Синтетикалық (жинақтау) және аналитикалық (жіктеу) счеттары

Бухгалтерлік есеп тәжірибесінде барлық аналитикалық жіктеу счеттарының дебеті мен кредитіндегі айналым сомаларының жинағы синтетикалық жинақтау счеттарының дебеті мен кредитіңдегі айналым сомасының жинағымен бірдей болуы керек деген ұғым бар. Яғни, аналитикалық жіктеу счеттары синтетикалық жинақтау счеттарының құрамында жүргізіледі. Синтетикалық счет деп - жинақтаушы, ал аналитикалық счет деп жіктеуші счеттарды айтады. Синтетикалық счеттарды баланстық счеттар деп те атайды. Баланстық счеттардағы қалдыққа сай бухгалтерлік баланс жасалынады. Синтетикалық счеттарда активті қаражаттар, меншікті капитал және міндеттемелер жинақталған сомалары көрсетіледі. Жинақтау тек қана ақшалай өлшеммен жүргізіледі. Синтетикалық счеттарда жинақталған көрсеткіштер арқылы кәсіпорынның активті қаражаттарының жалпы көлемі мен бұлардың қозғалысын, қорлану көздерінің қалыптасуын, жабдықтаушылар мен мердігерлермен есеп айырысудың жалпы сомасын, сонымен қатар банктерден алынған қысқа және ұзақ мерзімді несиелерді қайтарудың жағдайы жөніндегі материалдарды алуға болады.
Нарықтық қатынастардың талабына сай бухгалтерлік есеп ұғымына "капитал", "меншікті капитал", "міндеттемелер", "инвестициялар", "акционерлік капитал", "резервтік капитал", "бөлінбеген таза пайда", "вексельдер" сияқты категориялар енгізіліп отыр. Жоғарыда көрсетілген категориялар бойынша мағлұмат алу үшін ең әуелі синтетикалық счеттар қолданылады. Алайда кәсіпорындар мен ұйымдар қызметін жан-жақты және тиімді басқару үшін тек қана жалпылама жинақталған мәліметтер мен ақпараттар жеткіліксіз. Жинақталған ақпараттар жіктелуге тиісті. Бухгалтерлік есеп объектілерін дәйекті түрде жіктеп, талдау және сипаттау үшін жіктеу немесе аналитикалық счеттарды қолдану қажеттігі туындаған. Яғни, топтастырылып жинақталған активті қаражаттар, меншікті капитал және міндеттемелердің қалыптасуы мен қозғалысын, бұлардың жекелеген