Дүниежүзілік валюта жүйесінің даму кезеңдері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 68 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан РеспубликАсы Білім және ғылым министрлігі

РМҚК «Ы. Алтынсарин атындағы Арқалық мемлекеттік

педагогикалық институты»

Сырттай оқу факультеті

Экономика және құқық кафедрасы

Диплом жұмысы

Тақырыбы: Қазақстан республикасындағы валютАЛЫқ реттеу және валюта саясаты

050115 - «Құқық және экономика негіздері»

Орындаған: V-курс студенті Шардарова А. Ж.

Ғылыми жетекшісі: оқытушы Оразбекова Р. С.

Арқалық, 2009

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1. ВАЛЮТАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ

1. 1. Валюталық қатынастар ұғымы және валюталық жүйелердің даму эволюциясы . . . 5

1. 2. Валюталық нарықтың түсінігі, қатысушылары мен қызметі . . . 12

1. 3. Ұлттық ақша бірлігінің бағамы және оның өзгеру мәселелері . . . 14

2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ВАЛЮТАЛЫҚ РЕТТЕУ МЕН ВАЛЮТА САЯСАТЫ

2. 1. Валюталық реттеу валюталық саясатты жүзеге асыру құралы

ретінде . . . 16

2. 2. Қазақстан Республикасындағы валюталық реттеудің қалыптасу кезеңдері мен қазіргі жағдайы . . . 24

2. 3. Ұлттық валюта - теңгенің сыртқы конверсиялануының мүмкін жолдары . . . 26

2. 4. Қазақстан Республикасының валюта жүйесі . . . 33

2. 5. Валюта-қаржы және несие қатынастары жүйесіндегі Қазақстанның орны . . . 35

3. ВАЛЮТАЛЫҚ РЕТТЕУДІҢ ДАМУ БАҒЫТТАРЫ

3. 1. Капиталдың кетуін қысқарту жолдары мен экономикалық салдары . . . 38

3. 2. Валюталық режимді ырықтандыру жағдайлары . . . 41

3. 3. Валюта, валюта қатынастары және валюта жүйесі . . . 44

4. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ВАЛЮТА ЖҮЙЕСІ

4. 1. Дүниежүзілік валюта жүйесінің даму кезеңдері . . . 48

4. 2. Халықаралық есеп айырысу баланстары . . . 53

4. 3. Халықаралық валюта жүйесінің мәні және құрылымы . . . 55

4. 4. Халықаралық резервтегі валюта бірліктері және еуропалық валюта жүйесі . . . 57

4. 5. Халықаралық валюта және қаржы-несие рыноктары . . . 62

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 65

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 67

ҚОСЫМШАЛАР

КІРІСПЕ

Республикамызда ұлттық валюта теңгені енгізу, тәуелсіз мемлекеттің барлық атрибуттарын қалыптастырудың соңғы қадамы болды. Оның үлкен экономикалық және саяси маңызы бар. 90- жылдардағы орын алған өндірістің құлдырауы, бюджет тапшылығы және инфляцияның үздіксіз өсуі жағдайынан өтіп, қазіргі жағдайда Қазақстан импортты алмастыратын өндірісті дамыту мақсатында, оның технологиялық профилін өзгертіп, қайта құрылды, мемлекеттің төлем балансын жақсартты, инфляция қарқынын бәсеңдетті. Осы көрсетілген жағдайларға жету теңгені конверсияландыруға негіз болып табылады.

Дипломдық жұмыстың жұмыстың өзектілігі - елдегі жүргізіліп жатқан валюталық саясаттың нәтижесінде бүгінгі таңдағы Қазақстандағы валюталық реттеудің жұмыс барысын, оның экономиканы реттеудегі рөлін талдау болып табылады. Қазіргі таңда Қазақстан валютасын қолдау туралы халықаралық валюта қорымен, бүкіл дүниежүзілік, европалық және Азия даму банкілерімен, сондай-ақ әлемнің бірқатар дамыған елдерінің үкіметтерімен келісімге қол жеткізілді. Дегенмен, ұлттық валютаның тұрақтылығын, оның халықаралық деңгейде сатып алу қабілетін орнықтыру біздің өзіміздің ішкі потенциалымызды пайдалануымыздан, экономикалық реформаларды Қазақстанның ерекшелігін ескере отырып, байыпты түрде жүзеге асырудан тәуелді болмақ.

Дипломдық жұмыстың жұмыстың ғылыми жаңалығы - валюталық саясаттың нәтижесінде бүгінгі таңдағы Қазақстандағы валюталық реттеудің жұмыс барысын, оның экономиканы реттеудегі рөлін талдау болып табылады. Қазақстанның дүниежүзілік шаруашылыққа интеграциялануға ұмтылысы оның халықаралық валюта - қаржы және несие қатынастарына белсенді түрде қатысуын талап етеді.

Валюта бағамы- негізгі макроэкономикалық көрсеткіш болып табылады және оның өзгеруі елеулі түрде экономикаға әсер етеді, нақтырақ- әлемдік нарықтағы ұлттық өнімнің бәсекелесу қабілеттілігіне, елдегі инвестициялық жағдайға, ақша айналымы мен инфляцияға, капитал миграциясына. Негізгі валюталық саясаттың бірі - бұл теңгенің тұрақтылығы мен жоғары сатып алу қабілетін қамтамасыз ету, оны болашақта конверсиялану қабілеті бар валютаға айналдыру.

Дипломдық жұмыстың практикалық маңыздылығы - Валюталық қатынастарды реттеу қажеттігінің мәселелері мен мемлекеттің араласуының дәрежесі ақша-несие саясатында маңызды орын алады. Ереже бойынша валюта режимі ұлттық экономика мен әлемдік экономиканың жағдайы және өзара іс-қимыл жасауымен пара-пар бұзылған жағдайда, анықталған мәселе бойынша талқылаулар күшейеді. Еркін қалқымалы валюта бағамы жағдайында, валюталар арасындағы қатынас құнның сұраныс және ұсыныс заңдарымен белгіленеді, ал ол болса, нарықтық валюталық реттеудің мәнін құрайды. Номиналды валюта бағамының өзгеруі нақты валюта бағамының өзгеруіне әкеледі, нәтижесінде экономиканың нақты секторында - оның белсенділік деңгейінде, ресурстардың орналасуы мен құрылымында бейнеленеді. Кей жағдайда, мұндай әсер ету мемлекеттің валюталық қатынастарға араласуын қажет ететін келеңсіз нәтижелерге әкелуі мүмкін.

Дипломдық жұмыстың мақсаты - валюталық қатынастардың экономикалық мәні мен мазмұнын аша отырып, оларды жетілдірудегі өзекті мәселелерді анықтау және ұлттық валюта-теңгенің сыртқы конверсиялану мәселелерін қарастыру болып табылады.

Дипломдық жұмыстың міндеті - валюталық реттеудің бүгінгі таңдағы жұмыс жасауын қарастыру, Қазақстандағы валюталық қатынастармен валюталық реттеудің қалыптасуы мен дамуын, олардың нәтижелерін, сондай-ақ, валюталық реттеудің бағыттарын талдау, ұлттық валютаның толық конверсиялану мәселесін отандық және шетелдік тәжірибелер негізінде шешу жолдарын қарастыру болып табылады.

Дипломдық жұмыстың зерттелу нысаны: Жұмысты жазу барысында Қазақстан Республикасының ресми статистика мәліметтерін, ағымдық баспасөз беттеріндегі ғылыми-зерттеу мақалаларын, отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектері мен оқу құралдарын пайдаланбақпын.

Дипломдық жұмыстың теориялық базасы және әдіснмасы ретінде батыстың жетекші экономист-практиктерінің еңбектері, отандық ғалымдарымыз қаржыгер-экономистердің пікірлері мен еңбектері, Қазақстан Республикасының заңдылық актілері мен үкімдері негіз болады.

Дипломдық жұмыстың құрылымы:

Дипломдық жұмыс негізінен, Кіріспе және 4 тарауға бөлінген. Әр тарау бірнеше тармақшадан тұрады. Соңында қорытынды бөлімі мен пайдаланған әдебиеттер тізімі, сонымен бірге қосымшалар ретінде кесетелер, сызбалар келтірілген.

1. ВАЛЮТАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ

АСПЕКТІЛЕРІ

1. 1. Валюталық қатынастар ұғымы және валютанық жүйелердің даму

эволюциясы

Валюта (итал. мағынада «баға, құн») - бұл елдің ақша бірлігі. Халықаралық валюталық қатыныстар - бұл ұлттық шаруашлық қызметтерінің нәтижелері мен өзара алмасуына қызмет ететін және дүниежүзілік шаруашылықтағы валюталардың қызмет етуі барысында қалыптасатын қоғамдық қатынастар жиынтығы.

Валюталық қатыныстардың жекелеген элементтері - вексель ісі түрінде Ертедегі Грецияда пайда болған. Олардың келесі даму кезеңдері Лиондағы «вексель жәрмеңкелері» мен басқа да Орта ғасырлық Еуропадағы сауда орталықтары болды, онда есеп айырысулар вексель арқылы жүргізілді. Халықаралық қатынастардың одан әрі дамуы өндіргіш күштерінің өсуімен, дүниежүзілік нарықтардың құрылуымен, халықаралық еңбек бөлінісінің тереңдеуімен байланысты болды.

Халықаралық валюталық қатынастар материалдық өндіріс саласына, сондай-ақ бөлу, айырбас және тұлыну салаларына қатысты қатысты халықаралық экономикалық қатынстарға делдал болады.

Валюталық қатынастар жағдайы ұлттық және дүниежүзілік экономиканың дамуына, саяси жағдайға, елдер арасындағы күштердің арақатынасына тәуелді. Халықаралық шаруашылық байланыстардың дамуы шамасына байланысты валюталық жүйе құрылды. Экономикалық тұрғыдан қарағанда-бұл шаруашылық байланыстарды интернационалдандыру негізінде тарихи түрде қалыптасқан валюталық-экономикалық қатынастар жиынтығы. Ұйымдық-заңдық тұрғысынан қарағанда - белгілі бір қоғамдық экономикалық формация шегіндегі валюталық қатынастарды ұйымдастырудың мемлекеттік - құқықтық формасы. Тарихта мынадай валюталық жүйенің типтері қалыптасқан:

- ұлттық,

- дүниежүзілік,

- аймақтық.

Басында елдегі ұдайы өндіріс процесіне қажетті валюталық ресурстарды қалыптастыруға және пайдалануға халықаралық айналымды жүзеге асыруға көмектесетін валюталық - экономикалық қатынастардың жиынтығы ретінде ұлттық жүйе пайда болды.

Ұйымдық - заңдық тұрғысынан қарағанда - бұл ішкі шаруашылық байланыстарды интернационаландыру негізінде тарихи түрде

қалыптасқан және халықаралық құндық нормаларын ескере отырып, ұлттық заңдылықтармен бекітілген, елдегі валюталық қатынастарды

ұйымдастырудың мемлекеттік-құқықтық формасы. Ұлттық влюталық жүйе елдің ақша жүйесінің бір бөлігі бола отырып, өзінше дербес және ұлттық шекарадан шыға алады. Ұлттық валюталық жүйенің ерекшелігі ел экономикасындағы сыртқы экономикалық байланыстардың даму дэрежесімен анықталады.

Ұлттық валюталық шаруашылықтың даму негізінде қалыптасқан және мемлекетаралық келісім-шарттармен бекітілген халықаралық- валюталық қатыныстарды ұйымдастыру формасы дүниежүзілік валюталық жүйе өзара ажырамастай байланысты. Ұлттық және дүниежүзілік валюталық жүйелердің мұндай байланыстылығы олардың біртұтас екендігін білдірмейді, себебі олардың міндеттері, қызмет етуі және реттеу шарттары, жекелеген елдер эконоикасын және дүниежүзілік шаруашылыққа ықпал етуі әр түрлі болып келеді. Дүниежүзілік валюталық жүйені ұлттық жүйемен байланыстыратын,

яғни валюталық қатынастарға қызмет көрсететін және реттейтін, мемлекетаралық валюталық реттеулерде және валюталық саясатты

шоғырландыруда негіз болатын ұлттық банктер болып табылады.

Дүниежүзілік валюталық жүйені мемлекеттік - құқықтық ұйымдастыру формасы жетекші елдердің мүдделігімен және дүниежүзілік аренадағы күштердің орналастыруымен, өңдірістің және дүниежүзілік сауданың дамуымен анықталады. Ұлттық және дүниежүзілік валюталық жүйе арасындағы байланыс пен айырмашылықтар, олардың элементтерінен байқалады.

Ұлттық және дүнижүзілік валюталық жүйелердің негізгі элементтері. Ұлттық валюталық жүйе:

1 . Ұлттық валюта

2. Ұлттық валютаның айналым дәрежесі.

З. Ұлттық валютаның паритеті.

4. Ұлттық валюта бағамының тәртібі.

5. Халықаралық валюталық өтімділік

6. Валюталық шектеудің болуы немесе болмауы.

7. Халықаралық несиелік айналыс құралдары, оларды пайдалану ережелерінің регламентациясы.

8. Елдің халықаралық есеп айырысу регламентациясы.

9. Ұлттық валюталық нарық пен алтыннарығының режимі.

10. Елдің валюталық қатынастардың реттеуші және қызмет көрсетуші

ұлттық органдар.

Дүниежүзілік валюталық жүйе:

1 . Халықаралық есептесу бірлігі, резервтік валюталар.

2. Валюталардың өзара айналымдылығының шарты.

З. Валюталық паритеттерінің біртұтас режимі.

4. Валюталық бағамдардың режимдерінің регламентациясы. 5. Халықаралық валюталық өтімділікті мемлекетаралық реттеу 6. Валюталық шектеуді мемлекетаралық реттеу

7. Халықаралық несиелік айналыс құралдарын пайдаланудың біртұтас ережесі.

8. Халықаралық есеп айырысулардың негізгі формаларының біртұтастығы. 9. Дүниежүзілік валюталық нарықтар және алтын нарықтардың режимі. 10. Мемлекеттік валюталық реттеуді жүзеге асырушы халықаралық ұйымдар.

Егер ұлттық валюталық жүйе ұлттық валютаға-елдің ақша бірлігіне негізделген болса, ал дүниежүзілік валюталық жүйе-бір немесе бірнеше

резервтік валюталарға немесе халықаралық есептесу бірліктеріне негізделеді.

Резервтік валюта - халықаралық төлем және резерв құралы функциасын орындайтын, басқа елдер үшін валюталық паритет пен валюталық бағамды

анықтауға базалық қызмет ететін, валюталар бағамын реттеу мақсатында валюталық интервенция жүргізуде пайдаланылатын алдыңғы қатарлы

елдердің айырбасталған ұлттық валютарының ерекше категориясы. Резервтік валюта мәртебесін алудағы алғы шарттар:

- дүниежүзілік өндірісте, тауарлар мен капитал экспортарында елдердің билік еу позициясы;

- жоғары тиімді байланыс жүйесі бар несиелік-банктік мекемелердің дамыған торабы;

- басқа елдерде оған деген сұранысты қамтамасыз ететін, халықаралық айналымдағы валютаның еркін айналымдағы және валюталық шектеудің болмауы.

Резервтік валюта мәртебесі эмитент - елдің экономикасына белгілі бір міндеттемелерді жүктейді:осы валютаның тұрақтылығын қолдап отыру қажеттігі, сауда және валюталық шектеулердің болмауы, девельвация жүргізбеу. Сонымен қатар, ұлттық валютаны резервтік дәрежеге көтеру ұлттық шаруашылық үшін төлем баланысының тапшылығын ұлттық валютамен автоматты түрде пайызсыз және мерзімсіз халықаралық несие алу жолымен жабу мүмкіндіктері түрінде бірқатар артықшылықтар береді. Халықаралық есептік ақша бірлігі - валюталық паритет пен валюталық бағамды белгілеу, халықаралық талаптар мен міндеттемелерді өлшеу үшін шартты бірлік ретінде пайдаланылатын валюталық бірлік. Қазіргі уақытта халықаралық экономикалық қатынастарға қызмет ету үшін қажетті дүниежүзілік несиелік ақша типтері ретінде СДР (арнайы қарыз алу құқығы) және ЭКЮ (еуропа валюта бірлігі) қызмет етеді. Бұл халықаралық активтер қолма - қолсыз халықаралық есеп айырысуларда елдердің арнайы шоттарына жазбаша жазу жолымен: СДР-Халықаралық валюталық қорда, ЭКЮ-Еуропалық қауымдастыққа ынтымастық валюталық Еуропалық қорында пайдаланылады. Олардың шартты құны валюталық «қоржынға» кіретін валюталардың орташа өлшемді құнын және бағамдарын өлшеу негізінде есептеледі.

Валюталық «қоржын» 1973 жылы наурыз айынан бастап өзгермелі бағам режимін енгізумен байланысты банктерді және халықаралық валюталық-

несиелік ұйымдарда қолданылады. Осы топтағы валюталар саны, олардың құрамы және валюталық компенентердің мөлшері орташа өлшемді бағам мақсатына байланысты белгіленеді. Валюталық орташа өлшемді құны, топқа кіретін валюталардың АҚШ долларына қатысты нарықтық құнының сомасында есептеледі. СДР халықаралық есептеу бірлігінің негізін құраған валюталық «қоржын» бес валютадан тұрады (1. 01. 1991 ж. жағдай бойынша) : АҚШ доллары - 40 %, неміс маркасы - 21%, жапон йені - 17%, француз франкі-11%, фунт стерлинг 11%.

Халықаралық еңбек бөлінісіне қатысу, халықаралық капиталдың тасқыны мен әлемдік сауданың өсуі экономикадағы интеграциялық процестерге әсерін тигізеді. Бұл тенденциялар XXI ғасырда да өзінің маңызын сақтап келеді. Экономикалық байланыстар мемлекеттік аумақтан тыс шығатын болғандықтан, тек қана ұлттық экономиканың заңдарымен басқаруға келмейді. Және бұл, біріншіден, халықаралық экономикалық қатынастардың барлық нысандарында орын алатын ақшаға қатысты.

Валюталық паритет - бұл валюталық бағамның негізі болып табылатын және заңды түрде бекітілген екі валюта арасындағы шекті қатынасты білдіреді. Халықаралық валюта қоры Жарғысы бойынша валюталық паритет СДР негізінде белгіленеді. Ұлттық валюталық жүйенің шегінде Халықаралық валюта қоры арқылы мемлекетаралық реттеу объектісі болып саналатын валютамен жасалатын операциялаға шек қою, яғни валюталық шектеу енгізілуде. Халықаралық ақшалай талаптар мен міндеттемелерді мемлекеттік реттеумен байланысты бейнелейтін және жекелеген елдің немесе барлық елдердің төлем қабылетін сипаттайтын - халықаралық өтімділік валюталық жүйенің элементі болып табылады. Халықаралық валюта өтімділігінің құрылымына шетел валютасы, алтын, халықаралық валюталық қатынастағы резервтік позиция, СДР және ЭКЮ-дағы шоттар кіреді. Халықаралық несиелік құралдарды пайдалану ережелерінің реглементтелуі және халықаралық есеп айырысулар жүйелік халықаралық нормаларға (Женева вексельдік және чектік конвенция, 1930ж. ) сәйкес жүзеге асырылады. Валюталық жүйенің институтционалдық құрылымы ұлттық және мемлекетаралық деңгейлерде реттеледі. Аймақтық валюталық жүйелердің пайда болуының себептерінің біріне, жаңа валюталық орталықты құру және оны дүнижүзілік валюталық жүйе аумағына қосу жатады.

Аймақтық валюталық жүйе - валюталық бағамдардың ауытқуын азайту және интергияциялық процессті ынталандыру мақсатында бірлестікке мүше елдердің валюталық қатынастарын мемлекеттік-құқықтық ұйымдастыру формасының және экономикалық интеграция шегінде валюталардың қызмет етуімен байланысты қалыптасатын қоғамдық қатынастардың жиынтығы болып табылады. ( Еуропалық валютапық жүйе, 1979ж. наурыз ) .

Дүниежүзілік валюта жүйесі - динамикалық, дамушы жүйе. Бұл жүйе Батыс елдері экономикасындағы, дүниежүзілік шаруашылықтағы өзгерістер мен қажеттіліктерге сәйкес бірте - бірте өрістеді. Валюталық жүйенің даму кезеңдері өндірістің, дүниежүзілік шаруашылықтың дамуымен байланысты болып келеді. Дүниежүзілік валюталық жүйесі өз дамуы барысында төрт кезеңнен өтті және сол кезеңдер дүниежүзілік валюта жүйесінің төрт түрін сипаттайды.

Бірінші дүниежүзілік валюталық жүйе өнеркәсіптік ревалюциядан кейін, алтын монометаллизмі базасында алтын монета стандарты формасында қалыптасты. 1867 ж. Париж келісімі алтынды дүниежүзілік ақшалардың жалғыз формасы ретінде мойындады. Ұлттық және дүниежүзілік валюта және ақша жүйелері біріктірілген болатын, себебі ақша дүниежүзілік нарықта төлемге массасы (салмағы) бойынша қабылданды. Алтын стандарты өндірісті, сыртқы экономикалық байланыстарды, ақша айналыс, халықаралық есеп айырысуларды реттеуші ретінде белгілі бір роль атқарады.

Алтын стандарт жүйесінің негізгі белгілеріне мыналар жатады:

- әрбір валюта бірлігінде белгілі алтын мөлшерінің болуы;

- валютаның алтынға айырбасталу мүмкіндігінің ел ішінде, мемлекет шекарасынан тысқары жерлерде де сақталуы;

- алтын құймалардың монетаға (тиынға) айырбасталуы, алтынның еркін экспортталуы мен импортталуы және халықаралық алтын нарықтарында еркін сатылуы;

- алтынның ұлттық қоры мен ел ішіндегі ақша ұсынысы арасындағы қатаң байланыстың болуы.

Кейіннен классикалық алтын монета стандарты өзін түсіріп алды, себебі, ол дүниежүзілік шаруашылықтың шаруашылық байланыстарына сәйкес келмейді. 1914 ж. валюталық шектеу енгізілді. Бірінші дүниежүзілік соғыс тұсында пайда болған валюталық былықтан соң, алтын және жетекші валюталарға негізделген мемлекетаралық алтын девиз стандарты құрылды.

Екінші дүниежүзілік валюталық жүйе 1922 ж. Генуэз конференциясындағы мемлекетаралық келісіммен құрылды. Кейінрек, бұл шешімді капиталистік елдердің көпшілігі құптады. 30 елдің ақша жүйесі алтын девиз стандарты базасында қызмет етті. Алтын девизді стандарт жағдайында банкноттар алтынға емес, басқа елдердің девиздеріне (банкноттар, вексельдер, чектер) айырбасталып, содан кейін ғана алтынға ауыстырлатын болды. Ол кезеңдерде резервтік валюта мәртебесі ресми түрде бір валютаға бекітілмеді, бірақ та фунт стерлинг пен АҚШ доллары жетекшілік танытты. Алтын девизді стандарт іс жүзінде реттелетін валюта курсы жүйесіне, ең алдымен алтын-валюталық стандарт жүйесіне көшудің алғашқы қадамдары еді.

Үшінші дүниежүзілік валюталық жүйе, яғни алтын - валюталық стандарт жүйесі XX ғасырдың 30 жылдарында пайда болып, 50- жылдардың соңына қарай толық қалыптасты. Бұл жүйе бойынша қағаз ақшаларды алтынға айырбастау тоқтатылды. 1994 ж. Бретон-Вудстағы (АҚШ) валюта - қаржы конференциясында рәсімделді. Қатысушылары 44 ел болды, ХВҚ Жарғысы бекітіліп, онда дүниежүзілік валюталық жүйенің мынадай қағидалары анықталды:

- алтынға және екі резервтік валютаға (АҚШ доллары және фунт стерлингке) негізделген мемлекетаралық алтын девиздік стандарттың жүйесі белгіленді. Бұл жерде алтын девиз стандарты халықаралық қатынастарда сақталып, ал ақша жүйесі айырбасталмайтын несиелік ақшаларға негізделеді.

Бреттон - Вудс келісімі бойынша алтынды пайдаланудың төрт негізгі

формасы қарастырылады: валюталардың алтындық паритеті және олардың Халықаралық валюталық қорда есепке алынуы, халықаралық есеп айырысулардың қалдығын жабатын ақырғы кұрал және халықаралық валюта өтімділігінің компоненті. АҚШ долларын алтынға теңестіру және оны шетелдік орталық банктерде 31, 10352г (1934ж. ) 35 доллар ресми бағада айырбастау жүзеге асырылып, іс жүзінде долларлық стандарт орын алды:

- валюталық саясат және валюталық шектеу халықаралық келісім-шарттарға бағынды,

- валюталық паритеттер алтынмен немесе АҚШ долларымен бейнеленді,

париттетті өзгерту тек қана Халықаралық валюталық қордың рұқсатымен іске асты;

- валюталық бағамдардың режимі белгіленді (+0, 75% -паритеттен ауытқуға

болады. )

60 - жылдардың аяғынан бастап, үшінші дүниежүзілік валюталық жүйе құлдырады. АҚШ алтынды ресми бағасы бойынша долларға айырбастаудан

бас тартты. Дүниежүзілік нарықта алтынның бағасы күрт жоғарлап кетті. Төртінші дүниежүзілік валюталық жүйенің қағидалары Кингстонда

(Ямайка) 1976 - 1978жж. Халықаралық валюталық қорға мүше елдердің келісімімен рәсімделді. Онда халықаралық валюталық қор Жарғысына

түзетулер енгізілді. Ямайка валюталық жүйесінің негізгі қағидасы мыналар: - СДР стандарты енгізілді, бірақ іс жүзінде долларлық стандарт сақталды,

себебі доллар СДР жүйесіндегі есеп айырысуларды көбірек пайдаланды (валюталық «қоржындағы» доллардың үлесі-40%, ресми валюталық резервтерде - 60%-ға жуық) . Бірақ Халықаралық валюталық қорға мүше елдерге валюталық паритеттерін кез келген валютада белгілеуге құқық берілді, соның негізінде көп валюталы стандартқа өту заңдастырылды;

- алтынды демонетизациялауға заңды түрде тыйым салынды: ресми баға, алтындық паритет алынып тасталып, доллардың алтынға айырбастауы тоқтатылды;

- валюталық бағамдар режимін таңдауға құқық берілді (1973ж. 6 наурыздан бастап өзгермелі бағамдар жүйесі енгізілді) ;

- Халықаралық валюта қоры арқылы мемлекетаралық реттеу күшейді.

Сонымен, дүниежүзілік валюталық жүйенің дағдарысқа ұшырауы ескі

жүйені құлатуға және оны жаңамен ауыстыруға әкелді. Жаңа валюталық жүйені құруда үш кезеңді бөліп қарауға болады:

1) жаңа валюталық жүйені құру алғы шарттарын қалыптастыру, қағидаларын анықтау;

2) құрылымдық біртұтастығын қалыптастыру, құруды аяқтау, жаңа жүйенің қағидаларын біртіндеп іске қосу;

3) біртұтас және элементтері өзара байланысқан толыққанды қызмет ететін дамыған дүниежүзілік валюталық жүйені құру. Ямайка валюталық жүйесіне қарасты Еурополық экономикалық қауымдастық елдері 1979 жылы наурызда валюталар бағамын тұрақтандыру және инфляция деңгейін қысқарту жолымен Еуропадағы экономикаңың өсуін қолдау мақсатында Еуропалық валюталық жүйесін құрды. Бұл Еуропалық валюталық жүйесіне ( ЕВЖ) мүше елдердің валюталық бағамдарының айырмасын бағалауға арналған ЭКЮ еуропа валюта бірлігіне негізделді.

Еуропалық валюталық жүйеге мүше елдердің ресми алтын-доллар резервтерінің 20% - н біріктіре отырып, алтынды ЭКЮ - ді жартылай қамтамасыз ету үшін пайдаланады. Валюталық бағамдардың режимдері бойынша мүмкін болар қатынастар валюталардың бірлесіп өзгеруі негізінде өзара ауытқу шегінде белгіленген, жаңа мүшелер үшін +6% және басқа жағдайларда +2, 25%. Еуропаның Орталық банктері белгілінген ауытқулар шегінде интервенция жүргізеді. 1987 жылдан бастап маргинальды және интермаргинальды интервенциялық стратегия жүргізілуде, маргиналдық интервенцияның шектері диаграммада көрсетілген. Одақты құрудың мақсаты - Еуропалық Одақ шегінде тауарлар, көрсетілген қызметтер мен капиталдардың еркін қозғалысы; ақша саясатына, интервенсияның шекарасын қалпына келтіруге, валюталар арасында тұрақты өзара қатынас белгілеу, капиталдар нарығын ырықтандыруға қатысты бірігіп шешімдер қабылдау.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.