Жезқазған қалалық мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің бастығы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

63
Т 50
Тойбек, Ж.
Тәуелсіздік тарту еткен тарихи атаулар [Текст] Ж. Тойбек, Б.
Айқынбай [и др.] Орталық Қазақстан. - 2011. - 26 қараша (№196-197). -
(Қазақстан тәуелсіздігіне 20 жыл).

Халық жерге ат қою арқылы елінің тарихын да жазып отырған. Тәуелсіз
мемлекеттің бір белгісі – оның ұлттық нышандары десек, сол ұлттық нышандар
елді мекендердің, көшелердің, алаңдардың аттарынан да көрініп тұруға
тиіс....
ҚР Президенті Н. Назарбаев.

“Ономастикалық саясатты босаңсытуға болмайды. Отаршыл заманды еске
түсіретін, халықтың намысына тиетін атауларды бірте-бірте ауыстыру қажет,
– деген Елбасымыздың сөзі тіл саласында жүрген мамандар мен ғалымдарға
салмақ артқандай.
Еліміз тәуелсіздік алғаннан бастап, Ұлттық ономастика ісіне анық
мемлекеттік көзқарас орнығып келеді. Бұл мақсатта Хамит Омаров басқаратын
Қарағанды облысының тілдерді дамыту жөніндегі басқарма тарапынан да біршама
жұмыстар атқарылуда.Облыстағы ономастикалық қызметті ғылыми тұрғыдан
қамтамасыз ету мақсатында басқарманың бастамашылығымен Е.Бөкетов атындағы
Қарағанды мемлекеттік университетінің тарихшы ғалымдарымен бірлесіп,
Қарағанды облысы аудандарының топонимикалық карталарын жасау жұмысы қолға
алынып, жүргізілуде. Нәтижесінде аудандар бойынша елді мекендер мен жер-су
атауларының тарихи негіздемелері дайындалуда. 2009 жылы Нұра ауданының
топонимикалық картасы: тарихи негіздеме, 2010 жылы Қарқаралы ауданы
топонимдері атты кітаптар баспадан шықты. Ағымдағы жылдың қазан айында
Жаңаарқа ауданының топонимикасы атты кітап жарық көрді. Осы орайда
А.Сейдімбек, А.Смайыл, Т.Көкетайтегі, І.Ісләмов, Б.Рақымов, М.Жакин,
Т.Аршабеков сынды ғалым азаматтарымыздың сіңірген еңбегі зор. Осы
ғалымдардың арқасында ұлттық ономастиканың дамуына зор ықпал етер еңбектер
дүниеге келуде.
Жақында Жаңаарқа ауданында ҚР Тәуелсіздігінің 20 жылдығына арналған Ел
тарихы – тәуелсіздігіміздің бет-бейнесі атты семинар өтті. Семинарды
облыстық тілдерді дамыту жөніндегі басқармасының бастығы Х.Омаров ашып,
жүргізіп отырды. Онда Жаңаарқа ауданының топонимикасы кітабының
тұсаукесері өтті.Семинарда физика математика ғылымдарының докторы,
профессор, ҚР ЖҒА және халықаралық ақпараттану академияларының академигі,
Ғасыр адамы Т.Көкетаев,Қарағанды облысы әкімдігінің жанындағы облыстық
ономастика комиссиясының мүшесі, белгілі өлкетанушы І.Ісләмов, Е.Бөкетов
атындағы Қарағанды мемлекеттік университетінің археология, этнология және
Отан тарихы кафедрасының доценті, тарих ғылымдарының кандидаты М.Жакин елді
мекен жер-су атауларының тарихи, тілдік, әкімшілік-аумақтық анықтамалары
хақында ғылыми тұрғыдан терең ой қозғады. Басқосуда тіл және ономастика
саласында тәуелсіздік алған жылдардан бергі қол жеткізген жетістіктер өзек
болды. Ендігі сөз тіл жанашырларында.
Қарағанды облысының тілдерді дамыту жөніндегі басқармасы ономастика,
сараптама және қоғамдық ұйымдармен байланыс бөлімінің бастығы Б.Айқынбай:
Облыстағы ономастикада оң өзгерістер көп
Еліміз егемендік алған 1991 жылдан бері облыстағы әкімшілік-аумақтық
бірліктерге ат қою және олардың атын өзгертуге, атауларының транскрипциясын
нақтылау жөнінде жан-жақты жүйелі жұмыс жүргізілуде. Облыстағы 3 ауданның
(Мичурин – Абай, Ульянов – Бұқар жырау, Совет – Қазыбек би), 1 қаланың
(Никольский – Сәтбаев) атаулары өзгертіліп, 1 қаланың (Джезказган –
Жезқазған) транскрипциясы нақтыланды. 31 ауылдық округтің, 39 ауылдың, 13
кенттің атаулары өзгертіліп, транскрипциялары нақтыланды, елді мекеннің,
теміржол станса атауларының орыс тіліндегі транскрипциясы нақтыланды.
Дегенмен, әлі де кейбір елді мекендердің атаулары бұрынғы орысша қалпында
тұр.
Мысалы, Первое Мая, Ростовка, Петровка, Дубовка, Корнеевка, Новокарповка,
Майоровка, Крещеновка, Святогоровка, Русская Ивановка, Чапаев,
Комсомольское, Тельман, Пионер секілді халқымыздың ұлттық сипаты мен
елдігімізге сын болар елді мекен атауларын облыс аумағынан әлі де болса көп
кездестіруге болады.
Осы секілді елді мекен атаулары тәуелсіз елдің мүддесіне қарай неге толық
өзгертілмей жатыр деген пікірлердің жиі айтылатынына да көңіл аудару қажет.
Мұндайда тым асығыстыққа да салынбау керек. Кей азаматтар қандай да бір
елді мекен, не болмаса басқа да жаңа атауды қажет ететін нысандарға ат беру
мәселесінде ұлттық мүддеден гөрі жеке мүддесін жоғары қояды. Осылайша өз
ата-бабасының, не болмаса туған-туыстарының атын ұсынатыны да өтірік емес.
Біз – ең алдымен осыдан сақтануымыз қажет. Жаңа атау беру – ағайын-туыс не
болмаса белгілі бір ру өкілінің беделін арттыру емес, сол өлкенің тарихына
деген жанашырлықпен жүзеге асырылуы тиіс. Бұл бағытта жергілікті
ономастикалық комиссиялар құрамы жұмыс атқаруда деп ойлаймыз.
Тағы бір тоқталып өтер жайт, ол кейінгі уақытта 3 рет мораторий
жариялануына байланысты атауларды өзгерту шектелді.
Облысымызда басқа ұлт өкілдері басым орналасқан қала мен аудандар бар. Заң
бойынша ол жердің атауын өзгерту немесе қайта атау үшін жергілікті халық
пен жергілікті өкілді және атқарушы органдардың қолдауы мен ұсыныстары
керек.
Бүгінгі күні Қарағанды облысының елді мекендеріндегі, қалаларындағы, аудан
орталықтарындағы көше атауларының басым көпшілігі Кеңес дәуіріндегі әр
түрлі тарихи жағдайларға байланысты ыңғайластырып қойылған. Мысалы,
Қарағанды облысы бойынша қазақша аталған көшелер үлесі небәрі 35,6%-ды
құрайды. Ал, Шахтинск қаласында -5,6%, Саран қаласында - 5,2%, Осакаров
ауданында -4,1% ғана.
Облыс аумағында ономастикалық жұмыстардың негізгі бөлігі транскрипциясы
бұрмаланған немесе қате жазылған атауларды қалпына келтіру жұмыстары болып
табылады. Бұл бойынша облысымызда көптеген жұмыстар атқарылды. Бүгінгі
күнге дейін атқарылған жұмыстар нәтижесінде Джезказган қаласы –Жезқазған
қаласы, Джезді – Жезді, Коунрад – Қоңырат, Гульшат кенті – Гүлшат кенті,
Кызыл-Джар станциясы – Қызылжар стансасы болып өзгертіліп, көптеген елді
мекендеріміздің атаулары қазақы сипатқа сай қайта түрленді.
Жезқазған қалалық мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің бастығы
С.Нұрлыбаева:
Тәуелсіздік нышандарына толы Жезқазған өңірі
Соңғы 3 жыл ішінде бөлімнің ономастика бағытындағы жұмыстары, яғни, қала
көшелеріне белгілі қайраткерлердің есімін беру, ескерткіш тақта орнату
туралы мәселелер Жезқазған қаласының әкімдігінің отырысында бірнеше рет
қаралды. 2009 жылы Жезқазған қаласындағы В.Маяковский көшесін О.Асылбеков,
Горький көшесін К.Смаилов көшелері деп өзгерту туралы әкімдік пен
мәслихаттың бірлескен қаулысы шықты.
Ономастикалық комиссияның және мемлекеттік мұрағаттар құжаттары негізінде
қаламыздың 55-жылдығына орай Жезқазған қаласының көшелері атты ақпараттық
- танымдық кітап жарыққа шықты.
Қала мектептеріне елімізге танымал қоғам қайраткерлерінің есімін беру
мәселесі, атап айтар болсақ, Жезқазған қаласындағы №1 орта мектебіне Ахмет
Байтұрсыновтың, Кеңгір селосындағы №2 орта мектебіне – Мұхтар Әуезовтің,
Жезқазған қаласындағы №4 орта мектебіне – Бауыржан Момышұлының, Талап
селосындағы №6 орта мектебіне – Қайрат Рысқұлбековтің, Жезқазған
қаласындағы №9 орта мектебіне – Мағжан Жұмабаевтың, Жезқазған қаласындағы №
10 орта мектебіне – Міржақып Дулатовтың, Жезқазған қаласындағы №13 орта
мектебіне - Дінмұхамед Қонаевтың, Жезқазған қаласындағы №21 орта мектебіне
– Мұстафа Шоқайдың, Жезқазған қаласындағы №26 гимназияға Шоқан
Уәлихановтың, есімдерін беру туралы мәселе жергілікті тұрғындар мен
құзыретті органдар тарапынан қолдау тауып, қазіргі кезде облыстық
ономастика комиссиясының қарауына берілді.
Жезқазған қаласы әкімдігінің 2010 жылғы 10 қыркүйектегі № 2001 қаулысына,
Жезқазған қалалық мәслихатының 2010 жылғы 14 қыркүйектегі № 26313 шешіміне
сәйкес, Сәкен Сейфуллин бульвары – Ғарышкерлер бульварына, Жастар көшесі
- Желтоқсан көшесіне, 30 лет Победы көшесі-Жеңіс көшесіне ауыстырылып, 8
мөлтек ауданының атаулары жоқ көшелеріне Уәйіс Байжанұлы, Бабыр би, Бозай
баба атаулары берілді. Некрасов көшесінің Қасым Аманжолов көшесі қиылысынан
бастап Алашахан даңғылына дейігі бөлігі Сәкен Сейфуллин көшесі болып
аталды.
Өңіріміздің өнеркәсібіне, қоғамдық-саяси өміріне өзіндік үлес қосқан
тұлғалардың тұрған үйі мен қызмет еткен жұмыс орындарына мемориалдық тақта
орнату мәселесі де назардан сырт қалған емес. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.