Саяси құқықтар мен бостандықтарға қарсы қылмыстар

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
2.1. Саяси құқықтар мен бостандықтарға қарсы қылмыстар
2.1.1. Сайлау құқығын жүзеге асыруға немесе сайлау комиссияларының жұмысына
кедергі жасау.
2.1.2. Сайлау құжаттарын, референдум құжаттарын бұрмалау немесе дауыстарды
қате есептеу
2.1.3. Журналистің заңды кәсіптік қызметіне кедергі келтіру
2.1.4. Жиналыс, митинг, бой көрсету, шеру өткізуге, пикет жасауға немесе
оларға қатысуға кедергі жасау
2.1.5. Ереуілге қатысуға немесе ереуілге қатысудан бас тартуға мәжбүрлеу
2.1.6. Қоғамдық бірлестіктердің қызметіне кедергі жасау
2.2. Адамның және азаматтың әлеуметтік-экономикалық құқықтары мен
бостандықтарына қарсы қылмыстар
2.2.1. Еңбек туралы заңдарды бұзу
2.2.2. Еңбекті қорғау ережелерін бұзу
2.3. Жеке құқықтар мен бостандықтарға қарсы қылмыстар
ІІІ. Қорытынды
ІV. Пайдаланылған әдебиеттер

І. Кіріспе
Тәуелсіз Қазақстан мемлекетінің басты міндеттерінің бірі өз
азаматтарының бостандықтары мен заңды құқықтарын барынша қорғау болып
табылады. Қазақстан мемлекеті адам құқықтары жөніндегі халықаралық
нормаларды толық қуаттай отырып, оны бұлжытпай жүзеге асыруға толык
кепілдік береді. Оның айғағы азаматтардың саяси, еңбек, әлеуметтік және
басқа да құқықтарының Қазақстан Республикасының Конституциясында толық жан-
жақты көрініс табуы болып табылады.
Қазақстан Республикасының Конституциясының 1-бабында ең қымбат
қазына адам және адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары деп
белгіленген. Қазақстан Республикасында Конституцияға сәйкес адам құқықтары
мен бостандықтары танылады және оларға кепілдік беріледі. Адам құқықтары
мен бостандықтары әркімге тумысынан жазылған, олар абсолютті деп танылады,
олардан ешкім айыра алмайды, заңдар мен өзге де нормативтік құқықтық
актілердің мазмұны мен қолданылуы осыған қарай анықталады делінген
Конституцияның 1, 2-тармағында. Яғни "Республиканың азаматы өзінің
азаматтығына орай құқықтарға ие болып, міндеттер атқарады" (Конституцияның
12-бабының 3-тармағы). Адамның және азаматтың өз құқықтары мен
бостандықтарын жүзеге асыруы басқа адамдардың құқықтары мен бостандықтарын
бұзбауға, конституциялық құрылыс пен қоғамдық имандылыққа нұқсан
келтірмеуге тиіс (5-тармақ).
Конституцияның ІІ-бөлімі адам және азамат, оның құқығы, бостандығы
мен міндеттеріне тікелей арналған. Заңға сәйкес республиканың кез келген
азаматының нәсіліне, ұлтына, тіліне, әлеуметтік тегіне, дінге көзқарасына
тағы басқа да белгілеріне қарамастан құқықтар мен бостандықтар теңдігіне"
кепілдік беріледі (14-баптың 2-тармағы). Конституцияда адам және азаматтық
туралы арнайы тарау бар. Азаматтық құқық пен бостандыққа; саяси құқықтар
мен бостандықтарға; экономикалык және әлеуметтік құқықтарға Қазақстан
Республикасы Конституциясында ерекше мән беріледі. Конституцияда жария
етілген азаматтардың осындай құқықтары мен бостандықтарын қорғауды
қылмыстық заң өзінің басты міндеттерінің бірі деп санайды (1-бап).
Азаматтардың саяси, әлеуметтік және басқа да құқықтарына қарсы
қылмыстық жауаптылық нормалары Қылмыстық кодекстің төртінші тарауында
көрсетілген. Бұл қылмыстық заң нормалары азаматтардың конституциялық осы
құқықтары мен бостандықтарын қорғауда аса маңызды роль атқарады.
Айтылып отырған қылмыстың топтық объектісі болып азаматтардың
конституциялық құқықтары мен бостандықтары саналады.
Қылмыстардың осы тобы қылмыстын тікелей объектісіне сәйкес және
азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының мәніне қарай, мынадай негізгі
топтарға бөлінеді:
Саяси құқықтар мен бостандықтарға қарсы қылмыстар: азаматтардың тең
құқықтылығын бұзу (141-бап); сайлау құқығын жүзеге асыруға немесе сайлау
комиссияларының жұмысына кедергі жасау (146-бап); сайлау құжаттарын,
референдум құжаттарын бұрмалау немесе дауыстарды қате есептеу (147-бап);
журналистің заңды кәсіптік қызметіне кедергі келтіру (155-бап); жиналыс,
митинг, бой керсету, шеру өткізуге, пикет жасауға немесе оларға қатысуға
кедергі жасау (151-бап); ереуілге қатысуға немесе ереуілге қатысудан бас
тартуға мәжбүрлеу (153-бап); қоғамдык бірлестіктердің қызметіне кедергі
жасау (150-бап).
Адамның және азаматтың әлеуметтік-экономикалык құқықтары мен
бостандықтарына қарсы қылмыстар: еңбек туралы заңдарды бұзу (148-бап);
еңбекті қорғау ережелерін бұзу (152-бап),
Жеке құқықтар мен бостандықтарға қарсы қылмыстар: жеке өмірге қол
сұғылмаушылыкты бұзу (142-бап); хат жазысу, телефонмен сөйлесу, почта,
телеграф хабарларының немесе өзге хабарлар құпиясын заңсыз бұзу (143-бап);
дәрігерлік құпияны жария ету (144-бап); тұрғын үйге қол сұғылмаушылықты
бұзу (145-бап); азаматқа ақпарат беруден бас тарту (154-бап); ар-ұждан және
діни наным бостандығы құқығын жүзеге асыруға кедергі жасау (149-бап).

2.1. САЯСИ ҚҰҚЫҚТАР МЕН БОСТАНДЫҚТАРҒА ҚАРСЫ ҚЫЛМЫСТАР
Азаматтардын тең құқықтылығын бұзу (141-бап).
Қылмыстың тікелей объектісі Қазақстан Республикасының
Конституциясының 14-бабының 1-тармағында көрсетілген тегіне, әлеуметтік,
лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына, тіліне,
дінге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жеріне байланысты немесе кез келген
өзге жағдаяттар бойынша ешкімді ешқандай кемсітуге болмайды деген қағида
болып табылады.
Қылмыстың қосымша тікелей объектісі адамдардың денсаулығы немесе
бостандығы болуы мүмкін. Қылмыстың жәбірленушісі конституциялық тең
құқықтылығы заңсыз бұзылған Қазақстан Республикасының азаматтары, сондай-ақ
шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдар Конституцияда, Заңдарда және
халықаралық шарттарда өзгеше көзделмесе, шетелдіктер мен азаматтығы жоқ
адамдар Республикада азаматтар үшін белгіленген құқықтар мен бостандықтарды
пайдаланады, сондай-ақ міндеттер атқарады (12-баптың 4-тармағы).
Қылмыс объективтік жағынан адамның (азаматтың) құқықтары мен
бостандықтарын тегі, әлеуметтік, лауазымдык немесе мүліктік жағдайы,
жынысы, нәсілі, ұлты, тілі, дінге көзқарасы, сенімі, тұрғылықты жері,
қоғамдық бірлестіктерге қатыстылығы себептермен немесе өзге кез келген
жағдайлар бойынша тікелей немесе жанама шектеу арқылы жүзеге асырылады.
Көрсетілген құқықтар мен бостандықтарды тікелей шектеу деп азаматтың
(адамның) конституциялық құқықтары мен бостандықтарын ашық түрде оның
белгілі бір ұлтқа, дінге, нәсілге жататындығына немесе басқадай белгілеріне
байланысты бұзу (жұмысқа алуға кедергі қою, қоғамдық көлікті ұлтына, тіліне
байланысты пайдалануға кедергі жасау, тұрғын үй беруден шектеу, белгілі бір
аумақта көрсетілген белгілерге байланысты тұруға тыйым салу т.б. әрекеттер
жатады). Көрсетілген белгілер бойынша жанама түрде шектеуге азаматтардын,
жалақысын кеміту, мамандығы немесе тиісті кәсібі бойынша еңбек етуіне жол
бермеу, көрсетілген белгілер бойынша оларды үнемі мінеу, сынау, олардың өз
ойларын, пікірлерін айтуына жол бермеу немесе басқадай түрдегі әртүрлі
кемсітулер жатады.
Қылмыс құрамы формальдық. Ол осы заңда белгіленген тең құқықтылықтар
мен бостандықтарды тікелей немесе жанама шектеу орын алған уақыттан бастап
аяқталған деп танылады.
Субъективтік жағынан алғанда аталған қылмыс тек тікелей
қасақаналықпен істеледі. Кінәлі адам азаматтық (адамнын) конституциялық тең
құқықтарын бұзатынын сезеді және де заңда (141-баптың 1-тармағы)
көрсетілген белгілер бойынша оны жүзеге асыруды тілейді. Қылмыстық ниет
адамның құқығын ұлтына, тіліне, дініне немесе басқадай белгілеріне
байланысты олардың конституциялық тең құқықтылығын бұзу болып табылады.
Қылмыстың субъектісі 16-ға толған кез келген адам. Адам өзінің
қызмет бабын пайдалана отырып немесе қоғамдық бірлестіктің жетекшісі осы
әрекеттерді жасаса, онда олар осы қылмыстың ауырлататын түрі бойынша
жауаптылыққа тартылады (КК-тің 141-бабының 2-тармағы). Көрсетілген
ауырлататын қылмыс құрамының субъектісі — арнаулы (лауазымды адам немесе
қоғамдық бірлестіктің жетекшісі). Олардың түсінігі ҚК-тің 228 және 307-
баптарының ескертулерінде берілген.

2.1.1. Сайлау құқығын жүзеге асыруға немесе сайлау комиссияларының жұмысына
кедергі жасау
Азаматтардың ең маңызды саяси құқықтарының бірі олардың сайлау
құқығын жүзеге асыру болып табылады.
Қазақстан Республикасының Конституциясы бойынша Парламенттің мәжіліс
депутаттарын, Президентті, жергілікті өкілді органдар депутаттарын сайлау
жалпыға бірдей, тең төте сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру арқылы
өткізіледі. Сайлауға, сайлануға, республикалық референдумға тек қана сот іс-
әрекетке кабілетсіз деп таныған азаматтар, сондай-ақ сот үкімі бойынша бас
бостандығынан айыру орындарында отырғандар ғана қатыспайды. Сайлауда дауыс
жасырын беріледі. Республика Конституциясы бойынша сайлаушылардың өз еркін
білдіруіне бақылау жасауға жол берілмейді. Мұндай әрекеттер Заң бойынша,
оның ішінде қылмыстық, құқықтық нормалар арқылы да жазаланады.
Қылмыстың тікелей объектісі азаматтардың сайлау құқығын дұрыс жүзеге
асыруын немесе сайлау комиссиясының жұмысына кедергісіз қатысуын реттейтін
қоғамдық қатынастар.
Қылмыс объективтік жағынан алғанда сайлаушының өзінің сайлау құқығын
немесе референдумға қатысу құқығын еркін жүзеге асыруына кедергі жасау,
сондай-ақ сайлау комиссияларының немесе референдум жүргізу жөніндегі
комиссияның жұмысына заңсыз араласу және дауыс беруге, кандидаттарды
тіркеуге, дауыстарды санауға және сайлаудағы немесе референдумдағы дауыс
беру нәтижелерін анықтауға байланысты міндеттерін атқаруына кедергі жасау
арқылы жүзеге асырылады. Мысалы: сайлаушыларды сайлауға, референдумға
қатысуға жібермеу, сайлау өтетін орынды жасыру, тұрғындарға сайлау немесе
референдум туралы ойдан шығарылған мәліметтер таратып, оларды өткізу
жөніндегі комиссиялардын қызметіне түрлі кедергілер жасау, депутаттыққа
кандидаттарды ұсынуға жол бермеу, дауыс беруге, оның нәтижелерін анықтауға
әртүрлі кедергі келтіріп, ақпарат құралдарына ол жөнінде жалған мәліметтер
беруге тырысу.
Қылмыс формальдық құрамға жатады және ол сайлау құқығын жүзеге
асыруға немесе сайлау комиссиясының жұмысына кедергі келтіру әрекеттерін
жасаған уақыттан бастап, өзінің оларға қойған мақсатының жүзеге асқанына
немесе аспағанына қарамастан аяқталған деп табылады.
Қылмыс субъективтік жағынан тек тікелей касқаналықпен істеледі.
Қылмыстық ниет сан алуан болуы мүмкін, оның осы қылмысты саралауға
әсері болмайды.
Қылмыстық кодекстің 146-бабының 1-тармағындағы әрекеттер:
а) сатып алумен, алдаумен, күш қолданып не оны қолданамын деп
қорқытумен сабақтасса;
б) адам өзінің қызмет бабын пайдалана отырып жасаса;
в) адамдар тобының алдын ала сөз байласуы бойынша немесе ұйымдасқан
топпен жасалса — онда ол осы қылмыстың ауырлататын түріне жатады (146-
баптың 2-тармағы).
Сайлаушыға сайлауға немесе референдумға қатыспауға, сайлау немесе
референдум комиссиясы мүшесіне немесе өзге де адамдарға сайлау
комиссиясының жұмысына кедергі келтіруге байланысты мүліктік немесе
басқадай сыйақы беру немесе соны беремін деп уәде беру сатып алу деп
танылады.
Депутаттыққа кандидаттар жөнінде жалған мәлімдеме тарату, сайлау
немесе референдум өтетін жерді басқаша хабарлау, сайлау немесе референдум
комиссиясы орналасқан жерге шабуыл жасалуы мүмкін деген сөз тарату, алдау
арқылы сайлау құқығын жүзеге асыруға немесе сайлау комиссиясынын жұмысына
кедергі жасау деп танылады. Күш қолдану деп жәбірленушіге қол тигізіп, ұрып-
соғып, денесіне жарақат салып, өз айтқанына еріксіз көндіріп сайлауға
қатысудан бас тартқызу немесе сайлау комиссиясының жұмысына кедергі
келтірулерді айтамыз.
Күш қолданамын деп қорқытуға, жәбірленушіні немесе оның жақынын
өлтіремін, үйіне өрт қоямын, денесіне жарақат келтіремін, өзге де жамандық
істеймін деп қорқытып сайлау құқығының еркін болуына немесе сайлау,
референдум комиссиялары жұмысына кедергі жасауларды айтамыз. Сатып алу,
алдау, күш қолдану немесе оны қолданамын деп қорқыту осы қылмысты жасаудың
тәсілі болып табылады. Осы белгілердің біреуін жасаудың өзі осы баптың "а"
тармақшасы бойынша қылмыстық жауаптылыкка тарту үшін жеткілікті болып
табылады.
Адамның өзінің қызмет бабын пайдалана отырып жасаған әрекеттерінің
түсінігі ҚК-тін 141-бабының 2-тармағындағы осындай ұғыммен бірдей. Адамдар
тобының алдын ала сөз байласуы бойынша немесе ұйымдасқан топпен жасалған
қылмыстың түсінігі КК-тің 31-бабының 2,3-тармақтарында берілген. ҚК-тін 146-
бабының 2-тармағындағы қылмыстық субъектісі жай адамдар немесе лауазымды
адамдар болуы мүмкін.

2.1.2. Сайлау құжаттарын, референдум құжаттарын бұрмалау немесе дауыстарды
қате есептеу
Қылмыстың тікелей объектісі — сайлау құқығы, референдумға қатысу
құқығы.
Қылмыстың заты — сайлау құжаттары, сайлаушылар тізімі, дауыс беру
куәлігі, сайлау бюллетені және басқадай сайлау құжаттары.
Объективтік жағынан қылмыс сайлау құжаттарын немесе референдум
құжаттарын бұрмалау, бюллетеньге жалған жазбалар немесе қол қойылған
парақтар енгізу, дауыстарды көпе-көрінеу қате есептеу, не сайлаудың
нәтижелерін немесе референдум корытындыларын көпе-көрінеу дұрыс айқындамау,
не дауыс беру құпиясын бұзу, егер осы әрекеттерді Қазақстан Республикасы
Президентіне кандидаттың сенімді өкілі немесе депутаттыққа кандидаттың
сенімді өкілі, сол сияқты бастамашы топтың немесе сайлау комиссиясының
немесе референдум жүргізу жөніндегі комиссияның мүшесі жасауы арқылы жүзеге
асырылады.
Сайлау немесе референдум құжаттарына жалғандық жасау: сайлау
бюллетендеріне, дауыс беру куәлігіне, сайлаушылардың тізімдеріне, сайлау
хаттамаларына және басқа да құжаттарға теріс өзгерістер енгізу немесе
оларды басқаша жазу, оларға түзетулер енгізіп, қайта жасау, қолдарды жалған
түрде қою, оларга басқа мерзімдерді көрсету арқылы жүзеге асырылады. Сайлау
және референдум туралы заңдарға сәйкес сайлау құжаттарына дауыс беру
куәлігі, сайлау бюллетендері, дауыс берудің қорытындысы туралы хаттама,
сайлаушылардың тізімдері, сайланғаны туралы куәлік, әрбір кандидатқа
арналған іс қағаздары саналады. Дауысты көпе-көрінеу қате есептеу деп
дауысқа түскен кандидаттар үшін берілген сайлаушылардың дауыс беру санын
қасақана көбейту немесе азайту әрекеттері саналады.
Сайлаудың нәтижелерін немесе референдум корытындыларын көпе-көрінеу
дұрыс айқындамау шындыққа сай келмейтін жағдайда кандидатты сайланды немесе
сайланбады, сайлау немесе референдум өткізілді немесе өткізілмей қалды деп
ресми түрде жариялаулар жатады.
Дауыс беру құпиялығын бұзуға: сайлаушының дауыс беру бюллетенін
арнаулы бөлмеде толтыруына кедергі жасау; сайлауды, референдумды арнаулы
жабдықталмаған кабиналарда өткізу; дауыс берушіні анықтау үшін сайлау
бюллетеніне белгі қою;тағы сол сияқты сайлауды өткізу заңына қайшы
әрекеттер жатады. Қылмыс құрамы формальдық. Осы жоғарыда көрсетілген
әрекеттердің біреуін істеу қылмыстың аяқталғанын білдіреді.
Аталған қылмыс субъективтік жағынан алғанда тек тікелей
қасақаналықпен жасалады. Кінәлі адам, қылмыстык кодекстің 147-бабының 1-
бөлігінде көрсетілген заңсыз әрекеттердің кез келгенін заңсыз жасайтынын
сезеді және соларды жүзеге асыруды тілейді.
Қылмыстың субъектісі арнаулы — Қазақстан Республикасы Президентіне
кандидаттың сенімді өкілі немесе депутаттыққа кандидаттың сенімді өкілі,
бастамашы топтың, сайлау комиссиясының немесе референдум өткізу
комиссиясының жасы 16-ға толған мүшелері.

2.1.3. Журналистің заңды кәсіптік қызметіне кедергі келтіру
Қылмыстың тікелей объектісі — сөз бен шығармашылық еркіндігі,
қосымша тікелей объект — журналистің заңды құқықтары мен мүдделері.
Қазақстан Республикасының Конституциясының 20-бабының 2-тармағына сәйкес
әркімнің заң жүзінде тыйым салынбаған кез келген тәсілмен еркін ақпарат
алуға және таратуға құқығы бар делінген. Баспасөз және бұқаралык ақпарат
туралы заңға сәйкес журналистің заңды кәсіптік қызметіне кедергі келтірулер
үшін заңдылық, оның ішінде қылмыстық жауаптылық көзделгені көрсетілген.
Осы қылмыстың заты болып — ақпарат мәліметтері жатады. Қылмыстың
жәбірленушісі заңды кәсіби қызмет атқаратын кез келген бұқаралық ақпарат
құралдарында қызмет істейтін журналист.
Объективтік жағынан қылмыс журналистің заңды кәсіптік қызметіне оны
ақпарат таратуға не оны таратудан бас тартуға мәжбүрлеу арқылы кедергі
жасау арқылы жүзеге асырылады. Бұл жерде қылмыстың мәжбүрлеу тәсілін
қолдану арқылы іске асырылатындығы көрсетіліп отыр. Мәжбүрлеуге журналистке
немесе оның жақындарына мүліктік зиян келтіремін, олар жөнінде қолайсыз
мәліметтер таратамын деген бопсалау әрекеттері жатады. Кінәлі адам осындай
мәжбүрлеу амалдарын қолдана отырып журналистің шындыққа сай ақпаратты
таратуына кедергі келтіреді. Қылмыс формальдық құрамға жатады және ол осы
мәжбүрлеу әрекеті істелген сәттен бастап, одан нәтиже болғанына немесе
болмағанына қарамастан аяқталған деп танылады. Қылмыс субъективтік жағынан
тек тікелей қасақаналықпен істеледі. Кінәлі адам журналисті ақпаратты
таратуға немесе таратпауға мәжбүрлеп отырғанын сезеді және соны жүзеге
асыруды тілейді. Мәжбүрлеу мақсаты — заңның өзінде ақпаратты таратуға
немесе таратудан бас тартуға мәжбүрлеу деп көрсетілген.
Қылмыстың субъектісі 16-ға толған кез келген есі дұрыс адам.
Адам өз қызмет бабын пайдалана отырып, сондай-ақ күш қолданып немесе
күш қолданамын деп қорқыта отырып жасаған әрекеттер осы қылмыстың
ауырлататын түріне жатады (155-баптың 2-тармағы).
Қызмет бабын пайдаланудың түсінігі ҚК-тің 141-бабының 2-тармағында
көрсетілген ұғыммен бірдей. Яғни бұған журналистің бағынышты лауазым адамы
оны ақпараттаратуға немесе таратпауға, қызметін пайдаланып мәжбүр етулері
жатады. Күш қолдануға немесе оны қолданамын деп қорқытуға өлтіремін, денеге
әртүрлі жарақат саламын, ұрып-сабаймын, басқа зорлық әрекеттерін жасаймын,
балаңды ұрлаймын, көлігінді айдап әкетемін деген шындығында жүзеге асатын
мәжбүрлеу тәсілдері жатады.

2.1.4. Жиналыс, митинг, бой көрсету, шеру өткізуге, пикет жасауға
немесе оларға қатысуға кедергі жасау
Қылмыстың тікелей объектісі Қазақстан Республикасының
Конституциясынын 32-бабында көрсетілген азаматтардын бейбіт әрі қарусыз
жиналуға, жиналыстар, митингілер мен демонстрациялар, шерулер өткізуге және
тосқауылдарға тұру құқығы. Қылмыстың факультативтік тікелей объектісі
жәбірленушілердің өмірі, денсаулығы, қадір-қасиеті.
Қылмыс объективтік жағынан жиналыс, митинг, бой көрсету, шеру
өткізуге, пикет жасауға немесе оларға қатысуға заңсыз кедергі жасау не
оларға қатысуға мәжбүрлеу егер бұл әрекеттерді лауазымды адам өзінің қызмет
бабын пайдаланып не күш қолданып немесе оны қолданамын деп корқытумен
жасауы арқылы сипатталады.
Жиналыс, митинг, бой көрсету, шеру өткізуге, пикет жасауға немесе
оларға қатысуға заңсыз кедергіні лауазымды адам өз қызмет бабын пайдалану
арқылы жүзеге асырады. Мысалы, заңды рұқсат алынған митингіні, шеруді,
пикетгі өткізуге тыйым салу.
Жиналыс, митинг, бой көрсету, шеру өткізуге, пикет жасауға немесе
оларға қатысуға мәжбүрлеуге күш қолданып немесе күш қолданбақшы болып
әртүрлі тәсілдерді пайдаланған әрекетгер жатады. Жеке адамдар тарапынан да
осындай қорқытулар орын алуы мүмкін.
Қылмыс құрамы формальдық және ол баптың диспозициясында көрсетілген
кез келген әрекеттердін біреуін істеген сәтген бастап аяқталған деп
танылады. Жиналыс, митинг, бой көрсе,-ту, шеру өткізуге, пикет жасауға
немесе оларға қатысуға заңсыз кедергі жасалса ғана қылмыс құрамы орын
алады. Мұндай әрекеттерді заңсыз жүзеге асырғанда оларға кедергі келтіру
заңға сыйымды, қоғамға пайдалы іс-әрекет деп саналады.
Жиналыс, митинг, шеру өткізу, пикет жасаудың тәртібі арнаулы
құқықтық-нормативтік актімен реттеледі.
Қылмыс субъективтік жағынан тек қана тікелей қасақаналықпен
істеледі. Қылмыстың мақсаты — жиналыс, митинг, бой көрсету, шеру өткізуді,
пикет жасауды заңсыз тоқтату, болдырмау немесе осындай әрекеттерге заңсыз
қатысуға мәжбүрлеу болып табылады.
Қылмыстың субъектісі қылмыстың істелу тәсіліне қарай — жай немесе
лауазымды адам болады.

2.1.5. Ереуілге қатысуға немесе ереуілге қатысудан бас тартуға
мәжбүрлеу
Қылмыстық кодекстегі бұл бап мүлдем жаңа норма болып табылады.
Қылмыстың тікелей объектісі заңмен белгіленген азаматтардың ереуілге қатысу
немесе қатысудан бас тарту құқығы.
Қылмыстың қосымша тікелей объектісі азаматтардың өмірі, денсаулығы,
адамгершілігі.
Қылмыстын жәбірленушісі — ереуілге мәжбүрлеу арқылы қатысқан немесе
соған қатысудан бас тартқан адам.
Қылмыс объективтік жағынан адамның өз қызмет бабын пайдаланып не күш
көрсету немесе оны қолданамын деп корқыту арқылы ереуілге қатысуға немесе
заңды ереуілге қатысудан бас тартуға мәжбүрлеуі арқылы жүзеге асырылады.
Қылмыстың істелу тәсілі — күш көрсету немесе оны қолданамын деп
қорқыту арқылы ереуілге қатысуға немесе заңды ереуілге қатысудан бас
тартқызуға мәжбүрлеу болып табылады. Мәжбүрлеудіңтүсінігі ҚК-тің 151-
бабында толық беріледі. Мұндай мәжбүрлеу лауазым адамы немесе жай
адамдардың тарапынан орын алуы мүмкін. .Ереуіл өткізу арнаулы нормативтік-
құқықтық актімен реттеледі. Яғни ҚК-тің 153-бабы бланкеттік диспозицияға
негізделген. Қылмыс формальдық құрамға жатады және ол заңның
диспозициясында көрсетілген әрекеттердің біреуін істеген уақыттан бастап
аяқталған деп танылады. Қылмыс субъективтік жағынан тікелей қасақаналықпен
істеледі. Қылмыстың мақсаты — заңсыз ереуілге қатысуға немесе заңды
ереуілге қатысудан бас тартуға мәжбүрлеу.
Қылмыстың субъектісі 16-ға толған жай немесе арнаулы субъект
(лауазымды адам).
2.1.6. Қоғамдық бірлестіктердің қызметіне кедергі жасау
Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес қоғамдық
бірлестіктер заң алдында бірдей. Қоғамдық бірлестіктер ісіне мемлекеттің
және мемлекет ісіне қоғамдық бірлестіктердің заңсыз араласуына, қоғамдық
бірлестіктерге мемлекеттік органдардың қызметін жүктеуге, қоғамдық
бірлестіктерді мемлекеттік қаржыландыруға жол берілмейді (5-баптың 2-
тармағы). Қазақстан Республикасында қоғамдық бірлестіктердің қызметі
арнаулы заң — қоғамдық бірлестіктер туралы заңмен реттеледі. Қоғамдық
бірлестіктердің қызметін реттейтін қоғамдық қатынастар осы қылмыстың
тікелей объектісі болып табылады.
Қылмыс объективтік жағынан алғанда қоғамдық бірлестіктердің заңды
қызметіне лауазымды адамның өзінің қызмет бабын пайдаланып кедергі жасауы,
сондай-ақ осы бірлестіктердің заңды қызметіне олардың құқықтары мен заңды
мүдделерін елеулі түрде бұзуға әкеп соғатын лауазымды адамның өзінін қызмет
бабын пайдалана отырып араласуы арқылы жүзеге асырылады. Яғни көрсетілген
қылмыс екі түрлі тәсілмен:
1) лауазымды адамның өзінің қызмет бабын пайдаланып осы
бірлестіктердің қызметіне кедергі жасауы (олардын жарғысын бекітпеу, заңды
қызметіне шек қою, қоғамдық бірлестіктердің қызметін заңсыз тоқтатып қою);
2) лауазымды адамның осы бірлестіктердің заңды қызметіне заңсыз
араласуы (қоғамдық бірлестіктерге заңсыз нұсқаулар беру, олардың қызметін
бақылауға алу т.б.) арқылы жүзеге асырылады.
Қылмыс құрамы материалдық. Лауазымды адамдардың осындай заңсыз
әрекеттерінен қоғамдық бірлестіктердің құқықтары мен заңды мүдделерін
елеулі түрде бұзу орын алады. Елеулі түрде бұзудың түсінігін ҚК-тің 307-
бабына талдау жасағанда толық береміз.
ҚК-тін 150-бабындағы құрам лауазым адамынын өкілеттілігін теріс
пайдаланудың (307-бап) арнаулы түрі болып табылады. Қылмыс субъективтік
жағынан тікелей қасақаналыкпен және әртүрлі ниеттермен (пайдакүнемдік,
қараниеттік, кек алу, қызғаныш т.с.с) істеледі.
Қылмыстың субъектісі арнаулы — мемлекеттік аппараттың лауазымды
адамы. Лауазымды адамның түсінігі ҚК-тің 307-бабының ескертуінде берілген.

2.2. АДАМНЫҢ ЖӘНЕ АЗАМАТТЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚҰҚЫҚТАРЫ МЕН
БОСТАНДЫҚТАРЫНА ҚАРСЫ ҚЫЛМЫСТАР
2.2.1. Еңбек туралы заңдарды бұзу (148-бап)
Қазақстан Республикасы Конституциясының 24-бабына сәйкес Республика
азаматының еңбек ету бостандығына, қызметпен кәсіп түрін еркін тандауына
құқығы бар, сол әрбір адамның дербес өндіруші ретінде немесе еңбек шарты
бойынша өз қалауына, қабілетіне және арнаулы даярлығына сәйкес еркін еңбек
етуге мүмкіндік алу құқығын қамтиды. Еңбек шартынын еркіндігіне кепілдік
беріледі. Сондай-ақ, осы бапта көрсетілгеніндей Республика азаматының
қауіпсіздік және тазалық талаптарына сай келетін еңбек жағдайына, сондай-ақ
жұмыссыздықтан әлеуметтік қорғалуға құқы бар. Конституцияда бекітілген осы
кепілдіктерді жүзеге асыруға қылмыстық заңның атқаратын маңызы бар.
Қылмыстық заң еңбек жөніндегі заңды және еңбек қорғау ережелерін бұзғандық
үшін арнаулы баптар бойынша жауаптылық белгілеген. Қазақстан
Республикасынын. Қылмыстық кодексінде қызметкерді жеке пиғылмен жұмыстан
заңыз.босату, соттың жұмысты қайта қалпына келтіру туралы шешімін
орындамау, сондай-ақ азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделеріне елеулі
зиян келуіне әкеп соққан еңбек туралы заңдарды өзге де бұзу үшін жауаптылық
көзделген (148-баптын 1-тармағы).
Қылмыстың объектісі болып азаматтардың еңбек құқығын бұзу болып
табылады. Объективтік жағынан алғанда еңбек жөніндегі заңды бұзу әрекет
немесе әрекетсіздік арқылы жасалады. Қылмыстық кодекстің осы 148-бабында
еңбек туралы заңдарды елеулі бұзудың мынадай үлгі тізбегін көрсетіп отыр:
1. Қызметкерді жеке пиғылмен жұмыстан заңсыз босату. Заңда
көрсетілген негіздерден тысқары жағдайда қызметкерді жұмыстан шығару заңсыз
болып табылады. Егер лауазымды адам заңсыз, жұмыстан шығаруға негіз болмаса
да өз жеке басының мүддесін көздеу ниетімен өзін сынағаны үшін
кекшілдікпен, өзара ұрыс-керістің салдарынан, босаған жұмыс орнына өз
танысын немесе туысын орналастыру мақсатын көздеп, адамды жұмыстан шығарса
қылмысты жауаптылықка тартылады.
2. Жұмысты қайта қалпына келтіру туралы соттың шешімін орындамауы. Яғни
кінәлі адам қылмысты түрде әрекетсіздік жасап, соттың қайтадан жұмысқа алу
туралы заңды күшіне енген шешімін орындамайды. Бұл жерде қылмыс екі бірдей
объектіге: еңбек құқына және әділ соттылық мүддесіне қол сұғады.
3. Еңбек туралы заңды өзге де бұзу деп еңбекке ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.