СЕНІМХАТ ЖӘНЕ ӨКІЛДІКТІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3-5
І. СЕНІМХАТ ЖӘНЕ ӨКІЛДІКТІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Сенімхат және оның
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.6-10
1.2 Сенімхаттың мерзімі, ауысуы және
тоқтатылуы ... ... ... ... ... ... . ... ...11-14
1.3 Өкілдіктің мәні,
түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .15-16
1.4 Өкілдік институтының маңыздылығы, түрлері және мазмұны ... ... ... .17-
20
ІІ. АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚТАҒЫ ӨКІЛДІК
2.1 Істі өкілдер арқылы
жүргізу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
21-22
2.2 Өкілдің
өкілеттіктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .23-24
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .25
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
26
КІРІСПЕ
Қазакстан Республикасының қазіргі құқық жүйесі жария және жеке құқық
деп бөлінбейді. Біздің ұлттық азаматтық құкық тек өзіне ғана тән және
белгілі бір ерекшеліктері бар институттардың аясында қалыптасты дей аламыз.
Азаматтық құқықпен реттелетін қоғамдық қатынастар негізінен мүліктік
қатынастар болып табылады. Материалдық игіліктермен (мүлікпен, жұмыспен,
қызмет көрсетумен, ақшамен, құнды кағаздар мен басқа да мүліктермен)
байланысы бар қоғамдык қатынастар мүліктік қатынастар деп аталады.
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің 115 – ші бабында
мүліктік заттар туралы былай жазылады:
- мүліктік және жеке мүліктік емес игіліктер мен құқықтар азаматтық
құқық объектілері бола алады.
- мүліктік игіліктер мен құқықтарға (мүлікке): заттар, ақша, соның
ішінде шетел валютасы, құнды қағаздар, жұмыс, қызмет, шығармашылық
интеллектуалдық қызметтің объектіге айналған нәтижелері, фирмалық атаулар,
тауарлық белгілер және бұйымды дараландырудың өзге де құралдары муліктік
құқықтар мен басқа да мүлік жатады.
- жеке мүліктік емес игіліктер мен құқықтарға: жеке адамның өмірі,
денсаулығы, қадір-қасиеті, абырой, игі атақ, іскерлік бедел, жеке өмірге
қол сұқпаушылық, жеке құпия мен отбасы құпиясы, есім алу құқығы, автор болу
құқығы, шығармаға қол сұқпаушылық құқығы және басқа материалдық емес
игіліктер мен құқықтар жатады.
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодекстің (әрі қарай -АІЖК) 58
бабының 1 бөлігіне сәйкес азаматтар өз істерін сотта өздері немесе өкілдері
арқылы жүргізуге құқылы. Азаматтың іске өзінің қатысуы бұл іс
бойынша өкіл болу құқығынан айырмайды. Ұйымдардың ісін сотта оларға заңмен,
өзге нормативтік құқықтық актілермен немесе құрылтай құжаттарымен берілген
өкілеттіктердің шегінде іс-әрекет жасайтын олардың органдары және тиісті
өкілеттіктер берілген олардың өкілдері жүргізеді. Заңды тұлғаның органы
тиісті өкілеттік берілген басқа өкілдермен бірге іске қатыса алады (АІЖК-
нің 58 бабының 2 бөлігі). Азаматтық процесте өкілдің көмегін тараптар,
үшінші тұлғалар, ерекше талап қоюмен жүргізілетін істердің материалдық
мүдделі тұлғалары және ерекше іс жүргізудегі арыз берушілер мен мүдделі
адамдар пайдалана алады.
Өкілдік ету - сот пен өкілдің арасында, сондай-ақ, өкілдік беруші тұлға
мен өкілдің арасында, азаматтық істі қараумен және шешумен
байланысты туындайтын қатынастарды реттейтін азаматтық іс жүргізу
құқығының дербес институты. Сот өкілі өзіне заңмен, жарғымен, ережемен
немесе өзге құрылтай құжатымен берілген өкілеттіктердің негізінде сотта
істі өкілдік берген тұлғанын атынан жүргізетін жеке тұлға болып табылады.
Бұл АК-нің 58 бабының 2 бөлігінен туындайды: "Сенімхатқа, заңдарға, сот
шешімдеріне не әкімшілік актісіне негізделген істі сотта жүргізуге тиісінше
рәсімделген өкілеттігі бар әрекетке қабілетті кез-келген адам сотта өкіл
бола алады.
Азаматтық Кодекстің 163 – бабында көрсетілгендей, өкілдік берушінің
атынан өкілдің сенімхатқа, заңдарға, сот шешіміне не әкімшілік құжатқа
негізделген өкілеттілігі күшімен жасаған мәмілесі өкілдік берушінің
азаматтық құқықтарымен міндеттерін тікелей өзгертеді, тоқтатады делінген.
Өкілдік институттары тұлғаға бір мезгілде бірнеше жерде, тіпті шетелде
істеуге мүмкіндік береді.
Өкілдік институтын өкілдік субъектілері құрамы туралы ережеден
тұрады, өкілдік субъектілері құрамы 3 адамнан:
- өкілдік беруші;
- өкіл;
- үшінші жақтан тұрады
➢ Өкілдік беруші – Азаматтық кодекстің кез келген субъектілері, құқық
қабілеттілігі бар немесе жоқ адам да, заңды тұлға да өкілдік
беруші бола алады.
➢ Азаматтық құқық субъектілерінің бәрі бірдей өкіл бола алмайды, ал
азаматтық әрекет қабілеттілігі бар кез келген заңды тұлға өкіл бола
алады.
➢ Үшінші жақ – азамат немесе заңды тұлға болып саналады. Өкілдің
онымен әрекетке түсуі нәтижесінде өкілдік берушінің азаматтық
құқық қатынастары белгіленеді, өзгереді және тоқтатылады.
Сенім берушінің өз атынан өкілдік ету үшін екінші сенім білдірген
адамға берген жазбаша уәкілдігі сенімхат деп аталады.
Азаматтық кодекстің 168 бабының 1 – 2 тармақтарында: сенімхат үш
жылдан аспайтын мерзімге берілуі керек, деп көрсетіледі, және егер
сенімхатта неғұрлым ұзақ мерзім көрсетілсе, ол үш жыл бойы, ал егер
қолдану мерзімі көрсетілмесе берілген күннен бастап бір жыл бойы жарамды
болады, және берілген күні көрсетілмеген сенімхат жарамсыз болады
делінген.
Сенім білдірген адамның өз өкілеттігін басқа адамға беруі жөніндегі
сенімхатты, осы кодекстің 167 – бабының 4 – тармағында көзделген басқа
реттерде, нотариат куәландыруға тиіс.
Сенімхатты берген адам сенімхаттың немесе сенім ауысуының күшін кез
келген уақытта жоя алады, ал сенімхат берілген адам одан бас тарта
алады. Бұл құқықтан бас тарту туралы келісім жарамсыз болады.
І. СЕНІМХАН ЖӘНЕ ӨКІЛДІКТІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Сенімхат және оның түрлері
Соттағы өкілдің (заңды өкілді және заңды тұлғаның басшысын
қоспағанда) өкілеттігі заңға сәйкес берілген және ресімделген сенімхатта
көрсетілуі тиіс. Сенімхат нотариуспен немесе нотариаттық іс-әрекет жасауға
уәкілеттік берілген тұлғамен куәландырылуы керек. Сондай-ақ, Қазақстан
Республикасының Азаматтық кодексінің 167 бабының 3 тармағына сәйкес
сенімхатты басқа тұлғалар да куәландыра алады және бұл сенімхаттар нотариат
куәландырған сенімхаттарға теңестіріледі. Мұндай сенімхаттарға:
1) госпитальдарда, санаторийлер мен басқа әскери-емдеу мекемелерінде
емделіп жатқан әскери қызметшілердің және өзге де адамдардың осы
госпитальдардың санаторийлер мен басқа әскери-емдеу мекемелерінің
бастықтары, медицина бөлімі жөніндегі орынбасарлары, аға және кезекші
дәрігерлері куәландырған сенімхаттары;
2) мемлекеттік нотариалдық кеңселер мен басқа да нотариаттық
әрекет жасайтын органдары жоқ әскери бөлімдер, құрамалар, мекемелер
және әскери-оқу орындары орналасқан мекендердегі осы
бөлімдердін, құрамалардың, мекемелердің, оқу орындарының командирлері
(бастықтары) куәландырған әскери қызметшілердің сенімхаттары, сондай-ақ
жұмысшылар мен қызметшілердің, олардың отбасы мүшелері мен
әскери қызметшілер отбасы мүшелерінің сенімхаттары;
3) бас бостандығынан айыру орындарындағы адамдардың бас
бостандығынан айыру орындарының бастықтары куәландырған
сенімхаттары;
4) халықты әлеуметтік қорғау мекемелеріндегі кәмелетке
толған әрекет қабілеттілігі бар азаматтардың осы мекеменің немесе
тиісті халықты әлеуметтік қорғау органдарының басшысы куәландырған
сенімхаттары жатады.
Сенімхат үш жылдан аспайтын мерзімге берілуі мүмкін. Егер сенімхатта
неғұрлым ұзақ мерзім көрсетілсе, ол үш жыл бойы, ал егер қолдану мерзімі
көрсетілмесс, берілген күннен бастап бір жыл бойы жарамды болады. Берілген
күні көрсетілмеген сенімхат жарамсыз болады (Қазақстан Республикасының
Азаматтық кодексінің (168 бабы).
Соттағы өкіл сенімхаттың немесе өкілдің өкілеттігін растайтын өзге
құжаттың негізінде іске қатысушы өкілдік беруші тұлға АІЖК-нің 47 бабына
сәйкес жасай алатын барлық іс жүргізу (сот актілеріне шағымдану құқығының
қоспағанда) жасауға құқылы. Әдебиетте бұл өкілеттіктерді, яғни сенімхатта
арнайы көрсетілгеніме қарамастан, өкілдік берушінің атынан жасай алатын іс
жүргізу әрекеттерін, өкілдің жалпы өкілеттіктері деп атайды.
Бір адамның (сенім берушінің) өз атынан өкілдік ету үшін екінші адамға
(сенім білдірген) берген жазбаша уәкілдігі сенімхат деп танылады (АК-тің
167-бабынын 1-тармағы).
Сенімхатты пайдалану кезінде "уәкілдік" және "өкілетті" деген
терминдерді ажырата білу керек. Уәкілдік дегеніміз өкілдің өкілдік беруші
атынан іс-әрекетке қатынасуы, ал өкілеттік — өкілдік беруші үшін өкілдің
жасауға құқылы әрекеттерінін шенбері болып табылады.
Заң жағынан қарағанда сенімхат беру — біржақты мәміле, яғни бұл
өкілеттікті беру үшін бір тараптың өкілдік берушінің ерік білдіруі қажет
және жеткілікті, сондықтан да өкілдің келісімі талап етілмейді[1].
Заң сенімхаттың жазбаша түрін міндетті түрде сақтауды талап етеді.
Сонымен бірге мәміле жасауға берілетін сенімхат нотариалды жолмен
куәландырылуы талап етілетін болса, онда ол нотариалдық жолмен
куәландырылады,(АК-тің 167-бабының 2-тармағы).
Өкілдік беруші қайсыбір құқық өкілеттігін өкілге тапсырарда оның
мерзімін шектеп, белгілі бір уақыт аралығын көрсетеді. Сондықтан сенімхат —
әр кезде де мерзімді құжат. Азаматтық кодекстің 168-бабына сәйкес сенімхат
үш жылдан аспайтын мерзімге берілуі мүмкін. Егер сенімхатта неғұрлым ұзақ
мерзім көрсетілсе, ол үш жыл бойы, ал егер қолдану мерзімі көрсетілмесе —
берілген күннен бастап бір жыл бойы жараңды болады. Егер сенімхаттың
берілген күні көрсетілмесе, ол жарамсыз деп танылады.
Өкілдің алған өкілеттігінің көлемі мен мазмұнына орай сенімхаттың үш
түрі болады:
а) бас (жалпы) сенімхат, ол белгілі бір кезеңге арналып, әртүрлі
мәмілелер жасайтын өкілге беріледі;
ә) арнайы сенімхат — ол бір текті мәмілелер жасайтын өкілге беріледі
(мысалы, заң кеңесшісіне сотта іс жүргізу үшін беріледі);
б) бір мәрте берілетін сенімхат — ол тек бір әрекет жасау үшін беріледі
(мысалы, поштадан алатын хат бума үшін берілетін сенімхат).
Өзіне арнап өкілеттік құқық берілген әрекеттерді сенім алушының өзі
атқаруы тиіс. Егер алған сенімхат бойынша осылай етуге өзіне өкілеттік
құқық берілген немесе сенім берушінің мүдделерін қорғауға жағдайлардың
салдарынан осылай етуге мәжбүр болған ретте ғана ол сенімхат бойынша әрекет
етуді басқа біреуге сенім ауысуы арқылы бере алады.
Сенім алушы өз өкілеттігін басқа біреуге сеніп тапсырғаннан кейін
өзінің сенім берушісіне бұл жөнінде білдіруге және ол адам туралы, оның
тұрағы туралы қажетті мәліметтерді хабарлауға тиіс. Бұл міндетті
орындамаса, сенім алушыға өзінің өкілеттік құқықтарын сеніп тапсырған
адамның әрекеттері үшін өзінің істегені сияқты жауаптылық жүктеледі.
Сенімхаттың күші мынадай жағдайларда жойылады:
1) сенімхат мерзімінің етуі;
2) сенімхатта көзделген әрекеттердің жүзеге асуы;
3) сенімхатты беруші адамның оның күшін жоюы;
4) сенімхат берілген адамның одан бас тартуы;
5) өз атынан сенімхат берген заңды тұлғаның тоқтатылуы;
6) атына сенімхат берілген заңды тұлғаның таратылуы;
7) сенімхат берген адамның қайтыс болуы, оның әрекет қабілеттілігі жоқ
әрекет қабілеттілігі шектеулі немесе хабар-ошарсыз кетті деп танылуы;
8) сенімхат берілген азаматтың қайтыс болуы, оның әрекет қабілеттілігі
жоқ әрекет қабілеттілігі шектеулі немесе хабар-ошарсыз кетті деп танылуы
салдарынан тоқтатылады.
Сенім ауысуы ретінде берілген сенімхатта осы айтылған жағдайлардың кез
келгені болғанда тоқтатылады.
Сенімхат тоқтатылған бойда, оны алған тұлға сенімхатты берген тұлғаға
немесе оның заңды мирасқорына қайтаруы керек[2].
Басқа адамның (өкілдік берушінің) атынан бір адамның (өкілдің)
сенімхатқа, заңдарға, сот шешіміне не әкімшілік құжатқа негізделген
өкілеттігі күшімен жасаған мәмілесі өкілдік берушінің азаматтық құқықтары
мен міндеттерін тікелей туғызады, өзгертеді және тоқтатады.
Өкілеттік өкілдің (бөлшек сауда жүйесіндегі сатушы, кассир және т.б.)
әрекет жасаған жағдайынанда көрінуі мүмкін.
Өкіл жасаған мәміле бойынша тікелей өкілдік берушіде құқықтар мен
міндеттер пайда болады.
Өкіл жеке өзіне қатысты да, сонымен бірге өзі өкілі болып табылатын
басқа адамға қатысты да өкілдік берушінің атынан мәмілелер жасай алмайды.
Басқалардың мүдделері үшін болса да өз атынан әрекет ететін адамдар
(коммерциялық делдалдар, мұрагерлік кезінде өсиетті орындау тапсырылған
адамдар және т.б.), сондай-ақ болашақта жасалуы мүмкін мәмілелерге қатысты
келіссөз жүргізуге уәкілдік берілген адамдар өкілдер болмайды.
Сипаты жөнінен тек жеке өзі ғана жасауға болатын мәмілені, сондай-ақ
зәң құжаттарында көзделген реттердегі басқа да мәмілелерді өкіл арқылы
жасауға жол берілмейді.
Әрекет қабілеттігі жоқ азаматтардың атынан мәмілелерді олардың заңды
өкілдері - ата-анасы (асырап алушылары) мен қорғаншылары жасайды.
Мәміле жасауға уәкілдік берілмеген адамның басқа әдам атынан немесе
өкілеттігін асыра пайдаланып жасаған мәмілесі өкілдік беруші осы мәмілені
кейіннен мақұлдаған ретте ғана ол үшін азаматтық құқықтар мен міндеттерді
туғызады, өзгертеді және тоқтатады.
Өкілдік берушінің кейіннен мақұлдауы мәмілені оның жасалған кезінен
бастап жарамды етеді.
Кәсіпкерлер шарт жасасқан кезде олардың атынан үнемі және дербес
өкілдік етуші адам (коммерциялы көңіл) өкілдің өкілеттігі көрсетілетін
жазбаша шарт негізінде, ал ол көрсетілмеген жағдайда - сенімхат негізінде
де әрекет жасайды.
Коммерциялық өкіл сонымен бір мезгілде өзінің қатысуымен жасалатын
шарттың түрлі тараптарының мүдделерін білдіре алады. Бұл орайда ол өзіне
берілген тапсырмаларды кәдімгі кәсіпкердің ыждағаттылығымен орындауға
міндетті.
Коммерциялық өкіл келісілген сыйақыны және өзі тапсырмаларды орындаған
кезде жұмсаған шығындарын, егер өздерінің арасындағы келісімде өзгеше
көзделмесе, шарт тараптарынан тең мөлшерде төлеуді талап етуге құқылы.
Кәсіпкерлік қызметтің жекелеген салаларындағы коммерциялық өкілдіктің
ерекшеліктері заңмен белгіленеді[3].
1.2 Сенімхаттың мерзімі, ауысуы және тоқтатылуы
Бір адамның (сенім білдірушінің) өз атынан өкілдік ету үшін екінші
адамға (сенім білдірген) берген жазбаша уәкілдігі сенімхат деп танылады.
Мүлікке билік жасауға және нотариаттың куәландыруын талап ететін
мәмілелер жасауға берілетін сенімхатты, егер заң құжаттарында өзгеше
белгіленбесе, нотариат куәландыруға тиіс.
Нотариат куәландырған сенімхаттарға:
1) госпитальдарда, санаторийлер мен басқа әскери-емдеу мекемелерінде
емделіп жатқан әскери қызметшілердің және өзге де адамдардың осы
госпитальдардың, санаторийлер мен басқа әскери-емдеу мекемелерінің
бастықтары, медицина бөлім жөніндегі орынбасарлары, аға және кезекші
дәрігерлері куәландырған сенімхаттар:
2) мемлекеттік нотариалдық кеңселер мен басқа да нотариалдық әрекет
жасайтын органдары жоқ әскери бөлімдер, құрамалар, мекемелер және әскери-
оқу орындары орналасқан мекендердегі осы бөлімдердің, құрамалардың
мекемелердің, оқу орындарының командирлері (бастықтары) куәландырған әскери
қызметшілердік сенімхаттары, сондай-ақ жұмысшылар мен қызметшілердің,
олардың отбасы мүшелері мен әскери қызметшілер отбасы мүшелерінің
сенімхаттары;
3) бас бостандығынан айыру орындарындағы адамдардың бас бостандығынан
айыру орындарының бастықтары куәландырған сенімхаттары;
4) халықты әлеуметтік қорғау мекемелеріндегі кәмелетке толған әрекет
қабілеттігі бар азаматтардың осы мекеменің немесе тиісті халықты әлеуметтік
қорғау органдарының басшысы куәландырған сенімхаттары теңестіріледі.
4. Хат-хабар, соның ішінде ақша және сәлемдеме алуға, жалақы және
азаматтар мен заңды тұлғалардан өзге де төлемдер алуға сенімхатты сенім
білдіруші тұратын аумақтың жергілікті басқару органдары, ол жұмыс істейтін
немесе оқитын ұйым тұрғылықты жері бойынша тұрғын үй пайдалану ұйымы, ол
емделіп жатқан тұрақты емдеу мекемесінің әкімшілігі, сондай-ақ әскери
қызметшілерге сенімхат берілгенде тиісті әскери бөлімдердің командованиесі
куәландыруы мүмкін. Құжат жіберуді байланыс қызметкері жүзеге асырган кезде
телеграф арқылы, сондай-ақ байланыстың басқа да түрлері арқылы жіберілетін
сенімхатты байланыс органдары куәландырады.
5. Үшінші жақтар сенім білдірілген адамға сенім білдіруші факсимилелік
және өзге де байланыстар бойынша, ресми байланыс органдарының қатысуынсыз
жолдаған өздеріне қатысты әрекеттер жасау үшін берілген сенімхатты тұп
нұсқа деп санауға құқылы.
6. Заңды тұлға атынан сенімхат оның басшысы немесе бұған оның құрылтай
құжаттарымен уәкілдік берілген өзге де адамның қолы қойылып беріледі және
сол ұйымның мөрімен бекітіледі.
7. Банкіде операциялар жасауға берілетін сенімхатты және сауда
саласында мәміле жасауға берілетін сенімхатты беру тәртібі мен нысаны
арнайы ережелермен белгіленуі мүмкін.
Сенімхат мерзімі
Сенімхат үш жылдан аспайтын мерзімге берілуі мүмкін[4].
Егер сенімхатта неғұрлым ұзақ мерзім көрсетілсе, ол үш жыл бойы, ал
егер қолдану мерзімі керсетілмесе, берілген күннен бастап бір жыл бойы
жарамды болады.
Берілген күні көрсетілмеген сенімхат жарамсыз болады.
Сенім ауысуы
Сенім білдірілген адам өзіне уәкілдік берілген әрекетті өзі жасауға
тиіс. Алған сенімхат бойынша сенім ауыстыруға уәкілдік берілген не сенім
білдірушінің мүдделерін қорғауға мәжбүр болған ретте ғана ол осы
әрекеттерді жасау сенімін басқа адамға аудара алады.
Сенім білдірілген адамның өз өкілеттігін басқа адамға беруі жөніндегі
сенімхатты, осы Кодекстің 167-бабының 4-тармағында көзделгеннен басқа
реттерде, нотариат куәландыруға тиіс.
Сенім ауыстыру жөнінде берілген сенімхаттың колданылу мерзімі ол
негізге алынып берілген алғашқы сенімхаттың қолданылу мерзімінен аспауы
керек.
Өз өкілеттігін басқа біреуге берген сенім білдірілген адам бұл жөнінде
сенім білдірушіні дереу хабардар етуге және оған әлгі адам туралы, оның
тұрғылықты жері туралы қажетті мәліметтерді хабарлауға тиіс.
Бұл міндеттің орындалмауынан, сенім білдірілген адамға нақ өз
әрекеттері үшін жауапкершілік жүктелетіні сияқты, өз өкілеттігін берген
адамның әрекеттері үшін де жауапкершілік жүктеледі.
Сенім хаттың тоқтатылуы
Сенімхаттың қолданылуы:
- сенімхат мерзімінің өтуі;
- сенімхатта көзделген әрекеттердің жүзеге асуы;
- сенімхатты беруші адамның оның күшін жоюы;
- сенімхат берілген адамның одан бастартуы;
- өз атынан сенімхат берген заңды тұлғаның тоқтатылуы;
- атына сенімхат берілген заңды тұлғаның таратылуы;
- сенімхат берген адамның қайтыс болуы, оның әрекет қабілеттігі жоқ,
әрекет қабілеттігі шектеулі немесе хабар-ошарсыз кетті деп танылуы;
- сенімхат берілген азаматтың қайтыс болуы, оның әрекет қабілеттігі
жоқ, әрекет қабілеттігі шектеулі немесе хабар-ошарсыз кетті деп танылуы
салдарынан тоқтатылады.
Сенімхатты берген адам сенімхаттың немесе сенім ауысуының күшін кез
келген уақытта жоя алады, ал сенімхат берілген адам одан бастарта алады.
Бұл құқықтан бастарту туралы келісім жарамсыз болады.
Сенімхаттың тоқтатылу салдары
Сенімхат беруші сенімхаттың күшін жойғандығы туралы (осы Кодекстің 170-
бабы) сенімхат берілген адамға, сондай-ақ сенімхат берілгендердің алдында
өкілдік ету үшін өзіне белгілі үшінші жаққа хабарлауға міндетті. Сенімхат
осы Кодекстің 170-бабының 5 және 7-тармақтарында көрсетілген негіздерге
сүйеніп тоқтатылған реттерде дәл сондай міндет сенімхат беруші адамның
құқықты мирасқорларына да жүктеледі.
Сенімхат берілген адамға сенімхаттың тоқтатылғанын білгенге дейін
немесе білуге тиіс болған кезге дейін оның жасаған әрекеттері нәтижесінде
пайда болған құқықтар мен міндеттер сенімхатты берген адам және оның
құқықты мирасқорлары үшін үшінші жақтарға қатысты күшін сақтайды. Егер
үшінші жақ сенімхаттың тоқтатылғанын білсе немесе білуге тиіс болса бұл
ереже қолданылмайды.
Сенімхат берілген адам немесе оның құқықты мирасқоры сенімхат
тоқтатылысымен оны дереу қайтаруға тиіс.
Сенімхаттың тоқтатылуына байланысты осы сенімхат бойынша басқа адамға
өкілеттік беру де (сенім ауысуы) күшін жояды.
1.3 Өкілдіктің мәні, түсінігі
Басқа адамның (өкілдік берушінің) атынан бір адамның (өкілдің)
сенімхатқа, заңдарға, сот шешіміне не әкімшілік құжатқа негізделген
өкілеттігі күшімен жасаған мәмілесі өкілдік берушінің азаматтық құқықтары
мен міндеттерін тікелей туғызады, өзгертеді және тоқтатады.
Өкілеттік өкілдің (бөлшек сауда жүйесіндегі сатушы, кассир және т.б.)
әрекет жасаған жағдайынанда көрінуі мүмкін.
Өкіл жасаған мәміле бойынша тікелей өкілдік берушіде құқықтар мен
міндеттер пайда болады.
Өкіл ... жалғасы
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3-5
І. СЕНІМХАТ ЖӘНЕ ӨКІЛДІКТІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Сенімхат және оның
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.6-10
1.2 Сенімхаттың мерзімі, ауысуы және
тоқтатылуы ... ... ... ... ... ... . ... ...11-14
1.3 Өкілдіктің мәні,
түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .15-16
1.4 Өкілдік институтының маңыздылығы, түрлері және мазмұны ... ... ... .17-
20
ІІ. АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚТАҒЫ ӨКІЛДІК
2.1 Істі өкілдер арқылы
жүргізу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
21-22
2.2 Өкілдің
өкілеттіктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .23-24
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .25
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
26
КІРІСПЕ
Қазакстан Республикасының қазіргі құқық жүйесі жария және жеке құқық
деп бөлінбейді. Біздің ұлттық азаматтық құкық тек өзіне ғана тән және
белгілі бір ерекшеліктері бар институттардың аясында қалыптасты дей аламыз.
Азаматтық құқықпен реттелетін қоғамдық қатынастар негізінен мүліктік
қатынастар болып табылады. Материалдық игіліктермен (мүлікпен, жұмыспен,
қызмет көрсетумен, ақшамен, құнды кағаздар мен басқа да мүліктермен)
байланысы бар қоғамдык қатынастар мүліктік қатынастар деп аталады.
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің 115 – ші бабында
мүліктік заттар туралы былай жазылады:
- мүліктік және жеке мүліктік емес игіліктер мен құқықтар азаматтық
құқық объектілері бола алады.
- мүліктік игіліктер мен құқықтарға (мүлікке): заттар, ақша, соның
ішінде шетел валютасы, құнды қағаздар, жұмыс, қызмет, шығармашылық
интеллектуалдық қызметтің объектіге айналған нәтижелері, фирмалық атаулар,
тауарлық белгілер және бұйымды дараландырудың өзге де құралдары муліктік
құқықтар мен басқа да мүлік жатады.
- жеке мүліктік емес игіліктер мен құқықтарға: жеке адамның өмірі,
денсаулығы, қадір-қасиеті, абырой, игі атақ, іскерлік бедел, жеке өмірге
қол сұқпаушылық, жеке құпия мен отбасы құпиясы, есім алу құқығы, автор болу
құқығы, шығармаға қол сұқпаушылық құқығы және басқа материалдық емес
игіліктер мен құқықтар жатады.
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодекстің (әрі қарай -АІЖК) 58
бабының 1 бөлігіне сәйкес азаматтар өз істерін сотта өздері немесе өкілдері
арқылы жүргізуге құқылы. Азаматтың іске өзінің қатысуы бұл іс
бойынша өкіл болу құқығынан айырмайды. Ұйымдардың ісін сотта оларға заңмен,
өзге нормативтік құқықтық актілермен немесе құрылтай құжаттарымен берілген
өкілеттіктердің шегінде іс-әрекет жасайтын олардың органдары және тиісті
өкілеттіктер берілген олардың өкілдері жүргізеді. Заңды тұлғаның органы
тиісті өкілеттік берілген басқа өкілдермен бірге іске қатыса алады (АІЖК-
нің 58 бабының 2 бөлігі). Азаматтық процесте өкілдің көмегін тараптар,
үшінші тұлғалар, ерекше талап қоюмен жүргізілетін істердің материалдық
мүдделі тұлғалары және ерекше іс жүргізудегі арыз берушілер мен мүдделі
адамдар пайдалана алады.
Өкілдік ету - сот пен өкілдің арасында, сондай-ақ, өкілдік беруші тұлға
мен өкілдің арасында, азаматтық істі қараумен және шешумен
байланысты туындайтын қатынастарды реттейтін азаматтық іс жүргізу
құқығының дербес институты. Сот өкілі өзіне заңмен, жарғымен, ережемен
немесе өзге құрылтай құжатымен берілген өкілеттіктердің негізінде сотта
істі өкілдік берген тұлғанын атынан жүргізетін жеке тұлға болып табылады.
Бұл АК-нің 58 бабының 2 бөлігінен туындайды: "Сенімхатқа, заңдарға, сот
шешімдеріне не әкімшілік актісіне негізделген істі сотта жүргізуге тиісінше
рәсімделген өкілеттігі бар әрекетке қабілетті кез-келген адам сотта өкіл
бола алады.
Азаматтық Кодекстің 163 – бабында көрсетілгендей, өкілдік берушінің
атынан өкілдің сенімхатқа, заңдарға, сот шешіміне не әкімшілік құжатқа
негізделген өкілеттілігі күшімен жасаған мәмілесі өкілдік берушінің
азаматтық құқықтарымен міндеттерін тікелей өзгертеді, тоқтатады делінген.
Өкілдік институттары тұлғаға бір мезгілде бірнеше жерде, тіпті шетелде
істеуге мүмкіндік береді.
Өкілдік институтын өкілдік субъектілері құрамы туралы ережеден
тұрады, өкілдік субъектілері құрамы 3 адамнан:
- өкілдік беруші;
- өкіл;
- үшінші жақтан тұрады
➢ Өкілдік беруші – Азаматтық кодекстің кез келген субъектілері, құқық
қабілеттілігі бар немесе жоқ адам да, заңды тұлға да өкілдік
беруші бола алады.
➢ Азаматтық құқық субъектілерінің бәрі бірдей өкіл бола алмайды, ал
азаматтық әрекет қабілеттілігі бар кез келген заңды тұлға өкіл бола
алады.
➢ Үшінші жақ – азамат немесе заңды тұлға болып саналады. Өкілдің
онымен әрекетке түсуі нәтижесінде өкілдік берушінің азаматтық
құқық қатынастары белгіленеді, өзгереді және тоқтатылады.
Сенім берушінің өз атынан өкілдік ету үшін екінші сенім білдірген
адамға берген жазбаша уәкілдігі сенімхат деп аталады.
Азаматтық кодекстің 168 бабының 1 – 2 тармақтарында: сенімхат үш
жылдан аспайтын мерзімге берілуі керек, деп көрсетіледі, және егер
сенімхатта неғұрлым ұзақ мерзім көрсетілсе, ол үш жыл бойы, ал егер
қолдану мерзімі көрсетілмесе берілген күннен бастап бір жыл бойы жарамды
болады, және берілген күні көрсетілмеген сенімхат жарамсыз болады
делінген.
Сенім білдірген адамның өз өкілеттігін басқа адамға беруі жөніндегі
сенімхатты, осы кодекстің 167 – бабының 4 – тармағында көзделген басқа
реттерде, нотариат куәландыруға тиіс.
Сенімхатты берген адам сенімхаттың немесе сенім ауысуының күшін кез
келген уақытта жоя алады, ал сенімхат берілген адам одан бас тарта
алады. Бұл құқықтан бас тарту туралы келісім жарамсыз болады.
І. СЕНІМХАН ЖӘНЕ ӨКІЛДІКТІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Сенімхат және оның түрлері
Соттағы өкілдің (заңды өкілді және заңды тұлғаның басшысын
қоспағанда) өкілеттігі заңға сәйкес берілген және ресімделген сенімхатта
көрсетілуі тиіс. Сенімхат нотариуспен немесе нотариаттық іс-әрекет жасауға
уәкілеттік берілген тұлғамен куәландырылуы керек. Сондай-ақ, Қазақстан
Республикасының Азаматтық кодексінің 167 бабының 3 тармағына сәйкес
сенімхатты басқа тұлғалар да куәландыра алады және бұл сенімхаттар нотариат
куәландырған сенімхаттарға теңестіріледі. Мұндай сенімхаттарға:
1) госпитальдарда, санаторийлер мен басқа әскери-емдеу мекемелерінде
емделіп жатқан әскери қызметшілердің және өзге де адамдардың осы
госпитальдардың санаторийлер мен басқа әскери-емдеу мекемелерінің
бастықтары, медицина бөлімі жөніндегі орынбасарлары, аға және кезекші
дәрігерлері куәландырған сенімхаттары;
2) мемлекеттік нотариалдық кеңселер мен басқа да нотариаттық
әрекет жасайтын органдары жоқ әскери бөлімдер, құрамалар, мекемелер
және әскери-оқу орындары орналасқан мекендердегі осы
бөлімдердін, құрамалардың, мекемелердің, оқу орындарының командирлері
(бастықтары) куәландырған әскери қызметшілердің сенімхаттары, сондай-ақ
жұмысшылар мен қызметшілердің, олардың отбасы мүшелері мен
әскери қызметшілер отбасы мүшелерінің сенімхаттары;
3) бас бостандығынан айыру орындарындағы адамдардың бас
бостандығынан айыру орындарының бастықтары куәландырған
сенімхаттары;
4) халықты әлеуметтік қорғау мекемелеріндегі кәмелетке
толған әрекет қабілеттілігі бар азаматтардың осы мекеменің немесе
тиісті халықты әлеуметтік қорғау органдарының басшысы куәландырған
сенімхаттары жатады.
Сенімхат үш жылдан аспайтын мерзімге берілуі мүмкін. Егер сенімхатта
неғұрлым ұзақ мерзім көрсетілсе, ол үш жыл бойы, ал егер қолдану мерзімі
көрсетілмесс, берілген күннен бастап бір жыл бойы жарамды болады. Берілген
күні көрсетілмеген сенімхат жарамсыз болады (Қазақстан Республикасының
Азаматтық кодексінің (168 бабы).
Соттағы өкіл сенімхаттың немесе өкілдің өкілеттігін растайтын өзге
құжаттың негізінде іске қатысушы өкілдік беруші тұлға АІЖК-нің 47 бабына
сәйкес жасай алатын барлық іс жүргізу (сот актілеріне шағымдану құқығының
қоспағанда) жасауға құқылы. Әдебиетте бұл өкілеттіктерді, яғни сенімхатта
арнайы көрсетілгеніме қарамастан, өкілдік берушінің атынан жасай алатын іс
жүргізу әрекеттерін, өкілдің жалпы өкілеттіктері деп атайды.
Бір адамның (сенім берушінің) өз атынан өкілдік ету үшін екінші адамға
(сенім білдірген) берген жазбаша уәкілдігі сенімхат деп танылады (АК-тің
167-бабынын 1-тармағы).
Сенімхатты пайдалану кезінде "уәкілдік" және "өкілетті" деген
терминдерді ажырата білу керек. Уәкілдік дегеніміз өкілдің өкілдік беруші
атынан іс-әрекетке қатынасуы, ал өкілеттік — өкілдік беруші үшін өкілдің
жасауға құқылы әрекеттерінін шенбері болып табылады.
Заң жағынан қарағанда сенімхат беру — біржақты мәміле, яғни бұл
өкілеттікті беру үшін бір тараптың өкілдік берушінің ерік білдіруі қажет
және жеткілікті, сондықтан да өкілдің келісімі талап етілмейді[1].
Заң сенімхаттың жазбаша түрін міндетті түрде сақтауды талап етеді.
Сонымен бірге мәміле жасауға берілетін сенімхат нотариалды жолмен
куәландырылуы талап етілетін болса, онда ол нотариалдық жолмен
куәландырылады,(АК-тің 167-бабының 2-тармағы).
Өкілдік беруші қайсыбір құқық өкілеттігін өкілге тапсырарда оның
мерзімін шектеп, белгілі бір уақыт аралығын көрсетеді. Сондықтан сенімхат —
әр кезде де мерзімді құжат. Азаматтық кодекстің 168-бабына сәйкес сенімхат
үш жылдан аспайтын мерзімге берілуі мүмкін. Егер сенімхатта неғұрлым ұзақ
мерзім көрсетілсе, ол үш жыл бойы, ал егер қолдану мерзімі көрсетілмесе —
берілген күннен бастап бір жыл бойы жараңды болады. Егер сенімхаттың
берілген күні көрсетілмесе, ол жарамсыз деп танылады.
Өкілдің алған өкілеттігінің көлемі мен мазмұнына орай сенімхаттың үш
түрі болады:
а) бас (жалпы) сенімхат, ол белгілі бір кезеңге арналып, әртүрлі
мәмілелер жасайтын өкілге беріледі;
ә) арнайы сенімхат — ол бір текті мәмілелер жасайтын өкілге беріледі
(мысалы, заң кеңесшісіне сотта іс жүргізу үшін беріледі);
б) бір мәрте берілетін сенімхат — ол тек бір әрекет жасау үшін беріледі
(мысалы, поштадан алатын хат бума үшін берілетін сенімхат).
Өзіне арнап өкілеттік құқық берілген әрекеттерді сенім алушының өзі
атқаруы тиіс. Егер алған сенімхат бойынша осылай етуге өзіне өкілеттік
құқық берілген немесе сенім берушінің мүдделерін қорғауға жағдайлардың
салдарынан осылай етуге мәжбүр болған ретте ғана ол сенімхат бойынша әрекет
етуді басқа біреуге сенім ауысуы арқылы бере алады.
Сенім алушы өз өкілеттігін басқа біреуге сеніп тапсырғаннан кейін
өзінің сенім берушісіне бұл жөнінде білдіруге және ол адам туралы, оның
тұрағы туралы қажетті мәліметтерді хабарлауға тиіс. Бұл міндетті
орындамаса, сенім алушыға өзінің өкілеттік құқықтарын сеніп тапсырған
адамның әрекеттері үшін өзінің істегені сияқты жауаптылық жүктеледі.
Сенімхаттың күші мынадай жағдайларда жойылады:
1) сенімхат мерзімінің етуі;
2) сенімхатта көзделген әрекеттердің жүзеге асуы;
3) сенімхатты беруші адамның оның күшін жоюы;
4) сенімхат берілген адамның одан бас тартуы;
5) өз атынан сенімхат берген заңды тұлғаның тоқтатылуы;
6) атына сенімхат берілген заңды тұлғаның таратылуы;
7) сенімхат берген адамның қайтыс болуы, оның әрекет қабілеттілігі жоқ
әрекет қабілеттілігі шектеулі немесе хабар-ошарсыз кетті деп танылуы;
8) сенімхат берілген азаматтың қайтыс болуы, оның әрекет қабілеттілігі
жоқ әрекет қабілеттілігі шектеулі немесе хабар-ошарсыз кетті деп танылуы
салдарынан тоқтатылады.
Сенім ауысуы ретінде берілген сенімхатта осы айтылған жағдайлардың кез
келгені болғанда тоқтатылады.
Сенімхат тоқтатылған бойда, оны алған тұлға сенімхатты берген тұлғаға
немесе оның заңды мирасқорына қайтаруы керек[2].
Басқа адамның (өкілдік берушінің) атынан бір адамның (өкілдің)
сенімхатқа, заңдарға, сот шешіміне не әкімшілік құжатқа негізделген
өкілеттігі күшімен жасаған мәмілесі өкілдік берушінің азаматтық құқықтары
мен міндеттерін тікелей туғызады, өзгертеді және тоқтатады.
Өкілеттік өкілдің (бөлшек сауда жүйесіндегі сатушы, кассир және т.б.)
әрекет жасаған жағдайынанда көрінуі мүмкін.
Өкіл жасаған мәміле бойынша тікелей өкілдік берушіде құқықтар мен
міндеттер пайда болады.
Өкіл жеке өзіне қатысты да, сонымен бірге өзі өкілі болып табылатын
басқа адамға қатысты да өкілдік берушінің атынан мәмілелер жасай алмайды.
Басқалардың мүдделері үшін болса да өз атынан әрекет ететін адамдар
(коммерциялық делдалдар, мұрагерлік кезінде өсиетті орындау тапсырылған
адамдар және т.б.), сондай-ақ болашақта жасалуы мүмкін мәмілелерге қатысты
келіссөз жүргізуге уәкілдік берілген адамдар өкілдер болмайды.
Сипаты жөнінен тек жеке өзі ғана жасауға болатын мәмілені, сондай-ақ
зәң құжаттарында көзделген реттердегі басқа да мәмілелерді өкіл арқылы
жасауға жол берілмейді.
Әрекет қабілеттігі жоқ азаматтардың атынан мәмілелерді олардың заңды
өкілдері - ата-анасы (асырап алушылары) мен қорғаншылары жасайды.
Мәміле жасауға уәкілдік берілмеген адамның басқа әдам атынан немесе
өкілеттігін асыра пайдаланып жасаған мәмілесі өкілдік беруші осы мәмілені
кейіннен мақұлдаған ретте ғана ол үшін азаматтық құқықтар мен міндеттерді
туғызады, өзгертеді және тоқтатады.
Өкілдік берушінің кейіннен мақұлдауы мәмілені оның жасалған кезінен
бастап жарамды етеді.
Кәсіпкерлер шарт жасасқан кезде олардың атынан үнемі және дербес
өкілдік етуші адам (коммерциялы көңіл) өкілдің өкілеттігі көрсетілетін
жазбаша шарт негізінде, ал ол көрсетілмеген жағдайда - сенімхат негізінде
де әрекет жасайды.
Коммерциялық өкіл сонымен бір мезгілде өзінің қатысуымен жасалатын
шарттың түрлі тараптарының мүдделерін білдіре алады. Бұл орайда ол өзіне
берілген тапсырмаларды кәдімгі кәсіпкердің ыждағаттылығымен орындауға
міндетті.
Коммерциялық өкіл келісілген сыйақыны және өзі тапсырмаларды орындаған
кезде жұмсаған шығындарын, егер өздерінің арасындағы келісімде өзгеше
көзделмесе, шарт тараптарынан тең мөлшерде төлеуді талап етуге құқылы.
Кәсіпкерлік қызметтің жекелеген салаларындағы коммерциялық өкілдіктің
ерекшеліктері заңмен белгіленеді[3].
1.2 Сенімхаттың мерзімі, ауысуы және тоқтатылуы
Бір адамның (сенім білдірушінің) өз атынан өкілдік ету үшін екінші
адамға (сенім білдірген) берген жазбаша уәкілдігі сенімхат деп танылады.
Мүлікке билік жасауға және нотариаттың куәландыруын талап ететін
мәмілелер жасауға берілетін сенімхатты, егер заң құжаттарында өзгеше
белгіленбесе, нотариат куәландыруға тиіс.
Нотариат куәландырған сенімхаттарға:
1) госпитальдарда, санаторийлер мен басқа әскери-емдеу мекемелерінде
емделіп жатқан әскери қызметшілердің және өзге де адамдардың осы
госпитальдардың, санаторийлер мен басқа әскери-емдеу мекемелерінің
бастықтары, медицина бөлім жөніндегі орынбасарлары, аға және кезекші
дәрігерлері куәландырған сенімхаттар:
2) мемлекеттік нотариалдық кеңселер мен басқа да нотариалдық әрекет
жасайтын органдары жоқ әскери бөлімдер, құрамалар, мекемелер және әскери-
оқу орындары орналасқан мекендердегі осы бөлімдердің, құрамалардың
мекемелердің, оқу орындарының командирлері (бастықтары) куәландырған әскери
қызметшілердік сенімхаттары, сондай-ақ жұмысшылар мен қызметшілердің,
олардың отбасы мүшелері мен әскери қызметшілер отбасы мүшелерінің
сенімхаттары;
3) бас бостандығынан айыру орындарындағы адамдардың бас бостандығынан
айыру орындарының бастықтары куәландырған сенімхаттары;
4) халықты әлеуметтік қорғау мекемелеріндегі кәмелетке толған әрекет
қабілеттігі бар азаматтардың осы мекеменің немесе тиісті халықты әлеуметтік
қорғау органдарының басшысы куәландырған сенімхаттары теңестіріледі.
4. Хат-хабар, соның ішінде ақша және сәлемдеме алуға, жалақы және
азаматтар мен заңды тұлғалардан өзге де төлемдер алуға сенімхатты сенім
білдіруші тұратын аумақтың жергілікті басқару органдары, ол жұмыс істейтін
немесе оқитын ұйым тұрғылықты жері бойынша тұрғын үй пайдалану ұйымы, ол
емделіп жатқан тұрақты емдеу мекемесінің әкімшілігі, сондай-ақ әскери
қызметшілерге сенімхат берілгенде тиісті әскери бөлімдердің командованиесі
куәландыруы мүмкін. Құжат жіберуді байланыс қызметкері жүзеге асырган кезде
телеграф арқылы, сондай-ақ байланыстың басқа да түрлері арқылы жіберілетін
сенімхатты байланыс органдары куәландырады.
5. Үшінші жақтар сенім білдірілген адамға сенім білдіруші факсимилелік
және өзге де байланыстар бойынша, ресми байланыс органдарының қатысуынсыз
жолдаған өздеріне қатысты әрекеттер жасау үшін берілген сенімхатты тұп
нұсқа деп санауға құқылы.
6. Заңды тұлға атынан сенімхат оның басшысы немесе бұған оның құрылтай
құжаттарымен уәкілдік берілген өзге де адамның қолы қойылып беріледі және
сол ұйымның мөрімен бекітіледі.
7. Банкіде операциялар жасауға берілетін сенімхатты және сауда
саласында мәміле жасауға берілетін сенімхатты беру тәртібі мен нысаны
арнайы ережелермен белгіленуі мүмкін.
Сенімхат мерзімі
Сенімхат үш жылдан аспайтын мерзімге берілуі мүмкін[4].
Егер сенімхатта неғұрлым ұзақ мерзім көрсетілсе, ол үш жыл бойы, ал
егер қолдану мерзімі керсетілмесе, берілген күннен бастап бір жыл бойы
жарамды болады.
Берілген күні көрсетілмеген сенімхат жарамсыз болады.
Сенім ауысуы
Сенім білдірілген адам өзіне уәкілдік берілген әрекетті өзі жасауға
тиіс. Алған сенімхат бойынша сенім ауыстыруға уәкілдік берілген не сенім
білдірушінің мүдделерін қорғауға мәжбүр болған ретте ғана ол осы
әрекеттерді жасау сенімін басқа адамға аудара алады.
Сенім білдірілген адамның өз өкілеттігін басқа адамға беруі жөніндегі
сенімхатты, осы Кодекстің 167-бабының 4-тармағында көзделгеннен басқа
реттерде, нотариат куәландыруға тиіс.
Сенім ауыстыру жөнінде берілген сенімхаттың колданылу мерзімі ол
негізге алынып берілген алғашқы сенімхаттың қолданылу мерзімінен аспауы
керек.
Өз өкілеттігін басқа біреуге берген сенім білдірілген адам бұл жөнінде
сенім білдірушіні дереу хабардар етуге және оған әлгі адам туралы, оның
тұрғылықты жері туралы қажетті мәліметтерді хабарлауға тиіс.
Бұл міндеттің орындалмауынан, сенім білдірілген адамға нақ өз
әрекеттері үшін жауапкершілік жүктелетіні сияқты, өз өкілеттігін берген
адамның әрекеттері үшін де жауапкершілік жүктеледі.
Сенім хаттың тоқтатылуы
Сенімхаттың қолданылуы:
- сенімхат мерзімінің өтуі;
- сенімхатта көзделген әрекеттердің жүзеге асуы;
- сенімхатты беруші адамның оның күшін жоюы;
- сенімхат берілген адамның одан бастартуы;
- өз атынан сенімхат берген заңды тұлғаның тоқтатылуы;
- атына сенімхат берілген заңды тұлғаның таратылуы;
- сенімхат берген адамның қайтыс болуы, оның әрекет қабілеттігі жоқ,
әрекет қабілеттігі шектеулі немесе хабар-ошарсыз кетті деп танылуы;
- сенімхат берілген азаматтың қайтыс болуы, оның әрекет қабілеттігі
жоқ, әрекет қабілеттігі шектеулі немесе хабар-ошарсыз кетті деп танылуы
салдарынан тоқтатылады.
Сенімхатты берген адам сенімхаттың немесе сенім ауысуының күшін кез
келген уақытта жоя алады, ал сенімхат берілген адам одан бастарта алады.
Бұл құқықтан бастарту туралы келісім жарамсыз болады.
Сенімхаттың тоқтатылу салдары
Сенімхат беруші сенімхаттың күшін жойғандығы туралы (осы Кодекстің 170-
бабы) сенімхат берілген адамға, сондай-ақ сенімхат берілгендердің алдында
өкілдік ету үшін өзіне белгілі үшінші жаққа хабарлауға міндетті. Сенімхат
осы Кодекстің 170-бабының 5 және 7-тармақтарында көрсетілген негіздерге
сүйеніп тоқтатылған реттерде дәл сондай міндет сенімхат беруші адамның
құқықты мирасқорларына да жүктеледі.
Сенімхат берілген адамға сенімхаттың тоқтатылғанын білгенге дейін
немесе білуге тиіс болған кезге дейін оның жасаған әрекеттері нәтижесінде
пайда болған құқықтар мен міндеттер сенімхатты берген адам және оның
құқықты мирасқорлары үшін үшінші жақтарға қатысты күшін сақтайды. Егер
үшінші жақ сенімхаттың тоқтатылғанын білсе немесе білуге тиіс болса бұл
ереже қолданылмайды.
Сенімхат берілген адам немесе оның құқықты мирасқоры сенімхат
тоқтатылысымен оны дереу қайтаруға тиіс.
Сенімхаттың тоқтатылуына байланысты осы сенімхат бойынша басқа адамға
өкілеттік беру де (сенім ауысуы) күшін жояды.
1.3 Өкілдіктің мәні, түсінігі
Басқа адамның (өкілдік берушінің) атынан бір адамның (өкілдің)
сенімхатқа, заңдарға, сот шешіміне не әкімшілік құжатқа негізделген
өкілеттігі күшімен жасаған мәмілесі өкілдік берушінің азаматтық құқықтары
мен міндеттерін тікелей туғызады, өзгертеді және тоқтатады.
Өкілеттік өкілдің (бөлшек сауда жүйесіндегі сатушы, кассир және т.б.)
әрекет жасаған жағдайынанда көрінуі мүмкін.
Өкіл жасаған мәміле бойынша тікелей өкілдік берушіде құқықтар мен
міндеттер пайда болады.
Өкіл ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz