Балалар бақшасындағы балаларды тәрбиелеудегі еңбектің маңызы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

Балалар бақшасындағы еңбек тәртібі

Жоспар:

І Кіріспе 3

ІІ Негізгі бөлім

Балалар бақшасындағы балаларды тәрбиелеудегі еңбектің маңызы
Еңбекке тәрбиелеудің міндеттері мен мазмұны ересектер тобында 5
Үйретудің әдіс-тәсілдері
Серуен кезінде балаларды еңбекке тәрбиелеу 10
Бала бақшадағы еңбектің түрлері 14
19
ІІІ Қорытынды 22

Пайдаланылған әдебиеттер 28

30

І. КІРІСПЕ

Курстық жұмыстың өзектілігі. Адамның адам болып қалыптасуының құралы
еңбек. Еңбектің нәтижесі әрбір адамға, оның еңбекке саналы, шығармашылық
көзқарасына байланысты. Олай болса бүгінгі таңдағы қоғам қажеттілігі — жас
ұрпақтың бойында еңбекке ынталандыруды тәрбиелеу, болашақ еңбек жолын дұрыс
таңдауға баулу. Баланың жеке басының еңбекке бейім болып өсуі оны еңбек
тәрбиесіне баулуға тікелей байланысты.
...Тәрбие тек адамның ақылын дамытып және белгілі бір мағлұматтар беріп
қана қоймай, қайта саналы еңбекке деген ынтасын арттыра түсуі керек,
мұнысыз оның өмірі ардақты да, бақытты да бола алмайды. Қейбір жағдайдың,
әсіресе адамның балалық және жастық шақтарында алған әсерінің салдарынан
еңбекке деген ынтасы өсіп те, өшіп те қалуы мүмкін, сондықтан баланы
мектепке дейінгі кезеңде ұқыптылықпен баулу, еңбекке деген дұрыс ынта-
ықыласын қалыптастырған дұрыс.
Мектепке дейінгі жас — негізінен ойын кезеңі болғандықтан, еңбектің
бала өмірінен алатын орны тым аз. Әдетте еңбек әрекетінің қарапайым
элементтері көрініс тауып, бірте-бірте еңбек ойыннан бөлініп, айрықша
сипатка ие болады.
Н. К. Крупская мен А. С. Макаренко баланың мінез-қүлқындағы еңбекке
бағыт алу мектептен кеп бұрын, отбасы мен балабақшада тәрбиеленуі тиіс деп
есептеген. Бала ойластырып ұйымдастырылған еңбск тәрбиесі арқылы дұрыс
әрекет жасап, қоршаған орта жайында алғашқы мағлұматтар алып, айналадағының
бәріне қызыға қарайды, еңбекті жақсы көруге әдеттснеді.
Еңбек балалардың жауапкершілік сезімін тәрбиелеумен қатар
анализаторларын (көру, есту, түйсіну, Сезіну, иіс, дәм) дамытуға мәнді
ықпал етеді.
Қазіргі физиология ғылымы еңбек әрекетінде бала ағзасы дамуының ішкі
механизмін аша келіп, баланың денесі мен психологиясының дамуындағы
бірлікті негіздейді. Бұлшықет қимылының бала денесі мен ақыл-ойының
дамуына, тынысы мен жүрек жұмысы ықпал ететіндігі дәлелденген. Мектепке
дейінгі балалардың еңбек қызметін ұйымдастыруда адам-гершілік тәрбиесі
міндеттерін шешуге зор көңіл бөлінеді. Педагог бала-ларға олардың орындап
жаткан ісінің коллектив үшін маңызды екенін ұғындырады, өз жұмысын уақтылы
атқарып шығуға, маңайындағыларға қамқорлық жасауға ұмтылатын етіп
тәрбиелейді. Ол кезекшілерге өзінің көмекшілері ретіңде қарайды,
міндеттерін уақтылы орындағаны үшін ал-ғыс айтады, барлық балаларды
кезекшілердің еңбегін құрметтеуді үйрете-ді. Кезекшілер жұмысының сапасына,
оның уақтылы орындалуына, өзін-өзі ұйымдастыру дәрежесіне қойылатын
талаптар да артады. Балалар жеткілікті іскерлік, ептілік көрсетуге,
қойылған талаптарды саналылықпен орындайтын болуға тиіс.
Ересек топта балалардың коллективтік еңбегін ұйымдастыру үшін мол
мүмкіндіктер пайда болады, бұлар: топ бөлмесін немесе учаскесін жинау,
бақшаны, гүлзарды бөлу, егін өнімін, үрықтарын жинау, залды мерекеге арнап
көркемдеу және т. т. Әдетте учаскедегі коллективтік еңбек серуен кезінде,
ал топ бөлмесінде — күннің екінші жартысында ұйымдастыры-лады.
Тәрбиеші балаларға ұсынылатын жұмыстың маңызын, оларды бірнеше топқа
бөлу қажеттігін түсіндіріп, олардың әрқайсысына белгілі бір тап-сырма
береді. Коллективтік еңбектің мазмұнын белгілеген кезде, ол жұ-мыстың қай
түрі балаларға таныс, қай түрі таныс емес ёкенін, оларды ка-лай бөлісу
керек екенін ескереді, балаларға мына секілді етіп түсіндіреді: Мына топ
құрылыс материалын жуады. Өткен жолы ол текшелерді сүрткен болатЬш,
сондықтан бүгін екінші топпен тапсырма алмасады. Со-лай еткеніміз әділ
болады: балалардың бәрі ең қызық жерде де, басқа іске уйренетін жерде де
жүмыс істейді.
Әрбір топтағы балалардың арасында жұмыс бөлісуге де назар аудару
қажет. Сол_мақсатпен тәрбиеші былай деп түсіндіреді: Балалар, сендер
қуыршақтарды қайта киіндіруге де, көйлектерін жууға да тиіссіңдер. Кім
қуыршақтардың көйлегін шешіп, тазасын киіндіретінін, кім кір жуатынын
.келісіп.алыңдар. Сонда сендердің жұмыс істеулеріңе ыңғайлы болады, бір-
біріңе кедергі жасамайсыңдар әрі шаруаны да бітіресіңдер. Қажет болған
ретте ол мектеп жасына дейіңгі балалардың өзара келісіп алуына көмектеседі.
Жұмыстың мақсаты: мектеп жасына дейінгі балаларға еңбек тәрбиесін
үйрету
Жұмыстың міндеттері:
- балаларды еңбекке тәрбиелеу;
- балаларды еңбекті сүйюді үйрету;
- еңбекке тәрбиелеудің міндеттері мен мазмұнын анықтау;
- үйретудің әдіс-тәсілдеріне тоқталу;
- серуен кезінде балаларды еңбекке тәрбиелеу ерекшеліктерін ескеру;
- балабақшадағы еңбектің түрлеріне сипаттама беру.
Курстық жұмыстың құрылымы. Курстық жұмыс кіріспеден, негізгі бөлімнен,
қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

ІІ Негізгі бөлім

1. Балалар бақшасындағы балаларды тәрбиелеудегі еңбектің маңызы

Елімізде болып жатқан әлеуметтік-экономикалық, рухани өзгерістер
мектепке дейінгі ұйымнан бастап, оның ішінде ұлттық тәлім-тәрбие беру
саласында өзіндік ықпал жасауы заңды құбылыс.
Өткен тарихымыздың терең қойнауына ой сәулесін түсірсек, ұрпақ
тәрбиесі үшін маңызы зор – халқымыздың этнопсихология, этнопедагогика
ғылымдарына рухани азық болған, ғасырлардан қалған асыл мұралары бар. Оны
филологтар, тарихшылар, этнографтар, өнер зерттеушілері, психолог және
педагог ғалымдар жан-жақты талдап өз зерттеулерінің мақсат-міндеттеріне
орай ғылыми зерделеуден өткізуде. Ой елегінен өткен ғылыми тәжірибе
нәтижелері ұрпақ тәрбиесіне игілікті үлес қосып келеді.
Әр халықтың бала тәрбиесі жөніндегі атам заманнан бергі жиып-терген
мол тәжірибесі, ғасырлардан қалған асыл қазыналары бар. Соның бірі біз сөз
еткелі отырған ата-бабаларымыздың сарқылмас өнеге мен ізгі қасиеттерге
балаған мұралары – салт-дәстүрлер. Ал салт-дәстүрлер дегеніміз не? Оған
ғалымдар қалай анықтама береді?
Қайсы бір ұлттық құндылықтар туралы алсақ та салт-дәстүрлер жүйесінен
аттап кету мүмкін емес. Дәстүр әр түрлі бағытта ұлттық-демографиялық,
философиялық, әлеуметтік-педагогикалық және психологиялық құбылыс ретінде
ғылым талаптарына сай барлық зерттеу салаларында қолданылады.
И. Г. Гердер, А. К. Конн, Ғ. Ақпанбет, А. Айталы, т.б ғалымдар
философиялық еңбектерінде салт-дәстүрлердің сол халықтың тұрмыс-
тіршілігімен, мәдениетімен, тілімен байланыса отырып, бірлікте дамитынына
баса назар аударады. Мысалы, И. Г. Гердер салт-дәстүр тіл мен мәдениет
бастауларының анасы, деп халықтың тұрмыс тіршілігінен көрініс бере отырып,
мәдени тұрмысы мен тілі салт-дәстүрін сипаттайтындығын түсіндіреді. Осы
тұрғыда салт-дәстүрді халықтың мәдениетінен іздеген, ұрпақтан-қрпаққа
жалғасып отырған және ұрпақ тәрбиелеудегі жинақталған тәжірибенің жиынтығы
тұрғысынан қараған М. Қозыбаев, Н. С. Сәрсенбаев, М. Базарбаев, Ғ. Ақпанбет
сияқты ғалымдардың еңбектерін атап кетуге болады.
Ғ. Ақпанбет ұлттық салт-дәстүр тәрбиедегі, мәдениеттегі ұлттың
мұрагері және терең философиялық ойдың ғасырлар бойы жинақталған
тәжірибесінің сұрыпталған тұжырымы, негізгі нәрі, қысқа да, көркем бейнесі
деп қазақ дүниетанымының салт-дәстүрмен байланысты екенін айтады.
Академик М. Қозыбаев еңбегінде адам баласының шыр етіп жерге түскеннен
бастап, қартайып дүниеден өткенге дейінгі өмірі үнемі сан ғасырлардың наным-
сенімі, түсінігі, қоғамдық даму барысындағы ізденістері жинақталған салт-
дәстүрлер аясында болдаы, салт-дәстүр дегеніміз – халықтың рухани өзегі,
мәдениеттің діңгегі, тілінің тірегі деп тұжырымдайды.
Н. Сәрсенбаев, С. Қалиев, т.б ғалымдар өздерінің зерттеулерінде салт-
дәстүрге талдау жасай келе, осы екі ұғымның қоғамдық өмірде алатын орнына,
атқаратын қызметіне тоқталады: 1) дәстүрге әдет-ғұрыптың өткен қоғамнан
қалған озық түрлері мен тұрмыстық формалары, ырым-жоралары, рәсімдер, т. б.
кіреді; 2) салт адам өмірінің күнделікті тіршілігінде, еңбек әрекетінде жиі
қолданатын мінез-құлық қарым-қатынас ережелері мен жол-жора, рәсім, т.б.
заңдылықтардың жиынтығы ретінде қарастырылады.
Соңғы жылдардағы зерттеулерді ғалымдарымыз ұлттық салт-дәстүрлерді
адамның көзқарасын қалыптастыратын үлкен тәрбие мектебі ретінде насихаттап,
ғылыми тұрғыдан жүйелеуге ден қояды. Осыған орай этнопедагогика ғылымында
бірнеше көзқарастар қалыптасқан. Профессор С. Қ. Қалиев салт пен дәстүрдің
айырмашылығына анықтама беріп, дәстүрдің салттан өрісі кең екендігіне
тоқталады. К. Ж. Қожахметова салт-дәстүрдің ішкі мазмұнына тоқталып екі
сөз қосарланып айтылғанымен әрқайсысының өз мән-мағынасын барын ескеру, әр
ұғымның өзіндік функция атқаратынын түсіндіру керек деп ескертеді. Ондағы
мақсат :
— салт-дәстүр ұғымының этнопедагогика ғылымында сараланып ғылыми
тұжырымдарын анықтау;
— ұлттық мәдениет пен тұрмыс тіршілігіне байланысты салт-дәстүрлердің
мазмұнының кеңейіп, түрлерінің жаңғыруына назар аудару;
— ұрпақ тәрбиесінен еңбек тәрбиесінің құрал ретіндегі мүмкіндік аясын
негіздеу. Аталған мақсаттарға жетудің бірден-бір жолы – дәстүр, салт
ұғымдары ғылыми әдебиеттерде қандай деңгейде анықталғанына көз жеткізу.
Ұлттық тәлім-тәрбиеге ерекше мән берген ғалымдардың бірі М. Арын
... дәстүр арабтардың әдустурә деген сөзінен шыққан, парсылар арқылы бізге
жеткен. Шын мағынасы тұрақты, орныққан деген ұғымдарды береді деп
түсініктеме бере келе, ғалым дәстүр деген ұғым – жалпы ұлттың рухының
негізгі компонеттерінің бірі. Ұлттың рухынан азық алған, ұлттың
психологиясына рухтанған, солар арқылы пайда болған дәстүрлер біртіндеп,
сол ұлттың рухын байытып, нығайтушы үлкен факторға айналады деген
тұжырымына толықтай қосылуға болады.
А. К. Кон: Дәстүр дегеніміз — әдет-ғұрыптың өмірдегі өсіп жетілген
әртүрлі формасы. Ол – адамдардың белгілі бір бағыттағы тұрақты іс-әрекеті
мен мінез-құлқының ұрпаұтан-ұрпаққа белгілі формада ауысып берілетін түрі
деп тұжырымдаса, белгілі француз социологы Э. Дюркгейм: Дәстүр адамдардың
қоғамнан даяр күйінде табатын, өздерінің тәртіптерін жөнге түсіріп және
әрекетке келтіріп отыратын тетік болып саналады. Дәстүрді бұзғаны үшін
берілген жаза тайпалардың бірлігін сақтауға көмектесетін құралы болып
табылады — дейді. Демек, дәстүр – кең мағынада қолданылып, қоғам талабына
қарай өмір сүруді реттейтін қалыптасқан ереже, заң тәртібі, әрекеттері деп
танылып, тәрбиелік мәні қай уақытта да жоғары бағаланған.
Қазақ ұлттық энциклопедиясында дәстүр — белгілі бір ұлттың немесе
халықтың ұрпақтан-ұрпаққа беріліп отыратын, тарихи қалыптасқан, олардың
әлеуметтік ортасында ұзақ уақыт бойы сақталып отырған, әлеуметтік-мәдени
құндылықтар жиынтығы. Дәстүр ұлттык мәдениетпен тығыз байланысты. Мәдениеті
дамыған ел дәстүрге өте бай болып келеді. Жастарды ұлттық рухта тәрбиелеуде
дәстүрдің орны ерекше деп көрсетілген. Сонымен дәстүр ұғымы барлық
халықтарда болып тарихи негізде қалыптасқан, жалпыға бірдей тәртіп, әдеп-
инабат нормасы болып табылады. Дәстүр негізінде одан әрі калыптасуымен өмір
сүруі жағынан барынша ұлттық сипатта болмақ. Осылайша әрбір халықтың салт-
санасы, озык дәстүрлері бүкіл адамзат мәдениетіне өзіндік сипатымен үлес
косуы да мүмкін.
Дәстүрлердің жалпыға ортақ ең маңызды қызметі — адамдардың арасындағы
қарым-қатынастарда белгілі бір өлшеммен өркендеп және өзгеріп отыратын,
тұрақтылықты ретке келтіретін әдет-дағдылар жиынтығы болмақ. Өйткені
тұрақтылық болмаса, даму да болмайтыны сияқты әдет-ғұрып, салт-сана тұрақгы
бағдар ұстанады, Тұрақтылықты реттей отырып, дәстүр қоғамдық, ұлттық
болмыстың ең маңызды негізін түзеді.
Қазақтың тұрмыстық салт-дәстүрлерінің болашақ ұрпақты еңбекке
баулудағы үлкен тәрбие мектебі екенін насихаттау, ғылыми тұрғыда мәнін ашып
жүйелеп зерттеуді қажет етеді. Сонымен, киіз үй жиһазы, төрт түлік малы,
киім-кешек, қолөнер түрлері еңбек әрекетінің нәтижесінде, бір-бірінен
ажырамай күнделікті тұрмыстық болмысты құрағанымызға көзіміз жете түседі.
Тұрмыс-салт дәстүрлерінің жалпы тәрбиелілік мүмкіндіктері педагогикалық
әдебиеттер мен тәрбие құралдарына әр қырынан айтылып келгенімен мектеп
жасына дейінгі балаларды еңбек баулудағы орны әлі жеткіліксіз.
Бүгінгі таңға дейін қоғамның дамуына байланысты мектепке дейінгі
балалардың еңбегінің түрлері терең зерттеліп, мазмұны анықталуда. Соның
ішінде В. П. Нечаева, П. О. Абдулвагаева, Е. Н. Герасимова, Г. Н. Годинаның
зерттеулерінде өзіне-өзі қызмет ету еңбегі 5-6 жастағы балалардың өзін
күтуі, ересекке тәуелсіз болып, өзінің ісіне сенімі қалыптасып ұқыпты,
әдемі, өзі киіне алу біліктілігі, сыртқы келбетіне қарай алуы керек
делінген. Балалар еңбегінің бұл түрін халқымыздың тұрмыс салтымен
байланыстырып ұйымдастыруға болады.
Табиғаттағы еңбек арқылы балаларды еңбекке баулу туралы А. К.
Бондаренко, Н. Н. Кокорева, Е. И. Кокорева, А. Ф. Мазуринаның еңбектерінде
зерттелген. Ғалымдардың пікірінше, 5-6 жастағы балалардың табиғаттағы
еңбегі өсімдіктер мен жануарларға күтім, бақшада көкөніс өсіру, үлескені
жасылдандыру, аквариумды тазартуға араластыру. Еңбектің бұл түріне ертеде
қазақ халқы балаларын мектепке дейінгі кезеңнен баулыған және түрлі тиімді
әдіс-тәсілдерді пайдалана білген.
Мектеп жасына дейінгі балалардың қол және көркем еңбегінде табиғи
материалдар, қағаз, қатырма қағаз, мата, ағаштан бұйымдар жасайтындығы Я.
И. Базик, Э. К. Гульян, В. Ф. Ждан, Е. Я. Беляевның зерттеулерінде
теориялық негіздері мен әдістемесі нақтыланған. Бұл еңбектің түрінде
балалардың қиялы, шығармашылық қабілеті дамып, қолдың ұсақ бұлшық еті
жетіліп, ұстамдылыққа, бастаған ісін аяғына дейін жеткізуге үйренеді. Е. Б.
Горунович, У. А. Карамзин, А. В. Пантелеевалар мектеп жасына дейінгі
балалардың көркем еңбегін ұйымдастыруды екі бағытта: әртүрлі материалдардан
сыйлықтар жасауға; екіншіден, топты мерекеге қарсы әшекейлеуге, көрмені
безендіру әрекеттерін жүргізу деп бөледі. Қазақ психологтары А. Темірбеков,
С. Балаубаев еңбектерінде дені сау балалардың бәрінде қарапайым жұмысқа
бейімділік болатынын айтады. Қол еңбегі баланың игілікті жұмысы. Қағаздан,
картоннан, ағаштан нәрселер істейді, әрекет үстінде ұғымдылық, тапқырлық
ұйымдастыру ерекшеліктерін анықтауы біздің зерттеуімізге арқау болады. Осы
аталғандар балабақшаның оқу-тәрбие үрдісінде қазақтың ұлттық тұрмыс салт-
дәстүрлерімен ұштастырып жүргізілсе, болашақ ұрпақтың еңбекке деген
сүйіспеншілігі, еңбекке деген қарапайым дағдылары көзделген міндеттерге сай
болар еді.
Мектеп жасына дейінгі балаларды еңбекке баулуды тек балабақшаларда
ғана емес, отбасында жүзеге асыруға толық мүмкіндіктер бар екені Т. А.
Маркова, Л. В. Загик зерттеулерінде кеңінен айтылады. Олар ата-аналарға өз
балаларын еңбекке баулу жұмыстарын мектеп жасына дейінгі кезеңнен бастауын,
бірақ баланың жас ерекшелігін, психологиялық мүмкіндіктерін балабақшамен
бірлесіп жұмыс жүргізу қажеттігін түсініп, педагогтардың талаптарымен
ұштасқан жағдайда нәтиже беретіндігін алға тартады.
Мектеп жасына дейінгі балалардың пайдалы еңбекке қызығушылығын ояту,
белгілі бір еңбек тәртібін тәрбиелеу, еңбекті өздігімен жасауға, орындауға,
бағалауға үйрету басты міндеттердің бірі болып отыр. 5-6 жастағы баланың
белгілі бір уақыт аралығында еңбек етуге әдеттенуі жай ғана еңбекке үйрету
емес, алғашқы еңбек процесіне құштарлық, еңбек етуге әзірлік деп қараған
дұрыс. Еңбектің қандайы болмасын адамның белгілі қуат, күш-жігерін жұмсауды
талап етеді. 5-6 жаста баланың ағзасы үнемі даму үстінде болып, бұлшық еті
мен жүйке жүйесі толық жетілмегендіктен тез шаршауға бейім тұрады.
Шамасынан тыс еңбек тапсырмасын беруде бала бар күшін салып ұмтылса да
орындай алмайды. Сондықтан ересек топ балаларын тұрмыс-салт дәстүр
негізінде еңбекке баулуда еңбек әрекетін қалыптастырудың психологиялық
заңдылықтарына, даму мүмкіндіктеріне сүйену басты міндеттердің бірі болып
саналады.
В. С. Мухинаның еңбегінде бала тәрбие үрдісінде әрекеттің (орамалмен
сүртінуі, қарындашпен сурет салу, мүсіндеу) сан алуан түрін меңгереді.
Мұның бәрі сыртқы нәтижеге бастайтын практикалық іс-әрекет. Сонымен бірге
баланың ішкі іс-әрекеті де қалыптастасады, оның көмегімен бала заттарды
қарайды, қасиеттерін анықтайды, бір-бірімен байланысын ашады. Осындай ішкі
іс-әрекеттің қалыптасуы бала дамуының негізгі еңбек мазмұнын құрайтыны
айтылады. Қ. Жарықбаев адам іс-әрекеттің белгілі бір түрімен айналысу
арқылы ғана сыртқы ортамен белсенді түрде байланыс жасайды дей келіп,
әрекет дегеніміз – түрлі қажеттіліктерді өтеуге байланысты белгілі
мақсатқа жетуге бағытталған үрдіс деп анықтама береді. Біздің ойымызша,
бала өзінің қажеттерін өтеу үшін (ойын, еңбек үстінде) бар мүмкіндігін
пайдаланады, әрекет етуге талпынады.
Психолог Я. Л. Коломинский, Л. В. Финькевич зерттеулерінде 5-6 жас
аралығында бала ойын мен еңбек арасындағы айырмашылықты аңғарып, еңбек
құралдарын орнымен пайдаланып, еңбек операцияларын орындап, еңбектің
обьективтік мақсатын қоя біліп, оның қоғамдық пайдалы бағыттылығын түсіне
бастайды. Мектеп жасына дейінгі кезеңде еңбекті дұрыс ұйымдастыру баланы
жүйелі түрде еңбекке баулудың, еңбек дағдыларына үйретудің алғашқы қадамы.
Бірте-бірте еңбек етуге деген қажеттілікті ояту баланың болашақ өмір
сүру қажеттілігіне айналуға алғышарт болады. А. В. Запорожец мектеп жасына
дейінгі балаларды тек еңбек нәтижесі ғана емес, оның басқа адамдар үшін
маңыздылығы да қызықтыратындығын айтады. Балалар қағаздан, ағаштан әр нәрсе
жасауға, ересектерге көмектесуге қызығады, егер ересек тарапынан қолдау
болса, балалар өздеріне тапсырылған іске неғұрлым саналы ниетпен қарап,
орындауға талпынады. 5-6 жастағы балаларда алғашқы еңбек әрекеті
қалыптасып, ересектен көмек сұрап қана қоймай, өздеріне де көмектесу ниеті
пайда болады. Мектеп жасына дейінгі балалардың еңбек әрекетінің өзіндік
мақсаты, мотиві, жоспары нәтижесінің өзіндік ерекшеліктері болады. Аталған
құрылымдар еңбек әрекетінің үрдісінде көрініп ересектердің көмегімен дамып
жетілетіндігін айтады.
Қызығулар балалардың кішкентай кездерінде ерекше байқалатындығы
тәжірибеде дәлелденген. Ғалымдардың айтуына қарағанда, қызығудың
нәтижесінде мектеп жасына дейінгі кезде техника саласына әуес болған бала,
мектеп қабырғасында физика, қол еңбегі сияқты пәндерге ықылай қойып, мектеп
бітіргеннен кейін де сол салада нәтижелі еңбек етіп, өз қабілеттерін жақсы
көрсете алады. Демек, баланың қызыға білуінің де маңызы зор, қызығуы
тұрақты қасиетке айналған бала ғана іс-әрекеттен жақсы нәтиже шығара
алады. Қызығуы тұрақтанбаған адам қызметтің қай саласында болмасын пәрменді
еңбек ете алмайды. Қызығу пәрменді, белсенді болуы үшін бала тікелей
әрекетпен айналысуы керек. Қызығу қажеттіліктен туындайды, ал қажеттілік
дегеніміз — өмір сүрудің, тіршілік етудің арқауы болмақ. Біз зерттеу
нысанамызға байланысты мектепке жасына дейінгі балаларды еңбекке баулу
міндеттеріне:
— еңбекті жақсы көруін, ересек еңбегіне құрметпен қарауға тәрбиелеу;
— қарапайым еңбек білім, дағдалары мен біліктерін қалыптастыру;
— еңбек етуге қажеттілігін дамыту;
— ұлттық тұрмыс салт-дәстүр негізінде болашақ еңбекке даярлау жатады.
Соңғы міндетті шешу үшін, оның мазмұнын жүзеге асыру жолдарын анықтау
қажет. Балаларды қазақтың тұрмыс салт-дәстүрі негізінде еңбекке баулуда
парасатты мінез-құлық пен адамгершілік, еңбексүйгіштік қасиеттерді
тәрбиелеп, қалыптастырудың мүмкіндігі зор.
Жоғарыда айтылғандай мектеп жасына дейінгі балалардың психологиялық-
педагогикалық ерекшеліктерін басшылыққа ала отырып, ересек топ балаларын
еңбекке баулудың өлшемдерін белгіледік. Олар киіз үй және оның жабдықтарын
білуі, төрт түлік малға сүйіспеншілігін қалыптастыру, әшекей (зергерлік)
бұйымдарды жасай білу дағдысының болуы, ұлттық тағам туралы түсінігі,
ұлттық киімді құрастыра білу дағдысының қалыптасуы. Аталған өлшемнің
көрсеткіштерін төмендегідей жүйемен беруді мақсат етіп, мектпалды даярлық
тобы балаларын тұрмыс салт-дәстүрі негізі еңбекке баулудың жүйесі мынадай
кестеде көрсетілген

2. Еңбекке тәрбиелеудің міндеттері мен мазмұны ересектер тобында

Әсіресе, баланы еңбекке тәрбиелеуге байланысты ерте заманнан жиып-
терген ұлттық тәлім-тәрбиесінің асыл қазынасы, мол тәжірибесі бар. Ананың
бесік жырынан басталатын қарым-қатынас, іс-әрекет, әдет-ғұрып, салт-дәстүр,
халықтың ауызекі творчестволық үлгілері – жеткіншектердің дүниетанымын,
сана-сезімін, мінез-құлқын қалыптастыратын тәлімдік мұра.
Қазақ халқында арнайы бала тәрбиесімен айналысатын қоғамдық орындар
(балабақша) болмаса да, өз ұрпағын бесікте жатқан кезеңнен бастап, бесік
жыры мен ұлттық ойындар, ертегі, аңыз-әңгіме, тақпақ, санамақ, қаламақ,
т.б. арқылы еңбекке, адамгершілікке тәрбиелеп отырған.
Аяғы шығып, еңбегі қатып, тілі р-ға келген ойын баласын тәрбиелеудің
ел ішіндегі дәстүрі де тәрбиеші ұстаздар назарын аударуға тұрарлық қызықты
да, қызғылықты объектісі болған. Мәселен, Ұяда не көрсең, ұшқанда соны
ілерсің, Ұлың жақсы болсын десең, ұлы жақсымен, қызым жақсы болсын десең,
қызы жақсымен ауылдас бол, – деп келетін мақал-мәтелдердің астарында
қаншама мән жатыр.
Төрт түлік малды тіршілігіне тірек еткен көшпелі халықтың ұрпақ
тәрбиесінде де сол негізді тұғыр еткендігі заңдылық, дәстүрлі бала
тәрбиесіндегі еңбекке баулу тәсілдерінің өзінен-ақ талай сыр ұғуға болды.
Мысалы, аяғы шыққан жас бала қозы-лақты ермек етсе, есейе келе құлын
мен ботаны маңайлайды. Ал тай үйретіп міну – қазақ баласының әжетке
жарағандығының белгісі. Бір қарағанда тұрпайылау көрінгенімен, осы
әрекеттердің барлығында да тәрбиенің үлкен мектебі жатыр. Бала еңбектің
әліппесін көзін ашқаннан оқып, оның не екендігін жан-дүниесімен сезініп
өспек, сондай-ақ бүкіл жан-жануарлар, табиғат әлеміне деген сүйіспеншілік
те бала көкейіне осы кезден-ақ мысқалдап дариды. Мейірімділік пен
имандылықтың да алғашқы ұрығы бала жүрегіне осылайша біртіндеп сіңіріледі.
Қошақаныңа тиме, ол да өзіңдей сәби ғой, обал болады, көк шөпті жұлма,
көктей соласың немесе күшігіңе тамақты өз қолыңмен бер, сауап болады деп
келетін ата-аналар сөзінде халық санасында жылдар бойы қалыптасқан
философиялық қағида жатыр.
Дәстүрлі тәрбие дағдысы бойынша баланың қабырғасы қатысымен
шамасына қарай еңбекке араластырады. Ер бала әке қолғанатына айналып,
қыз бала үй ішілік тірлікке қол ұшын береді. Қазіргі таңда осы жоғарыда
аталған халықтық педагогикаға сәйкес қарапайым еңбек дағдыларын бала
санасына жастайынан орнықтыратын алғашқы тәлім-тәрбие баспалдағы –
балабақша. Мұндағы негізгі міндет – сана-сезімі ұлттық психология негізінде
қалыптасқан, қазақ халқының дәстүрлерін меңгерген, дені сау, ақылды,
парасатты, елжанды азамат тәрбиелеу.
Балабақшадағы балалар еңбегінің негізгі төрт түрі бар: өзіне-өзі
қызмет көрсету, шаруашылық-тұрмыстық еңбек, табиғаттағы еңбек және
қол еңбегі. Еңбектің жекелеген түрлерінің үлес салмағы түрлі жас
кезеңдерінде бірдей емес. Олардың әрқайсысының тәрбие міндеттерін шешуде
белгілі өз мүмкіндіктері бар.
Өзіне-өзі қызмет көрсету өзін күтуге (жуынуға, шешінуге, киінуге,
төсегін жинауға, жұмыс орнын әзірлеуге және т.с.с.) бағытталған. Еңбек
қызметінің бұл түрінің тәрбиелік маңызы ең алдымен оның өмірлік
қажеттігінде. Бұл іс-әрекеттер күн сайын қайталанатындықтан, балалар өзіне-
өзі қызмет көрсету дағдысын мықтап игереді; өзіне-өзі қызмет көрсету міндет
ретінде ұғыныла бастайды.
Мектепке дейінгі сәбилік шақта өзіне-өзі қызмет көрсету белгілі
қиыншылықтарға байланысты (саусақ бұлшық еттерінің жеткілікті
дамымағандығы, әрекеттердің бірізділігін игерудің қиындығы, оларды
жопсарлай білмеушілік, көңілінің оңай бөлінуі), ал мұның өзі дағдылардың
қалыптасу процесін тежейді, кейде баланың қажетті әрекетті орындауға
құлықсыздығын туғызады. Алайда тәрбиеші балалардың осы жас кезеңінде-ақ
өзіне-өзі қызмет көрсете білу қабілетін дамыта бастайды, қажетті
әрекеттерді орындауда ұқыптылық пен мұқияттылық, дербестік болуына күш
салады, тазалық пен мұнтаздыққа әдеттендіреді. Осының бәрі сабырлылықты,
табандылық пен игі тілектестікті, көтермелеп отыруды талап етеді.
Балалардың өзіне-өзі қызмет көрсетуіне орай тәрбиеші әрбір баламен жеке-
дара жұмыс жүргізеді, онымен алуан түрлі байланыс жасайды, көтеріңкі көңіл
күйін қолдап отырады. Киімнің және оның түрлі бөлшектерінің, қажетті
құралдардың аттарын атай отырып, балалардың ана тіліндегі сөздік қорын
кеңейтеді. Балалар өздеріне қамқорлық жасалғанын сезінеді, ересектерге
сүйіспеншілік сезім мен сенімі қалыптасады.
Мектепке дейінгі естияр шақта балалар өзіне-өзі қызмет көрсетуде
әжептәуір дербестікке ие болады, еңбектің бұл түрі олардың тұрақты
міндетіне айналады. Тәрбиелік міндеттердің қиындатыла түсуі қимыл-
әрекеттердің сапасына, өзін күту процесіндегі ұйымдасқан тәртіпке, оған
жұмсалатын уақытқа қойылатын талаптың арттырылуынан көрінеді. Тәрбиеші
балаларда өзара көмектесу тәсілдерін қалыптастырады, оларға жолдастарынан
қалай көмек сұрауды, қалай көмек көрсетуді, көмектескені үшін алғыс айтуды
үйретеді.
Мектепке дейінгі ересек шақта өзіне-өзі қызмет көрсетудің жаңа
түрлері: төсегін жинау, шашын, аяқ киімін күту, үзілген түймелерін өздері
қадау және т.б. еңбекке тәрбиеленеді. Бұл кезеңде тәрбиелік міндеттер
күрделене түседі, олар: балалардың бойында мұнтаздық пен тазалық әдеттерін,
құрбыларының арасында өзін дұрыс ұстау дағдысын қалыптастыруға бағытталады.
Бала басқалармен араласуы барысында өзіне-өзі қызмет көрсетеді, сондықтан
да ол маңайындағылардың қажеттіліктерін түсінуі, білуі тиіс. Тәрбиеші нақты
мысалдар арқылы басқалардың қажетін ескере отырып қалай істеу керек екенін:
шешінетін жерде шешінген баланың өтіп кетуі үшін жол беру; жуынған кезде
кезекшілерді алдымен жіберу (өз міндеттеріне кірісу үшін олардың тезірек
жуынғаны маңызды), балалардың бәрі уақтылы жуынып үлгеру үшін кранның
алдында ұзақ тұрып алмау, басқа біреуге қолайсыздық жасамау үшін өтуге
рұқсат сұрау және т.с.с. керек екенін түсіндіреді. Осының бәрі балаларды
қарапайым еңбектегі сақтыққа, маңайындағыларды құрметтеуге дағдыландырады.
Мектепке дейінгі балалардың шаруашылық-тұрмыстық еңбегінің нәтижелері
олардың еңбек қызметінің басқа түрлерімен салыстырғанда оншалық елеулі
болмағанымен, ол балалар бақшасының күнделікті өмірінде қажет. Бұл еңбек
үйдің ішінде және аулада тазалық пен тәртіп сақтауға, режимдік процестер
ұйымдастыруда ересектерге қолқабыс тигізуге үйретеді. Шаруашылық-тұрмыстық
еңбек ұжымға қызмет көрсетуге бағытталған, сондықтан онда балаларды өз
қатарына қамқорлықпен қарауға тәрбиелеу үшін мол мүмкіндіктер бар. Мектепке
дейінгі сәбилік шақта тәрбиеші балаларда қарапайым шаруашылық-тұрмыстық
дағдыларды: үй сыпыру, жинау, үстел жасауға көмектесу, ойнап болғаннан
кейін ойыншықтарды тәртіпке келтіру және жуу, ауладағы жапырақтарды жинау,
бақтағы орындықтардағы қарды сыпыру және т.т. дағдыларды қалыптастырады.
Естияр топта шаруашылық-тұрмыстық еңбектің мазмұны едәуір ұлғаяды:
балалар үстел үстіне ыдыс-аяқты түгел өздері жайғастырады, оқуға қажетті
барлық нәрсені дайындайды, қуыршақтардың киім-кешегін жуады, текшелердің
шаңын сүртеді, ауладағы жолдарды сыпырады және т.б. Балалардың ұлғайған
мүмкіндіктерін пайдаланып және қалыптасқан дағдыларды ескере отырып,
педагог балаларды еңбекте күш-жігер жұмсау қажет екенін үйретеді,
тапсырылған істі орындауда олардың дербестігін, белсенділігі мен ынтасын
дамытады.
Балалар бақшасының ересектер тобында шаруашылық-тұрмыстық еңбек
мазмұны бұрынғыдан да молығып, жүйеленеді де, көбіне кезекшілердің тұрақты
міндетіне айналады. Балалар бөлме мен аулада тазалық сақтайды,
ойыншықтарды, кітаптарды жамап-жасақтайды, сәбилерге көмектеседі. Мектепке
дейінгі ересек балаларды шаруашылық-тұрмыстық еңбек ерекшелігі оны
өздерінің дербес ұйымдастыра білуінде: қажетті құрал-сайманды өздері
іріктеп, оны ыңғайлы орналастырып, жұмыстан соң бәрін тәртіпке келтіре
білуінде. Еңбек процесінде балалар іждағаттылық, жақсы нәтижеге ынталылық
көрсетеді, құрбыларына игі тілектестікпен қарайды.
Табиғаттағы еңбек балалардың өсімдіктер мен жануарларды күтуге
қатысуын, табиғат мүйісінде, бақшада, гүлзарда өсімдіктер өсіруін көздейді.
Еңбектің бұл түрінің байқағыштықты дамытуға, тірі нәрсенің бәріне ұқыпты
қарауға, туған елдің табиғатын сүюге тәрбиелеу үшін ерекше маңызы бар. Ол
педагогтың балаларды дене жағынан дамыту, қозғалыстарын жетілдіру,
төзімділігін арттыру, дене күшін жұмсау қабілетін дамыту міндеттерін
шешуіне көмектеседі.
Сәбилік топтарда балалар ересектердің жәрдемімен балықтарға жем
береді, бөлмеде өсетін өсімдіктерді суарады және жуады, пияз отырғызады, өз
бақшасынан өнім жинауға қатысады, қыстап қалған құстарды қоректендіреді.
Бөбектердің еңбегін басқара жүріп, тәрбиеші өсімдіктердің, олардың
бөлшектерінің, еңбекте атқарылып жатқан әрекеттердің аттарын атайды; бұл
баланың сөздік қорын молайтады, белсенділігін арттырады. Балалар
өсімдіктерді қарайды (кішкене жапырағы қайсы, үлкен жапырағы қайсы, соны
көрсетші, Гүлді иіскеші, Неше гүл ашылды екен, санашы және т.с.с.).
Педагог өсімдіктер мен жануарларды күту қажет екенін түсіндіреді.
Естияр топта еңбек күрделенеді, балалардың өздері өсімдіктерді
суарады, қанша ылғал қажетін анықтауды үйренеді, көкөніс өсіреді (тұқым
себеді, жүйектерге су жібереді, өнім жинайды), тәрбиешінің жәрдемімен
жануарларға (тиіндерге, үй қояндарына, тотықұс, көгершін және т.б.) жем
әзірлейді. Педагог қай жануарға қандай жем керек екенін, оның қалай деп
аталатынын және қалай сақталатынын түсіндіреді. Жануарларды күту процесін
оларды қадағалаумен тығыз байланыстырады. Балалар өсімдіктердің өсуі мен
дамуы, жануарлардың жай-күйі күтімге байланысты екенін, олар үшін өздерінің
жауапты екенін сезіне бастайды. Тірі табиғат мүйісінің тұрғындарына
қамқорлық пен ықылас күшейеді, олар балалардың сүйікті жануарларына
айналады.
Ересек топ үшін табиғат мүйісінде неғұрлым күрделі күтім тәсілдерін
керек ететін өсімдіктер мен жануарлар орналастырылады, бақшада өсу мерзімі
әр түрлі көкөністердің алуан түрі отырғызылады, мұның өзі еңбекті неғұрлым
жүйелендіреді. Балалар еңбегінің көлемі де ұлғаяды. Мектеп жасына дейінгі
балалар щеткамен түкті жапырақтардың шаңын сүртеді, жерді қоректендіреді,
аквариумның суын ауыстырады, бақша мен гүлзардың жерін әзірлейді, көшет
отырғызады, жабайы өсімдіктердің жемісін, ұрығын жинайды (қыстайтын
құстарға беру үшін). Еңбек процесінде тәрбиеші балаларға өсімдіктердің өсуі
мен дамуын қадағалауды, болып жатқан өзгерістерді байқауды, сипатты
белгілеріне, жапырақтарына, ұрықтарына қарап өсімдіктерді айыра білуді
үйретеді. Бұл өсімдіктер мен жануарлардың тіршілігі туралы ұғымдарын
кеңейтіп, оларды ауыл шаруашылығы еңбегі процесіне баулиды.
Мектепке дайындайтын топта табиғаттағы еңбек түрінде балалар жеке
құбылыстар арасындағы байланысты анықтауды, табиғат құбылыстары мен
заңдылықтарын аңғара білуді үйренеді. Табиғи құбылыстарды материалистік
тұрғыдан түсінудің негізі қалыптасады. Өсімдіктер мен жануарлар туралы,
жанды мүйістің тұрғындарын күту тәсілдері туралы мағлұмат көбейеді.
Балалардың еңбек іс-әрекеттеріндегі дербестігі артады: олар ескертіп жатпай-
ақ топырақты суару және қопсыту, өсімдіктерді көшеттеп отырғызу, бақшада,
гүлзарда, ал қыста – үнемі пияз бен басқа да көк өсірілетін табиғат
мүйісінде тұқым себу қажеттігін өздері белгілеп отырады. Балалар қалемшелеу
арқылы өсімдіктерді көбейтудің, кейінірек топыраққа көшіріп отырғызу үшін
көшет өсірудің тәсілдерін біледі. Табиғат мүйісінде жануарларды (құстарды,
тиінді, үй қояндарын, көгершіндерді және т.т.) күту жалғастырылады.
3. Үйретудің әдіс-тәсілдері

Жаңа жүзжылдықтың басында елдегі экономикалық ахуалдың жақсаруы
тұтастай алғанда білім беру жүйесіне жаңаша талаптар қойы отыр. Қазіргі
таңда қоғамымыз алдына қолы жете алатын мақсат қоятын, өзінің мүмкіндігін
бағалай және әрекетін басқаратын, жасампаздықпен ретке келтіретін
тәжірибелі жеке тұлғаны қажет етеді. Адам ресурстарын даярлау сапасын
арттыру, жеке тұлға мен қоғамның қажеттіктерін қанағаттандыру үшін 2011-
2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында Ең ерте жастағы білім
беру әлеуметтік, эмоционалды және басқа да өмірге қажетті біліктердің
қалыптасуында маңызды рөл атқарады – деп, баланың тұлғасын қалыптастыруда
тұлғаға бағдарлану негізінде іс-әрекетіндегі қарапайым тәжірибесін таныта
білуге база жасау керектігін белгілеген [1, 60-б]. Демек, еңбек нарығына,
кез келген өзгермелі жағдайға бейімделуге, өздігімен өмір сүруге дайындау
бастауыш мектептен басталып, баланың еңбек іс-әрекетідегі тәжірибесін
қалыптастыру арқылы қоғам алдында өзінің дербестігі мен жауапкершілігін
сезінетін, бәсекелестікпен еңбек ете білетін, әрбір жұмыстың пайдалы көзін
тауып, біліктілігін көрсететін азамат тәрбиелеу ( қазіргі қоғамның талабы.
Еңбек ұғымының шығуына келсек, белгілі югослав әлеуметанушысы
Данило Маркович европалық тілдерде оның түрліше мағынасы бар екендігін
айтады. Мәселен, индоевропалық тілдерде orbo ата-аналарсыз тұрмыс
мағынасында қолданылады. Венгр тілінде arba – жұмыс, ал неміс тілінде
arbеa – ата-аналарсыз тұрмыс дегенді білдіреді, себебі тұрмыс жағдайының
ауырлығы еңбекке душар етеді деп саналады [2, 124-б].
Ежелгі Грек философ ақыны Гомер еңбекке жоғары баға бере келе, жабайы
табиғатқа адамның қолы тимейінше, нағыз адам жиіркенгендей болып тұрады
деген ой айтады. Ақынның бұл ой пікірі халық арасында еңбек ұранына
айналып, сол кезде қоғамдағы прогрессивтік бағыттардың дамуына ықпал етті.
Еңбектің жалпыға тән қағидасы белгілі ақын Гесиодтың көзқарасынан орын
алды. Ол еңбекті егіншілік жұмыс деп, диқаншылардың көзқарасымен бағалады.
Гомер еңбек іс-әрекеті адамның құдайдың ырқын бұзғандарға жіберген
ауырпалығы десе, Гесиод еңбек іс-әрекетінен адамның жануардан айырмашылығын
көресің, одан қайырымдылықтың негізін табасың деп анықтауға тырысты. Еңбек
және уақыт атты поэмасында адамның ең басты қасиеті еңбексүйгіш болу
керектігін айтады.
Аса көрнекті философ Платон мен Аристотель еңбектің құлдарсыз мәні
жоқ, оларды заты немесе табиғатынан жануар деп санады. Ол варвар және құл
– бұл барабар ұғымдар, құл – жеке меншіктің жанды түрі және алғашқы еңбек
құралы деген түсінікте болды [3, 142-б]. Еңбекке деген мұндай көзқарасы
құл иеленушілік қоғамға байланысты туған. Бұл қоғамдағы еңбекке деген теріс
көзқарасқа жұмыс күшінің көптігінен, еңбек жағдайының қиындығы негіз болды.
Бірте-бірте екі әлеуметтік-экономикалық формация арасындағы шиеленістен
болған құлдардың көтерілісі құл иеленушілік қоғамды қиратып, адамдардың
еңбек іс-әрекетіне қатынасын өзгертті. Орта ғасырдың белгілі өкілі Августин
барлық адамның еңбектенуін талап етіп, Кім жұмыс істемейді, сол тамақ
жемейді деп ой түйген. Бірақ еңбек тәртібі сол құл иеленушілік
қоғамдағыдай таяқтың күшімен жүргізілді. Т.Мор еңбек іс-әрекеті адамның
өмірлік қажеттілігі ғана емес, моральдық қажеттілігі, бәрі үшін міндетті
деп, дене еңбегін жоғары бағалап, ауыл шаруашылық еңбегіне кемінде екі
жылды арнауды ұсынды. Мектеп білімі практикалық тәжірибелерге негізделуін
талап ететіндіктен, еңбек іс-әрекеті – бақытқа апаратын бірден-бір жол деп
түйіндеді. Т.Кампанелла балалар 7 жасынан ғылымды зерттей бастайды және ой
еңбегін дене еңбегімен ұштастыра алады деген тұжырым жасаған.
Алыс шет елдік ғалымдардың еңбектерінде кіші мектеп жасындағы
балаларды еңбеке тәрбиелеу теориясы ерте қалыптасқан. Я.А.Коменский 6-12
жас аралығындағы жеткіншек балалардың еңбектегі шыдамдылығын қалыптастыру
қандай да бір іспен айналысуы деп, еңбексүйгіштікке тәрбиелеуді ұсынды [4,
92-б].
Педагог-демократ И.Г.Песталоцци баланы жан-жақты дамытудағы басты
шарттардың бірі ретінде, оқытуды еңбекпен байланыстырып практикада жүзеге
асыруды насихаттады. Ол ұйымдастырған Кішкентай балаларға арналған мектеп
жалпы білім беру минимумына қоса балаларды өздігімен еңбек етуге дайындауға
негізделді. Осыған орай ... тәрбие мекемелері балалардың қарапайым қолөнер
тәсілдерін меңгеруіне шек қоймауы тиіс, бұл олардың шаруашылықтың түрлі
салаларындағы практикалық әрекеттерге тез бейімделуіне қажетті қабілеттері
мен дағдыларын дамытуға ықпалын тигізеді, бұған егіс немесе бақша
шаруашылығында еңбек етуді қосқан тиімді, – деп, оқуды қолөнерімен кешенді
жүргізуді қолға алып, балаларды еңбек үстінде санауға үйретті [5, 156-б].
Песталоцци баланың мектептегі, тіпті отбасы жағдайындағы еңбегі ақылы болуы
тиіс деген ойды ұсынды. Себебі еңбек нәтижесінде пайдалы заттар
жасалатындықтан, балаларға еңбекақы берілуі тиіс. Бұл қазіргі кезеңдегі
нарықтық экономика үшін өте өзекті мәселенің бірі екені белгілі. Бірақ
отбасындағы еңбегі үшін еңбекақы төленуі тиіс дегенге қосыла қоймаймыз,
себебі бала іс-әрекетінің түрткісі тәжірибе жинақтауда емес, басқа бағытта
болуы мүмкін. Жоғарыда айтылғандарға талдау жасай отырып, балалардың жеке
тәжірибесін қалыптастыруда еңбек іс-әрекеті жақсы нәтиже беретінін
байқаймыз. Еңбектегі тәжірибесі жаттығу арқылы әрекеттерді көп рет
қайталаумен байланысты болып келеді. Сондықтан әрекеттер мен тапсырмаларды
жиі қайталап орындау білім, білік, дағдыларын қалыптастыруға әкеледі.
Р.Оуэннің мектебінде балалар сәби шақтан ұжымдық еңбекке ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.