Шетелдік валютамен

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

І.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .2-3

ІІ. Негізгі бөлім

1-Тарау.

1.1. Сыртқы экономикалық қызметінің жалпы
мәселелері ... ... ... ... ... ... 4 -8

1.2. Шетелдік валюта операцияларының
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .9-17

2-Тарау.

2.1. Тауарлардың импорты бойынша жасалатын операциялардың есебі.18-20

2.2. Тауарлардың экспорты бойынша жасалатын операциялардың

есебі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .21-25

2.3. Толлингті операциялардың
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .26

ІІІ.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .27

ІV. Пайдаланылған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2 8

Кіріспе

Бүгінде бухгалтерлік есебі басқару жүйесінде ең басты бір орын
алады. Ол кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттап және басқарушылық шешімді
қабылдау үшін негіз бола отырып, тұтынуды, таратуды, айналысты және басқа
да өндіріс процесін шынайы көрсетіп береді. Қазақстан Республикасының
бухгалтерлік есебі бухгалтерлік есеп Стандарттарында және субъектілердің
қаржылық-шаруашылық қызметіндегі бухгалтерлік есеп шоттарының Бас есеп
жоспарында бекітілген жалпы қағидалары мен ережелерінің негізінде құрылады
және ол бүкіл алынған ақпарттарды пайдаланушылардың талабына, қызметтің
құрылымын, ұйымның нысанына, айрықшы ерекшелігіне есептің сәйкес келуін
қамтамасыз етеді.
Шаруашылық жүргізудің қазіргі жағдайында шаруашылық жүргізуші
субъектінің күрделі экономикалық тетігін нақты, жақсы жолға қоймайынша,
сондай-ақ толық, сенімді ақпартсыз басқару жүйесін іс жүзінде жүзеге асыру
мүмкін емес.
Экономиканың барлық саласындағы кәсіпорындардың иелері мен еңбек
ұжымдары шикізат пен материалдарды ұқыпты жұмсауға, өндіріс қалдықтарын
азайтуға, ысырапты жоюға, бәсекеге жарамды өнімдерін өндіруге, оның сапасын
көтеруге, өзіндік құнын төмендетуге, қоршаған ортаны сақтауға мүдделі. Бұл
орайда, шаруаға қарсыздыққа, кәсіпорынның материалдық құндылықтары, ақша
қаражаттарын және басқа да ресурстарын заңсыз және тиімсіз жұмсауға және
тонауға қарсы күресте бухгалтерлік есептің маңызы мен мәнін айырықша
бағаламауға болмайды.
Есепке алынған ақпараттардың көмегімен2- шаруашылық жүргізуші
субъектілердің және олардың құрылымдық бөлімшелеренің қызметін жедел
басқару үшін, экономикалық болжамдар мен ағымдық жоспарлар жасау үшін,
сөйтіп, ел экономикасының даму заңдылықтарын зерделеу және зерттеу
экономикалық тетіктің бірі ретінде пайдаланады.
Валюталық операциялар кәсіпорынның сыртқы экономикалық қызметімен
тікелей байланысты. Валюталық операциялардың бухгалтерлік есебі кейінгі
қосымшалар мен өзгерістермен қоса субъектілердің қаржы-шаруашылық
қызметінің бухгалтерлік есеп шоттарының Типтік жоспары негізінде
жүргізіледі.
Сыртқы экономикалық операциялар есебінің ерекшелігі есеп теңгемен
де, шетелдік валютамен де жүргізілуінен тұрады.
Кәсіпорындарда сыртқы экономикалық қызметтің жүргізілуіне байланысты
барлық операциялардың есебі шоттарда салыстырмалы түрде (теңгеде және
шетелдік валютада) жүргізіледі.
Оны мысалда қарайық.
Доллардың бағамы (ҚР ҰБ мәліметтері бойынша) операцияның басталған
кезінде 150 теңге, соңында 152 теңге болды делік.
1. Валюталық шоттан кассаға 200 доллар ақша түсті (валюталық шотта
айдың басындағы қалдық 1000 доллар).
2. Сейітовтің есебіне кассадан 200 доллар берілді.
3. Шығыстар туралы бекітілген есебіне сәйкес Сейітов тарапынан
материалдар сатып алу үшін 200 доллар жұмсалды.
4. Бағамдық айырма (пайда) анықталды. Шоттарда бұл операцияларды
жазамыз.

1.1. Сыртқы экономикалық қызметінің жалпы мәселелері

Кәсіпорынның сыртқы экономикалық қызметінің негізгі түрлері
тауарларды экспорттау мен импорттау болып табылады. Тауарларды экспорттау -
тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатып алушының еліне жөнелту арқылы
шетелдік сатып алушыға салу; импорттау – тауарды сатып алушының еліне әкелу
арқылы шетелдік сатушыдан алу.
Сыртқы экономикалық мәміле контрактімен рәсімделеді, онда олардың
құқы, міндеттемесі және тараптардың жауапкершілігі көрсетіледі. Сондықтан
дұрыс рәсімдеу үшін Халықаралық сауда палатасының әзірленген халықаралық
сауда терминін (Инкотермс) пайдалануды ұсынады.
Инкотермстің барлық термині төрт базалық категорияға
топтастырылған:

Топ Жабдықтаудың Франкировка жағдайы
шартты белгілері (тасымалдау шарттары)
Е EXW Завод франкосы
F FCA Еркін тасымалдаушы
FAS Еркін кеме бортының жағасына дейін
FOB әкелу
Еркін бортқа әкелу
C CFR Құны және фрахтысы
CIF Құны,сақтандыру және фрахтысы
CPT Тасымалдауға дейін төленген...
CIP Тасымалдау мен сақтандыру төлемі жүкті
тасымалдауға дейін төленген
D DAF Шекараға деәін жеткізілген
DES Кемеден жеткізілген
DEO Кеме тоқтайтын жерге дейін, яғни
айлаққа
DDU Дейін өткізілген (баж салығы қосылған)
DDP Баж салығын төлемей жеткізілген
Баж салығын төлеп жеткізген

Е тобының шарты бойынша сатып алушы сатушының қоймасынан жөнелтуге
дайын тұрған тауарды алады. Ғ тобының шарты бойынша, сатып алушы
көрсетсен транспорттық құралына дейін тауарды сатушының өзі жеткізіп беруге
міндеттенген.
С тобының шарты бойынша сатушы тасымалдаушылармен шартқа отырады,
бірақ жүкті жөнелткеннен кейін пайда болатын шығыстарға және тауардың
бұзылуына (жоғалуына) жауап бермейді. Д тобының шарты бойынша сатушы
барлық тәуекелділіктерді және жүкті белгіленген жеріне дейін жеткізіп
берумен байланысты шығындарды өзіне алады.
СІҒ тауарды жеткізіп беру кезіндегі жағдайында сатушы жүктің әрбір
тоннасын сақтандырады, фрахтысын анықтайды, жүкті жөнелтетін портқа
жеткізіп, оны өз есебінен мерзіміне сәйес порт кемесіне тиейді және сатып
алушыға құжаттарын қоса береді. Сатушының міндетіне тауардың транспорттық
тәуекелділігі де кіреді.
Сөйтіп, CIF шарты кезінде сатып алушының жабдықтаушыға төлейтін
бағасының ішіне тауардың құны, фрахтысы және сақтандырулар кіреді.
DAF жағдайында экспорт үшін рұқсат етілген белгіленген орнына дейін
тауарды жеткізіп беру бойынша жауапкершілікті сатушы алады, ал сатып алушы
көрсетілген орында және көрсетілген уақытында тауарды қабылдап алуға
міндетті.
FAS – жабдықтау шартына сәйкес сатушы кеме бортына дейін тауарды өз
есебінен жеткізіп беруді мойнына алады, ал содан кейінгі шығыстарды (арту,
фрахт) сатып алушы алады. Транспорт құралына дейінгі тауардың бұзылуын және
басқа да шығыстарын сатушы өз мойнына алады.
ҒОВ - сату жағдайына сәйкес жабдықтаушының бағасына тауардың құнын,
кеме бортына арту және оған дейін жеткізу шығыстар, т.б. кіреді
Инкотермс ұсыныстық сипатта болады және оның белгілі бір бөлігін
немесе толық көлемін пайдаланылуы тараптардың келісіміне байланысты болып
келеді.
Қазақстан Республикасы аймағына әкелінетін және оның шекарасынан
шығарылатын барлық тауарлардың кедендік бақылаудан өтетіндігін көрсетеді.
Бұл кезде заңда қаралған кедендік төлемдер экспорттауға да, импорттауға да
салынады, оның құрамына мыналар кіреді:
кедендік баж салығы;
кедендік рәсімдеу үшін кедендік алымдар;
тауарды сақтауға алынатын кедендік алымдар;
шығарып салғаны үшін кедендік алымдар;
Қазақстан Республикасының кедендік органына лицензия бергені үшін
алынатын алым;
кеден ісін рәсімдеу бойынша машықтанған мамандық аттестатын бергені
үшін алым;
алдын ала қабыладанатын шешімдер үшін төлем.
Бұл төлемдердің көбісінің мөлшерін кедендік тауар құнына тәуелді
болып келеді, олардың құрамына шет елдік валютамен есептелген тауардың
нақты құны және шетелдік төленген үстеме шығысы кіреді. Егер де үстеме
шығысыны жабдықтаушының өзі төлесе, онда ол тауардың нақты құнына бағаның
бір элементі ретінде болады және сатып алушы өтейді.
Кедендік төлемді есептеудің негізін тауардың кедендік құны құрайды,
тек кейбір арнайы кедендік төлемдерін, яғни, тауар бірлігі үшін белгіленген
мөлшерде есептелетіндерін қоспағанда.
Қазақстан Республикасының кедендік аумағынан тысқары жерлерге
шығарылатын тауарлардың кедендік құны; шот-фактурада көретілген тауар
бағасына, сондай-ақ егер шот-фактураға енгізілмеген болса, онда мынадай
нақты шығындар: тауарды әуе айлағына, айлаққа немесе басқадай жерге дейін
жеткізіп беруге жұмсалған шығындар; тауарды Қазақстан Республикасының
кедендік аумағынан сыртқары жерлерге шығару шығындары; сатушының шығарған
шығындары; сақтандыру сомасы; комиссиялық және брокерлік сыйақылары; сондай-
ақ Сыртқы экономикалық қызметтің тауар номенклатурасына сәйкес
бағаланатын тауарлармен біртұтас нәрсе ретінде қаралмаса, контейнерлердің
немесе бірнеше рет қайталанып айналымда болатын ыдыс құндары негізінде
анықталады.
Қазақстан Республикасының кедендік аумағына сырттан әкелетін
тауардың кедендік құны мынадай әдістерді қолдану арқылы анықталады: сырттан
әкелелінетін тауарларға жасалған мәміле бойынша ; ұқсас тауарларға жасалған
мәміле бағасы бойынша ; біріңғай тауарларға жасалған мәміле бағасы бойынша
; құннан шегеру әдісімен; құнға қосу әдісімен; резервтік әдісімен жасалады.
Кедендік төлем мөлшерлері мынадай түрлерге бөлінеді:
Адволарлық – салық мөлшері салынатын тауарлардың кедендік құнына
процентпен есептеледі;
Ерекше - салық мөлшері салынатын тауарлар бірлігінің белгіленген
мөлшерімен есептелінеді;
Аралас – салық мөлшері жоғарыда аталған кедендік салық түрлерінің
екеуінеде үйлестіріледі.
Сыртқы экономикалық қызметте қолданатын негізгі құжаттар болып:
Техникалық құжаттаулар – техникалық төлқұжаты (паспорты), сызбасы,
жинау бойынша нұсқауы, монтаждау, басқару және жөндеуі, техниалық жағдайын
сипаттайтын құжат (спецификациясы) және т.б.
Тауарлы-ілеспе құжаттаулар тауар сапасының сертификаты, буып-түю
парағы; құрастырушы тізімдемесі (ведомосы) т.б.;
Транспорттық, экспедиорлық және сақтандыру құжаттаулары – теміржол
наклоднойы және оның көшірмесі (жүк түбіршегі, коносамент, автотранспорттық
наклоднойы т.б.), сақтандыру полисі немесе сертификаты;
Қойма құжаттары – экспорттау тауарына портта берілген қабылдау
актісі, тауардың сақтауға алынғаны туралы қойманың қолхаты, басқа да
кепілдік куәлігі т.б;
Есеп айырысу құжаттаулары – шот-фактурасы, аударм векселі (тратты);
Банкі құжаттаулары – валютаны аудару өтініші, инкассо тапсырмалары,
акредетив ашу туралы тапсырмалар, чектер, Қазақстан Республикасының кеден
депозитіне қаражатты аудару туралы тапсырмалары, есеп айырысу және
валюталық шоттар бойынша жасалған операциялардың көшірмесі;
Кедендік құжаттаулар – кедендік жүк декларациясы (КЖД), тауардың
шығуы (немесе шығарылған жері) туралы сертификаты, баж салығын төлегені
туралы анықтама, акциздер, алымдар;
Талап (шағым) құжаттаулары – шағымдық хат, сотқа немесе арбитражға
қойған талап арыз;
Бұзылған немесе кем шыққан жөнінде жасалған құжаттар – кем шыққанға
жасалған коммерциялық актілер, авария сертификаты.
Сыртқы экономикалық қызмет бойынша есеп айырысу шетелдік валюта
бойынша жүреді. Нақты мысалдарды қарастырмастан бұрын шетелдік валюта
бойынша жасалатын операцияларына тоқталамыз.

1.2. ШЕТЕЛДІК ВАЛЮТА ОПЕРАЦИЯЛАРЫНЫҢ ЕСЕБІ

Шетелдік валютасында жасалатын операцияларды бухгалтерлік есепте
көрсету үшін № 9 БЕС ережелерін пайдаланады. Шетелдік валюталық
операцияларына шетелдік валютада жасалатын мәмілелер жатады, олардың
қатарына : шетелдік валютаға сатып алынған немесе сатылған мүліктер;
шетелдік
Валютамен алынған немесе берілген несиелер (қарыздар); басқа да
жолдармен алынған немесе валютаға сатылған активтер және т.б.
Мысал. Узень! ЖШС 27 қаңтар 2002 ж. Werbe шетел кәсіпорнына
жеткізіп берілетін (немесе әкелінетін) тауар үшін аванс ретінде ақша
қаражатын аударған. Аударылған аванстың соммасы 3500 АҚШ долларын құраған.
27 қаңтар 2002 жылы ҚР ҰБ бағамы бойынша 1 доллар 151,00 теңге тұрған. Олай
болса, Узень ЖШС – тің бухгалтерлік есеп регистрларында жалпы сомаға
келесі жазба жазылады:
528500 теңгеге - 1610 шоты дебеттеледі де, 1050 шоты
кредиттеледі.
Шетелдік валютада операцияны жасау кезінде операцияның жасалған
күнін білу керек, онсыз операция дұрыс жасалған болып саналмайды. Төменде
шетелдік валютада жасалған операцияның күнін анықтаудың тәртібі
келтірілген.
Шетелдік валютада Шетелдік валютада Операциялардың жасалған
жасалатын жасалған операциялардың күнін қуаттайтын құжаттар
операциялардың күні
мазмұны
Валюталық шоттар Валюталық шотқа ақша Валюталық (акредитивтік)
бойынша банктік қаражатын аударған, шоттардағы ақша
операциялар және немесе субъектінің қаражатының қозғалысы және
валюталық банкідегі акредитивке қолма-қол қаражаттың бар
акредтивтер аударған немесе есептен екендігін қуаттайтын
шығарған күні банктің берген көшірмесі
Шетелдік валютамен Шетел валютасының Есеп айырысу шотынан
жасалатын кассалық кірістелген немесе валюталық қаражатты алғаны
операциялар субъектінің кассасына туралы банкі көшірмесі,
берілген күні кассаның кіріс ордері;
кассаның шығыс ордері
Шетелдік валюта Экспортталатын тауардың
сатылған тауарлар, кедендік ресімдеу күні
жұмыстар, қызметтер Көрсететін қызметті,
және басқа да нақты орындалған
мүліктер: жұмысты, басқа да
экспорттау кезінде мүлікті, тауарды
республиканың ішіндежөнелткен (босатқан)
сатылған кезде кезде сатып алушыларға
(тапсырыс берушілерге)
ұсынылған шоттың және
басқа да ұқсас
құжаттардың берілген
күні
Тауар айырбастау
операцияларының
барысында шетелдік
валютаға сатылған
тауарлар, жұмыстар, Экспортталатын тауардың
қызметтер және кедендік ресімдеу күні
басқа да мүліктер:
тауар айырбастау Экспортқа тауарды ресімдеу
операцияларының кедендік декларациясы
барысында жасалған
экспорттаулар
Республика ішіндегі Көрсеткен қызметтері, Қызметті, жұмысты, тауарды
тауар айырбастау нақты орындалған сатқандығын қуаттайтын,
кезінде жұмыстары, басқа да құжаттары (накладнойы,
мүлікті, тауарды орындалған жұмыс актісі)
жөнелткен (босатқан)
кезде сатып алушыға
(тапсырыс берушіге)
ұсынылған шотын және
басқа да ұқсас
құжаттардың берілген
күні
Республика аймағындаТауардың басқа да Тауардың алынғанын
шетел валютасына мүліктің меншік растайтын құжаттар
басқа да мүліктерді,құқығының сатып алушыға (накладнойы)
ТМЗ алу өткен күні
Басқа да мүліктерді,Импортталатын ТМЗ Импорттауға тауарды
тауарлады импорттау кедендік рәсімдеуден рәсімдеу, кедендік
күні, яғни ҚР аймағына декларациясы
кеден ұйымдарының жүкті
еркін айналысқа жіберген
күні
Импорттау қызметі Қызметтің нақты танылғанҚызметтің нақты
күні тұтынылғандығын растайтын
құжаттар (орындалған жұмыс
актісі)
Шаруашылық Аванстық есеп беруді Аванстық есеп беру
шығыстарын жүзеге бекіткен күні
асыру үшін
бұрындары есеп
беретін тұлғаға
берілген шетелдік
валютасындағы қарызы
өтелді
Іссапар шығыстарын Іссапардан оралған күні Аванстық есеп беру
жүзеге асыру үшін
бұрындары есеп
беретін тұлғаға
берілген шетелдік
валютасындағы
қарызы өтелді
Субъектінің жарлық Құрылтайшылық Субъектінің мемлекеттік
капиталын құжаттарының тіркеуден өткені туралы
қалыптастыру және мемелекеттік тіркеуден берілетін куәлігі
соған салым бойынша,өткен күні
олардың иесінің
қарыздарының пайда
болуы

Ақша қаражаты мен есептесулер (шетел валютасында алынған
(берілеген) дебиторлық және кредиторлық қарыздар, несиелер, арнайы
қаржыландыру қаражаттарының қалдықтары) міндетті түрде, ҚР ҰБ белгіленген
бағамы бойынша ең соңғы есептік кезеңінің күніне қайта есептелуіне жатады.
Шетелдік валютаға алынған (қалыптасқан) негізгі құралдардың құны,
аяқталмаған күрделі құрылыстар, тауарлы-материалдық құндылықтар,
материалдық емес активтер, меншік капиталы одан әрі қайта бағалануға
жатпайды. Шетелдік валютаға алынған (қалыптасқан) меншік капиталы және
аударылған активтер ҚР ҰБ бағамы бойынша бағаланады және шетел валютасының
өзгеруіне байланысты қайта есептеулер жүргізілмейді. Ондағы орын алған
айырма бағамның айырмасы болып саналады. Сондықтан ондағы табыстың және
шығыстың ажырата білу керек. Ол үшін баға белгілеу агенттігінің
ақпараттарына сүйену керек.
Мысал. Цемент ААҚ берген өтініші бойынша, оған қызмет көрсететін
банк 1000 АҚШ долларына теңгені ковертациялауға және 20000 Ресей Рублін
алған. ҚР ҰБ бағамы: 1 долларға – 152 теңге; 1 Ресей рубліне – 4,8 теңге.
Ал банкінің есеп айырысу бағамы бойынша : 1 доллар – 153 теңге; 1 Ресей
рублі – 4,5 теңге құраған.
Қатар№ Шаруашылық Сомасы, Шоттар корреспонденциясы
операцияларының мазмұны Мың
теңге
дебет кредит
1 2 3 4 5
Валютаны сатып алу
1 Есеп айырысу шотынан 90000 2180 1040
ресейдің рублін алу үшін
бөлінеген қаражат
(қызмет көрсететін
банкінің бағамы бойынша)
90000 теңге (20000*4,5)
2 Валюталық шотқа ресейдің96000 1050 2180
рублінде қаражаты
аударылды (ҚР ҰБ бағамы
бойынша ) 96000 теңге
(20000*4,8)
3 Оң бағамдық сомалық 6000 2180 6280
айырмасы табыс ретінде
көрсетілегн 6000 теңге
(96000-90000)
Валютаны сату
1 Конвертациялау кезінде 153000 2180 1050
валюталық щотынан
есептен шығарылған
қаражат (қызмет
көрсетуші банктің бағамы
бойынша ) 153000 теңге
(1000*153)
2 Теңге түрінде есеп 152000 1040
айырысу шотына 2180
аударылған қаражат (ҚР
ҰБ бағамы бойынша)
152000 теңге (1000*152)
3 Теріс бағамдық 1000 7450 2180
айырмасынан алынған
сомасы шығыс ретінде
көрсетілді

Бағамдық айырма есеп және есеп беруде келесі тәртіп бойынша көрініс
табады:
Шетел валютасында көрсетілген дебиторлық және кредиторлық қарыздарды
өтумен байланысты, операциялары бойынша жасалған ҚР есептесу күніндегі
бағам, бухгалтерлік есепте көрсетілген қарыздың бағамынан ерекшеленетін
болса;
Әрбір есептік күнге шетелдік валютадағы ақша қаражатының қалдық
құнын (ақша қаражаттарын қоса алғанда) қайта бағалаумен байланысты
операциялар бойынша және әрбір операцияның алдында осы шоттардағы
қаражаттардың қозғалысы бойынша айырмашылығы болса.
Төменде бағам айырмасының өте жиі кездесетін жағдайлары келтірілген:
Тауарларды және басқа да мүліктерді импорттау кезінде тауарды
кедендік рәсімдеу күніндегі теңгенің нақты эквиваленттік құнымен және сол
үшін аударылған ақша қаражатының күні арасындағы пайда болған айырма
(жабдықтаушылармен есеп айырысу кредиторлық қарыздардың төмендеуі немесе
қайта бағалануы немесе дебиторлық қарыздың берілген аванстары бойынша);
Көрсетілетін қызметтің импортталуы кезінде – осы қызметтің нақты
тұтынған кезіндегісімен және соған аударылған ақша қаражатының күні
арасында пайда болған айырма;
дебиторлық және кредиторлақ қарыздардың пайда болуы мен олардың
өтелу кезеңіне күнінің арасындағы болатын айырма;
валюталық қаражаттар бойынша қарызы бар болған жағдайда, яғни
несиелік мекемелерден немесе басқа да қарыз берушілерден алынған қарызды
теңгелік тұрғысынан бағалаған кезде пайда болады.
Бағамдық айырманың пайда болу кезеңінен бастап қарыздың өтелу
кезеңіне дейін есептеу арқылы анықталуы керек.
Бухгалтерлік есепте оның ішінде есеп беру кезеңінде бағамдық айырма
көрініс ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.