ТАБИҒИ РЕКРЕАЦИЯЛЫҚ РЕСУРСТАР

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР
КІРІСПЕ 2
1 ТАБИҒИ РЕКРЕАЦИЯЛЫҚ РЕСУРСТАР 4
1.1 Табиғи-рекреациялық ресурстар туралы түсінік 4
2 ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ РЕКРЕАЦИЯЛЫҚ РЕСУРСТАР 11
2.1 Әлеуметтік-экономикалық рекреациялық ресурстар туралы түсінік 11
2.2 Бурабай курорттық ауданының әлеуметтік-экономикалық рекреациялық
ресурстарына сипаттама 12
3 БУРАБАЙ АУДАНЫНЫҢ ТУРИСТТІК ИНФРАҚҰРЫЛЫМЫ 18
ҚОРЫТЫНДЫ 26
Қолданылған әдебиеттер 28

КІРІСПЕ

Рекреациялық іс-әрекеттің дамуында, басқа сөзбен айтқанда адамның
денсаулығын қалпына келтіру іс-әрекетін, оның рухани денсаулығын қалпына
келтіруде табиғат үлкен маңызды роль атқарады. Ал барлық туристердің
алдында ол демалушылардың демалу ауданын таңдаудың өзі біршама мәселе
тудырады.
Бірақ демалуға немесе саяхатқа бара жатқан адамдарды тек қана табиғат
қызықтырмайды, табиғатпен қатар оларды мысалға тарихи, археологиялық,
архитектуралық ескерткіштер, театрлар, музейлер, көркем галереялар,
театрлар, жергілікті адамдардың киімі, дәстүрлері, салттары, фольклор,
шаруашылықты жүргізу ерекшелігі, қызмет көрсету және көңіл көтеру саласының
бар болуы қызықтырады.
Рекреациялық ресурстар туризм мен рекреацияның территориялық
ұйымдастырылуына, рекреациялық және туристік орталықтар мен аудандардың
құрылуына, олардың мамандануы мен экономикалық тиімділігіне әсерін
тигізеді. Бірақ, рекреациялық іс-әрекетке қолайлы табиғи және әлеуметтік-
экономикалық жағдайлары бар территориялар, өздері рекреациялық ресурстар
бола алмайтындығын ескеру қажет. Осы жағдайлардың рекреациялық ресурстарға
көшуінің анықтау сәтті болып оларды технологиялық деңгейге жеткізу және
зерттеуге арналған қоғамдық еңбектің шығынын межелеу болып табылады, яғни
рекреациялық қызмет көрсету өндірісіне тікелей қолдануға мүмкіншілігі
ескерілуі тиіс.
Басқа сөзбен айтқанда, рекреациялық ресурстар қолданылуы үшін, оларды
бағалау ғана емес, сонымен қатар оларды қолдануға мүмкіндік жасау қажет. Ал
ол үшін рекреациялық инфрақұрылымды жасау керек. Ол негізінен келесі
функционалдық база қызметін атқару керек, орналастыру, тамақтану, көлік-
комуникациялық және қосалқы.
Курстық жұмыстың І, ІІ тараулары туристік-рекреациялық ресурстардың
екі түріне табиғи және әлеуметтік-экономикалық ресурстарға, оның ішінде:
Бурабай өңірінің ресурстарын сипаттауға арналады. Ал жұмыстың ІІІ-ші
тарауында осы ресурстарды қолдану үшін Бурабай өңірінің инфрақұрылымы
туралы айтылады.
Курстық жұмыстың мақсаты болып Бурабай курорттық ауданының табиғаты,
ескерткіштері және табиғи орындарымен танысу, осы өңірдің туристтік
ағымдарды қабылдау үшін туристік инфрақұрылымымен танысу табылады.

1 ТАБИҒИ РЕКРЕАЦИЯЛЫҚ РЕСУРСТАР

1.1 Табиғи-рекреациялық ресурстар туралы түсінік

Туризм дамуының негізгі алғышарттары болып: табиғи, әлеуметтік-
экономикалық ресурстар және туристік инфрақұрылым табылады. Олар туризмнің
дамуына, туристік объектілер мен туристік аудандардың құрылуына әсерін
тигізеді. Біз осы тарауда туризм дамуының маңызды алғышарттарына, табиғи
жағдайына көңіл бөлгіміз келіп отыр. Табиғи жағдай туралы айтудың алдында,
туристік-рекреациялық ресурстар не? Деген сұрағына жауап берейік. Туристік-
рекреациялық ресурстар дегеніміз - туристік экскурсиялық қызметке (және
емдеу, спорттық-сауықтыру, танымдық туризмге жарайтын, табиғаттың және
адамдардың күшімен салынған объектілер мен қоршаған орта құбылыстарының
жиынтығы. Барлық туристік-рекреациялық ресурстардың жиынтығын үлкен екі
топқа бөлуге болады: табиғи және әлеуметтік-экономикалық ресурстар (мәдени,
тарихи). Ал енді тікелей осы тараудың мазмұнына, табиғи-рекреациялық
ресурстарға көшуге болады. Табиғи-рекреациялық ресурстар бұл -рекреациялық
іс-әрекеттер үшін комфорттық қасиеттерге толы, белгілі-бір уақыттарда
демалыс және сауықтыру жұмыстарын ұйымдастыруға болатын табиғи және табиғи-
техникалық географиялық жүйелер, денелер мен табиғаттың құбылыстары. Табиғи-
рекреациялық ресурстар демалушылардың демалу және саяхаттау ауданын
таңдауда үлкен роль атқарады. Туристер ландшафт, климат, жануарлар және
өсімдіктер әлемінің байлығы мен әртүрлілігін, спортпен, аңшылықпен, балық
аулаумен шұғылдануы табиғи қажеттіліктерін ескеріп отырады. Территорияда
қандай табиғи ресурстар болуымен рекреациялық іс-әрекеттің түрлері мен
формаларын ұйымдастырылуы тәуелді болады.
Елдің немесе ауданның географиялық жағдайы, басқаша айтқанда теңізге,
таулы және орманды массивтерге, демалушылардың негізгі ағымдарына және
маңызды көлік жолдарына жақындығы, ірі туристік комплекстер мен жеке
туристік обьектінің құрылуында маңызды орын алады.
Рельефтің әртүрлілігі де ландшафттың маңызды құндылығы болып табылады.
Ортаның таулы климаттық және ландшафттық факторлар психофизикалық
регенерацияда маңызды терапевтикалық фактор болады. Сонымен қатар олар,
активті және пассивті демалыс үшін өте қолайлы.
Табиғи ортаның келесі маңызды элементі климат болып табылады. Негізгі
құндылықтарды ауаның таза болуы, инсоляцияның қолайлы жағдайы, ауа
ылғалдылығы мен температураның аз ауытқуы, тұмандардың аз болуы т.б. алады.
Үстіңгі қабаттағы сулардың жүйесі спорттық су түрлерінің, балық аулау,
таза ауада шомылу т.б., сонымен қатар ландшафттың тартылымдығының дамуына
әсерін тигізеді. Судың беті тазалығы, қолайлы температурасы мен ағымдары
болу керек.
Орман жамылғысы да белгілі ауданның туристік функцияларының дамуына
зор әсерін тигізеді. Таза ландшафттық құндылығымен қатар, ол биоклиматтық
сферадағы ортаның жағдайын жақсартудағы биологиялық фактор сияқты маңызды
роль aтқaрады. Орман жамылғысының тікелей рекреациялық маңыздылығы бар, ол
сонымен қатар эстетикалық ләззат береді.
Алдыңғы тарауда айтылып өткендей, табиғи-рекреациялық ресурстар
адамдардың демалу, сауықтыру, туризмнің активті және пассивті түрлерімен
айналысуға және т.б. қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған
обьектілер болып табылады. Бурабай өңірі туралы айтатын болсақ, осы
ауданның табиғи-рекреациялық ресурстары өте кеп. Олар сауықтыруға, аңшылық
пен балық аулауға, жаяу жорық жасауға, шомылуға, экскурсияларды
ұйымдастыруға, демалуға қолайлы. Бурабайдың табиғаты өзінің әртүрлілігімен
ерекшеленеді. Осында көл, тау, орман, дала да бар. Осы өңір табиғатының
көркемділігіне, көріктілігіне байланысты Қазақстанның маржаны деп
аталады. Бурабай өңірі осы атты толық дәлелдеген. Өңір табиғатының
әртүрлілігі гранит тауларына байланысты. Бурабайда плита тәрізді және
параллелипипедтік формадағы гранит таулары кездеседі. Олардың шайылуының
салдарынан таулар әртүрлі қызық, көрікті формаларға ие болды. Граниттік
шоқылардың биіктігі 600-900 м-ге дейін жетеді. Оларды экскурсиялық
объеіктілер ретінде қолдануға болады. Сонымен қатар граниттік тауарлар
Бурабайдың климатына да әсерін тигізеді. Ірі гранитті массив таулы рельефті
құрайды. Ол осы өңірде жергілікті таулы микроклиматты туғызуын қамтамасыз
етеді. Микроклимат жауын-шашынның көп болуымен, жерлерден жақсы сақтануымен
сипатталады. Осының салдарынан тау беткейлері мен етектеріндегі айналадағы
далада кездеспейтін өсімдіктер, ағаштар мен бұталар көп өседі. Бурабай
өңірінде көлдер өте көп. Олар негізінен екі топқа бөлінеді: тау етектерінде
және ормандарда үлкен Чебачье, кіші Чебачье, Щучье, Қотыркөл ірі және терең
тұщы су көлдері орналасқан. Сонымен; қатар осы топқа бірнеше кіші көлдер де
жатқызылады. Олар негізінен тау шеңберіндегі ормандарда шоғырланған.
Оларға: Лебяжье, горное, Светлое, Большое карасье жатады. Олар өсімдікке
және балыққа бай болып келеді. Екінші топқа далада орналасқан көлдерді
жатқызуға болады. Олар әртүрлі тұздарға бай. Сондықтан көлдер құрғаған
кезде осы тұздар ауаға сіңеді де, пайдалы, шипалы ауамен қамтамасыз етеді.
Бурабай ауданының маңызды тұщы көлдеріне; Бурабай, үлкен Чебачье, кіші
Чебачье, Щучье көлдері жатады. Олар бойынша негізгі көрсеткіштер келесі
кестеде көрсетілген.
Бурабай көлдерінің негізгі физикалық географиялық көрсеткіштері
Көлдің аты ҰзындЕні Жағалау Ауданы, Тереңдігі КөлеміТеңіз
ығы км сызығының км млн. мдеңгейінен
км, ұз-ғы, км биіктігі,
м
Ең орташа
терең
Бурабай 4,5 2,9 11,5 10,2 7 4,5 45 321
Щучье 7Д 3,8 22,0 19,60 31 18,5 363 398
Үлкен 8,7 4,2 28 24,53 37 15,8 387 305
Чебачье
Кіші 10,6 3,2 23 21,71 15,5 8,9 191 307
Чебачье

Ескерту: П.Д. Домрачев бойынша

Бурабай өңіріндегі көлдер әртүрлі тұздар мен минералдарға бай. Оларда
сауығуға, шомылуға, балық аулауға, туризмнің су түрлерін ұйымдастыруға
болады. Көлдердің жағалауларында әртүрлі ауруларды емдейтін шипажайлар,
демалыс үйлері, профилакторийлер өте көп. Сонымен қатар Бурабай өңірі -
бұлақтардың көптілігімен ерекше көзге түседі. Оларды да адамдарды емдеуге,
сауықтыруға қолданады. Бурабайдың топырағы да әртүрлі болып келеді. Таулы
аймақтарда топырақтың түрі қызыл түсті темір тотығы шоғырланған сұрғылт
түсті күлі аз топырақ кездеседі. Кейбір аудандарда аллювийлік шөгінді
топырақты болып келеді. Далалық ауданның топырағы басқа. Далалық аудандарда
топырақта тұз өте көп. Топырақ ауыр және саз балшықты болып келеді.
Өсімдік жамылғысы: ең құрғақ бөктер дамымаған тасты топырақты тасты
борлармен жамылған. Құрғақ қарағайлы ормандар тау беткейлерін алып жатыр,
ал олардың шөп жамылғысы дала өсімдіктеріне бай. Тау беткейлерінің оңтүстік
құрғақ жақтарында тек әдемі cұр түсті жастықшаларды құрайтын лешайниктер
өседі. Олардан төменгі және ылғалды аймақтар қайың мен қою шөп жамылғысы
бар шөпті қарағайлы ормандар алып жатыр. Бурабайдың территориясында орманды
саз батпақтар кездеседі. Олар қайың-қарағайлы ормандардың саз батпақты
аудандары. Ормандар Бурабайдың 42800 га территориясын алып жатыр. Олардың
ішінен тек орманға арналған территориялар 28000 гектарды алады, ал қалған
ауданда ағаш арасындағы алаңқайлар мен күйіктер орналасқан. Негізінен
Бурабай ормандарында қарағайлар территорияның 20000 м немесе 72,3 %-тін
алады. Қарағай тау беткейлері мен шыңдарында өседі. Жазық жерлерде оларға
сонымен қатар қайың, ырғай және бұталар қосылады.
Өңірдің жануарлар әлемі, есімдіктер жамылғысы және топырағы сияқты
өзінің әртүрлігімен ерекшеленеді. Бурабайдың жануарлар әлемі қоршаған
даланың жануарлар әлеміне қарағанда бай болып келеді. Осында европалық
түрлермен қатар Сібір түрлері де кездеседі. Бұрын Бурабайдың ормандарында
росомахалар, маралдар мен бұландар кездескен. Қазір олардың саны өте аз.
Сонымен қатар ормандарда қасқырлар, борсықтар өте көп. Дала және
орманды дала зоналарында түлкілер, қарсақтар, қояндар күзендер кездеседі.
Сүтқоректілерден кемірушілер кең тараған. Атап айтқанда, сұртышқан, дала
ала қоржыны, қызыл жақ сарышұнақ. Бұрын осы өңірде аюды кездестіру мүмкін
болса, қазіргі кезде олар жоқ. Соңғы жылдары солтүстік орманнан бұландар
мен Сібір еліктерінің мекен ауыстырғандығы байқалады.
Бурабайдағы құстар түрлерінің саны 150 түрден асады. Олардың арасынан
бөдене, дуадақ, безгелдек, кезқұйрық, құр, бұлдырық, су айдындарында аққу,
үйрек, қаз, өзен мен көлдерінде шағалалар да кездеседі. Бурабай
ормандарының ең шалғай жерлерінде бүркіттер ұя салады. Қарақұстар,
қаршығалар да көптеп кездеседі. Өзендер мен көлдеріндегі балық саны онша
көп емес. Олардың ішінен; алабұға, мөңке, шортан балық бар. Бурабай, Шучье,
Үлкен және Kiшi Чебачье, Қотыркөл балыққа бай. Сондықтан да балық аулау
демалушыларға көп ләззат береді.
Бурабайдың климаты туралы айтайық. Осы өңірдің климатының
ерекшелігіне, оның Батыс Сібір жазығының оңтүстігінде, осы жазықтың Орталық
Қазақстанның қапырық шөлейттеріне өтудің қасында орналасуы қатты әсер
етеді. Орман жамылған таулардан құрылган оазистер, кең, жазықта орналасқан
көлдер, Солтүстіктен арктикалық суық ауа массаларының келуі және Орталық
Азиядан келетін ыстық ауа массаларының кенет ауысуы және көктем мен күзде
он-он бес градусқа жететін тәуліктік температураның ырғағы байқалады.
Бурабай климатының негізгі ерекшелігі болып, оның континентальдігі
табылады. Ол жаздың ыстық, қыстың суық болуымен, жауын-шашынның онша көп
болмауымен және тәуліктік, жыл бойы ауа температураларының ауытқуының үлкен
амплитудасымен сипатталады. Өңірдің орманды зоналарында ауа
температурасының тербелуі жердің жер бедері мен үлкен көлдеріне байланысты
жұмсарады. Қаңтардың орташа температурасы -16°С-19°С-ға дейін жетеді.
Жылдың жауын-шашын мөлшері 230мм (оңтүстік шығысында), 280-300 мм-ге дейін
(солтүстік жағында), таулы өңірде 400 мм-ге дейін болады. Өсімдіктердің
табиғи өсіп-өну кезеңі 165-175 күнге созылады. Бурабайда мамыр мен
қыркүйек арасында жылы айлар, ал қараша мен наурыз арасындағы айлар суық
болып табылады. Бурабайдағы ауа өзінің ерекше тазалығымен көзге түседі.
Ауаның: бәсеңдігі тыныс алу аппараттың жаттығуына және ауа температурасының
өзгеруі ассимиляцияны күшейтетін, зат алмасу процестерін күшейтетін, және
ағзаның жаңаруы мен нығайтуын қамтамасыз ететін жалпы температуралық
жаттықтыруға әсерін тигізеді. Табиғаттың әсемділігі бойынша Бурабай
курорттық ауданы басқа ТМД елдерінің курорттарының ішінде ерекше орын
алады. Осы өңірдің әдемі, көркем көріністері адамдардың психикасына пайдалы
болып келеді. Бурабай курорттық ауданы тек өзінің климатымен, көркем
көріністерімен ғана ерекшеленбейді, сонымен қатар осында алдыңғы қатарлы
емделуге арналған минералды сулар, балшықтардың кеп қоры бар. Балшықтар
негізінен ревматизммен, артрит, невритпен ауыратын адамдарды емдеуге
арналған. Майбалық көлінің минералды сулары гастрит, бауырдың кейбір
ауруларын емдеуге қолданылады.
Осы тарауда аяқтай келіп, келесі қорытындылар шығаруға болады. Бурабай
курорттық ауданының табиғаты бай болып келеді. Сонымен қатар осы аймақ
баяғы заманнан бері жақсы климаттық аудан болып саналады. Озонға бай, эфир
майлары мен қарағайлардың смоласымен, даланың шөптерінің иісімен, бай таза
ауасы, айналадағы табиғат, басқа курорттық байлықтардың көп болуы осында
адамдардың көп келуіне әсер етеді. Осы ауданға тек қана Қазақстаннан емес,
сонымен қатар басқа да мемлекеттерден адамдардың көп келуі байқалады.
Бурабай ауданының таулары активті, және пассивті туризм түрлерін
ұйымдастыруға, жаяу жорықтар жасауға мүмкіндік туғызады. Граниттік
таулардың бедерінің түрлі формаларын көруге көптеген адамдар келеді. Оларды
экскурсиялық обьектілер ретінде қолдануға болады. Курорттық аудан айтылып
кеткендей, көлдерге өтe бай. Көлдер жағалаулары туризмнің су түрлерін
ұйымдастыруға мүмкін сонымен қатар көлдер балыққа бай, сондықтан
демалушылардың балық аулауын ұйымдастыруға болады, және де көлдер шомылу
үшін қолайлы. Осы ауданның сауықтыру ресурстық қоры да мол болып келеді,
климаттық факторлардың комплексі және минералды сулармен, сауықтыру
балшықтарының орындарымен байланысын, адамның физиологиялық жағдайына және
көптеген ауруларды емдеуге әсер етеді. Олардың негізінде Бурабайдың
көптеген шипажайлары, демалыс үйлері т.б. пайда болған.
Қорыта айтқанда Бурабай курорттық ауданының рельефінің мінезі,
территорияда су қоймаларының болуы, өсімдік, жануарлар әлемінің әртүрлі
болуы, комфортты температуралық режимі осы ауданда жазғы, күзгі және
көктемгі мезгілде туризмді ұйымдастыру болатынын көрсетіп отыр, ал қыс осы
ауданда қатыгез табиғи-географиялық жағдайлар мен ресурстарды әр жағынан
зерттеу мен бағалау рекреациялық шаруашылықтың дұрыс дамуының маңызды
жағдайы болып табылады.

2 ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ РЕКРЕАЦИЯЛЫҚ РЕСУРСТАР

2.1 Әлеуметтік-экономикалық рекреациялық ресурстар туралы түсінік

Әлеуметтік-экономикалық рекреациялық ресурстарға: тарихи-мәдени
обьектілері (ескерткіштер және атақты жерлер, мұражайлар т.б.) және
құбылыстар (этнографиялық, саяси, өндірістік т.б.) жатады. Бұл ресурстар
бір жағынан материалдық және рухани болып жіктелсе, екінші жағынан
қозғалатын және қозғалмайтын болып жіктеледі.
Материалдық жағы өндірістік әдістерді және басқа да қоғамның
материалдық бағалы заттарының жинағын, оның тарихи даму сатысын қамтыса,
рухани жағы қоғамның жетістіктерін білім, өнер, әдебиет жағынан қамтиды.
Қозғалмайтын ресурстар тобына жататындар: өнер ескерткіштері,
археологиялық ізденістен табылған заттар, минералогиялық, ботаникалық және
зоологиялық коллекциялар, деректі ескерткіштер және басқа заттар оңай
қозғауға болатын қандай да бір объектілер.
Тарихи және мәдени ескерткіштер негізгі белгілеріне байланысты бес
негізгі түрге жіктеледі: тарихи, археология, сәулет өнері және қала
құрылыстары, өнер, деректі ескерткіштер. Тарихи ескерткіштерге үйлер,
құрылыстар, қоғам мен мемлекеттің дамуына байланысты ескерткіш орындары мен
заттары жатады. Археология ескерткіштері - ескі қаланың орны, төбелер, ескі
үйлердің орны, бекіністер, өндіріс, су құбырлары, жол, ескі молалардың
орны, тасты мүсіндер, тастағы бейнелер.
Сәулет өнері және қала құрылыстары ескерткіштеріне жататындар сәулет
ансамбльдері мен кешендері, тарихи орталықтар.
Өнер ескерткіштеріне монументтерді бейнелеу, декоративті қолданбалы
шығармалар және басқа да өнер түрлері жатады.
Деректі ескерткіштер - мемлекет биліктерінің актілері, бейне, фото
құжаттар және таспа жазулар, сондай-ақ көне және басқа қолжазбалар мен
архивтер, фольклор мен музыка жазбалары, сирек кездесетін баспалар.
Әлеуметтік-экономикалық ресурстарға тарихпен, мәдениетпен және қазіргі
адамдардың іс-әрекетімен байланысты басқа да обьектілерді жатқызуға болады.
Мысалы, тамаша салынған спорт кешені, хайуанат паркі, ботаникалық бақтар,
ғылыми мекемелер, жоғарғы оқу орындары, өндірістік мекемелер, театрлар,
этнографиялық және фольклорлық көз тартарлық көрнекті орындар, халықтың
әдет-ғұрпы және т.б.

2.2 Бурабай курорттық ауданының әлеуметтік-экономикалық рекреациялық
ресурстарына сипаттама

Бурабайдың курорттық аудан болуына қарамастан, осында экскурсиялық
қызмет үшін әлеуметтік-экономикалық рекреациялық ресурстарына да бай.
Табиғатпен қатар адамдардың танымдық қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін
көріп өтетін, қызықты, тарихы бар жерлер болу керек.
Бурабай ауданының материалдық ескерткіштерінің жоқ болуына қарамастан,
осы аудан әртүрлі аңыздар мен әйгілі адамдардың есімдеріне бай. Сонымен
қатар, осы жерде Шоқ-шоқ жоталарда ежелгі зираттар, ойыншық мекендерге
ұқсас мазарлар және жалғыз ғана тастар тұр. Бурабай территориясында
археологтар тас дәуірінің алғашқы адамының құрал-жабдықтарын тауып алды.
Қола дәуірінің қорғандарын қазу жұмыстары, осы өңірде тек аңшылар емес,
сонымен қатар мал бағушылар мен жер өңдеушілер мекендегенін көрсетіп отыр.
Осы жердің ормандарында скиф тайпалары да мекендеген.
Бурабай кеніші - Бурабай қазынасы - Солтүстік Қазақстандағы 4-5
ғасырлардағы қабірден табылған материалдық мәдениет ескерткіштері. Бурабай
орман техникумы маңынан құрылыс жұмыстары жүргізу кезінде кездейсоқ ашылып,
кейін А.Н. Бернштам зерттеген. Беті үлкен тас плитамен жабылған қабірдің
ұзындығы 4,5 метр, ені 1,5 метр, тереңдігі 0,7 метр. Оның ішінен адам
сүйектерімен қатар қоладан құйылған қазан, айылбас, темірден салынған
найза, ауыздық, 7 жебе ұштары, алтын мен күмістен жасалған түрлі әшекей
бұйымдары, тастан, сүйек пен шыныдан істелінген моншақтар т.б. алынды.
Қазынаның арасындағы алтын тәті (диадема), сырғалар, қапсырмалар мен
тұмаршалар өзінің орындалу әдісі мен әсемдігі жағынан көне дәуір
қолөнерінің теңдессіз үлгілері болып саналады және түгелдей ежелгі ғұн
тайпалары мәдениетіне жатады. Бурабай кеніші бұйымдарындағы көркемдік және
техникалық әдістер Қазақстан жерінің басқа ескерткіштерінде де кездеседі.
Ғалымдардың пайымдауынша Бурабай кенішіндегі обада, ғұн дәуірінің бай әрі
батыр шонжарлар әулетінен шыққан әйел жерленген.
Бурабай қорымы - қола дәуірінен қалған зираттар тобы. Бурабай
курортының жанында орналасқан. Алғаш 1927-30 жылдары П.И. Преображенский,
Ю.А. Орлов, Б.Н. Жданов зерттеген. Тас дуалдармен шаршы және дөңгелек етіп
қоршалған 122 оба бар. Олардың 32 қазылған. Әркелкі орналасқан қабірлердің
басым көпшілігі Андрон мәдениетінің Нұра кезеңіне, ал кейбіреулері Атасу
және Замараев кезеңдеріне жатады.
Бурабай өңірінің әрбір тауы шатқалы туралы аңыз-әңгімелер баршылық.
Олар халықтың өмірін, тұрмысын бейнелейді. Ең алдымен Бурабайдың пайда
болуы туралы таңғажайып ертегі бар ... Алла әлемді жаратқан кезде,
қазақтарға тек қана далаларды берді. Алланың сыйы әділетсіз деп ойлаған
қазақ алладан тоғайлар мен орманды сұрайды. Бірақ, алла сараң болып, өзінің
қоржынында бap көлдері, ормандары мен тауларынан айрылғысы келмейді. Сонда
халыққа көмекке Алдар Көсе келеді.
Алдар Көсе алланың сенімін өзіңе аударып, оған тығылыспақ ойнауды
ұсынады. Далада тығылу үшін, Алдар Көсе алладан кішкентай жотаны сұрайды.
Алла ойнап даланың ортасына бір жотаны қояды. Ол қазір де Бұқпа деп
аталады, оны орысша аударғанда тығылу дегенді білдіреді. Ойын кезінде
Алдар Көсе алланың қоржынының түбінен кішкентай тесік жасайды. Сол тесіктен
далаға көлдер, ормандар, таулар, бұлақтар төгіледі. Осылай Бурабай пайда
болды деп айтады.
Бурабайдың пайда болуы туралы тек қана болжаулар жасау мүмкін, бірақ
айқыны - Бурабай ертегіден де тамаша! Бурабай атының пайда болуын анықтау
өкінішке орай мүмкін емес. Бірақ, екі түрлі тұжырымдамасы бар. Біріншісі
бойынша орыс қоныс аударушылар көрікті шатқалды Бурабай деп атауы тамаша
қарағай борының болуына байланысты. Екінші тұжырымы бойынша осы жерді
ежелден қоныстанған қазақтар Бурабайды - осы өңірді мекендеген Бура атымен
байланыстырады. Қазақшадан аударғанда Бура түйе деген сөзді білдіреді, Ол
Бурабайдың сыйлы жануары ретінде болған. Бура елге қауіп төніп отырған
кезде, жау келе жатқан кезде Көкшетау жотасының төбесіне тұлпардай ұшып
келіп, өзінің бар дауысымен төңірегіне қауіпті жағдай төніп отырғаны туралы
хабарлайды. Оның өкіруінен бар жануарлар, құстар өздерінің мекен еткен
жерлеріне қашады. Осы үрейлі ұранды естіген халық, жиналып жауға қарсы
тойтарыс беруге дайындалған болатын. Халық Бураны қастерлеп, оны жаман
көзден, улы жебеден сақтаған. Бірақ бір күні Бура суатқа бара жатқан кезде,
Бураның жолында Абылай ханның баласы Қасым сұлтан кездестіреді. Өзінің
сарбаздарының алдында өзінің мергендігімен мақтанған жас жігіт Бураны
садақтан атады. Бура аурудан өкіріп, алдыңғы аяқтарына жығылады. Бірақ
жігітке Бураның азабы күлкілі болып, ол Бураның басына, көзіне, бірінен соң
бірін жіберіп жебе атады. Бураның қаны мен жасы бір жылғаға айналып көлге
құйылады. Өкіріп, Бура суға соңғы күшімен суды ішу үшін, жер бауырлап
жылжиды, бірақ рақымсыз Қасым өзінің қанжарын Бураның денесіне сұғады. Бура
су жағасына жетпей, қайтыс болып, тауға айналады.
Бурабаймен танысқан кезде, ең бірінші әсерді таулар қалдырады. Олар
өзінің көріктілігімен саяхаттаушыларды тартады. Бурабайдың таулары туралы
да аңыз-әңгімелер көп. Бурабайдың тауларынан ең үлкені болып Көкше тауы
саналады. Көкше тауы халықта үш апалы-сіңлілердің - үш көрші қыраттардың
анасы деп атайды. Ол туралы аңыз былай дейді: Ежелгі заманда, өзінің
жерін, баспанасы мен ошағын сақтау үшін, қанқұйлы, рақымсыз жаулармен
күреске жас пен кәрі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.