Қазақ салт - дәстүрлері арқылы балаларға тәрбие беру барысы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

Бала тәрбиесіндегі салт-дәстүрлердің орны

ЖОСПАР:

Кіріспе 3

1 ҰЛТТЫҚ САЛТ – ДӘСТҮРДІҢ ТӘРБИЕЛІК МӘНІ 6
1.1 Салт-дәстүрлер негізінде балаларға тәрбие берудің теориялық
негіздері 6
1.2 Қазақ салт-дәстүрлері арқылы балаларды тәрбиелеудің
педагогикалық шарттары 10

2 БАЛА ТӘРБИЕСІНДЕГІ САЛТ-ДӘСТҮРЛЕРДІҢ ОРНЫ 17
2.1 Қазақ салт-дәстүрлері бойынша тәрбиелік іс-шаралар
ұйымдастыру барысында балаларға тәрбие берудің бағдарламасы мен
әдістемесі 17
2.2 Халық ойындарын дене тәрбиесінде қолдану 18
2.3 Балаларға эстетикалық дене тәрбиесін беруде салт – дәстүрдің
маңызы 25

Қорытынды 30

Пайдаланылған әдебиеттер 33

Кіріспе

Зерттеудің көкейкестілігі: Адам бойындағы бар игі қасиет балабақша
қабырғасында қаланады. Сондықтан еліміздің ертеңгі ұлт тізгінін ұстар
бүлдіршіндеріміздің тәрбиесіне аса мән беру біздің негізгі мақсатымыз.
Осыған орай балабақшадағы тәрбие үрдісін ұлттық қағидалармен толықтыру өте
қажеттілікті талап етеді.
Жас ұрпақты адамгершілікке, әдептілікке, имандылыққа тәрбиелеуде
ұлттық сана-сезімнің қайнар бұлағы салт-дәстүрлер, мақал-мәтелдер, құнды
әдеби мұралар, нақыл сөздер болып табылады.
Адамның жарық дүниеге келуі, өсуі, ержетуі, тіршілік етуі, қартаюы,
ата мен баланың қарым-қатынасы, үлкендік пен кішілік, сыйласты, әдептілік
пен арлылық, инабаттылық тәрізді маңызды мәселелер имандылықтың маңызды
құрамдас бөлігі ретінде ешқашан да назардан тыс қалмаған. Жастардың
үлкендерге құрмет көрсетуі, үлкендердің кішілерге ізет білдіруі өмір сүру
салтына айналған. Қоғамда берік қалыптасқан осындай көрегенділікпен өмір
кешу дағдылары жинала келіп, барша адамгершілік қағидалардың, имандылықтың
жазылмаған кодекстерінің қалыптасуына негіз болған. Бойына адамгершілік
асыл қасиеттерді жинап өскен жасты „көргенді” деп, жүрегінен нұр, өңінен
жылу кетпейтін әрдайым жақсылық жолын ойлатын, әр істе әділдік көрсететін
адамдарды „иманды” деп атаған.
Қазақ халқында ешқандай қағазға жазылмаса да, бала тәрбиелеудің
белгілі бір жүйесі болған. Ол ғасырдан-ғасырға, ата-анадан балаға, баладан
оның ұрпақтарына жалғасып келе жатқан ұлттық дәстүр, әдет-ғұрыптар мен салт-
саналар. Олар халық педагогикасының басты тарауларының бірі.
Халық тәрбиесі – сол халықтың ой-арманымен, тіршілік тынысымен,
шаруашылық кәсібімен, отбасылық, қоғамдық, ұлттық тәлім-тәрбие дәстүрімен
тығыз байланыста туып, өсіп-өркендеп, дамып жеткен тарихи және мәдени
мұрасы.
Өскін ұрпаққа тәлім-тәрбие беріп, олардың жан дүниесін дамыту жайында
ұлы орыс педагогы К.Д. Ушинский “әрбір халық пен ұлт өз ана тілі мен салт-
дәстүрін қастерлеп, тарихи даму жағдайына орай білім алып, тәрбиелеу керек”
деген өзінің ұлағатты ойын “Родная речь” атты еңбегінде ерекше атап айтады.
Халқымыздың ұлы перзенті Ы.Алтынсарин өзінің еңбектерін ана тілінде жазып,
“бала тәрбиесі оның табиғи ортасы мен халқының салт-дәстүрі рухында
тәрбиеленетін болса, оның сана сезімінің дамып жетілуі де ұлты мен халқына
қызмет ететін көкірегі ояу, салауатты азаматтар болып өседі” – деген ой
түйген болатын.
Ал, Шәкәрім Құдайбердиев: Адамның жақсы өмір сүруіне үш сапа негіз
бола алады, олар барлығынан басым болатын адал еңбек, мінсіз ақыл, таза
жүрек. Бұл сапалар адамды дүниеге келген күнінен бастап тәрбиелейді, -деп
жазады.
Шынында да, құнды қасиеттерге ие рухани адамды қалыптастыру бүгінгі
күннің өзекті мәселесі.
Адамның Адам болып қалыптасуында ата-аналармен қатар тәрбиеші мен
тәрбиешінің ролі зор. Яғни, білім жүйесінің қызметкерлеріне болашақ ұрпақты
тәрбиелеуде үлкен жауапкершілік жүктелген. Сондықтан бұл істе асығыс шешім,
жалған әдіс, қалыптағыдай қатып қалғн, ескірген тәсіл қолданылмауы тиіс.
Қазақ халқының этностық ерекшеліктерін байыптасақ, бұл халық ұрпақ
сабақтастығын сақтап, алысты жақындатып, аразды татуластырған, ізетті
келіннен таныған, татулықты абысыннан тапқан, дарқандықты даласынан,
даналықты бабасынан, пәктікті баласынан алған халық. Қазақ адамгершіліктің
басы әділдікті ту етіп, әділдіктің басы болған адалдықты анасынан алған.
Аналар ұрпақты ұлағаттыққа баулып, дауға-дәру, жауға-қару, араздыққа-араша,
татулыққа-тамыр, тазалыққа-нәр, пәктікке-пәрмен, дәстүрге-дәрмен, өнерге-
тұлпар, көкте-сұңқар етіп тәрбиелеген.
Халқымыздың ғасырдан-ғасырға қастерлеп келген құнды дәстүрлері өте
көп. Оны бүгінгі ұрпақ қаншалықты біледі, қастерлейді, білмесе білуге
ұмтыла ма, “халқын сүйген салтын да сүйеді” демекші, олар ата-салтын
мақтаныш тұта ма, деген сұрақтар төңірегінде ойланғанымыз жөн..
“Қазақтар балаңды өз тәрбиеңмен тәрбиелеме, өз ұлтыңның тәрбиесімен
тәрбиеле”, - дегендей халқымыздың бойына сіңген атадан балаға жалғасып келе
жатқан ұлттық тәрбиесі өзге ұлттардан ерекшеленіп, өздеріне тән қасиеттерді
көрсетіп тұратындығын жоққа шығара алмаймыз.
Бала тәрбиесі – ортақ іс. Оған көпшілік қоғам болып жұмылу,
парасаттылық пен байсалдылық керек. Ұрпақ тәрбиесіндегі ежелден қалыптасқан
халқымыздың жақсы дәстүрі мен тағлымдарын, мәдениет тарихын, бұрын-соңғы
ұлы ойшыл педагогтардың еңбектерін оқып жетік білмей, оны жақсы меңгермей
тұрып келер буынға дұрыс тәрбие-тағлым беру мүмкін емес. Себебі, өткенді
жақсы білмейінше келешекке сапар шегу, Л.Толстой айтқандай , айсыз
қараңғыда сүрлеу соқпақ іздеп шатасумен пара-пар.
Қазақстан Республикасының 1999 жылы қабылданған “Білім туралы” заңының
8 бабында Білім беру жүйесінің міндеттерінде: “Азаматтық пен елжандылыққа,
өз Отаны – Қазақстан Республикасына сүйіспеншілікке, мемлекеттік рәміздерді
құрметтеуге, халық дәстүрлерін қастерлеуге, конституцияға қайшы және
қоғамға қарсы кез-келген көріністерге төзбеуге тәрбиелеп, қазақ халқының
мәдениеті мен дәстүр салтын оқып-үйрену үшін жағдай жасау” деп көрсетілген.
Сондықтан да ұлттық салт-дәстүрлерді балабақшадан бастап жоғары оқу
орындарында дейін кең түрде насихаттау қажет.
Қазіргі таңда салт-дәстүрлердің тәрбиелік мәнін ашу, тәрбиелік әдіс-
тәсілдерін жетілдіру қажеттігі айқын көрінуде. Салт-дәстүрлердің тәрбиелік
қажеттілігі мен оның тәрбие үрдісінде қолданудың арасында қарама-қайшылық
орын алуда.
Осы мәселелерді қарастыра келе курстық жұмыстың тақырыбын “Бала
тәрбиесіндегі салт-дәстүрлердің орны” деп таңдадым.
Курстық жұмыстың мақсаты – бала тәрбиесіндегі салт-дәстүрлердің орнын
анықтау.
Курстық жұмыстың міндеттері:
- педагогикалық, психологиялық, философиялық, арнайы немесе
әдістемелік әдебиеттерді зерделеу;
- қазақ салт-дәстүрлерінің тәрбиелік мәнін ашу;
- тәрбие процесінде қазақ салт-дәстүрлерінің пайдалану барысын
айқындау.
Зерттеу объектісі: Педагогикалық жүйедегі тәрбие процесі
Зерттеу пәні: Қазақ салт-дәстүрлері арқылы балаларға тәрбие беру
барысы.
Зерттеу жұмысының құрылымы: курстық жұмыс кіріспеден, екі тараудан,
қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 ҰЛТТЫҚ САЛТ – ДӘСТҮРДІҢ ТӘРБИЕЛІК МӘНІ

1.1 Салт-дәстүрлер негізінде балаларға тәрбие берудің теориялық
негіздері

Тәрбие – ана сүті арқылы қанға сіңіп, санаға дариды. Бала дүниеге
келген сәттен оның сыртқы ортамен өзара әрекеттесуі басталады, бейімделу,
тепе-теңдігін сақтау қабілеті пайда болады.
Ұрпаққа ұлттық рух беріп, әдет-ғұрыпымызды салт-санамыздың,
дәстүріміздің қадір-қасиетін, ерекшелігін айту, баулу әрбір ата-ананың
тәрбиешінің міндетінің бір бөлшегі деп айта аламыз. Ұлттық рухта тәрбие
алмаған, тілін-дінін, ойынын, дәстүрін дұрыс білмеген ұрпаққа отанды
қорғауға сенім арту, болашақтың тізгінін ұстату есіңе түскенде "есек барға
саналса да, малға саналмайды" деген сөз еріксіз ойға оралады.
Адам жаны, әсіресе бала жаны өмірдің бар құбылысын қалт жібермей
қадағалап, бойына сіңіретін аса сезімтал "барометр". Өзегін жарып шыққан
бауыр еті баласына салт-сана, дәстүр түгілі жүрек жылуын бере алмаған ата-
ананың одан қамқорлық, жылу, жақсылық, қазақы патриоттық жауап естуі
екіталай.
Ұлт ойындары ата-бабамыздан бізге жеткен, өткенмен бүгінді
байланыстыратын баға жетпес байлығымыз, асыл қазынамыз. Сондықтан оны
үйренудің, күнделікті тұрмысқа пайдаланудың заманымызға сай ұрпақ
тәрбиелеуге пайдасы орасан зор. Ойын баланың алдынан өмірдің есігін ашып,
оның шығармашылық қабілетін оятып, бүкіл өмірмен ұштастыра, біледі.
Сондықтан, ұлттық ойындарды дене шыныктыру сабағында қолданса, келешек
ұрпақтармен сабақтастырса деп ойлаймыз.
Ұлтымыздың қимыл-қозғалыс ойындары өзінің мазмұны мен көлемі жағынан
эстетикалық әрекет болып табылады. Балалардың бұрын игерген қимыл-
дағдыларын тірек ететін әр алуан ойын қимылдары оларға қолайлы дәлдіктен,
қалыптылықтан, ерекше ептіліктен көрінеді. Балалардың жалпы жігерлілігі
ойын қимылын көріктендіріп, қимылдарды неғұрлым жоғары сапалы орындаудан
көрінеді және қимыл процесінің өзінен рахаттану сезімін туғызады. Сан алуан
бір немесе бірнеше шеңберге, қатар сапқа, тізбек сапқа тұру, қозғалыс жасау
қимыл дәлдігін, сұлу дене бітімін, жинақтылықты талап етеді және балалардың
эстетикалық сезімін дамытады.
Ұлттық ойындарымызды өткізу кезінде қимыл әсемдігі туралы ұмытуға
болмайды: қимылы неғұрлым сұлу балаларға назар аудару, кескінді сәтті
беруге ұмтылу әрекеттерін көтермелеу керек. Сөйтіп, эмоционалды сауықтыру,
танып білу және тәрбие беру компоненттерінің қимыл ойындарына енгізілген
бүкіл комплексін пайдалану жан-жақты тәрбие беру міндетін жүзеге асыруға
көмектеседі.
Мұхаммед пайғамбарымыздың 148-хадисінде "ауырмай тұрып денсаулығыңның
қадірін біл" деген өсиеті бар. Біз ертең өз өмірімізді әрі қарай жалғастыра
аларлық дені сау, салауатты ұрпақ тәрбиелеуге тиіспіз. Бұл біздің ел, халық
алдындағы басты парызымыз болмақ. Тәрбие әдетте бесіктен басталып,
балабақшада жалғасын табатыны белгілі. "Тән сұлулығы табиғаттан, жан
сұлулығы өзіңнен – демекші, сол сұлулықты қалай қалыптастыруға болады?
Ұлттық қозғалмалы ойындарымыз баланың ақыл-ойын дамытуға көмектеседі.
Ойын әрекеті зейінділікті ұлтымыздың қадір-қасиетін ұғынуды, түсінікті
бағдарды анықтауды, қиялдауды, есте сақтағыштықты, тапқырлықты, ой
сергектігін дамытуға көмектеседі.
Ойнау барысында жүйелі, байыпты түрде балаларды ереженің қоғамдық
маңызын жете түсінуіне жеткізетін бұл қасиеттер жеке адамның адалдық,
әділеттілік,, достық, батылдық, өзін-өзі билеу, табандылық, жігерлілік
сияқты ең жақсы жақтарын қалыптастырудың тиімді құралына айналады. Бұлардың
бәрі қимыл-қозғалыс ойындарын ережесімен бірге балаларды адамгершілікке
тәрбиелеудің пәрменді құралдарының бірі ретінде белгілеу үшін негіз ретінде
қызмет етеді.
Қимыл-қозғалыс ойындары қозғалғыш-тірек аппаратты дамыту және
жетілдіру жолымен ағзаны күшейтуге көмектеседі. Ертедегі қазақ жерінде
көрші екі ауылдың арасында жылына 10-15-ке дейін ат ойындарының барлық
түрлері өткізіліп тұрған. Олар: аударыспақ, бәйге, күміс алу, қыз қуу,
жорға жарыс, ат омыраулаттыру, жамбы ату, тұмақ ұру, аламан бәйге, көкпар,
түйе жарыс, сайыс т.б. Бұл ат спорт ойындарының қайсысы болмасын
жігіттердің күштілігін, ептілігін, қайраттылығын, ат үстіндегі шеберлігін
ғана дамытып қоймайды, сонымен бірге батылдыққа, тез шешім қабылдауға,
дәлдікке, тәуекелшілдікке (дене сапаларымен бірге ішкі жан дүниесін),
адамгершілікке тәрбиелейді.
Балаға бірінші рет кездескен ойының барлығы жаңалық, бәрі де тамаша
ғажап дүние. Сол күлкілі кейіпкерлердің өмір сүру, өмірге икемделу
жолындағы қақтығыстарын және өзге жан иелерімен қарым-қатынастарын, олардың
айла-тәсілдері таң қалдырады. Кішкентай, әлсіз тірлік иелерінің өмірге
икемділігін, жеңгіштігін ойнап көрсету балаларға арналған халық ойындарының
ең қызық тұсы деп айта аламыз. Бұл ойындар балалардың назар аудару және
бұлшық еттің ширығу дәрежесін реттеуді үйретеді. Ойынның қалыптасқан
ситуациясына байланысты ол қимылды тынығумен кезектестіре алады. Бұл
бақылағыштыққа, тапқырлыққа тәрбиелеуге, қоршаған ортадағы жағдайдың
өзгеруіне қарап бағдар белгілеу, қалыптасқан жағдайдан тез шешім қабылдап,
жол тауып шығу, оны жүзеге асыру, батылдық, ептілік, мақсатқа жетудің
өзіндік әдісін таңдау қабілетін қалыптастыруға көмектеседі.
Әрбір қимыл-қозғалыс ойынында балалардың ойын әрекеттері мен
қимылдарын өзгертуге берілетін сигналдар болады. Бытыраңқы жеңіл жүріс,
бұрын белгіленген орындарға бірінің артынан бірі тізбекті сапқа тез қосылу
үшін мақсатты тура бағытта жүгірумен өзгереді. Мұндай ширақ қимыл әрекеті
еліктіру тежеу процестерін жетілдіре және теңестіре отырып баланың жүйке
жүйесін шынықтырады.
Еліміз егемендік алып ұлттық спортымызға оң бетбұрыс жасап жатқан
қазіргі кезеңде әр іс-әрекетімізді орта азиялық тіпті дүниежүзілік деңгейге
лайық жасауымыз керек. Ұлтымыздың қанына тән, салт-дәстүрімен бірге
сақталып келген мың жылдық тарихы бар қимыл-қозғалыс және ақыл-ой
ойындарының ерекшелігің маңыздылығы, тәрбиелілігін болашақ ұрпаққа жеткізу
әрбір азаматтың борышы десек те болады. Тұрмыс салтта тарихи әлеуметтік
жағдайға байланысты қазақ халқының дене тәрбиесіне лайықталған дәстүрлер
көп. Олар: атқа отырғызу, күрес, атжарыс, жаяу жарыс, көкпар, аударыспақ,
жамбыату сияқты денешынықтыру дәстүрлері мен қатар халық өз ұрпағын
батырлық және ғашықтық жырлар арқылы ерлікке баулиды. Адалдыққа
тәрбиелейді. Қазақ халқы бала туған сәтінен бастап, оның денсаулығының
жақсы болуына аса мән берген. Жас баланың күнде тұзды сумен жуындыру,
маймен сылау, қол аяғын керу сияқты әдістерге аса мән берген. Жас анаға
енесі, абысыны, өзі қатарлар көрші – құрбылары үнемі осы әдістерді
көрсетіп, көмектесіп отырған. Осындай бала, күту әдістері дамып,
қалыптасып, бүгінгі күнге дейін пайдалануда. Баланы халық медицинасымен
емдеген. Іш ауырса ашыған айран немесе сынап ішкізген, су мен ұшықтаған,
қарағатпен оның жапырағын қайнатып берген. Мешел баланы құйрық майымен
сылаған. Қанды тию үшін күл, топарақ сепкен. Іштегі қанды тию үшін
қалақайдың суын қайнатып ішкізген. Баланы жазды күні жалаңаяқ жүргізуде
денесін шынықтырады. Және де нерв жүйесіне пайдалы. Ділбас, ангина сияқту
ауруларды түйдек тұзбен басып емдейді. Тіс ауруына меңдуана шөбімен ем
жасаған. Баланың денесін шынықтырудағы әдіс – тәсілдер төс қағыстыру, иық
қағыстыру, маңдай сүзістіре, білек саусақ күшін сынау, арқан тартыс т.б.
ұлттық ойындар. Денені шынықтыруда намаз элементтерінің маңызы бар. Намаз
оқу алдында мойнын шаю т.б. намазға отыру жаттығулар жасау. Сонымен қатар
мұсылман халқы тазалыққа аса мән берген. Қолын ас ішердің алдында жуған.
Бастарына орамал тартып жүрген. Аяқтарына аяқкиім киіп жүрген. Ер балаларды
сүндетке отырғызу тазалықтың бір белгісі болып есептеледі. Баланы бесікке
салу, оны күту, ұйықтату, баланың таза болуына үлкен ісер етеді. Сонымен
бірге баланы атқа отырғызып оны атқа шаптыруға үйретеді. Қазақша күрестің
өз ерекшелігі бар. Бала күрес, балуан күрес, т.б. бұл баланың денсаулығын
шынықтырады. Қазақ халқы ұрпағының ойлы сергек етіп шынықтырған. Осылардың
ішінде қазақтың ұлттық ойындарының рөлі зор.
Қазақ халқының әдет-ғұрыптарының негізінде дамыған алуан түрде
ойналатын қазақтың ұлттық ойындары көшпелі халқымыздың дала табиғатына сай
дами берді.
Әр түрлі өнерді белгілі бір жүйеленген ортада көре алмағандықтан
"театры жоқ елдің театр орнына көретін сауығы еңбек мерекелері мен қыз
ұзату, бала сүндеттеу сияқты ойын тойларының өзекті арқауы ән мен күй,
"драмалық" элементіне жататын халық ойындары болғаны да даусыз. Осылайша
ертеден берлі ұзақ сонарлы көштің соңында мал бағып келген қазақ халқында
әдет-ғұрпы мен өзіндік тарихи ойын сауығы болған.
Қазақ халқының тіршілігінде төрт-түлік (қой, сиыр, жылқы, түйе) шешуші
орын алды. Бүкіл өмірі мал өсірумен өткен қазақ халқының тарихи даму
ерекшеліктері, той думан, қуанышы да, реніші де осы малмен байланысты
болды. Төрт-түліктен алынатын өнім қазақ халқының кисе киімі, жесе тамағы,
мінсе көлігі, тіпті өмір сүруге қажетті заттың барлығы сонда болғандықтан,
"Мал ашуы - жан ашуы", "Ел көркі - мал, өзен көркі - тал" деген халық
мақалдарынан да байқауға болады. Осындай экономикалық құрылыстың негізінде
төрт түліктің қасиеті тек қазақ әдебиетінде ғана жырланып қоймай, мәдениет
пен өнердің, соның ішінде ұлт ойындарының дамуының да негізі болды. Келе-
келе негізгі бас кейіпкерлері осы төрт түлік болған, "ақ байпақ", "көк
сиыр", "түйе-тышқан", "соқыр теке" т.б. сол сияқты ұлт ойындары өмірге
келген.
Ойын кезінде "өздерінің шарықтап бара жатқан сезімін тежеуге және өз
әрекеттерін санаға бағындыра білуге" үйрету керек. Ойын жағдайында бағдар
белгілей білуге ойын тапсырмаларын орындауда жолға әдейі кедергілер жасалуы
көмеқтеседі. Бұл балалардың жеткілікті дәрежеде жетіліп үлгерген аралықты
көзбен мөлшерлеп бағдарлауға сүйеніп және қимылды орындау уақытын ескеріп,
әрекет етудің ең жақсы әдісін өз бетінше таңдап алу қабілетін
қалыптастырады. Бытыраңқы тез қимылдап келе жатқан балалардың арасында
бағдар ұстай білуі өте маңызды. Ойын кезеңінің үздіксіз өзгеруіне орай қас-
қағым сәттік сезімнің қажеттілігіне байланысты анағұрлым күрделі болады.
Алайда, ойындарды қайталау сетінде есте сақтағыштығы жақсы жетілген
ойьшшылар бұл дағдыны ойдағыдай меңгереді.
"Халық өз тілінен, дінінен, өнерінен айрылған кезде қарекетінен де
айрылады" - деп, неміс философы Имануил Кант айтқан екен. Олай болса
болашақ ұрпақтың әлжуаз, денсаулығы төмен, білімсіз, ұлттық рухсыз, зиянды
құбылыстарға бет бұруына жол бермеуіміз керек. Жоғарыдағы аталған
мәселелерді шеше отырып "Ұлттық спорт ойындарын" жастар арасында насихаттау
мақсатында мына мәселелерді жүзеге асыруымыз қажет деп ойлаймын:
"Қазақстан-2030" стратегиясының басты бағыты "салауатты өмір салтын"
насихаттауды пәрменді жүргізу;
- Дене тәрбиесі мен спортты дамытудың 2001-2005 жылдарға арналған
мемлекеттік бағдарламаның әлі де шешімін таппай тұрған тұстарын жүзеге
асыру;
- 2003-2005 жылдарға құрылған ауыл жылы бағдарламасын іс-жүзінде
жүзеге асыру.
- Ұлтымыздың спорттық ойындарын халқымызға, болашақ ұрпаққа кеңінен
тарату;
- Ұлтымызға жат қылықтардан жастарды аулақ қылу;
- Жастардың ана тіліне деген сүйіспеншілігін ояту (Дүбәрә тілді жою);
- Жастардың бойында рухани, интеллектуалдық деңгейлерін жетілдіріп
қалыптастыратын шаралардың ауқымын кеңейту;
- Жастарға ұлттық рухын көтеретін, сүйіспеншілігін оятатын іс-
шаралардың ауқымын жиілету.
Ұлтымыздың әрбір азаматы болашақ ұрпақты салт-дәстүрден, ұлтымыздың
спорттық ойындарынан хабардар етіп, салауатты-сауатты өмір насихаттап,
бейбіт мемлекеттің ұлы мен қызын өсіріп, өнеге беруі парызы деп санаймын.

1.2 Қазақ салт-дәстүрлері арқылы балаларды тәрбиелеудің педагогикалық
шарттары

Бүгінгі күні қазақ халқының ұлттық мәдениетін қайта өркендету
жағдайында жас ұрпақты ұлттық дәстүрмен тәрбиелеудің заңды объективті
қажеттілігі туды.
Қазақта балаңды өз тәрбиеңмен тәрбиелеме, ұлтыңның тәрбиесімен
тәрбиеле деген дана сөз бар. Сондықтан жеткіншек ұрпақтың өз халқының
рухани қазынасымен оның ұлттық тәрбиесімен әдет – ғұрып, салт – дәстүрімен
тереңірек танысу қажеттігі бірінші орынға қойылып отыр. Өйткені өз
халқының, әрі бүкіл адамзаттың өткенін біле адамның жеке тұлғалық болмысын
қалыптастырып, оны рухани – мәдени кемелдендіретін маңызды көрсеткіш болып
табылады. Баланың бойына рухани азық бала алатын бірден – бір фактор
халықтың салт – дәстүрі. Ал салт – дәстүрдің тәрбиелік мәнін, оның
балабақшадағы оқу – тәрбие процесінде пайдаланудағы маңызын ашып көрсету
қазіргі заман талабынан туындап отырған мәселе.
Кейінгі кезде этнопедагогика ғылымында жеке адамның дамуындағы
гуманизациялық және мағыналық құрылымның қалыптасуына байланысты ұлттық
сана сезім, ұлттық дүниетаным т.б. талаптар қою көзделіп отыр.
Еліміздің болашағы болар, тәуелсіз мемлекеттің ұлттық болмысын сақтай
алатын ұрпақты тәрбиелеу бүгінгі күннің негізгі мақсаты. Ал ол үшін болашақ
ұрпақтың тұлғалық болмысын қалыптастырып, оның рухани – мәдениетін дамыту
өте маңызды екенін Қазақстан Республикасының президенті Н.Ә.Назарбаев
Республикадағы білім және ғылым қызметкерлерінің ІІ съезіндегі сөйлеген
сөзінде дәлелдеп берді. Онда Білім беру ісін реформалаудың стратегиялық
міндеттерінің бірі – шығармашылық тұрғыдан ойлай білетін жеке тұлғаны
мәдениетті, рухани биік деңгейде тәрбиелеу болып отырғанына баса назар
аударып, білім берумен қатар адалдық, адамдық, ізгілік, отан сүйе білу
сияқты асқақ сезімдерге тәрбиелеу қажеттілігі өзекті мәселе деді.
Бұл мәселеге халық тағылымы салт – дәстүрдің қосар үлесі өте көп.
Елбасының Қазақстан - 2030 қазақстан халқына Жолдауының Қазақстан
мұраты деп аталатын бөлімінде бабаларымыздың игі дәстүрін отанымыздың
территориясының бүтіндігін сақтау, мемлекетімізге қауіп төндіретін кез –
келген сыртқы және ішкі күштерге қарсы тұрудың өзі жастарды ұлттық рұхта
тәрбиелеу мүмкіндігін жүктейді.
Қоғамдық өзгерістер ұлттық психологияны, әдет – ғұрып салт – дәстүрді
оқу – тәрбие үрдісінде пайдаланудың объективті қажеттілігін туғызып отыр.
Сонымен қатар елбасы Н.Ә.Назарбаев жоғарыдағы атап өткен Қазақстан -
2030 Жолдауында Ұрпақ тәрбиесінде дана болады, оның саулығына бітіміне
және дүниеге көзқарасына қамқорлық жасайды. Ол бабаларының игі дәстүрлерін
сақтай отырып, қазіргі заманда нарықтық экономика жағдайында жұмыс істеуге
даяр болады. Ол күллі әлемге әрі сыйлы, өз елінің патриоды болады деп атап
көрсеткен.
Бұл міндеттер Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында білім
беру жүйесінің азаматтықпен, елжандылық, мемлекеттік рәміздерді
сүйіспеншілікпен құрметтеуге, халықтың салт – дәстүрін қастерлеуге, әлемді
және отандақ мәдениеттің жетістіктеріне баулу, қазақ халқымен республиканың
басқа ұлттарының әдет – ғұрыптарымен салт – дәстүрін зерделеуге деп
айрықша атап көрсетеді.
Осы орайда болашақ ел иесі, бүгінгі жеткіншек ұрпақты салт – дәстүр
арқылы тәрбиелеп, олардың тұлғалық қалыптарын ұлттық ерекшеліктерімен
қамтамасыз ету ерекше мәселеге ойланып отыр.
Жалпы салт – дәстүрдің тәрбиелік мәні мен маңызын ұрпақ тәрбиесіне
қолдануды сонау тарихымызбен әдебиетіміз, мәдениетімізге өзіндік өшпес із
қалдырған ғұламаларда айтып кеткен. Мәселен Бұхар Жырау Жақсы болсын тегі,
атаның ұлы болғанша, адамның ұлы бол деген нақыл сөздер айтады. Сонымен
қатар атақты жырау Тәлім ал, тәлімді алсаң тәлімгерің ұлтының салт –
дәстүрімен, ұлтының қарапайымдылығымен, мейірімділігімен тәлім берсін –
деп атап көсетеді.
Халықтың салт – сана, әдет – ғұрпы қай заманда болмасын ерекше тәрбие
құралы болып келді.
Жастарды отанға, елге, жерге, әдет – ғұрыпқа сүйіспеншілігін
арттырудың ерекше маңыздылығын ұлы, ойшыл ақын Абай Құнанбаевтың өзі қазақ
жастарын ерік – күші мықты, өз халқының салт – дәстүрін игерген, ғылымды
игерген, ғылымды үйреніп, білім алуға, адамгершілік, мейірімділік сияқты
қасиеттерді игеруге арнап көптеген еңбектер жазды. Мәселен, Абай Жиырма
бірінші қара сөзінде мақтанның екі түрлісі болады, біреуі адамның өзін
дұрыс ұстағысы келгендігінен, екіншісі мақтаншақ ойдан туады дейді .
Үлкендік, - деп жазды Абай, - адам ішінен өзін - өзі бағалы есеп қылмақ,
яғни надан атанбастығын, әдепсіз, арсыз, байлаусыз, пайдасыз, сураншақ,
өсекші, өтірікші, алдамшы, кеселді – осындай жарамсыз қылықтардан сақтанып,
сол мінездерді бойына қорлық біліп, өзін ондайлардан зор есептемек.
Абайдың міндеті – осы жоғарыда аталған ортақ байлықты тиімді
пайдалану, өзара тиімді бөлісу және бірлікте салт – сананы ұстана отырып
өмір сүру, - деп Абай салт – дәстүрді үйреніп, оны өмір сүру барысында
қолданыста, ұстап, жақсы жақтарын өзгелермен бөлісу жас ұрпақтың борышы
екенін атап көрсетеді.
Халықтық салт – дәстүрдің ішінде бүкіл халықтың мінез – құлқы,
тәкаппарлығы, қарапайымдылығы, мәдениеті, тілі мен діні, наным сенімі өмір
сүру жолы, психологиясы топтасып жатқандықтан қазіргі қоғамның күрделі
өзгерісі кезеңінде жас ұрпақты әлемдік деңгейде оқытып, біліммен қамтамасыз
ете отырып, тәрбиесін ұлттық етуде ерекше тәрбие құралы болып саналмақ.
Ұлттық тәрбие тек ұлттың салт – дәстүрі арқылы ғана берілмек.
Бұл орайда еліміздің көптеген педагог ғалымдары құнды еңбектер жазып,
оны іс – жүзіне асыруды мақсат етіп келеді.
Қазақ халқының салт – дәстүрі арқылы ұлтжанды, жан – жақты толысқан
яғни рухани – мәдени толысқан ұрпақ тәрбиелеу жайлы жиырмасыншы жылдары ең
алғаш сөз қозғаған М. Жұмабаев болды.Мағжан сол кездің өзінде – ақ әр
тәрбиешінің қолданатын жолы – ұлт тәрбиесі. Әрбір ұлттың баласы өз ұлтының
арасынада, өз ұлты үшін қызмет қылатын болғвндықтан тәрбиеші баланы сол ұлт
тәрбиешісімен тәрбие қылуға міндетті - деп көрегендік тұжырым жасаған.
(1.51).
Еңбегінің Ғұрып сөзі атты бөлімінде той бастар, жар – жар, беташар,
сыңсу, неке қияр, жоқтау, жарапазан бата сияқты дәстүрлердің тәлімдік
мазмұнына тоқталып, олардың тәлімдік мүмкіндіктерін ашады. А. Байтұрсынов
қазақ халқының күнделікті тұрмыс тіршілігінде кездесетін салт – дәстүрдің
педагогикалық мәніне жан – жақты тоқталады. Мысалы: қыз ұзатар кезінде
айтылатын жар – жар жұбату өлеңінің мән мағынасын ашып көрсетеді. Жар – жар
өлеңі қыз үйден аттанып бара жатқанда қыздар мен жігіттердің кезектесіп
айтатын жұбату әні. Жалпы жұбатушы жігіттер болып табылады дейді. Ғалым
сонымен бірге неке қияр сөз деп неке қияр кезде екі арада жүретін екі
куәнің, күйеумен қыздың ырзалығын сұраған уақытта айтатын сөздерін айтамыз.
Бұл әнмен айтылмайды. Бірақ өлеңше ұйқасқан дәйім бір қалыпта айтылады.
Оның тәрбиелік мәніне ерекше тоқтала келіп, өткенді білмей алға жылжу
өрескелдік. Ата – бабадан жалғасып келе жатқан асыл қазына, рухани байлық
негізгі осы салт – дәстүрлер деген қорытынды айтады.
Ал қазақтың көрнекті ағартушысы педагог ғалым Ы. Алтынсарин өзінің
Орынбор ведомствасындағы қыз ұзату және той жасау дәстүрлерінің очеркі
деген еңбегінде қазақтың өзара қарым – қатынасы осы әдет – ғұрып, салт –
дәстүр арқылы реттеліп, жастары содан тәлім алып келе жатқанын айтады.
Қазақта өзге елге ұқсамайтын ерекше бір қарым – қатынас құда –
жекжаттардың силастығы. Сол себептен құда болуды ерекше көңіл бөліп таңдап
баққан.Тіпті бала тумай жатып жақсы силасқан, абыройлы адаммен тегіне қарап
әйелдер екіқабат болғаннан көңіл қосып құдаласқан дей келе құда болу
дәстүрінің мәнімен мағынасын талдап көрсетеді. Ы.Алтынсариннің қазақ
халқының салт – дәстүрлерін зерттеудегі мақсаты – дәстүрдің озығымен
тозығын ғылыми түрде талдап, өзіндік көзқарасын білдіре отырып, мәнін ашып,
озық дәстүрді тәрбиенің негізгі құралы ету болып табылады. Ал Халел
Досмұхамбетұлы этнопедагогикалық ойларын дәлелді баяндаған ғұламалардың
бірі. Ол ұлттық психологияняның құрылымдарының бірі болып саналатын салт –
дәстүрді өз еңбегінде мұқияттылықпен талдап, тәрбие мәселесінде қазақ
халқының жинаған мол тәрбиелік үлгісін айта келіп сананы салт туғызады
деп тұжырымдады.
Қазақ халқының салт – дәстүрлерінің тәрбиелік мәнінің зор екенін
көптеген еңбектеріне арқау етіп, көп ғылыми зерттеулер жазған педагог
ғалымдарының бірі Т. Тәжібаев болды.
Ғалым қазақ баласын атқа отырғызудың өзіне үлкен мән бергенін, бес
жасқа келген баланың атқа мінер тойын қалай сән – салтанатпен
өткізетініне, оның тәрбиелік мәніне көңіл бөлген. Қазақ балаларының ат
құлағында ойнауы, жылқы малын танып баптап мінуі, ер қанаты ат деп жүйрік
тұлпарды ел қорғаушы батырлармен тең санауы көшпелі өмірдің қажеттілігінен
туған, сан ғасырға созылған жаугершілік заман талабынан туындаған халықтың
тәрбиелік жағдаяты мол салт – дәстүр деп атап көрсетеді.
Ал С. Қалиев, М. Оразаев, М. Смайлова сынды ғалымдар қазақ халқының
салт – дәстүрі деген кітап жазып, қазақ этнопедагогикасының салт –
дәстүрлерге байланысты саласын айқындайды.
Сонымен қатар Ә.Табылдиев Қазақ халқының педагогикасы және тәрбие
атты еңбегінде қазақ халқының салт – дәстүрлерінің тәрбиелік мәнін ашып
көрсете білген ғалым болды.
Қазақ халқының салт – дәстүрлерін пайдалана отырып ұрпақ тәрбиелеу
мәселесіне тарихшы – ғалым
Қойшығара Салғараұлы да өз пікірін қосқан адам. Ол ертеңі бар ел
боламыз десек деген еңбегінде Балаларымызды ұлттық тәрбиемен тәрбиелейміз
десек, олардың әрқайсысының ұлттық дүние танымы мен қалыптастыруымыз қажет.
Ал ұлттық дүние таным дұрыс таным, түсінік арқылы өріс жайып, ұлттық салт –
дәстүр арқылы өз болмысын танытады дейді.
Осыдан шығатын қысқаша қортынды – ұлттық сана сезімді ояту үшін
халықтың салт – дәстүрлерді, халықтық мәдениетті ұрпаққа дұрыс түсіндіре
алу, жеткізу үйрету керек. Жеткіншектердің дүниетанымын халықтың ерекше
қасиеттері арқылы кеңейтіп тәрбиелеу, оны әрі қарай дәстүрге айналдыру бала
бойында ізгілікті қалыптастырады деп тұжырым жасайды.
Ал Ш. Б. Құлманова Баланың жеке тұлғалық қасиеттерін қалыптастыруда
салт – дәстүрмен, әдет – міндетін атқарады деп атап көрсетеді.
Ғұлама жазушы М. Әуезовтың Асыл елдің алып ұлы атты шығармасына ой
жүгіртсек тәрбие ұрпақты дүниеге келтіруден басталады, сол тәрбиенің
дәстүрлік, ұлттық, салт – саналық бастауларымен бағдарламаларын жан жақты
пайдаланып, даналықпен дамыта білу керек деген тұжырымға келеміз.
Салт – дәстүр арқылы жеке тұлғаны мәдени – рухани қалыптастыру
мәселесінің аясында Е. Балтабай Қазақ этнопедагогикасының тәрбиелік
мүмкіндіктер деген еңбек жазып, онда үлгі арқылы қазақ халқының салт –
дәстүрлерін зерттей отырып, мазмұндық қырын, тәрбиелік мәнін анықтап, оның
жеке тұлғаның бойына қандай қасиеттер қалыптастыра алатын мүмкіндігін ашып
көрсетеді.
Ал педагог ғалымдар С. Ұзақбаева мен Б. Мұқанова өздерінің Қазақ
этнопедагогикасы: тәлімдік тағылымдар деген еңбектерінде қазақтың салтының
бір ерекше жағы тұрмыстық қарым – қатынас дей келіп, ата мен келін, ене
мен келін, қызбен ана, әкемен бала, жеңгемен қайынсіңілі, жеңге мен қайын,
жезде мен балдыз, нағашы мен жиенннің қарым – қатынастық ерекшеліктерінің
тәрбиелік мәнін талдап көрсетеді. Ұлттық психологияның негізін салушы
ғалымдардың бірі К. Оразбеков өз еңбегінде жеке тұлғаның мәдени – рухани
қалыптасуынындағы салт – дәстүрдің маңызын былай деп пайымдайды: Қазақ
салт – дәстүрге өте бай халық. Олардың жас ұрпақты жан – жақты азамат,
шынайы ұлттық тұлға етіп өсіруде тәлім–тәрбиелік, білім–танымдық әсері
зор.
Ғалымдарымыз ұлттық салт – дәстүрдің адамның дүние тану көзқарасын
қалыптастыратын, рухани – мәдени кемелдендіретін үлкен тәрбие мектебі
екенін насихаттап, ғылыми тұрғыдан жүйелеуге ден қоюда. Соңғы жылдардағы
зерттеулерде қазақ халқының салт – дәстүрлерін белгілі бір жүйеге келтіріп,
үлкен үш топқа бөліп қалыптастыруда.
1) Бала тәрбиесіне байланысты салт – дәстүрлер.
2) Тұрмыстық салт – дәстүрлер
3) Әлеуметтік салт – дәстүрлер.
Осының ішінде бала тәрбиесіне байланысты салт – дәстүрлер бойынша Қ.
Жарықбаев пен С. Қалиев сынды ғалымдардың Қазақ тәлім – тәрбиесі
факультативтік курс бағдарламасын жасады.
Сонымен қатар осы іспеттес бір қатар ғалымдар атап айтсақ Р.
Төлеубекова, О. Сатқанов, Б. Әлмұханбетов т.б. тәжірибе жұмыстар бойынша
әдістемелік нұсқаулар жасады.
Халықтың сан ғасырлар бойы өзі жасаған бастауларға сүйенген тәрбие
ғана өз күшіне ие бола алады. Бұл тәрбиенің артықшылығы: әрі адамның ең
алдымен өз халқының перзенті екендігін екіншіден өз халқының болашағы сол
жекелеген адамдарға байланысты екендігін сезінуде. Сондықтан да әр ұрпақ өз
уақытын, өз талаптарын негізге ала отырып, ата – баба тәрбиесін яғни салт –
дәстүрді игеріп отырғаны жөн.
Салт – дәстүрді балабақшадағы оқу – тәрбие процесінде пайдаланудың
негізгі мақсаты: жеткіншек ұрпақты адамгершілікке, инабатылыққа, халқын
құрметтеуге т.б. көптеген жеке тұлғаның бойынан көрінетін рухани – мәдени
қасиеттерге тәрбиелеу.
Осы орайда бір оқу – тәрбие процесі деген ұғымға анықтама бере
кеткенді жөн көрдік.
Оқыту – қазіргі заманның талаптарын ескере отырып, балалар тұлғасын,
білім іскерлік және дағдыларды меңгере отырып, мақсатты қалыптастырумен
дамыту процесі. Оқыту қоғамдық құбылыс түріндегі мақсаты бағдарланған
жүйелі ұйымдастырылған қоғамдық қатынастар тәрбиесі, қоғамдық сананың даму
нәтижесі, еңбек өндірісінің мәдениеті, қоршаған ортаны қорғаумен оны
белсенді қайта өзгерту, білімдерді аға ұрпақтың өскелең ұрпаққа үйретіп оны
олардың меңгеруі. Оқыту ұрпақ сабақтастығын, қоғамның толық құндылықты
қызмет атқаруын және тұлғаны соған сәйкес дамуына мүмкіндік жасайды. Оның
қоғамдағы объективті міндеттерінің мәні осындай
Оқыту процесіндегі негізгі мазмұнды игеру тетігі өзара әрекетестіктің
арнайы формасындағы мақсаты ұйымдастырылған балалармен ересектердің
бірлескен іс – әрекеті, олардың мазмұнды танымдық әңгімелері.
Түрлі деңгейлерді іске асыра отырып, оқыту процесі циклдік сипатқа ие
болады. Оқыту процесінің циклдері дамудың негізгі көрсеткіштер, басты
негізгі екі мақсатқа негізделіп топталған, педагогикалық еңбектердің ең
жақындық дидактикалық мақсаттары:
1) Білім беру – бұл мақсат балалардың танымдық іс – әрекеті тәсілін
меңгеріп, олар арқылы ғылым негіздерін игерулерін, белгілі білімдердің,
дағдылармен іскерлікті үйренулерін, өздерінің рухани, денелік және
еңбек қабілеттерін жетілдірулерін, еңбек және кәсіби дағдыларды игеруін
көздейді.
2) Тәрбиелеу – әрбір баланың ғылыми көзқарасын, адамгершілігін, белсенді
шығармашылығын және әлеуметті кемелденген жоғары адамгершіліктегі
үйлесімді дамыған тұлғасын дамытуды мақсат етеді.
Ал оқыту процесі – дегенге келетін болсақ, жалпы процесс дегеніміз –
белгілі бір іс – әрекеттің іске асып, қозғалысқа, дамуға түсу кезеңі. Яғни
оқу процесі ол балалармен тәрбиешілердің балабақшада өткізетін өзара
танымдық, әлеуметтік, ресми іс – әрекеттерінің жиынтығы. Осы орайда оқыту
процесінің заңдылықтары бар:
1) Баланың білімге ынтасына оқытушы әсерінің сәйкестігі. Бұл заңдылық
баланың қоршаған дүниені тануға деген ықыласын жүзеге асыруға жағдай
жасайды, тәрбиешінің балаға өмірге қажет болатын, оларды қызықтыратын
білімді берудегі белсенді ықыласын қажет етеді.
2) Балалардың жеке және ұжымдық іс – әрекетіне оқытушының әсерінің
сәйкес болу заңдылығы. Бұл заңдылық тәрбиешінің оқыту процесінде
баланың айналысатын іс – әрекеттерінің әрбір түрінің оның қандай
қасиетін талап етіп, сонымен бірге оны дамытып отыратынын түсінуіне
мүмкіндік жасайды.
3) Баланың танымдық ақыл ой және де басқа мүмкіндіктеріне оқытушы
әсерінің сәйкестігі. Бұл заңдылық тәрбиешілерден балалардың ерекшелігі
контингенттерін, олардың жеке және әлеуметтік психологиялық
ерекшеліктерін, танымдық мүмкіндіктерін, сабақтың және сабақтан тыс
уақыттағы қызығушылықтары мен мінез құлықтарын ескеруді және оқу
тәрбие әсерінің балалардың жеке және топтық ерекшеліктеріне
сәйкестендірілуді қадағалауды талап етеді.
Міне, атап көрсеткеніміздей оқыту процесінің анықтамасы. Ендігі
қарастыратынымыз тәрбие процесінің анықтамасы.
Тәрбие процесі – адамның қоғамдық мәнінің әлеуметтік маңызды сапаларын
қалыптастыруға, оның қоғамға, адамдарға, өзді – өзінің деген қатынастарының
жасауға және және олардың шеңберін кеңейтуге бағытталады. Адамның қоғамдық
мәнінің, өмірдің түрлі жақтарына қатынастарының жүйесі неғұрлым аумақты кең
болған сайын оның рухани – мәдени дүниесі соғұрлым жазиралы бай болады.
Тәрбиенің мәні – адамның қоғамдық мазмұнын әлеуметтендіретін, оның ұжымымен
қоғаммен практикалық қатынастарының жүйесін құру. Өзінің табиғаты жағынан
тәрбие педагогикалық міндеттердің төмендегідей бірқатар мәселелерін шешуді
қамтиды.
1) Педагогикалық жағдайлардың, тәрбиелік әсерлердің нәтижесін талдау,
жоспарлау жұмысын реттеу.
2) Тәрбие процесінің жобасын құру, жүзеге асыру.
3) Тәрбиелік ықпалдарды реттеу және оларға түзетулер енгізу.
4) Қорытынды есепке алу және бақылау.
Жоғарыда атап көрсеткеніміздей оқу – тәрбие процесі екі түрлі үлкен
жүйе болып отыр. Сол үлкен жүйелі процестің білім беруде, ұрпақ
тәрбиелеудегі маңызын қолдана отырып, оған салт – дәстүрді кіріктіріп яғни
оқу – тәрбие процесінде салт – дәстүрді пайдаланып білім беру ісін әрі
қарай жалғастыру.
Жаңа қоғамның өзекті мәселесіне айналық, қажеттілік тудырып отырған
жас жеткіншектерді ұлттық рухта тәрбиелеп, ұлттық жүйеде біліммен
кемелдендіруде біз атап көрсетіп отырған мәселе өте тиімділік әкеледі.

2 БАЛА ТӘРБИЕСІНДЕГІ САЛТ-ДӘСТҮРЛЕРДІҢ ОРНЫ

2.1 Қазақ салт-дәстүрлері бойынша тәрбиелік іс-шаралар ұйымдастыру
барысында балаларға тәрбие берудің бағдарламасы мен әдістемесі

Халықтың төл құндылығы болып есептелетін салт – дәстүрді ұрпақ
тәрбиесіне қолдану үшін оны балабақшада оқу – тәрбие процесінде пайдалану
өте маңызды.
Жалпы оқу – тәрбие процесі ұлттық негізде болу туралы сонау
жиырмасыншы ғасырдан бастап қазақ зиялылары тілге тиек етіп келеді.
Мәселен: Мағжан Жұмабаев, А.Байтұрсынов, Ш.Уалихановтар салт – дәстүрді
оқу тәрбие процесінде пайдалана отырып білім беру тәрбие жолында халықты
үлкен биіктерге көтеретіндігін атап көрсетті. Ал казіргі үлкен өзгерістерге
ұшыраған жаңа қоғам жағдайында адамзаттың жаландану процесіне бой беріп
ұлттық болмыс пен рухани азғындау қауіпінде тұрғанында жас жеткіншектерді
ұлттық рухта, өз тілін, дінін, салт – дәстүрін толық үйретіп, рухани бай,
берік сенімді ұлтжанды етіп тәрбиелеу өзекті мәселе.
Балабақшада оқу – тәрбие процесінде салт – дәстүрді пайдаланудың
маңызы:
Ол халықтың тәрбие саласындағы тәжірибесімен амал жолдарымен,
педагогикалық мүмкіндіктерімен етене таныстырады. Сонымен бірге жеке
тұлғаның мәдени – рухани қалыптасуында мынадай функцияларды атқатары.
1) Тәрбиелік. Жеке тұлғаның дамуына, рухани – мәдени кемелденуіне
көмектеседі. Отанға, жерге, халық мәдениетімен тарихына, салт – дәстүріне
деген сүйіспеншілік сезімін, аялы көзқарасын қалыптастырады. Салт –
дәстүрдің әлеуметтік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.