Ұзақ мерзімді несие

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

1 Банк несиелерінің түрлері

1. 1 Қысқа мерзімді несие . . . 5

1. 2 Ұзақ мерзімді несие . . . 5

1. 3 Ипотека несиесі . . . 7

1. 4 Бюджет есебінен төленетін несие . . . 8

1. 5 Несие алу тәртібі . . . 9

2 Банк клиенттерінің несие төлеу қабілеті және оны анықтау әдісі

2. 1 Банк клиенттеріне несие берудің экономикалық мәні . . . 12

2. 2 Несие берудің негізгі түсініктері, қағидалары мен әдістері . . . 18

2. 3 Несие беру әдістері және ссудалық шоттар формалары . . . 20

3 Банктің несиелік саясаты эффектілігін жетілдірудің негізгі бағыттары . . . 22

Қорытынды . . . 24

Қолданылған әдебиеттер тізімі . . . …… . . . ……… . . . . . . 27

Қосымшалар . . . 29

Кіріспе

Кәсіпорын мен ұйымға, сондай-ақ халыққа несие беру банк қызметінің дәстүрлі түрлеріне жатады. Қазақстан Республикасының әкімшілік-әміршіл экономикада нарықтық экономикаға көшу процесінде банк операциясының бұл түрі заңды тұлғалар арасында да, жеке тұлғалар арасында да кең таралуда.

Несиелік салымдардың қазіргі құрылымында қысқа мерзімді несиелер басым. Қазіргі кезде несиелік салымдардың жалпы құрамында қысқа мерзімді несиелердің басым болуы коммерциялық банктердің елдегі экономикалық тұрақсыздық, инфяциялық процесс жоғары болғандағы қысқа мерзім ішінде пайда табу және қаражатты жаратуға бағытталуына байланысты.

Бүгінгі таңда коммерциялық банктер негізінен шағын және орташа бизнеске несие береді. Қаржылық қолдауды жеңілдік берілген проценттік ставкаларды қолданып, қызметтің приоритетті түрлеріне қысқа және орташа мерзімді несие беру үлесін ұлғайту, аймақтық деңгейде кепілдік қорлар мен несиелік серіктестіктер құру саясатына негіздеу ұсынылады. Ондай саясаттың негізгілері - тәуелді бөлісу және проценттік ставканы ішінара субсидиялауі жолымен екінші деңгейдегі банктерді ынталандыру механизмін жасау, венчурлық қызмет жүйесін дамыту, несиелік серіктестерді шағын бизнес субъектілерін құрғаны үшін ынталандыру т. б. Демек, дипломдық жұмыс жазуға таңдалған бұл жұмыс өзекті, өйткені шағын және орташа бизнеске несие беру жолмен қаржыландыра отырып, коммерциялық банктер бір жағынан, экономиканың нақты секторын дамытуға жанама түрде қатысады, екінші жағынан несиелік операциялары банктің басқа қызметтеріне қарағанда, табысы көбірек болып табылады, сондықтан үнемі несиелік қатынастарды дамытып, қарыз беру механизмін жетілдіріп отыру қажет.

Кәсіпорындарға, ұйымдарға несие берудің қазіргі жүйесі бұрынғыдан көп айырықшаланады. Ол клиент банкке байланбай, қызметін пайдаланғысы келетін несиелік мекемені өзі таңдай алатын либеральды схема. Клиентке бір емес, бірнеше банктерде ссудалық шот ашу құқығы берілген. Несие беру схемасының либерализациясы клиент мүмкіндігін кеңейтеді, оның ішінде несие алу банк аралық бәсекелестікті дамытуға жағдай жасайды [19] .

Қазір біздің республиканың экономикасы әлі нарықтық қатынастарға көшу барысында. Осы кезеңге дейін, әкімшілік-әміршілік экономикада банктік саясат, оның ішінде несиелік саясат клиенттер мен банктер қажеттілігін ескермеген директивалар мен қаулылар арқылы жүзеге асырылып келді.

Дамыған нарыққа көшу жағдайында анықтаушы фактор - экономика субъектілерінің еркін әрекет етуі. Өтпелі кезеңдегі шаруашылықтың қызмет ету негізінде орталықтандырылған және нарықтық экономикаға тән емес заңдылықтар болып келді. Бұл өтпелі кезеңдегі несие саясатының қалыптастыру мәселелерін, қарыз алушылармен өзара қатынастағы коммерциялық банктердің несие саясатын қалыптастырудың жаңа әдістерімен механизмдерінің қалыптасу мәселелерін зерттеу, сондай-ақ осы бағытта белсенді тәжірибелік қызмет жүргізу қажеттілігін тудырады.

Жалпы алғанда, несие берудің қалыптасқан жүйесі ішінде несие берудің ескі де, жаңа да, формалары бар жаңартылған жүйе болып табылады. Белгілі мағынада алсақ, несие берудің қазіргі жүйесі ескі жүйе қалдықтары сақталып, нарықтық қатынастарға сәйкес жаңа элементтер енгізіліп келе жатқан өтпелі жүйе болып табылады [19] .

Бұл жұмыстың мақсаты -банк клиенттерінің несие төлеу қабілеті және оны анықтау әдісі зерттеу, Қазақстандық коммерциялық банктердің несиелік операциялары саласындағы негізгі ағымдарды, банктердің заңды және жеке тұлғаларға несие беру ерекшеліктерін; несие беру қызметінен банкке түсетін түсімді көрсету; .

Аталмыш мақсаттарға жету үшін төмендегі міндеттер алға қойылып, шешіледі:

• Қазақстандық коммерциялық банктердің несие беру механизмін толығымен игеру;
• шетелдік банктердің Қазақстандағы несие нарығына ықпалын бағалау;
• банктің несиелік саясатын анықтайтын ережелер жасау;
• несие процессін басқаруды ұйымдастыруды қарастыру;

1 Банк несиелерінің түрлері

1. 1 Қысқа мерзімді несие

Осы несиені беру үшін Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісінің ережесімен бекіткен. Қаржы субъектісінің бухгалтерлік есептің бас жоспары бойынша қысқа мерзімді несие 601/1 шотта оқылады. Бұл шот пассивті. Әр қашанда ай басындағы қалдық сомасы және ай соңындағы қалдық сомасы да пассивті.

Қысқа мерзімді несиенің мерзімі 6 - айдан бір жылға дейін беріледі.

Бұл несиені алу үшін банкке мынадай құжаттар тапсырылады.

1 Өтініш. 2 Кредит шарты. 3 Кепілдеме шарты.

Өтініш: банктың басқарудың атына жазылады. Егер де рұқсат етсе сол өтінішке виза соғады.

Кредит шарты: екі данада жасалады. Бірінші дана банкіде, ал екінші дана кепілші кәсіпорынның өзінде қалады.

Бұл құжаттың шартының мәні, несие алушының толық мекен жайы, есеп айырысу шотының нөмірі, стн, банктің корреспонденциялық нөмірі, телефон, факс нөмірі берілген несиенің сомасы, оған қойылған процент, төлеу мерзімдері және қайтарылатын күні. Несие алушының да, берушінің де құқықтары мен міндеттері екі мекеменің мөрі, басшының қолы, бас бухгалтердің қол таңбасымен расталады.

Кепілдеме шарты: осы несие шартында жасалынған қосымша шарт. Мұнда кепілдікке салынған заттың атауы (пәтер, негізгі құралдар, материалдық активтер және тағы басқалар) осы несиеге қойылған пайыз уақытылы қайтару, төлеу осы жұмыстарды қатаң түрде бас бухгалтер бақылауға алады.

1. 2 Ұзақ мерзімді несие

Бұл несие бухгалтерлік есептің бас жоспары бойынша 6012 шотта оқылады. Несиенің мерзімі бір жылдан бес жылға дейін беріледі.

Өтініш

Банктің атауы: Нұр банк

Кімнен: АҚ «Тұлпар»

Қазақстан Республикасы экономикасының қысқа мерзімді несиені несиелеу ережесіне сан тауар материалдық құндылықтарды және өндірістің шығындарын несиелеу және төлеу үшін бізге ссудалық шот ашуларыңызды сұраймыз. Біз үшін ұлттық банктың ссудасын беру, қамтамасыз ету тәртібі және оны өтеу жөніндегі нұсқаулары міндеті болып табылады.

Банкке несиелеу және көрсетілген шот бойынша біздің қарыздарымызды қамтамасыз етуге қабылданатын тауар материалдық құндылықтарына кепілге салуға құқығын береміз.

Қасақана жасалған шығындары үшін, кепілге салынған тауар материалдық құндылықтар бір мезгілде құны бірдей немесе құны жоғары басқа құндылықтарға алмастырмай тұрып беріп немесе тиеп жібергені үшін қамтамасыз етілген қарыздардың тиісті бөлігін бір мезгілде өтемегені үшін, осы құндылықтардың сақталуын қамтамасыз етілген шараларды қабылдамағаны үшін сондай-ақ тауар материалдық құндылықтарды, түгелді жөнінде теріс мәліметтер бергені үшін қарыз алушы кәсіпорынның лауазымды тұлғалары қылмыстық жауапкершілікке тартылады.

Кәсіпорын басшысы . . .

(қолы) аты-жөні

Бас бухгалтер . . .

(қолы) аты-жөні

Кредит шарт

Алматы қ . . .

Қарыз сұраушы . . .

Мекен жайы . . .

Реквизиті . . .

. . .

Несиенің мақсаты . . .

Несие сомасы . . .

Несие мерзімі . . .

Несиенің игеру графигі . . .

Несиенің өтеу графигі . . .

. . .

Несиенің түрі . . .

Қамтамасыз ету . . .

(кепілдік, гарантия, алынатын алынуға тиісті шоттары)

Қаржыландыру көзі . . .

(өз қаражаты, банк несиесі)

Несиенің өтеудің көзі . . .

Басшы . . .

(қолы)

Бас бухгалтер . . .

(қолы)

М. О

Кепілдеме шарт

731. 10 наурыз 2005 ж

«Тасты » жшс Созақ ауданы Төле би 123

Кепілші ұйымның атауы және мекен жайы

Тұран Әлем банкісінің обылыстық кеңесі алматы қаласы, Желтоқсан к 20

кепілгер банктың атауы мекен жайы

«Жол-Өткен» АҚ, ОҚО Созақ ауданы

Қарыз алушының атауы мекен жайы

Көрсетілген қарыз алушыларды материалдық құндылықтарды алуға

2 тенге сомасында 2005 ж 10 желтоқсанына дейінгі мерзімге берілген қарыздарды пайда үшін есептелінген проценттерді біздің банк мекемесі есебінен өтеп беруге кепілдік береміз қарыз алушы көрсетілген қарыздарды және оны пайдаланғаны үшін үстеме процентті жасаған несие шартында келісілген мерзімінде қайтарылатын жағдайда банкке алдын ала ескертпей ақ төленбеген қарызды және ол бойынша өзінің жарлығымен біздің Қ С Б

№ 465675шотының өз бетімен өндіруіне және өндіруді бізге тиесілі басқа да құндылықтарға бағыттау құқығын береміз.

Ұйымның жетекшісі қолы

Бас бухгалтер қолы

М О 10 наурыз 2005 ж

Кепілдемені қабылдағаны жөніндегі кепілшіге қызмет көрсететін банктың белгісі.

Кепілдеме шарт №731 наурыз2005 ж

Наурыз банктың Республикалық кеңесімен қабылданды

кеепілдік банктың атауы

Банк басшысы қолы

Бас бухгалтер қолы

М О

1. 3 Ипотека несиесі.

Ипотека кепілге салынған мүліктер кепілге берушінің немесе үшінші тұлғаның иелігі мен пайдалануда болуы мүмкін.

Ипотека несиелік келісім - шарт бойынша негізгі қарыздың сомасын кепілдік ұстаушыға төлеуді немесе не ішінара бөлігін орындауды қамтамасыз етеді.

Егер де келісім - шартта басқаша шаралар қаралмаса, онда ипотека тек сол кезіңдегі талапты толық көлемде қанағаттандырады, демек зиянды қалпына келтіруін; негізгі міндеттемесін бұлжытпай орындауын және басқа да заң актілерімен немесе негізгі міндеттемелерін қарастырылған жағдайларын кепілдікке заттық нысандарға не объектілерінен басқа да құқықтары (кен орындарын пайдалану және кен шығару, кәсіпорындарда, құрылысқа, ғимаратқа қондырғыларға, ж. т. б жалгерлік құқық) және бағалы қағаздарды (акциялар облигациялар, вексельдер ж. т. б. ) қабылдау мүмкін. Ипотека келісім шарт гаранттардың негізгі ниеттерін қуаттайтын құжат болып табылады, және ол қағаз нысанында жазылып, оған кепілдік беруші де, кепілдікті алушы да, сондай-ақ қарызданушы да қол қояды егер де ол кепілдік беруші қарызданушы болмаса (яғни, тұрақты тапсырма ретінде болуы мүмкін ) Ипотека келісім шарт мемлекеттік тіркеуден өтеді, сол тіркеуден өткен кезден бастап оның ипотекалық құқығы пайда болады. Ипотекалық келісім шартта кепілдік берушінің де, кепілдік алушының мекен жайы негізгі міндетте мәні олардың деңгейі және орындау мерзімі т. б. мәліметтері көрсетіледі кепілдік ұсынушының құқығы ипотекалық куәлік беруімен расталады, ал ол негізгі міндеттеменің қойған орындалуын талап етуге, кепілдікке қойған мүлікті алуына құқығының бар екендігін көрсетеді. Ипотекалық куәлік бір ғана данада жасалады. Ол тек, кепілдік ұстаушының қолында болады.

Ипотекалық куәлік басқа бір тұлғаның пайдасына жазылып берілуі мүмкін.

Жазып беру бұл ипотекалық құқықтың басқа тұлғаға берілгендігін көрсетеді. Бұндай жазып беру операциясын банктер жасамайды. Жазып берілген құқықта берілген тұлғаның толық - аты жөні болуы тиіс, ал егер де ол бланкалық тұрғыда толтырылмаған, қол қойылмаған нысанда болса онда ол ипотекалық куәліктің беру жазбасы болып саналмайды. Егер беру жазбасы бірінші беріліп отырса онда ипотекалық куәлігінде көрсетілген кепілдік ұстаушысы қол қояды, ал егер де ол бірінші болмаса онда осының алдындағы жазып берген тұлға қол қояды. Егер де беру жазбасы арқылы құқығын жүзеге асыратын болса онда онымен бірге сол берілген тұлғаға негізгі міндеті де ипотекалық куәлігі бойынша құқығы өтеді.

Ипотекалық кредит мекемеде жұмыс істейтін қызметкерлерге беріледі. Яғни бұл кредит пәтер сатып алу үшін, оның мерзімі 20 - 25 жылға дейін беріледі.

Ипотекалық кредитті алу үшін мынадай құжаттар қажет.

Еңбек ақы туралы анықтама

Кредит шарты

Ипотекалық кредит алатын қызметкердің жұмысына кіретін табысы

75000 тенге болуы қажет. Ипотекалық банкпен шарттасқан кредит шартының бір дана банкте ал екінші дана қызметкерге беріледі.

Қызметкердің қолына ай сайын ұсталынатын кредит проценті сомасы жазылған график беріледі. Осы графикті негізге ала отырып еңбек ақысынан ақша ұсталынады.

1. 4 Бюджет есебінен төленетін несие

Мұғалімдер, Ішкі істер министірлігі, өрттен сақтандыратын әкімшілік тағы басқалар. Кредит алу жағдайлары. Қызметкер алты айлық жалақысын алғысы келсе онда ол қызметкер гарант тауып алу керек. Егер де гарантсыз алған жағдайда жылдық кредит процентін көтереді.

Кредит алу үшін мынадай құжаттар керек.

1 Кредит алушының жеке куәлігінің көшірмесі.

2 Гарант болған адамның жеке куәлігінің көшірмесі.

3 Екеуінің де алты айлық жалақысының көшірмесі немесе анықтамасы.

4 Кредит шарты.

5 Гарант құжаты.

6 Кредиттің процентін төлеп отыратын график.

Осы құжаттарды нотариусқа тапсырады. Нотариусқа барарда гарант болған адамның жеке куәлігінің нөмірі тіркеліп қолы қойылады. Сол үшін кредит алушы 500 - 600 теңге төлейді. Егер де кредит алушы график алса онда оған өсім ақы есептелінеді. Әр бір күнге 200 теңге есептелінеді.

Бұны өтеу кезінде 441, 451 шоты кредиттеледі, 603шоты дебеттеледі. Банк үшін төленетін пайызын есептегенде 333 шот дебеттеледі 603 шоты кредиттеледі, содан соң сол есептелінген пайызды төлеген кезде 603 дебеттеліп және 441 шот немесе 451 шоты кредиттеледі.

603 шот бойынша талдамалық және жинақтық (синтетикалық) есептер 601 шот және 602 шоттарына белгіленген тәртіпке ұқсас жүргізіледі.

1. 5 Несие алу тәртібі

Несие алған жағдайда: 441, 451, есеп айырысу мен касса шоты 671, жабдықтаушылар мен мердігерлердің шотын несиенің есебінен төлеген кезде аталған шоттар дебеттеліп және 601 (банк несиелері) шоты кредиттеледі. Несиені өтеген жағдайда 601 шоты дебеттеліп және 441 шоты кредиттеледі. Алынған несие бойынша мерзімінде өтелмеген 601 (банк несиесі) шотына (мерзімінде өтелмеген ссудалар ) немесе қайтару мерзімі ұзартылған талдамалық шоттарына есептен шығарылады.

Несиені пайдаланған үшін банк үстеме пайызын есептейді. Есептелмеген пайыздардың сомасы 831(пайыздар бойынша шығындар ) шотының дебеті және 684 (төленуге тиісті пайыздар) шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

Пайыздарды 684 (төленуге тиісті пайыздар ) шотының дебеті және 441 есеп айырсу шотындағы қолма - қол ақша шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

Мысалы: Кәсіпорын банкіден 1105600 тенге несие алған, ол бір жыл екі айға берілген, және оның жылдық пайызы 20 % құрған.

Несиені берген кезде, оның эквиваленті 8000 АҚШ долларына тең болған және сол эквивалент бойынша 8000 дол қайтарылатын болып шарттасқан.

Әр тоқсанның соңында эквивалент сомасын марапаттау пайызын төлейтін болып келісілген. Сол есептелінген пайыз бойынша оның сомасы былайша анықталады.

Жылдық қарыз несиенің

пайыздың х қалдығына х берілген : 360 күн

мөлшері күнінің саны

Соған байланысты шоттар корреспонденциясын жасап көрейк.

Қазақстан Республикасының шаруашылық жүргізуші субъектілері өкілетті банктерден шетелдік валютада алуға құқылы. Несие заңды тұлға- резиденттерге қолма - қолсыз, яғни ақшасыз тәртіпте ғана беріледі. Валюталық құндылықтарды өкілетті банк кепілдік ретінде заңды тұлға - резиденттерге несие беру үшін де пайдалана алады және шетел және ұлттық валютада беріледі. Мемлекеттік және мемлекеттік емес сыртқы қарыздарды алу туралы келісімдерді тіркеу міндетті емес, егер олардың сомасы 100 мың доллардан және 120 күннен аспаса. Бұлардың қатарына қаржылық лизингі де жатады.

Несиені алған кезде 431 немесе 432 шоттары дебеттеліп, 601 шоты кредиттеледі. Ал егер де алынған несие қайтарылса, онда 601 шоты дебеттеліп, 431, 432, шоты кредиттеледі. 601 шоты бойынша бухгалтерияда міндетті түрде талдамалық есебі жүргізіледі.

Мысал: Несиелік келісім шартқа сәйкес кәсіпорын 01. 04. 02 ж 3 АҚШ доллар, 6 айға несие алды делік. Келісім - шартта қалқып жүретін мөлшернемесі қарастырылған Лондондық банк аралық нарық бойынша (ЛИБОР) .

Енді осыған байланысты шоттар корреспонденциясын құрап көрейік

2 Банк клиенттерінің несие төлеу қабілеті және оны анықтау әдісі

2. 1 Банк клиенттеріне несие берудің экономикалық мәні

Несиелік операция - несие берушінің қарыз алушыға төлемділік, мерзімділік және қайтарымдық шартымен ақша-қаражаттарының белгілі сомасын беруі жөніндегі олардың арасындағы қатынас. Банктің несиелік операциялары активті және пассивті болады. Активті несиелік операциялар банк қарыз алушыға ссуда берген кезде; ал, пассивтік операциялар банк қарыз алушы, клиент несие беруші ролін атқарған кезде туындайды. Сәйкесінше несиелік операциялардың екі формасы бар:ссудалар мен депазиттер.

Бірінші қызметке банктің пассивтік несиелік операциялар, яғни дипазит формасындағы операциялар жатады. Банктердің активті ссудалық операцияларын қарастырып көрейік. Кәсіпорындар, фирмалар, концеріндер өздерінің тауарлық қорларын толтыру, еңбек ақы төлеу, құрал-жабдық сатып алу және т. б. үшін; ауыл шаруашылық кәсіпорындары, фермерлер тұқым, жанар-жағармай материалдары мен тыңайтқыштар сатып алған шығындарын жабу үшін; ал бір рет тұтынушылар (халық) - автомобиль, үй, ұзақ пайдаланатын тауар сатып алу үшін ссудалар алады. Бұл қарыз алушылардың барлығы ссудаларды негізінен жинақталған ақша қаражаттарын (депозиттік және депозиттік емес) табыс түсіру үшін тарататын коммерциялық банктерден алады.

Өз клиенттеріне ссуда бере отырып, банкттер ақша-қаражаттарын салымшыларын алып, қарыз алушыға бере отырып, қаржылық делдал ролін атқарады. Банктердің бұл қызметі несие қатынастарына қатысушылардың (салымшылар, қарыз алушылар, банк) бәріне тиімді. Осы жағынан екі жақты мүдде көрінеді: әркім өзінің қажеттілігін қанағаттандырады.

Несиенің екі формасы бар: ақшалай және тауарлық. Сәйкесінше несие берудің екі түрі бар:

1) тікелей банктік, онда шаруашылық субъектлердің несиелік қатынастары басынан бастап, банкпен қатынас ретінде туындайды;

2) жанама несие беру, онда алдымен шаруашылық субъектілері арасында несиелік қатынастар туындап, кейін банкпен қатынасқа ауысады.

Тікелей банктік несие беруде несие беруші ссуданы тікелей қарыз алушыға береді. Несие беруші - банк, қарыз алушы - шаруашылық субъект болады. Банк аралық несиеде несие беруші де, қарыз алушы да банк болады, яғни бір банк екіншісіне несие береді.

Коммерциялық несие беруде несие беруші де, қарыз алушы да - шаруашылық субъект болады, яғни бір кәсіпорын екінші кәсіпорынға тауар формасында береді, бұл мәміле вексельмен ресімделеді, яғни қарыз алушы несие берушіге вексель береді. Вексель - тауар формасында несие алғанын растайтын құжат.

... жалғасы

Банктің несиелік операцияларын басқару және талдау

Ұзақ мерзімді міндеттемелер

Қаржылық емес агенттерге берілетін несие

Ұзақ мерзімді міндеттемелердің есебі КазТемір Құрылыс

Халықаралық несиелер нысандары

Экспортың несиелер

Халықаралық несие нысаны

Халықаралық несиелердің экономикалық мазмұны

Қысқа мерзімді несие - пайдалану мерзімі бір жылдан аспайтын несиелер

Халықаралық несиенің шарттары

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс