Бухгалтерлік есеп саясаты туралы түсінік және оған қойылатын талаптар

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

І. Кіріспе бөлім
1.1.Бухгатерлік есеп туралы заңға кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
ІІ. Негізгі бөлім

2.1. Бухгалтерлік есептің стандарттары және тұжырымдамалық негізі ... .4-7
2.2. Бухгалтерлік есеп нысандары (формалары)
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8-13
2.3. Бухгалтерлік есеп саясаты туралы түсінік және оған қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14-16
2.4. Есеп саясатының
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..17-25

ІІІ. Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 25-26

ІV. Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..27

І. Кіріспе
1.1. Бухгатерлік есеп туралы заңға кіріспе
24 маусым 2002 жыл №32-1 Қазақстан Республикасының қаулысы бойынша
бухгалтерлік есеп заңына өзгерістер енгізілген. Бухгалтерлік есеп шоттары
Қазақстанның стандартына көшкен, сонымен қатар бухгалтерлік есеп бас
жоспары өзгерген. Екі санды кодтан үш санды кодқа көшкен Қазақстан
Республикасының қаржы министрлігінің бұйрығы бойынша 2005 жылы 22
желтоқсанда №426 халық аралық қаржылық есеп беру стандартына сәйкес
Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп стандартына көшкен.
Бухгатерлік есеп туралы заңында 5- тарауы.
1-тарауда жалпы ережелер жазылған, бұл заң барлық жеке кәсіпкерлерге
заңды тұлғаларға Қазақстан Республикасының аумағында тіркелген міндетті
түрде бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру осы заңға сәйкес
тапсырлады. Бұл заң конститутцияға сәйкес жазылған. Бұл заңда бухгалтерлік
стандарттары шоттардың типтік жоспары ұсынған, және бухгалтерлік есеп
негізгі принциптері мен функциялары бекітілген. Бұл заңның 6-шы бабында
бухгалтерлік құжаттардың анықтамасы түрлері регистрлары оларға
қабылданған талаптары мен міндеті реквизиттер бекітілген мыналар жатады:
1) құжаттың аты-жөні
2) толтырылған күні
3) мекеменің аты-жөні
4) операцияның мазмұны
5) өлшем бірлігі
6) жауапты адамның аты-жөні мен қолтаңбасы
7) бабында бухгалтерлік есепті ұйымдастыру туралы жазған 1)басқарушылар
кәсіпорынның есеп саясатын құрайды. Бухгалтерлік есеп басшылар бас
бухгалтер қызметінің шотына кіргізіледі немесе өзі жеке бухгалтерлік есеп
жүргізеді.
8 бабында бухгалтерлік есеп жүргізетін ішкі бақылау туралы жазылған.
2.1. Бухгалтерлік есептің стандарттары және тұжырымдамалық негізі

Стандарт сөзі ағылшын тілінен аударғанда үлгі, норма деген мағынаны
білдіреді. Ал бухгалтерлік есеп стандартгары дегеніміз кәсіпорындағы есеп
жұмысын дұрыс жүргізудің және құжаттарды дұрыс толтырудың ережесі болып
табылады. Әрбір осындай ереже бухгалтерлік есептің әдістері мен тәсілдерін,
мәні мен мағынасын және терминологиясын анықтайды. Бухгалтерлік есеп пен
қаржылық есеп беру стандарттарының қай-қайсының болмасын өз мақсаты,
қолданылу аясы (орны), анықтамасы, қолданысқа (күшіне) енген уақыты және
мазмұны болады.
Мақсаты. Бұл бапта стандарттың қандай мақсатқа арналып шығарылғандығы
және есеп мәселелері қысқаша баяндалады.
Қолданылу аясы. Стандарттың пайдаланылатын жерлері мен қандай
жағдайда (жерлерде) қолданылмайтындығы осы бапта жазылады.
Анықтамасы. Стандарттағы келтірілген негізгі терминдерге түсініктеме
берілетін бап болып табылады.
Қолданысқа (күшіне) енген уақыты. Стандарттың қай уақыттан бастағы
күшіне енетіндігі осы бапта жазылады.
Мазмұны. Бұл бапта кәсіпорынның есеп саясатына түсінік беріледі.
Кей кездерде стандарттың қосымшалары да жарыққа шығуы мүмкін. Бұл
қосымшада жаңа стандарттың басқа қай елдерде қолданылғандығы жазылып және
оған қоса мысалдар берілуі де мүмкін. Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есеп
беру стандарттары халықаралық және ішкі болып екі түрге бөлінеді.
Халықаралық стандартты қаржылық есеп беру стандартын дайындаудың (жасаудың)
халықаралық комитеті жасап шығарады. Ал ішкі бухгалтерлік есеп пен қаржылық
есеп беру стандарттары әр елде бухгалтерлік есепті жүргізу үшін, сол елдің
ішінде жасалынады. Бұл жоғарыда аталған халықаралық бухгалтерлік есеп
стандарты мен ішкі бухгалтерлік есеп стандартының арасында тікелей байланыс
болуы қажет. Халықаралық бухгалтерлік есеп стандартын дайындау (құру)
барысында әрбір елдердегі тәжірибеде кездескен мәселелер жан-жақты
талданып, оны шешу жолдары іздестірілетін болса, әрбір ел өзінің ішкі
бухгалтерлік есеп стандарттың жасауы (құруы) барысында халықаралық
бухгалтерлік есеп стандарттарын негізге алады. Бүкіл әлемдегі елдерде
қаржылық есеп беруде қолданылатын бухгалтерлік есеп принциптерін бір ізге
салуға (унификациялауға) қол жеткізу үшін 1973 жылғы 29 маусымда Қаржылық
есеп беру стандартының халықаралық комитеті құрылды. Жалпы бұл ұйымның
құрылуы АҚШ, Австрия, Германия, Голландия, Жапония, Ирландия, Канада,
Мексика, Ұлыбритания және Франция сынды елдердің бухгалтерлерінің келісімге
келуімен іске асырылды. Алғашқы уақытта, яғни Қаржылық есеп беру
стандартының халықаралық комитеті құрылған кезде оның құрамына жоғарыда
аталған елдерден жеті білікті маман алынған болатын. Ал бүгінгі күні оның
құрамында бұл аталған елдерден басқа Үндістан, Малайзия, Оңтүстік Африка
Республикасы, Швейцария, Зимбаб және тағы да басқа елдердің өкілдері бар.
Қаржылық есеп беру стандартының халықаралық комитеті өздерінің жарыққа
шыққан жаңа стандарттары мен басқадай нұсқаулары, ережелері және
түсініктері үшін табыс алып отырады. Сонымен қатар бұл комитетке
бухгалтерлердің халықаралық федерациясы, қаржылық институттар, бухгалтерлік
фирмалар және басқадай ұйымдар қаржылық көмек көрсетіп отырады. Халықаралық
қаржылық есеп беру стандартының негізгі мақсаты – мына төмендегілерді
орындай отырып, қаржылық есеп беруге қол жеткізу:
• қаржылық ақпаратты құру барысында қажетті міндеттер;
• ақпараттық жүйені құру принциптері;
• осы ақпараттардың сапалық сипаттамалары;
• қаржылық есеп берудің элементтері;
• өлшеу және мойындау критерийлері.
Қаржылық есептің мақсаты – кәсіпорынның қаржылық жағдайы туралы және
қаржылық жағдайының өзгеруі туралы ақпараттар беру. Сондай-ақ ұйымның
қаржылық есебін мыналарға қажетті ақпараттық мәліметтердің болуы қажет:
• қаржы салымын жасау және несие беру туралы шешім қабылдауға қажетті
мәлімет;
• ұйымның алдағы кезеңдегі ақшалай айналымын бақылауға қажетті мәлімет;
• ұйымға берілген ресурстармен байланысты міндеттерін бағалауға қажетті
мәлімет;
• басқару органдарының жұмысын бағалауға қажетті мәлімет.
Қаржылық есеп ұйымның бухгалтерлік ақпараттарының алғашқы таратылым
құрал болып есептеледі. Ал бұл қаржылық есеп бухгалтерлік есептің жеті
элементінен құралады. Элемееттердің алғашқы үштігінің қатарына ұйымның
балансында көрсетілетін активтері, меншікті капиталы және міндеттемесі
жатқызылады. Қалған төрт элементі кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметі
туралы есебінде көрсетілетін табыс, шығын, пайда және зиян деп аталатын
топтардан тұрады. Қаржылық есеп беру тұжырымдамалары (концепциялары) шешім
қабылдау үрдісінде көрсетілетін бухгалтерлік ақпараттардың қажеттілігін
анықтайды және оны бекітеді. Есеп тұжырымдамасын (концепциясын) жалпы және
жеке — деп аталатын екі түрге бөлуге болады.
• Жалпы тұжырымдама бұл бірнеше елдің бухгалтерлік есеп туралы көзқарасын
білдіреді.
• Жеке тұжырымдама тек қана бір елдің өз ішінде жүргізілетін бухгалтерлік
есеп туралы көзқарасын білдіреді.
Тұжырымдамалар халықаралық бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру
стандартында қарастырылған бухгалтерлік есеп принциптері, есеп саясаттары,
есеп берулер негізінде құрастырылады. Бұған дейін айтылып жүргендей қазіргі
таңда бухгалтерлік есептің әлемдік теориясында, сондай-ақ тәжірибесінде екі
негізгі, жалпы деп аталатын континенттік (еуропалық) және америкалық
тұжырымдама қатар жүргізіліп келеді.
Бухгалтерлік есептің континенттік (еуропалық тұжырымдамасы
кәсіпорынның жұмысына мемлекеттің ықпал етуімен және араласуымен
түсіндіріледі. Бұл бойынша сол елде қызмет атқаратын барлық ұйымдар
мемлекет бекіткен шоттар жоспары және басқа да нормативті құжаттар бойынша
жұмыс істеуі тиіс. Сондай-ақ кәсіпорынның бухгалтерлік есеп берудегі
қолданылатын ақпараттық мәліметтері бұл континенттік (еуропалық)
тұжырымдамасы бойынша салық органының және басқа да мемлекеттік органдардың
қажеттілігін қамтамасыз ететіндей болуы керек. Дүние жүзінде бұл модельде
кәсіпорынның отырған және оның негізінде өзінің кәсіпорындары жұмыс
жүргізіп отырған елдердің қатарына Австрияны, Германияны, Жапонияны және
басқа да Еуропа елдерін жатқызуға болады.
Америкалық тұжырымдаманың континентік (еуропалық) тұжырымдамадан
өзгешелігі, бұл модельде кәсіпорының бухгалтерлік есеп берудегі мәліметтері
негізінен қаржы салымшылары мен несие берушілердің қажеттілігін қамтамасыз
етуге арналған. Бұл жағдайда ұйымның салық жүйесі қаржылық есептен бөлек
және оған тәуелсіз шешімін тауып отырады, Бүгінгі таңда бұл модельді АҚШ,
Канада, Ұлыбритания, Голландия, Австралия, Үндістан (Индия), Оңтүстік
Африка Республикасы және тағы басқа елдер қолданып отыр.
Міне, осы жоғарыда айтылғандарды қорытындылайтылн болсақ әрбір ел
өзінің бухгалтерлік есебін континенттік (еуропалық) немесе америкалық
тұжырымдама бойынша жүргізілуі мүмкін екендігі анықталады. Біздің
еліміздегі ұйымдардағы бухгалтерлік есеп Кеңес Одағы тұсында континенттік
(еуропалық) тұжырымдама (концепция) бойынша жүргізгендігі белгілі. Бүгінгі
күннің өзінде осы қалыптасып қалған модель өз күшін жоймай келеді. Яғни
барлық кәсіпорындардың есеп жұмысымен мемлекеттің басшылығымен салық
органының қажеттілігін қанағаттандыру мақсатында жасалынып отырылады.

2.2. Бухгалтерлік есеп нысандары (формалары)

Бухгалтерлік есептің нысандары (формалары) деп – белгі бір
дәйектілікпен және өзара байланысты, екі жақты принципті пайдалана отырып
бухгалтерлік есеп жазуын жүргізуге арналған есеп тіркелімін (регистрін)
айтады.
Бухгалтерлік есеп нысандарын және есептелетін ақпаратты өңдеу
технологиясын әрбір кәсіпорын өзі таңдайды және оны есеп саясатында
көрсетеді.
Қазіргі кезде кәсіпорындарда бухгалтерлік есеп нысандарының келесідей
түрлері қолданылады: мемориалдық-ордерлі, бас журнал, журнал-ордерлі, жай
және ықшамдалған (мүлікті есептеу тіркелімдерін бірге қолдану).
Бухгалтерлік есептің мемориалдық-ордерлі нысандары қазіргі кезде
қолданылатын ескі нысандардың бірі болып табылады. Есептің бұл нысандарында
кітаптық және карточкалық тіркелімдер қолданылады. Синтетикалық
(топтамалық) есеп үшін кітаптарды қолдану ыңғайлы болса, ал аналитикалық
(талдамалық) есеп үшін көбінесе карточкалар қолданылады. Мұның себебі әрбір
шаруашылық операциясы бойынша толтырылатын алғашқы құжат немесе бірыңғай
алғашқы құжаттар үшін бухгалтерлік есептер екі жақты жазу жазылып және ол
мемориалдық-ордерлі нысан түрінде ресімделеді.
Мысалы: қоймадан материалдарды босату (жіберу) туралы әрбір жүк
құжаттың (накладной) есептеуде жеке жазбамен көрсетудің орнына осындай
бірнеше жүк құжатты жинақтаушы тізімдемеге жазады, одан кейін осы
тізімдеменің қорытынды мәліметтері негізінде мемориалдық-ордерлі бір ғана
бухгалтерлік жазба жасалады. Оның ішінде жазбаның қысқаша мазмұны беріледі
немесе құжатқа сілтеме жасалады, шот корреспонденциясы және сомасы
көрсетіледі. Мемориалдық-ордерге оның жасалған уақыты (күні, айы, жылы)
көрсетіліп бас бухгалтер қол қояды.
Сонымен қатар мемориалдық-ордерге солардың негізінде жазбалар жасалған
басты құжаттар қоса беріледі. Барлық мемориалдық-ордерлер жасалғаннан кейін
арнайы тіркеме журналында тіркеледі. Әрбір мемориалдық-ордерге реттік нөмір
беріледі. Тіркемелі журналдағы жазбадан кейін мемориалдық-ордер мәліметтері
ай сайын синтетикалық (топтамалық) есептің тіркелімі болып табылатын бас
кітапқа көшіріледі. Бас кітапта жазбаларды топтастырады. Әрбір синтетикалық
(топтамалық) есептің дебит және кредит айналымдары корреспонденцияланушы
шот бойынша сәйкес кестелерге (графиктерге) бөлек жазылады.
Айдың соңында бас кітаптың қорытындысы негізінде синтетикалық
(топтамалық) есептің шоттары бойынша жай немесе шахматты нысандағы айналым
тізімдемесі (ведомосы) құрылады. Бас кітаптың мәліметтері синтетикалық
(топтамалық) және аналитикалық (талдамалық) есептің айналым тізімдемелерін,
бухгалтерлік балансты, сонымен қатар есеп берудің басқа нысандарын құру
үшін қолданылады.
Мемориалдық-ордер формасы аналитикалық (талдамалық) есептік
кітаптарда, карточкаларда немесе бос беттерде жүргізіледі. Аналитикалық
(талдамалық) есеп тіркелімдеріндегі жазбаларды мемориалдық-ордерлерге қоса
берілген құжаттардан алады. Ай соңында аналитикалық (талдамалық) есеп
тіркелімдерінің жазбалары негізінде айналым және сальдолық тізімдемелер
сәйкес синтетикалық (топтамалық) шотпен біріктірілген аналитикалық
(талдамалық) шот тобына бір тізімдеме құрылады. Бұл тізімдемелердің
мәліметтері синтетикалық (топтамалық) шоттармен біріктірілген аналитикалық
(талдамалық) шоттардың сальдосы мен айналымдарының қорытындыларын салыстыру
үшін қажет.
Есептің мемориалдық-ордерлі нысаны есептік тіркелімдерінің
жеңілдігімен және есеп жазбаларының техникасымен ерекшеленеді. Алайда бұл
нысанының кемшілігі ретінде – құжаттардағы бір ғана ақпараттық
мәліметтердің тізімдемелерге, мемориалдық-ордерлерге, журналдарға,
синтетикалық (топтамалық) жэне аналитикалық (талдамалық) есептің
тіркелімдеріне бірнеше рет қайталанып жазылуын атап өткен дұрыс.
Басқа нысандарға қарағанда мемориалдық-ордер нысанын жүргізу көп
еңбекті керек етеді. Оның бір түрі бас-журнал нысаны. Бұнда негізгі есеп
тіркелімі карточкалар мен бос беттер емес, бас журнал деп аталады. Ол
азғана шоттарды пайдаланатын шағын кәсіпорындарда қолданылады. Оның
өзгешелігі кітапта бухгалтерлік жазу хронологиялық және жүйелі түрде
ұштастырылып жазылады.

Бас журналдың бұлай құрылуы оған жазылған жазуды көзге көрнекті болып
және оған шолуды жеңілдетеді. Журналда шығарылған қалдықтар (сальдо)
синтетикалық (топтамалық) шоттар бойынша дайын айналым тізімдемесі
(ведомосы) бола алады да, бөлек айналым тізімдемесін (ведомосын) жасауды
қажет етпейді. Бас журналда алғашқы және соңғы қалдық шығарылып отырады,
сондықтан да кез келген уақытта бас журналдың негізінде баланс жасауға
болады. Бас журналды жүргізгенде бөлек немесе біртектес алғашқы құжаттар
негізінде мемориалдық-ордерлер жасалады.
Журналда жазбалар мемориалдық ордерлердің нөмірлері мен күнін,
корреспонденцияланушы шоттардың кодтарын, жеке және жалпы сомаларды
көрсетумен бірге дебит және кредит бойынша жүргізіледі. Содан кейін әрбір
шот бойынша бір айдағы айналым есептеліп, соңғы сальдо анықталады. Бас
кітаптың көрсеткіштері негізінде синтетикалық шоттар бойынша бухгалтерлік
баланс құру үшін қолданылатын айналым тізімдемесі толтырылады.
Журнал-ордерлі нысанын пайдалану барысында бухгалтерлік есеп
ақпараттарын тіркеудің негізгі принципі – жинақталымдық тізімдемелерде
(ведомостерде) алғашқы (бастапқы) құжаттардың мәліметтерін жинақтау. Бұл
нысанның негізгі есеп тіркелімі Журнал-ордер болып табылады. Журнал-
ордерлерде алғашқы (бастапқы) құжаттардан немесе жинақталымдық
тізімдемелерден алынатын хронологиялық және жүйелік жазбалар біріктіріліп
көрсетіледі. Әрбір синтетикалық шотқа арнайы журнал-ордер ашылады, оның
ішінде шоттың кредитінен сәйкес шоттардың дебитіне жазылатын шаруашылық
операциялар көрсетіледі. Құралдардың (қаражаттардың) қозғалысын бақылауды
күшейту үшін журнал-ордердің жинақталымдық тізімдемелері бірге қолданады.
Кейбір журнал-ордерлерде синтетикалық және аналитикалық есептердің де
жүргізілуі мүмкін. Бірақ аналитикалық есептің карточкалары қолданылмайды
және айналым тізімдемелері құрылмайды. Журнал-ордерлерде типті шот
корреспонденциясы қойылуы мүмкін. Бұл тіркелімдерді түсініктірек етіп
көрсетеді және қателер санын азайтады. Бастапқы құжат мәліметтерін жалпы
бірыңғай шаруашылық операциялар бойынша журнал-ордерлерге немесе
жинақталымдық тізімдемелерге жазады, ал қорытынды көрсеткіштер журнал-
ордерлерге көшіріледі. Журналда талдамалық есебі жүргізілмейтін шаруашылық
операциялар бойынша мәліметтер аналитикалық есептің карточкаларында
көрсетіледі (негізгі құралдарды тағы басқаларды есептеу).
Ай соңында барлық карточкалар журнал-ордерлер және солардың
тізімдемелері бойынша қорытынды сомалар есептеледі. Карточкалардың
қорытындысы талдамалық шот бойынша айналым тізімдемелеріне көшіріледі, ал
журнал-ордерлер мен тізімдемелердің қорытындысы басқа журнал-ордерлердің
тізімдемелері мен корреспонденцияланушы шоттармен құжаттар (тауарлы және
кассалық есеп берулер, банк көшірмесі және тағы басқалар) бойынша
салыстырылады. Өзара салыстырудан кейін кредит айналымының ортақ сомасын
әрбір журнал-ордерлерден бас кітаптың сәйкес шотына жазады. Бас кітаптың
әрбір синтетикалық (топтамалық) шотының дебит бойынша айналымдарын әр түрлі
шоттардың кредиті бойынша айналымдар корреспонденциясымен бірге әр түрлі
журнал-ордерлерден жинақтайды. Осыдан кейін бас кітаптағы әрбір шоттың
дебиті бойынша ортақ қорытынды есептеледі, ай соңындағы қалдық шығарылады
және бухгалтерлік баланс пен есеп беру тағы басқа нысандары құрылады.
Баланс құрудан бұрын айналым тізімдемелерінің қорытындысын бас кітаптың
сәйкес шоттарының қорытындысымен салыстыру қажет.
Бухгалтерлік есептің журнал-ордерлі нысаны есептің бас-журнал кейбір
ортақ қасиеттеріне ие, арнайы журналдардағы бастапқы құжаттардың
мәліметтері бойынша жалпы бірыңғай операциялар туралы ақпарат жинақтау, бір
тіркелімде синтетикалық және аналитикалық есепті біріктіру, бас кітапта
синтетикалық шоттар мен сальдо және тағы басқалар бойынша ағымдағы
айналымдарды көрсету.
Шағын кәсіпорындар бухгалтерлік есеп нышанының жай немесе
жеңілдетілген (кәсіпорын мүлігін есептеу тіркелімдерін пайдалану арқылы)
түрін қолдана алады.
Есептің жай нысаны шаруашылық операцияларын есептеу кітабында
қарастырылады. Ол кітап кәсіпорындарда қолданылатын барлық шоттарды
қамтиды, сондай-ақ синтетикалық (топтамалық) және аналитикалық (талдамалық)
есепті біріктіреді, яғни біріктірілген тіркелім болып табылады. Бұл құжатқа
жазылатын ақпараттар алғашқы (бастапқы) құжаттардан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.