Ғылыми кеңесші экономика ғылымдарының докторы

Жұмыс түрі: Диссертация
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 43 бет
Таңдаулыға:

ӘОЖ 339. 727. 01/. 02 Қолжазба құқығында

ОМАРБАЕВА АРДАҚ КЕНЖЕБЕКОВНА

Ұлттық экономиканың жаһандануы жағдайындағы кәсіпкерлік және ссудалық капиталдың халықаралық мобильділігі:

теориясы, әлемдік тәжірибесі және реттеу проблемалары

08. 00. 14 - Әлемдік шаруашылық және халықаралық

экономикалық қатынастар

Экономика ғылымдарының докторы ғылыми дәрежесін

іздену үшін дайындалған диссертацияның

АВТОРЕФЕРАТЫ

Қазақстан Республикасы

Алматы, 2010 жыл

Жұмыс Тұрар Рысқұлов атындағы Қазақ экономикалық университетінде орындалды

Ғылыми кеңесші экономика ғылымдарының докторы

Челекбай А. Д.

Ресми оппоненттер: экономика ғылымдарының докторы

Мадиярова Д. М.,

экономика ғылымдарының докторы

Қазбеков Б. К.,

экономика ғылымдарының докторы

Елемесов Р. Е.

Жетекші ұйым ҚР білім және ғылым

министрлігі экономика институты

Диссертация 7 шілдеде 2010 ж. сағат 11-де Т. Рысқұлов атындағы Қазақ экономикалық университетінде экономика ғылымдарының докторы дәрежесін тағайындау жөніндегі Д 14. 45. 10 диссертациялық кеңестің мәжілісінде қорғалады. Мекен-жайы: 050035, Алматы қаласы, Жандосов көшесі, 55-ші үй, 144-ші бөлме

Диссертациямен Т. Рысқұлов атындағы Қазақ экономикалық университетінің кітапханасында танысуға болады

Автореферат 2010 ж. таратылды.

Диссертациялық кеңестің

ғылыми хатшысы,

экономика ғылымдарының докторы У. А. Текенов

КІРІСПЕ

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Капитал жұмысшы күші, табиғи ресурстар және кәсіпкерлік сынды өндірістің маңызды факторларының бірі ретінде халықаралық мобильділік сипатқа ие, сондай-ақ ол бір елден екінші елге еркін ауыса алады. Бүгінде кәсіпкерлік және ссудалық капиталдың халықаралық қозғалысы әлемдік экономиканың қызметін жақсартуға және түрлі халықаралық шаруашылық байланыс шарттары мен формаларын жетілдіруге бағытталған шешуші элементке айналып отыр.

Капитал ауысымын тудыратын негізгі факторлар - сұраныс және ұсыныс. Аталмыш факторлардың туындауына кейбір елдерде капитал көлемінің өсуі, ал екінші бір елдерде капитал көлемінің құлдырауы себепкер болады. Өндірісі дамыған елдерде жоғары кіріс көзін қамтамасыз ететін инвестициялық қорлар санының артуы ұсыныстардың өсуіне ықпал етеді. Бұл елдерде ұлттық өндірісті дамыту үрдісі фирмалар мен компаниялардың табысты қызмет етуге ұмтылысының және шетелдік капиталға деген сұраныстың артуына әсер етіп отыр.

Ішкі капиталға қарағанда шетелдік капиталдың бірқатар өзіндік артықшылықтары бар: шетелдік капитал қазіргі заманғы жаңа өндірістік технологияларды ендіруге ықпал етеді; халықты жұмыспен қамтамасыз етуге және кәсіби мамандар мен жұмысшы күшінің өсуіне әсер етеді; заманға лайық басқару дағдыларын қалыптастырады; тауар экспорты мен қызмет түрлерін кеңейтеді; шетелдік компаниялармен бәсекелес жергілікті фирмалардың қызметінің тиімділігін арттыруға ықпал етеді.

Қазіргі таңда әлемдік шаруашылық шетелден капитал тартудың, олардың аймақтық көлемде немесе халықаралық деңгейде ұлттық экономикаға қызмет етуінің нақтылы ережелерін қалыптастырды. Шетелдік капиталды саналы және сауатты пайдалана білу - бәсекелестік жағдайында ұлттық шаруашылықтың табысты қызмет етуінің кепілі болатыны әлемдік тәжірибе дәлелденген.

Ұлттық экономикаға шетелдік капитал тарту шаралары тікелей инвестиция, қарыз, ссуда формалары арқылы жүзеге асырылады.

Шетелдік капиталдың халықаралық қозғалысының түрлі формаларының ішінде «кәсіпкерлік инвестиция» ең маңызды рөл атқарады. Сондай-ақ олардың қозғалыс механизмі мен ауысу арналары әлемдік шаруашылық ағымының құрылымының өзгеруімен бірге күннен күнге өзгеріп, жаңаланып отырады.

Әлемдік капитал ағынының жағымды жақтарымен қатар, жағымсыз сипаттары да жетерлік.

Әлемдік капитал ағыны тұрақсыз болуы мүмкін. Бұрын капитал ағынының көп бөлігі капитал алушы елде тұрақтанатын, яғни кәсіпкерлік салада, жеке меншік және инфрақұрылым салаларына тікелей инвестиция формасында пайдаға асырылатын. Бүгінде капитал ағыны жеңіл қабылданады да, тұрақты және ұзақ мерзімді міндеттемелерге айналмайды. Капитал ағыны портфелінің кемшіліктерінің бірі дағдарысқа бейімділігі болып табылады. Бұл дамушы елдерді капитал ағынын мерзімсіз ырықтандырудан сақтандыру қажеттілігін көрсетеді.

Капитал ағынының әсерінен құнсыздануға байланысты қиындықтардың да туындауы мүмкін. Сонымен қатар, шетелдік инвесторлар игерілуі қиын жекеменшік заттар мен акциялар толқынын әкелуі ықтимал. Олар өз кезегінде сатып алу мүмкіндігі жоғары ақша мөлшерінің артуына ықпал етеді. Соның нәтижесінде мемлекеттік қаржы органдарында қаржы саласы мен жалпы экономиканы реттеу, басқару мәселелеріне байланысты күрделі мәселелер туындайды.

Сонымен қатар, капитал ағыны белгілі бір мерзім аралығында ұлттық валюта бағамының ауытқуына ықпал етуі мүмкін. Соның салдарынан баға тұрақтылығы бұзылып, сауда-саттық және инвестиция саласында тиімсіз шешімдердің қабылдануы ықтимал. Сондықтан көптеген елдер мұндай капитал ағынына тосқауыл қоюға тырысады. Капитал ағыны елдің салықтық базасын әлсіретіп, мемлекетті шамадан тыс инвесторлар тартуға мәжбүр етуі мүмкін.

Сол себепті түрлі мемлекеттер өз дамуының әр түрлі сатыларында ішкі нарықты сыртқы капитал әсерінен қорғау мақсатында шетелдік инвестиция ағынына түрлі әкімшілік шектеулер мен кедергілер қойып отырған. Аталмыш шектеулер мен тиымдарды алып тастап, олардың орнына капиталдың кіріс-шығыс ағынын реттеу жолдарын қарастыру қаржы қорларын тиімді түрде қайта бөлуге ықпал етеді. Жаңа ақпараттық технология дамып, қаржы саласы жетілдірілген сайын, осындай мүмкіндіктер арта түседі.

Біз диссертациялық жұмысымызда шетелдік тәжірибені жан-жақты зерттеп, кәсіпкерлік және ссудалық капиталдың халықаралық мобильділігі жөніндегі отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектеріне сыни тұрғыдан терең сараптамалық талдау жасай отырып, жаһандану жағдайында бұл үрдісті дамыту моделі мен барысын айқындау негізінде халықаралық деңгейде капитал қозғалысын жандандырудың концептуалды тәсілдерін құруға және оларды алушы-елде тиімді пайдалану жолдарын айқындауға тырыстық.

Аталмыш үрдісті әр түрлі қырынан қарастырған бұрынғы көзқарастар және бұған дейін қолданылған капиталды халықаралық мобилизациялаудың монетаристік және кейнсиандық модельдері саясаттандырылған прагматикалық сипатта болды.

Қаржы капиталының халықаралық қозғалысын реттеудің әдістерінде жүйеліліктің, бірізділіктің болмауы жаһандандық дағдарыс басталған кезде көптеген елдердің экономикасының дамуына кері әсерін тигезді. Сондай-ақ, жүйелі түрде қайталанып отыратын дағдарыстар экономиканың рецессиялық жағдайдан шығуына тосқауыл болды. Сол себепті кәсіпкерлік және ссудалық капиталдың халықаралық мобильділігін реттеудің әдіснамалық аспектілерін анықтау және олардың қаржы қорлары қозғалыстарын ұйымдастыру формаларымен байланысын айқындау - бүгінгі күнгі экономика ғылымындағы өзекті мәселелердің бірі.

Тақырыптың зерттелу дәрежесі. Халықаралық капитал қозғалысы - күрделі экономикалық, әлеуметтік және саяси мәселелердің бірі. Бұл мәселенің көпжылдық зерттелу тарихы бар. Атап айтар болсақ, аталмыш мәселемен түрлі экономикалық ағымдар мен мектептердің өкілдері айналысқан: ХІХ ғасырдың басында классикалық саяси экономика мектебінің өкілдері - А. Смит, Д. Рикардо, Дж. С. Миллем шетке капитал шығарудың негізгі себептері мен мақсаттарын түсіндіретін теориялық ережелерді қалыптастыруға тырысты, кейінгі жылдары Дж. М. Кейнстің, Б. Олиннің, Э. Хекшердің, К. Маркс, Дж. Стиглицтің, Л. Вальрас, И. Иверсен т. б ғалымдар өздерінің ғылыми тұжырымдамаларында халықаралық капитал ағынының теориялық ережелерін тарихи кезеңдердің ерекшеліктері мен әр түрлі әлеуметтік топтардың экономикалық мүдделерін ескере отырып әрі қарай дамытқан.

Біз зерттеу жұмысымыздың әдіснамалық негізі ретінде С. Хаймер, Р. Вернон, Ч. Киндлебергер, Р. Коуз, Р. Манделл, Т. Озава, К. Кодзима, М. Портер сынды шетелдік экономист ғалымдардың реципиент - елдерге шетелдік капитал тартудың экономикалық мақсаттылығы жөніндегі ғылыми мәліметтерін қолдандық.

Сондай-ақ, Р. Зименков, В. Супян, М. Портной, А. Пороховский, А. Парканский, А. Давыдов, Л. Лебедева, А. Корнеев, В. Васильев, Р. Хасбулатов, Т. Шаклеина т. б. сынды көрнекті ресейлік ғалымдардың әлемдік экономика, халықаралық экономикалық қатынастар, сонымен қатар шетел экономикасы (АҚШ) саласына арналған еңбектерін де пайдаландық.

Қазақстандық ғалымдар арасында қаржы капиталының әлемдік мобильділігіне байланысты мәселелерді У. Баймұратов, А. Қ. Қошанов, О. Сәбден, Н. К. Нурланова, Б. Д. Хусаинов, А. Е. Есентүгелова, Ш. Р. Әбділманова, Н. Нұрсейт, Е. С. Карибжанов, В. Додонов, О. Егоров, К. Ш. Дүйсенбаев, Б. К. Қазбеков, А. И. Оңдасынова, Р. А. Қамшыбаев, Д. М. Мадиярова, З. С. Кенжебаева, А. Д. Челекбай сияқты экономист-ғалымдар зерттеп жүр.

Әйтсе де, біздің ойымызша кәсіпкерлік және ссудалық капиталдың қаржы капиталының халықаралық мобильділігінің заманауи ағымдарына қатысты кейбір мәселелер, әсіресе Қазақстан жағдайына байланысты ерекшеліктері әлі күнге дейін талас тудырып келеді. Экономикамызға халықаралық кәсіпкерлік және ссудалық капитал тартуды реттеу мәселелерінің теориялық және әдіснамалық тұрғыдан жеткіліксіз зерттелуі зерттеу жұмысымыздың мақсаттары мен міндеттерін айқындауға негіз болды.

Зерттеу жұмысының мақсаттары мен міндеттері. Диссертациялық жұмыстың негізгі мақсаты әлемдік экономиканың жаһандануы жағдайында қаржы капиталының халықаралық мобильділігінің зерттелу тәжірибесіне сүйене отырып, Қазақстан экономикасына кәсіпкерлік және ссудалық капитал тарту мәселелерін басқару-реттеудің ғылыми және әдіснамалық негіздерін жасау болып табылады.

Осы мақсаттарға қол жеткізу барысында зерттеу жұмысымызда төмендегідей міндеттерді шешу көзделеді:

қаржы капиталының халықаралық мобильділігінің концептуалдық негіздері мен модельдерін зерттеу; ашық экономика жағдайында елге сырттан кіретін және сыртқа шығатын шетелдік капитал ағыны үдерісінің ерекшеліктерін айқындау; кәсіпкерлік және ссудалық капиталдың халықаралық ауысымының дамушы елдердің экономикасын жетілдірудегі рөлі мен мәнін негіздеу; экономиканың маңызды салаларын дамытуға бағытталған халықаралық қаржы капиталын реттеудің әдістемелік негіздерін жасау; Қазақстанға шетелдік капитал тарту үшін пайыздық көрсеткіштердің жасырын (жабық) паритеттерінің шарттарының маңызын айқындау; кәсіпкерлік және ссудалық капиталдың халықаралық қозғалысын ырықтандыру барысында ақшалай-несиелік, фискальді және валюталық саясатты ұстану әдістеріне байланысты ұсыныстар жасау; қаржы капиталының халықаралық қозғалысын ырықтандыру барысында елде қаржы тұрақсыздығын туындататын негізгі қауіп-қатерлерді айқындау; әлемдік қаржы дағдарысының кәсіпкерлік және ссудалық капиталдың халықаралық мобильділігіне тигізер әсерін анықтау.

Зерттеу нысаны. Әлемдік валюта-қаржы және тауар нарығын, дамыған және дамушы елдердің, экономикасы өтпелі елдердің экономикалық мәселелерін, сондай-ақ Қазақстанда халықаралық қаржы капиталын реттеу шаралары жүзеге асырылатын қаржы және валюта секторларын зерттеу - жұмысымыздың негізгі ғылыми нысандары болып табылады.

Зерттеу пәні. Диссертациялық жұмысымыздың зерттеу пәні ретінде нарықтағы кәсіби қатысушылар жүзеге асыратын халықаралық қаржы-валюта операцияларын, сондай-ақ кәсіпкерлік және ссудалық капиталдың халықаралық қозғалысын мемлекеттік реттеу шараларын алып отырмыз.

Зерттеу жұмысының теориялық және әдіснамалық негіздері. Экономикалық теория классиктерінің ғылыми еңбектері, халықаралық экономикалық қатынастар саласы бойынша, әсіресе капиталдың халықаралық қозғалысын зерттеуге арналған Қазақстандық және шетелдік ғалымдардың ғылыми еңбектері, сонымен қатар дамыған және дамушы елдердің экономикалары жөніндегі зерттеу жұмыстары мен Қазақстан Республикасындағы инвестициялық қызметтерді реттеуші заңдар мен нормативтік-құқықтық құжаттар - зерттеу жұмысымыздың теориялық және әдіснамалық негізі болып табылады.

Зерттеудің ақпараттық базасы. Халықаралық ұйымдардың: БҰҰ (UNSTAD) сауда және оны дамыту бойынша конференцияларының, Дүниежүзілік банктің, Халықаралық валюта қорының, Экономикалық даму және байланыс ұйымдарының және де басқа мекемелердің үдерістері мен тенденциялары айқын көрініс табатын ғылыми және статистикалық мәліметтерін диссертациялық жұмысымызға ақпараттық негіз ретінде алуға тырыстық. Сонымен қатар жетекші рейтингілік компаниялардың, отандық және шетелдік баспасөз құралдарының АҚШ корпорацияларының тікелей инвестицияларына қатысты мәліметтері, Қазақстан Ұлттық банкінің және ҚР Статистикалық Агенттігінің мәліметтері пайдаланылды.

Сол сияқты зерттеу жұмысымызда АҚШ институтының және Канада РҒА, Әлемдік экономика және халықаралық қатынастар Институты РҒА, Еуропа Институты РҒА, Азия және Африка институты РҒА ресейлік ғалымдарының еңбектерін пайдаландық.

Алға қойған мақсаттарымыз бен міндеттеріміздің ерекшеліктеріне сәйкес зерттеу жұмысымызда әр түрлі зерттеу әдістері қолданылды: теориялық талдау әдісі (жүйелілік тұрғыда), логикалық және құрылымдық әдістері, талдау және қорытындылау әдістері, салыстырмалы және жалпылама әдістер, экономикалық-математикалық әдіс, сараптамалық бағалау әдісі, экономикалық және салыстырмалы талдау (бақылау, өлшеу және салғастыру) әдістері.

Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы. Ұлттық валютаға жасалатын спекулятивтік шабуылдарды стерилизациялауға және қаржы тұрақсыздығына байланысты қауіптердің алдын алу мақсатында кәсіпкерлік және ссудалық капиталдың халықаралық мобильділігін монетарлық, фискальді және валюта саясатының құралдарын пайдалана отырып реттеудің теориялық және әдіснамалық аспектілерін зерттеу жұмысымыздың ғылыми жаңалығы болып табылады.

Қорғауға ұсынылатын негізгі тұжырымдар:

Экономист - ғалымдардың теориялық пайымдаулары халықаралық қаржы ресурстарының мобильділігіне қатысты мәселелерді айқындауда фундаментальды негіз болып табылады:

халықаралық қаржы капиталы қозғалысын реттеудің неоклассикалық доктрина, монетаристік және кейнсиандық тұжырымдамаларын теориялық тұрғыдан жалпылау.

Халықаралық капитал қозғалысын бақылауға бағытталған жүйелі және бірізді сыртқы экономикалық саясатты жүзеге асыру үшін келесі шараларды іске асыру қажет:

елге келетін және елден кететін кәсіпкерлік және ссудалық капитал ағындарын реттеу бойынша ұсыныстарды негіздеу, ал егер қаржы нарығындағы экономикалық жағдай күрт нашарлаған жағдайда - төтенше және дағдарысқа қарсы шара ретінде капиталдың кету ағынын шектеу бойынша ұсыныстарды негіздеу; дағдарыстан кейінгі кезеңде кәсіпкерлік және ссудалық капиталдың халықаралық ағындарын ырықтандыруды реттеу механизмдерін жетілдіру жолдарын ұсыну; сырттан көлемді қарыз алуға бағытталған, американдық ипотекалық жүйенің және әлемдік қаржы нарығының күйреуіне әкеліп соқтырған, АҚШ монетарлық саясатының тиімсіздігін айқындау;

Экспансионистік ақша - несие саясаты несие дақпыртының туындауына алып келеді, ол өз кезегінде шамадан тыс қарыздың шоғырлануына ықпал етеді. Соған байланысты келесі іс - шараларды жүзеге асыруды ұсынамыз:

қаржылық-банктік секторларды шетелдік қаржы көздері арқылы қорландыру кезінде қауіптердің көбеюінің алдын алу үшін, экономикалық өсу кезінде қадағалау күштерін мобилизациялауға, ал құлдырау кезінде, керісінше, қадағалау шараларын жеңілдету үшін қаржы секторын циклге қарсы реттеу қағидаларын қолдану ұсынылады; дағдарыс жағдайында елдің берешек міндеттемелерін бір жылдың ішінде қандай да бір сыртқы займдардың қатысынсыз қамтамасыз ету үшін, елдің қысқа мерзімдік сыртқы берешегін өтейтіндей көлемде халықаралық өтемпаздық қор құру қажеттілігін ғылыми негіздеу;

Қаржы мекемелерінің агрессивті әрекетіне, активтер бағасының жедел өсуіне, сондай - ақ ақша ұсынысы мен несиенің өсуіне қарсы күресу үшін төмендегі шараларды атқару қажет:

экономиканың қаржы секторларында дисбаланстардың орын алуын айқындау және алдын алудың әдіс - тәсілдері, активтер нарығында жүйелі қауіптерді азайту үшін «желбуаз бағаны» жою жолдары бойынша ұсыныстар жасау; елдің экономикалық дамуына ықпал ететін стратегиялық маңызы бар ірі инвестициялық жобаларды жүзеге асыру мақсатында тікелей инвестициялау әдісі арқылы шетелдік капиталды тарту және пайдалану бойынша ұсыныстарды жүйелеу;

Зерттеудің ғылыми-практикалық маңыздылығы . Зерттеу жұмысының ғылыми нәтижелерін Қазақстан Республикасы Заң шығару және атқару органдарына кәсіпкерлік және ссудалық капиталдың халықаралық мобильділігін реттеуге арналған ережелер ретінде ұсынуға болады.

Диссертация мазмұнындағы қорытындыларды, ережелерді ғылыми тұжырымдар мен нәтижелерді ішкі экономикалық байланысты дамытуға арналған бағдарламалар мен концептуалды құжаттарды даярлауға және ұлттық экономиканың бәсекеге қабілеттілігін арттыру мақсатында жүргізілетін монетарлық, фискальдық және валюталық саясатты жетілдіру құралы ретінде пайдалануға болады.

Сондай-ақ, аталмыш зерттеу жұмысының материалдарын оқу үдерісінде, «Әлемдік экономика», «Халықаралық валюталық-қаржы және несиелік қатынас», «Халықаралық инвестициялық байланыс», «Халықаралық бизнес» пәндері бойынша дәріс оқуда және арнайы курстардың бағдарламаларын жасауда пайдасын тигізеді.

Зеттеу нәтижелерінің жүзеге асырылуы. Диссертациялық жұмыстың ғылыми тұжырымдары мен ұсыныстары «Жетісу» әлеуметтік - кәсіпкерлік корпорациясының және Қазақстанның Ұлттық банкінің қызметіне енгізілді.

Зерттеу жұмысының мақұлдануы . Диссертациялық жұмыстың негізгі ғылыми нәтижелері мен қорытындылары, тұжырымдары халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияларда: «Ұлттық экономиканың бәсекеге қабілеттілігі: факторлары, шарттары мен даму тетіктері» (Алматы, 2008) ; «Қазіргі заманғы бизнес білім: прогрессивтік бағыттар және технологиялар» (Алматы, 2008) ; «Ғаламданудағы Қазақстан: әлеуметтік - экономикалық және мәдени салалары (Алматы, 2009) ; Т. Рысқұлов атындағы ҚазЭУ, IV Рысқұлов оқулары, «Ғаламдық экономикалық дағдарыс: себептері, мәні және еңсеру жолдары» (Алматы, 2009) ; республикалық ғылыми-тәжірибелік конференцияда: «Бүгінгі Қазақстандағы инновациялық даму және ғылымның қажеттігі» (Алматы, 2007) оң бағаланды.

Зерттеу нәтижелерінің жариялануы . Диссертация тақырыбы бойынша 40, 6 б. т. көлемінде барлығы 33 мақалалар жарияланды, оның ішінде 1 монография бар.

Диссертацияның құрылымы мен көлемі. Диссертациялық жұмыс кіріспеден, бес тараудан, қорытындыдан және пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады. Диссертацияда тақырыптың мазмұнын нақтылау және дәйектеу мақсатында 14 кесте және 24 сурет пайдаланылды.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

Қазіргі заманғы ашық экономикалық байланыс жағдайында ішкі экономика мен макроэкономикалық саясатқа капиталдың халықаралық мобильділігі сияқты маңызды фактордың тигізер әсері барған сайын артып келеді. Бүгінгі таңда валюта нарығында, халықаралық қаржы және ссудалық капитал нарықтарында жүзеге асырылатын келісімдер көлемі халықаралық сауда көлемінен бірнеше есе жоғары. Бүгінгі әлемдік қаржы дағдарысы көрсетіп отырғандай, қысқа мерзімді капитал ағыны экономиканы тез арада тұрақсыздандырып, макроэкономикалық реттеу шараларының тиімділігін төмендетеді.

Экономикалық жүйенің жалпы балансына байланысты мәселелерді шешуде және валюта-қаржы саласын тұрақтандыру барысында капитал мобильділігі мәселесі, яғни оған пайыздық мөлшерлемелерінің өзгеруінің тигізер әсері және оның мемлекеттер арасында тасымалдану мүмкіндігі - бүгінгі таңдағы өзекті мәселелердің бірі.

Инвесторлар өздерінің қай елдердің акцияларын иеленетіндіктеріне көңіл аудармайды. Егер ішкі пайыздық мөлшерлеме шетелдік пайыздық мөлшерлемеден жоғары болса, мөлшерлемелер теңеспейінше елге құйылатын капитал ағыны тоқтамайды. Тепе-теңдік жағдайда ішкі пайыздық мөлшерлеменің әлемдік пайыздық мөлшерлемеден айырмашылығы болмауы тиіс.

Егер ішкі пайыздық мөлшерлеме әлемдік мөлшерлемеден төмен болатын болса, ( r < r *), отандық инвесторлар өз капиталын шетелдік валютаға айырбастап, сыртқа шығара бастайды. IS - LM моделімен салыстырғанда Манделл-Флеминг моделінде әлемдік және ішкі пайыздық мөлшерлемелер арақатынасын қарастыратын теңдеу бар, ол капитал мобильділігі теңдеуі деп аталады.

Манделл - Флеминг моделі маңызды үш компоненттен тұрады. Оны келесі теңдеулерден көруге болады:

( IS ) Y = C ( Y - T ) + I ( r ) + G + NX ( Y , e ), (1)

( LM ) M / P = L ( r , Y ), (2)

r = r *, (3)

(1) теңдеу - қисық IS теңдеуі деп аталады, ол тауар нарығындағы тепе-теңдіктің сақталу жағдайындағы кіріс Ү пен пайыздық мөлшерлеме r арасындағы байланысты көрсетеді. Бұл теңдеуден жалпы жиынтық табыс тұтыну сомасы С ( Ү - Т кірісінің функциясы), инвестиция І (пайыздық мөлшерлеме қызметі ретінде), мемлекеттік шығындар ( G ) және таза экспорт ( NX ) (кіріс қызметі Ү мен айырбастау курсы е) сомаларының қосындысына тең екендігін байқауға болады.

« IS - LM » стандартты моделіне қарағанда Манделл-Флеминг моделіндегі IS қисық теңдеуінде таза экспорт көлеміне әсер ететін айырбастау бағамы сияқты қосымша параметр қамтылған: айырбастау бағамы өскен кезде, таза экспорт қысқарады, төмендеген сайын таза экспорт көлемі өседі.

(2) теңдеу - қисық LM теңдеуі деп аталады. Ол кіріс Ү пен пайыздық мөлшерлеменің r өзара байланысын сипаттайды. Бұл теңдеу бойынша нақтылы ақша ұсынысы ( М / Р ) ақшаға деген сұранысқа ( L ) тең болуы тиіс, ол өз кезегінде пайыздық мөлшерлеме r мен кіріс Ү қызметі болып табылады. Орталық банк арқылы анықталатын ақша ұсынысы М және баға деңгейі Р ауыспалы экзогенді болып табылады.

Соңғы (3) теңдеу ішкі пайыздық мөлшерлеме r әлемдік пайыздық мөлшерлемеге r * қатысты айқындалатынын дәлелдейді. Басқаша айтар болсақ, Манделл-Флеминг моделі әлемдік қаржы нарығында кез-келген мөлшердегі несиені ала алатын немесе бере алатын, соған қарамастан әлемдік пайыздық мөлшерлеме деңгейіне әсер етпейтін кіші ашық экономикаға лайықтап құрылған.

Капитал ағынының толық мобильділігі жүзеге асырылған жағдайда, яғни капитал шығаруға және кіргізуге ешқандай шектеулер қойылмайтын жағдайда, бұл теңдеу төмендегіше көрініс табады:

r = r *

Аталмыш теңдеу тек валюта бағамы өзгермейтін жағдайда ғана нақты, әрі дәл болады. Валюта бағамы өзгеретін болса, ол былайша өзгереді:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.