. Банктік несие
өндірушіден де, сатушыдан да оқшауланып қарыз капиталы ретінде беріледі.
Екіншіден, коммерциялық несие мен банктік несие бір-бірінен, субъектілер,
яғни несие келісіміне қатысушылар бойынша да ажыратылады. Коммерциялық
несиеде несие беруші ретінде де, қарыздар ретінде де кәсіпкер жүреді.
Банктік несиеде несие беруші- банк, ал қарыз алушы – кәсіпкер.
Үшіншіден, коммерциялық несиенің шектеулері банктік несие берумен
жойылады, себебі банктік несиені қолдану өрісі кең. Коммерциялық несие тек
тауар айналысына қызмет көрсетсе, банктік несие халықтың барлық
топтарының уақытша бос ақшасын шоғырландырып, оны капиталға айналдырады.
Төртіншіден, бұл екі несиенің динамикасы (өсуі) да біркелкі емес
Коммерциялық несиенің көлемі өндіріс пен тауар айналымының дамуына және
төмендуіне байланысты өрбіп және қысқарып отырады. Өнеркәсіптің дамуы
кезінде оған ұсыныс пен сұраныс өсіп, дағдарыс кезінде төмендейді.
Дағдарыстың әсерінен тауарды өндіру мен сату қысқарып, ал қарызды төлеу
үшін банктік несиеге сұраныс көбейеді. өндірістің жанданып көтерілуі
кезінде нақты капиталдың көлемі өсіп, өндірістік мақсатқа жұмсау үшін
банктік несиеге сұраныс ұлғаяды. Осыдан банктік несиенің екі жақтылығы
туындайды: қарыз алушы, оны өндірістік капиталдың көлемін өсіру үшін төлем
құралы ретінде пайдаланса, онда ақша қарызы болады. Банктік несиенің
шартты түрде мұндай екіге бөлінуі қарыздардың алған несиені пайдалану
мақсатына байланысты болады. Егер қарыздар несиенің кепілдігіне тауар,
вексель, бағалы қағаздарды беріп алса, онда қарыздардың банктен ақша
қарызын аяғаны. Егер қарыз алушы банктен ештеңемен қамтамасыз етілмеген
несие аяса, онда қарыздардың капитал несиесін аяғаны.
Банктік несиені экономиканың кез-келген салалары пайдаланады: өндірістің
бір саласынан босаған ақша капиталы оның кез келген келесі саласына берілуі
мүмкін (мысалы, ауыл шаруашылығынан өнеркәсіп өндірісіне).
Несиенің негізгі екі формасының- комерциялық және банктік несиелер-
әрқайсысы ұйымдастыру жағдайларына байланысты бірнеше түрге бөлінеді:
тұтыну, лизинг, ауыл шаруашылық, шаруашылықаралық, банктік, чектік,
коммерциялық, ипотекалық, мемлекеттік, халықаралық және т.б.
Тұтыну несиесі- ол төлемін кейінге қалдырып тұтыну тауарларын несиеге
сату. Несие алушы – халық, ал несие беруші- әртүрлі өндіріс орындары,
фирмалар, банктер, мекемелер болуы мүмкін. Тұтыну несиесі коммерциялық
несие формасында (яғни бөлшек сауда орындары арқылы төлемін кейінге
қалдырып тауар сату) және банктік несие формасында (яғни тұтыну тауарларын
сатып алуға ақша беру – ұзақ қолданылатын тауарлар- жиһаз, жеңіл машиналар,
тоңазытқыштар, теледидарлар және т.б.) беріледі. Несиенің бұл түрінде банк
пен халық арасында делдал да болуы мүмкін. Мысалы, сауда орындары халыққа
белгілі бір сомаға тауарды несиеге сатады да, сол сома көлемінде банктен
ақшалай несие алады. Тұтыну несиесі жас отбасыларына да, (мысалы, егер
жастары 30-дан аспаса және үйленгендеріне үш жыл өтпесе) берілген. Мұндай
несие кезінде Чехословакияда жоғары оқу орындарының студенттеріне берілген.

Лизинг несиесі- ол тауар түрінде берілетін несие. Лизинг деп маманданған
қаржы (лизинг) компаниясының делдалдық етуімен машигаларды, құрал-
жабдықтарды, жылжымайтын мүліктерді және негізгі капиталдың басқа да
элементтерін орташа немесе ұзақ мерзімге үшінші жаққа жалға беруді айтады.
Тауар өндірушіге немесе сатушыға лизинг компаниясы оның құнын төлеп,
мүлікті меншіктеу құқына ие болады. Лизинг бойынша жалға бір өндірістік
циклда жойылмайтын кез-келген экономикалық дербес объетіні алуға болады.
Экспортты және импортты қаржыландыру тұтқасы болып табылатын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.