Бағалы қағаздарды нарығының құрылымы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

1.0. Кіріспе
2.0. Негізгі бөлім
І Тарау.
1.1. Бағалы қағаздар нарығының пайда болуы және мәні
1.2. Қаржылық салымдардың түрлері
1.3. Акционерлік қоғамның бағалы қағаздарының есебі

ІІ Тарау.
2.1. Дивидендтер есебі
2.2. Қор нарығының акцияларынен жүргізілетін операциялардың есебі
2.3. Борыш міндеттемелері бойынша жүргізілетін операциялардың есебі
2.4. Бағалы қағаздардың құнсыздануы бойынша операциялар

3.0. Қорытынды.
4.0. Пайдаланылған әдебиеттер.

Кіріспе
Бағалы қағаздар нарығы қазіргі нарықтық экономика жағдайында өте
маңызды экономикалық инфақұрылымдардың дамуындағы экономикалық
қатынастардың жиынтығын сипаттайды. Өз кезегінде бағалы қағаздардың пайда
болуы қаржы ресурстарының, қаржыландыру мәселесінде өзінің үлкен маңызды
рөлін көрсетті. Инвестициялық қаржыландырудың басқа да бағыттарының
қалыптасуы, қазіргі таңдағы бағалы қағаздар нарығының өркендеп дамуымен
сипатталады.
Бағалы қағаздар нарығында басқа нарықтардың әлементтері болуы қажет
сияқты көрінеді. Атап өтсек, олар:
- Элементтер, яғни әр түрлі бағалы қағаздар шығаратын шаруашылық
субъектілері;
- Инвесторлар, уақытша бос ақша иелері заңды және жеке тұлғалар;
- Бағалы қағаздар нарығының кәсіби мамандары брокерлер, дилерлер,
инвестициялық басқарушылар және тағы басқа;
- Қор биржалары, депозитерлер және де басқа да бағалы қағаздарды
тіркейтін, сақтайтын ұйымдар.
Жоғарыдағы айтылған мәселелерден "Акционерлік қоғамның бағалы
қағаздардың есебі" - тақырыбының мазмұндық маңыздылығы көрінеді. Осы
себептерге сәйкес бұл тақырыпты таңдап алып және осы курстық жұмыс бойынша
жалпылама мынадай мәселелер қарастырылады.
- Бағалы қағаздар нарығының мәні және бағалы қағаздардың пайда
болуымдағы алғы шарттар;
- Бағалы қағаздардың түрлері және олардың ерекшеліктері ;
- Бағалы қағаздарды нарығының құрылымы;
- Акционерлік қоғамның бағалы қағаздардың есебі;
- Қазақстан Республикасындағы ақшаның қалыптасуы және олардың дамуы.
Сонымен курстық жұмыста бағалы қағаздар түрлері, оларды топтау және
бағалы қағаздар нарығын талдау, акционерлік қоғамның бағалы қағаздардың
есебін зерттеу мәселелері қарастырылады. Бұл тақырыпты таңдап алудың
негізгі себебі бүгінгі күнде дүние жүзі үшін де біздің еліміз үшін де
бағалы қағаздар нарығы мен жұмыс істеу өте қолайлы болып табылады. Әрбір
экономист-бухгалтер бағалы қағаздар нарығына байланысты мәселелерді білуі
тиіс.
Жалған капитал деген - қосымша құнның бір бөлісін дивиденд немесе
процент түрінде иемденуге құқық беретін бағалы қағаздар иесінің меншік
титулы. Бағалы қағаздар - акциялар, облигациялар, вексельдер және басқа да
түрлерде көрінетін капитал. Бағалы қағаздарды жалған капитал деп атауға
себеп болған жағдайлар мыналар.
Біріншіден, табыс көзі – тауар өндірісі. Ал бағалы қағаздардың пайда
болуы өндірістік капиталмен тікілей байланысты. Өнім өндіріспен айналымға
табыс әкеледі деген бұлдыр қиял пайда болды.
Екіншіден, бағалы қағаздардың капитал болып есептелетін себебі оларды
сатуға болады. Бірақ олардың өз құны өте төмен, ол нарықтық бағалары
иррационалдық сипатта болады. Жалған капиталдың бағасы капиталға сұраныс
пен ұсыныстың арақатынасына және бағалы қағаздарды сатудан түскен табыстың
мөлшеріне байланысты анықталады.
Капиталға сұраныс оның ұсынысынан жоғары болса және одан түскен
табыстың мөлшері де жоғары болса, онда жалған капиталдың бағасы оған тура
пропорционалды өседі. Керісінше, егер капиталдың ұсынымы сұраныстан жоғары
болса және банктік проценттің деңгейі де жоғары болса,онда жалған
капиталдың бағасы бұларға кері пропорционалды кемиді.

1.1. Бағалы қағаздар нарығының пайда болуы және мәні
Жалған капитал нақты және қарыз капиталдарымен байланысты болғанымен,
олардың оқшауланып шыққан бөлігі, яғни олардың бағалы қағаздардағы көрінісі
ретінде айналыста жүреді. Оның нақты капиталдан мынадай ерекшеліктері бар.
1. Жалған капиталдың өз құны жоқ. Бірақ бағалы қағаздардың кейбір
түрлері нақты капиталдың орнына жүреді.
2. Бағалы қағаздардың айналысы қор биржасынан және несие жүйесінен
басталады, ол нақты капитал өндіріс аясына қызмет көрсетеді.
3. Жалған капиталдың мөлшері бағалы қағаздарды сатудан түскен табыстың
капиталға айналуымен анықталады. Ал өндірістегі нақты капиталдан түскен
пайда сол нақты капиталдың өз мөлшеріне байланысты болады.
Жалпы алғанда, жалған капитал нақты капиталға қарағанда шапшаң өседі.
Бұл жағдай акционерлік кәсіпорындардың тез дамуына, бағалы қағаздардан
түсетін дивиденд пен процент мөлшерінің айырмашылығына және де сонғы
кездері бағалы қағаздардың көлемінің тез ұлғаюына байланысты болады.
Сонымен бірге жалған капиталдың қарыз капиталынан айырмашылығы бар.
Олар:
Біріншіден, бағалы қағаздар қарыз капиталының қозғалысынан пайда бола
отырып, одан бөлініп, бағалы қағаздар нарығында дербес қозғалыс жасайды.
Өйткені бағалы қағаздарды сатып алу деген ақша капиталының бір бөлігін
қарызға берумен бірдей. Ал қарыз - несиелік құжат, немесе бағалы қағаздар
түрінде айналыста болады.
Екіншіден, қарыз капиталынан түсетін табыс оның өзінің мөлшерімен
анықталса, ал жалған капиталдың мөлшері оның айналысынан түсетін табысына
байланысты болады. Ол табыс дивиденд немесе процент түрінде түседі. Бағалы
қағаздар өз қозғалыс заңдарына ие болып, нақты капиталдың қозғалысына
көбіне тәуелді болмайды.
Сонымен, бағалы қағаздар қарыз капиталын орналыстыратын ортаның тек
біреуі ғана.
Жалған капитал сан жағынан қарыз капиталынан көп және айланыста бір-
біріне дәл келмейді. Нақты капиталмен жалған капиталдың мөлшері жағынан да
біріне-бірі дәл келмеуі бағалы қағаздар нарығына тән ерекшелік. Жалған
капиталдың пайда болуы мен оның өсуі байлықтың бір жерге шоғырлануына әсер
етеді. Бағалы қағаздардың пайда болуы мен оның дамуы капиталистік өндіріс
қатынастарының орнауына қатысты. Бәрінен бұрын бұл коммерциялық несиелеу
шекарасының кеңеюімен пайда болды. Комерциялық несиелеу негізі болып –
вексель табылады, яғни бағалы қағаздардың бірінші түрі. Вексель несиелік
ақша формасына айналады. Бұл жағдайлар бағалы қағаздардың вексель және
өнеркәсіптік өндірістің дамуына зор мәнге ие болуын куәландырады. Банктік
жүйенің іс - әрекетінің даму процесі кезінде тағы бір бағалы қағаздардың
түрі – чектер пайда болды. Несиелік ақша рөлін ойнайтын және тауар айналымы
кезінде төлем құралын атқарушы болды. Бірақ, нағыз бағалы қағаздар
нарығының пайда болуы мен құрылуы акционерлік қоғамдар болды. Бағалы
қағаздардың басты түрлерінің акциялар мен корпаративтік облигациялар пайда
болуы обьективтік өндіріс қажеттіліктерінің әсері. Экономикада пайдалы
қағаздардың болмауы мемлекеттік Б.Қ.Н-ның рөлінсіз елестетуге мүмкіндік
бермейді. Мемлекеттік пайдалы қағаздардың ролі экономиканың дамуы кезінде
өзгерді. Мемлекеттік пайдалы қағаздар алғашында мемлекеттік несие
құралдарының бірі ретінде төтенше шығындарды жабу үшін пайдаланылды, яғни
соғыстар мен табиғи апаттарға байланысты. Уақыт өткен сайын мемлекеттік
бағалы қағаздар үлкен өлшемде экономикаға әсер ете бастады. Сонымен қатар,
мемлекеттің ақша айналымның қалыптасуанда зор роль атқара бастады. Қазіргі
жағдайда мемлекеттік пайдалы қағаздар көмегімен, макроэкономиканы
қалыптастару мақсатында, ақша несиелік саясат жүріп жатыр. Экономикадағы
бағалы қағаздардың мәніне жалпы баға бере отырып, келесі басты қызметтерін
бөліп көрсетуге болады.
Акционерлік қоғам деп өзінің қызметін жүзеге асыру үшін қаражат тарту
мақсатында акциялар шығаратын заңды тұлға. Ал акция үлесті немесе меншікті
құжандыратын бағалы қағаз, яғни акция қоғам шығаратын және олардың түрлері
мен сипаттарына қарай акционердің дивидентер алуға, қоғамды басқаруға
қатысуға және қоғам таратылғаннан кейін оның қалған мүліктерінің бір
бөлігіне құқықталып куәландырады. Акционер қоғамның міндеттемелері бойынша
жауап бермейді және өзіне тиесілі акциялар құнының шегінде қоғамның
қызметіне байланысты зияндарға тәуекел етеді. Экономикасы дамыған елдерде
олар корпорациялар деп те аталады. Акционерлік қоғамдар ашық және жабық
қоғам үлгісінде құрылады. Қоғамды құру туралы шешім қабылдаған жеке және
заңды тұлғалар қоғамның құрылтайшылары болып есептелінеді. Қоғамды
құрушылар орасан зор табысқа иемденеді. Акционерлерге дивиденд төленеді.
Дивиденд деген тиесілі акциялар санына байланысты акционерлерге төленетін
сыйақы.
Бағалы қағаздардың түрлері.
Акция - үлесті немесе меншікті куәландыратын бағалы қағаз. Ол
иемденушісіне компанияның капиталының, мүлкінің, кірісінің бір бөлігіне заң
жүзінде меншік құқын береді. Компания қанша уақыт жұмыс істеп тұрса, акция
да сонша уақыт қолданылады. Бірақ осы уақыт ішінде акцияның иесі сан рет
өзгеруі мүмкін. Акционердің акцияны шығарған компанияға қайтаруға құқы жоқ.
Акционерлік капитал бөлінбейді. Акционер оны тек екінші нарықта сатуына
болады.
Акцияны шығару мына жағдайда болады:
а) меншікті акцияландырғанда, яғни акционерлік қоғам құрып, оның
жарғылық капиталын қалыптастырғанда;
б) бар компанияны акционерлік қоғам ретінде қайта құрғанда;
в) жарғылық капиталды қосымша ұлғайту кезінде.
Атап айтқанда, жарғылық капитал деген шығарылған акциялардың бастапқы
жиынтық құны. Ол, өз кезегінде, айналымдағы капитал және компанияның
портфелінде қалған бағалы қағаздар болып бөлінеді. Оларды компания кез-
келген уақытта өз ойынша пайдалана алады.
Акция белгілі бір жағдайда акционерлік қоғамның өз капиталын ұлғайтуға
және оны инфляциядан қорғау үшін жұмсауға болатын бағалы қағаздардың бірден-
бір түрі. Акция компанияның акционерлер алдындағы қарыз міндеттемесі.
Компанияның өз акциясын қайта сатып алатын құқы бар. Бірақ бірсыпыра
елдердің заңында, елдер корпорацияның төлем қабілеті жоқ болса, онда ол
акциясын қайта сатып алатын құқықтан айырылады деген де ереже бар. Дәл осы
жағдай, егер қайта сатып алу корпорацияның төлем қабілеті нашарланатын
болса да қаралған. Заң жүзінде акцияны бөлуге де болады. Айналымдағы әрбір
акцияны бірнеше бөлікке бөлуге болады.
Корпорацияны басқаруға қатынасу құқығы бойынша жай және артықшылықты
акциялар болып болінеді. Жай акцияларды иеленушілердің корпорацияның тапқан
пайдасының мөлшеріне байланысты дивидендтер алу құқы, жиналыстарда дауыс
беру арқылы корпорация жабылып қалған жағдайда несие берушілермен есеп
айырысқаннан кейін мүліктің бір бөлігін алу құқы бар. Құқықтар акция
мөлшеріне сәйкес көлемде жүзеге асырылады.
Әрбір акция өз иесіне бір дауыс үлесін береді. Сонымен бірге жай акция
дивиденд алуға кепілдік бермейді. Себебі дивиденд корпорацияның шаруашылық
нәтижесіне байнанысты. Дивиденд корпорацияның таза пайдасының бір бөлігі,
басқаша айтқанда, дивиденд төлеу пайданың салық төлегеннен қалған қалдығын
бөлуге негізделген. Дивидендтің мөшеріне күшті өзгерістердің әсер етуі
кездейсоқ жәйт емес.
Көптеген корпорациялар жай акция бойынша номинал құнын бекітеді. Ол
акцияның титулында көрсетіліп, хабарнама сипатында болады. Ол бір акцияға
шаққандығы жарғылық капиталдың мөлшерін көрсетеді. Номинал құны акцияның
нарықтық бағасының одан әрі қозғалысына ешқандай әсер етпейді. Ол акцияны
тек алғашқы орналыстырғанда ғана маңызды роль атқарады. Номинал акцияның
эмиссиялық бағасы.
2. Қаржылық салымдардың түрлері

Қаржылық салымдар - бұл кәсіпорынның бағалы қағаздарды салып алу,
еншілес және басқа кәсіпорындарға қаржылар салу, сондай-ақ вексель және
басқа да борыштық міндеттемелер негізінде басқа кәсіпорындар мен ұйымдарға
ұзақ мерзімді қарыз беруге арналған қаржылық салымдары.
Есепте қаржылық салымдар қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді болып
бөлінеді.
Бір жылдан кем мерзімде сақталатын (ұсталатын) акциялар,
облигациялар мен басқа бағалы қағаздарға қаржылық салымдар, сонымен қатар
бір жылдан кем мерзімге берілген қарыздар қысқа мерзімді болып саналады.
Бір жылдан артық мерзімге табыстар алу үшін оларды сақтау (ұстау)
ниетпен бағалы қағаздарды сатып алуға кеткен шығындар, еншілес
кәсіпорындардың жарғылық немесе пайлық қорларына салымдар, бір жылдан артық
мерзімге қарызға берілген қаржылар ұзақ мерзімді қаржылық салымдар болып
саналады.
Қаржылық салымдар құрамында ақша құжаттары болып саналатын бағалы
қағаздар, акциялар, облигациялар, жинақ сертификаттары, вексельдер және
т.б. елеулі орын алады.
Акциялар кәсіпорынның даму мақсаттарына оның иесіне қаржы
салғандығын куәландырады және оған дивиденд түрінде пайданың бір бөлігін
алуға құқық береді.
Акциялар жай және артықшылығы бар (пұрсатты) болады.
Облигациялар да олардың иесіне қаржы салғандығын куәландырады, бірақ
оған белгілеп қойылған сыйақы алуға құқық береді. Егер кәсіпорынның
қаржылық мүмкіндіктері акциялар бойынша дивидендтер және облигациялар
бойынша сыйақыларды бір мезгілде төлеуге мүмкіндік бере алмаса, табыс алуға
облигация иелерінің ерекше құқығы бар. Табыстың жетіспеушілік жағдайында
облигациялар бойынша сыйақылар резервтік қордың есебінен төленеді, ал
акциялар (пүрсатты) бойынша - сол мақсат үшін құрылған арнайы қорлар
есебінен төленеді.
Жинақ сертификаттары – бұл банктердің салымшыларға белгілі мерзімге
ақша қаражаттары (депонирлеу) салынғаны туралы берілетін куәліктері. Бұл
мерзім біткеннен кейін ақша салушы өзінің салымын (депозитін) және ол
бойынша сыйақысын қоса алады, Әдеттегі жинақ шоттарынан мүның айырмашылығы
клиентке кітапша емес банктің қарыз қолхатының ролін атқаратын сертификат
(куәлік) беріледі. Мұндай салымнан қаржыны белгілеп қойылған мерзімге
жетпей алуға болады, бірақ бұл жағдайда айыппұл (белгілі пайыз) төленеді.
Бұрын бағалы қағаздар тек қана көрнекті қағаз үлгіде болған және
арнайы қағаз бланкілерінде баспа түрінде басылған.
Соңғы уақытта бағалы қағаздардың айналымы айтарлықтай көбеюіне
байланысты олардың көбісі есеп кітабында жазу түрінде, сондай-ақ ақпараттың
әр түрлі сақтаушыларында (оның ішінде дискеталарда) жасала бастады, яғни
табиғи көрнекті емес (қағазсыз) үлгіге көшті. Сондықтан бағалы қағаздар
нарығында бағалы қағаздармен қатар олардың орнын алмастырушылар да
шығарылады, айналымда болады, жойылады. Бағалы қағаздың иесіне мұндай
жағдайда меншік құқығын куәландыратын құжат - бағалы қағаздың сертификаты
беріледі.

1.3. Акционерлік қоғамның бағалы қағаздарының есебі

Жарғылық капиталды қалыптастыру кезінде акционерлік қоғам сол
капиталдың мөлшеріне сәйкес акциялар шығарып және оларды акционерлер
арасында орналастырады. Қоғам акционерлерден акцияларды сатып алу, қорлар
нарығында сату, жою және т.б. қимылдар жасауы мүмкін. Бұл операциялардың
есебі үшін №1110-2010 Ұсынылған қарыздар шоттары пайдаланылады. Олардың
кейінірек қайта сату немесе жою үшін акционерлерден өтеп алынған
кәсіпорындардың балансқа кіріс болған меншікті акциялары №5210 Сатып
алынған жеке меншік үлестік аспаптар шотында бейнеленеді.
Кейінірек қайта сату немесе жою үшін акционерлерден акционерлік
қоғам өтеп алынған кәсіпорынның кіріс болған меншікті акциялардың құнына
мынадай жазу жазылады:
Дт -5210 Сатып алынған жеке меншік үлестік аспаптар шоты.
Кт - 1010, 1040 Касса және есеп айырысу шотындағы ақшалар шоттары.
Өтеп алынған акциялар олардың түрі, нөмірі, сериясы мен номиналды
құнын көрсетумен тізім бойынша кассаға кіріс етіледі және кассадағы ақша
қаражаттарының есебі үшін қолданатын тәртіпте сақталады. Меншікті
акцияларды акционерлік қоғам сату кезінде екінші тарату процесінде
бухгалтерлік есеп шоттарында мынадай жазулар жасалады:
Дт - 1010, 1040 Касса және есеп айырысу шотындағы ақшалар шоттары.
Кт - 5210 Сатып алынған жеке меншік үлестік аспаптар шоты.
Сонымен, егер меншікті акциялар олардың номиналды құнынан артық баға
бойынша сатылса, онда бағалы қағаздың сату мен номиналды құнының арасындағы
өткізілген айырманың сомасына мынадай жазу жазылады:
Дт - 3030 Қатысушылардын дивидендтері және кірістері бойынша қысқа
мерзімді кредиторлық берешек шоты.
Кт - 5430 Өткен жылдардағы пайда (залал) шоты.
Меншікті акцияларды жою кезінде оларды акционерлерден өтеп алу мен
барлық қажетті процедураларды орындағаннан кейін мынадай проводка жасалады:
Дт - 5010 Жарияланған капитал шоты.
Кт - 5210 Сатып алынған жеке меншік үлестік аспаптар шоты.
Акциялардың аналитикалық есебі олардың келіп түсу көздерінен
тәуелсіз есеп ведомостарында түрлері, өтеп алу мерзімдері, құны бойынша
жүргізіледі.

2.1. Дивидендтер есебі
Кәсіпорын акционерлері меншігіндегі акциялар бойынша дивидендтер
алуға құқылы. Акционерлерге дивидендтер есептеу мынадай жазумен
бейнеленеді:
Дт - №5410, 5430 Есептік жыл мен өткен жылдардың пайдасы (залалы)
шоттары. Кт - 3030 Қатысушылардың дивидендтері және кірістері бойынша
кысқа мерзімді кредиторлық берешек шоты. №5430 Өткен жылдардағы пайда
(залал) шоты кепілдігі бар дивидендтерді (мысалы, артықшылығы бар акциялар
бойынша) төлеу үшін таза табыстың мөлшері жетіспейтін жағдайда қолданылады.
Егер акционерлер ретінде бұл қоғамның қызметкерлері болса, онда
дивидендтердің есептелуі мынадай проводкалармен жасалады:
Дт - №5410 Есептік жылдың пайдасы (залалы) шоты. Кт - №3350
Еңбекақы төлеу қысқа мерзімді берешек шоты. Төлем көзінен дивидендтерге
салық салынатын тәртіп болғандықтан, дивидендтердің есептелген сомасынан
салықтың көлемін шегеруден кейінгі сомасы төлеуге жатады. Бұл жөнінде
төмендегі жазулар жазылады:
а) есептелген салықтың сомасына:
Дт - №3030 Қатысушылардың дивидендтері және кірістері бойынша қысқа
мерзімді кредиторлық берешек және
№3350 Еңбекақы төлеу қысқа мерзімді берешек шоттары.
Кт - №3190 Өзге салықтар шотының Бағалы қағаздар бойынша
табыстарға салықтар субшоты.
б) төленетін ақшалардың сомасына:
Дт - №3030 Қатысушылардың дивидендтері және кірістері бойынша қысқа
мерзімді кредиторлық берешек және №3350 Еңбекақы төлеу қысқа мерзімді
берешек шоттары.
Кт - 1010, 1040 Касса және есеп айырысу шотындағы ақшалар шоттары.
Жай акциялар бойынша дивидендтерді төлеу, тиісті жыл үшін купондарды
кесіп алу жолымен акция табысын алушының оны нақты көрсетуінен соң
жасалады. Бұл дивидеедтер төлемінің уакытын үзартады. Акционерлік коғам
өзінің ақша салушыларына дивидендтер төлеуді банкіге тапсыруы мүмкін. Бұл
жағдайда дивидендтердің ақша салушыларға тиесілі қаражаты банкіде жеке
шотқа аударылып, бұл №423 Банктердегі арнаулы шоттардағы ақшалар шотында
есепке алынады:
Дт - №423 Банктердегі арнаулы шоттардағы ақшалар шоты. Кт - 1010,
1040 Касса және есеп айырьтсу шотындағы ақшалар шоттары,
Төленген дивидендтердің көлемі туралы банктің растауын алған соң
бухгалтерлік есепте мынадай жазу жазылады:
Дт - №3030 Қатысушылардың дивидендтері және кірістері бойынша қысқа
мерзімді кредиторлық берешек және №3350 Еңбекақы төлеу қысқа мерзімді
берешек шоттары.
Кт - №1070 Банктердегі арнайы шоттардағы ақша қаражаттары шоты.
Дивидендтер төлеу бойынша банктің қызметтері үшін төмендегі жазу
жазылады:
Дт - №7210 Әкімшілік шығыстар шоты. Кт - №1040 Ағымдағы банктік
шоттардағы теңгемен ақша қаражаттары шоты.

2.2. Қор нарығының акцияларынен жүргізілетін операциялардың есебі
Әр түрлі шаруашылық субъектілері шығарған акциялар, облигациялар
және басқа бағалы қағаздарға қаржылық салымдардың есебін жүргізу үшін
бухгалтерлік есеп шоттарының Жұмыс жоспарында №1150 Өзге қысқа мерзімді
қаржы инвестициялары және 2040 Өзге ұзақ мерзімді қаржылық активтер
шоттары арналған.
Акциялар сатып алуға қарастырылған нақты шығындардың сомасында
бағаланады. Бұл шығындардың негізін акцияларды сатып алу бағасы құрайды. Ол
номиналды баға мен эмитентке төленген сыйақы немесе эмитент берген
жеңілдіктен тұрады. Одан басқа акциялар сатып алу кезінде қаралатын
тауардың ерекшелігіне байланысты қосымша шығындар пайда болады. Олардың
ішінде - инвестициялық кеңесшінің кызметі, қаржылық брокерге сыйақы және
бағалы қағаздармен жүргізілетін операцияларға салық төлеу.
Бағалы қағаздар сатып алу туралы мәліметтердің жинағын жеке
операциялық шотта жүргізу тиімді болады. Кәсіпорындарда ол №2930
Аяқталмаған құрылыс шоты болуы мүмкін. Нәтижеде №1150 Өзге қысқа
мерзімді қаржы инвестициялары және 2040 Өзге ұзақ мерзімді қаржылық
активтер шоттарына мәліметтер қалыптасқан бастапқы құн бойынша келе
бастайды.
Акционерлік кәсіпорындардың акциялары мен басқа бағалы қағаздарды
сатып алу теңгемен, шетелдік валютамен немесе басқа мүлікті акционерлік
қоғамның меншігіне не пайдалануына беру жолымен төленуі мүмкін.
Инвестордың (ақша салушының) есебіне мынадай жазулар жазылады:
а) теңгемен немесе валютамен төлеу кезінде:
Дт - №1150 Өзге қысқа мерзімді қаржы инвестициялары және 2040
Өзге ұзақ мерзімді қаржылық активтер шоттары.
Кт - №1040, 1050 Банктік ағымдағы және валюталық шоттардағы
ақшалар шоттары.
б) мүлік беру жолымен төлеу кезінде:
1. Сатып алынатын акциялардың сатып алу құнының сомасына Дт - №1150
Өзге қысқа мерзімді қаржы инвестициялары және 2040 Өзге ұзақ мерзімді
қаржылық активтер шоттары. Кт - №6210 Активтердің шығуынан түскен
кірістер шоты.
2. Акциялардың төлемі есебінен өткізілетін мүліктік объектілердің
баланстық құнының сомасына.
Дт - №7410 Активтердің шығуынан алынатын шығыстар шоты.
Кт - №2410 Негізгі құралдар (акциялары сатылып жатқан АҚ-ды құру
бойынша ұйымдастыру шығыстарының сомасына).
Акциялардың төлемі бір жолғы да, бөлшектеп те жүргізілуі мүмкін.
Қандай жағдайда болсын акционерлік қоғам тіркеуден өткен соң бірінші 30 күн
ішінде инвестор сатып алынған акциялардың 50%-дан кем емес мөлшерін төлеуі
тиіс.
Акциялардың бөлшектеп төлеу кезінде екі жағдай болуы мүмкін. Егер
ақшасы толық төленбеген акциялар бойынша кәсіпорын дивидендтер алуға құқылы
болып және толық жауапты болса, онда баланстың активінде сол акциялардың
толық құны, ал пассивінде – кредиторлық қарыз ретінде жабылмаған сома
бейнеленеді. Бұл жағдайда бухгалтерлік проводка төмендегінше жазылады:
Дт - №1150 Өзге қысқа мерзімді қаржы инвестициялары шоты.
№1010, 1040 Касса және банктік ағымдағы шоттағы ақшалар шоттары -
нақты аударылған сомаға.
Кт ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.