Экономикалық бірлестіктің халықаралық банкі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
Кіріспе
Негізгі бөлім
І. Халықаралық экономикалық ұйымдардың қалыптасу тарихы мен міндеттері
1. 1. Халықаралық экономикалық ұйымдардың дамуы мен қалыптасуы.
1. 2. Халықаралық экономикалық ұйымдардың классификациясы, құрылымы, қызметінің маңызы.
1. 3. Халықаралық экономикалық ұйымдар құрамына өту процесі және мүшелік етудегі мәселелері.
ІІ. Халықаралық экономикалық ұйымдардың түрлері (дәрежесі)
2. 1. Халықаралық әмбебап және арнайы экономикалық ұйымдар
(ЭКОСОС, ЭСКАТО, ОЭС, БКҰ, ЮНКТАД, ОПЕК, ДСҰ).
2. 2. Халықаралық аймақтық экономикалық ұйымдар мен Одақтар
(ТМД, НАФТА, АСЕАН, МЕРКОСУР).
2. 3. Халықаралық валюта - қаржылық ұйымдар
(ХВҚ, БӘБ, ХДА, МБРР, АДБ).
ІІІ. Халықаралық экономикалық ұйымдар және Қазақстан Республикасы
3. 1. Қазақстан Республикасының Халықаралық экономикалық
ұйымдарға мүшелік етуі. БҰҰ жүйесіндегі ХЭҰ-мен келісімі.
3. 2. Қазақстан және ЭСКАТО.
3. 3. ҚР - ның ДСҰ - на мүшелік етуіндегі мәселелері.
3. 4. Қазақстанның Бүкіл Әлемдік Банк пен Халықаралық қаржылық
институттармен келісімі.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

КІРІСПЕ
Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Бұл курстық жұмыста Халықаралық экономикалық ұйымдардың құрылымы, қалыптасуы, классификациясы, қызмет функциялары, қазіргі кезде әлемдік деңгейде алатын орны мен Қазақстан Республикасының Халықаралық экономикалық ұйымдарға мүшелік етудегі негізгі мәселелері қарастырылады. Халықаралық экономикалық ұйымдардың дамуы мен қалыптасуы шаруашылық өмірді интернационализациялауға көшірудің глобалды бағытын көрсету және халықтар арасындағы экономикалық жақындасудың объективті процесі.
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазіргі кезде әлемде, халықаралық экономикалық ұйымдардың қызметінің маңызы өсуде, осы жағдайда бірде - бір мемлекет экономикалық, мәдени, гуманитарлық дамуда жеке - дара дами алмайды. Елдер арасындағы қарым - қатынастың ең тиімді формасы - халықаралық институттардың құрылуы.
Мақсаты. Курстық жұмыстың тақырыбы - халықаралық деңгейде мемлекеттер қарым - қатынасын, елдер арасында туындаған экономикалық, саяси, мәдени, әлеуметтік, технологиялық мәселелердің шешілуін зерттеу, сонымен қатар Халықаралық экономикалық ұйымдардың мемлекет өмірінде, экономикалық дамуындағы әсерін, халықтың тұрмыс жағдайына ықпал етуін байқау мақсатында таңдалды.
Ғылыми Техникалық Прогресс өте жылдам қарқынмен дамып келе жатқан уақытта, мемлекеттер бір - бірімен қарым - қатынас жасамай, экономикалық, саяси және әлеуметтік жоғарғы деңгейде өмір сүре алмайды. Сондықтан да Халықаралық экономикалық ұйымдар құрылады. Халықаралық экономикалық ұйымдар еларалық мәселелерді, сондай - ақ глобальды деңгейдегі мәселелерді белсенді шешуге араласып, тиімді шешімдер қабылдауға қатысады. Бүгінгі күні әлемде саяси және экономикалық тұрақтылықты, бүкіл әлем елдерінің әлеуметтік жағдайын қамтамасыз ету мақсатында, мыңдаған Халықаралық ұйымдар қызмет етеді. Олар халықаралық, әлемдік, аймақтық, үкіметаралық немесе қоғамдық негізде құрылады.
Барлық экономикалық ұйымдарға сипат беру мүмкін емес болғандықтан, курстық жұмыста, мысал ретінде, әлемдік деңгейдегі маңызды орынға ие, ірі бірнеше Халықаралық экономикалық ұйымдарға мінездеме беріп, қызметін сипаттап, Қазақстан Республикасы - құрамына енетін және оның сыртқы саясатына ықпалы мол бірнеше қаржылық ұйымдарға тоқталамын.

І. Халықаралық экономикалық ұйымдардың қалыптасу тарихы мен міндеттері
1. 1. Халықаралық экономикалық ұйымдардың дамуы мен қалыптасуы.
Халықаралык, қаржылық ұйымдар валюталық және қаржы несиелік қатынастарды реттеу мақсатында мемлекеттер арасындағы келісім бойынша пайда болған экономикалық ұйымдар. Халықаралық қаржылық ұйымдардың мақсаты - бірлестіктің дамуы, біртұтастықты сақтауы, әлем шаруашылығындағы қарама қайшылықтарды жоюы болып табылады. ХҚҰ-ның дамуы халықаралық қатынастардың ұзақ мерзімді табанды саяси және экономикалық іс-қимылдарына байланысты. Көне замандарда, құл иеленуші мемлекеттер кезеңінің өзінде халықаралық келісім-шарттар, халықаралық арбитраждар туындап, халықаралық құқықтың классикалық институттары - конгрестер мен конференциялар пайда бола бастаған. Уақыт жылжыған сайын халықаралық бас қосулар кездейсоқ емес, оқтын-оқтын жүзеге асырылып және мұндай конференцияларды дайындап, шақыру үшін тұрақты органдар құрылып өз қызметтерін дәйекті түрде жүзеге асырған. Міне, дәл осындай органдар болашақ халықаралық ұйымдардың қайнар көзі, бастауы болды. VI ғасырда Ежелгі Грецияда қалалар одағы ретінде (мысалы, Лакедиминдік және Делосстік Симакки) немесе діни саяси одақтық тайпалар (Дельфи Фермопильдік амфиктония) ретінде ең алғашқы қаржылық бірлестіктер пайда болған еді. Зерттеушілердің айтуынша, сол кезде бұл ұйымдар Греция қалаларын бір бірімен байланыста ұстап тұруға және ашық саясат жүргізуге септігін тигізген. Халықаралық ұйымдардың келесі этапы халықаралық экономикалық және кеденді ұйымдардың пайда болуымен сәйкес келеді. Солардың ең алғашқысы Солтүстік Германияны ортағасырлық тағылықтан (варварство) алып шыққан Ганзейлік сауда одағы еді. Бұл одақ XVI ғасырда толық қалыптасып болып, басында Любек тұрған еді. XIX ғасырдың басында Германдік кеден одағы құрылды. Бұл ұйымға мүшелік еткен барлық мемлекеттер тауар транзитін енгізу, шығару жөніндегі ортақ бір заңға бағыну керек еді. Барлық кедендік табыстар ортақ деп саналып, құрамындағы халық санына байланысты елдер арасында бөлініске түсті [23].
Халықаралық қаржылық ұйымдардың келесі даму этапы бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін елдер халықаралық қауіпсіздік пен бейбітшілікті ұстап туруға бағытталған ұйым құруға бет бұрған кезеңмен сәйкес келеді. Осылай 1919 жылы Ұлттар Бірлестігінің (Лига) негізі қаланған болатын. Ұлттар Бірлестігінің органдары - бірлестіктің барлық мүшелері жиналысы, кеңес пен секретариат еді. Бұл ұйымның басты мақсаты - жаңа соғыстардың басталуының алдын алатын бейбітшілікті тұрақтандыру. Бірлестік бейбітшілікті бұзбау үшін кез келген іс шараны қолдана алды. Егер Бірлестікке мүше ел соғыстың басталуына себепкер болса, Бірлестіктің негізгі мүшелері сол мемлекетпен барлық экономикалық, саудалық, қаржы қатынастарын үзетін болған. Дегенмен, Ұлттар Бірлестігі өзінің негізгі мақсатын дұрыс орындай алмады. Біріншіден, Екінші дүниежүзілік соғыстың алдын ала алмады. Оған қоса, Жапонияның Қытайға, Италияның Эфиопияға шабуылдарының да алдын ала алмаған еді, сондықтан көп ұзамай бұл ұйым ыдыратылған болатын.
Ұлттар Бірлестігі экономикалық қатынастарды жүргізгенімен, оның негізгі мақсаты бейбітшілікті сақтау болды. Сондықтан қазіргі заманғы сипаттағы нағыз халықаралық қаржылық үйымдардың даму этапының келесі кезеңі ұлы тоқырау жылдарымен тұспа тұс келеді. Халықаралық экономикалық қатынастарды реттейтін қаржылық ұйымдарды қалыптастыру идеясы 1930-1933 жылдардағы экономикалық дағдарыс кезінде пайда болған еді. Барлық әлемді дүрліктірген 30-шы жылдардағы дағдарыс және екінші дүниежүзілік соғыстан соң әлемдік шаруашылық тепе-теңдіктен ауытқып кеткен болатын. Мемлекеттер бір-бірімен конфликтіге түсе бастады, қаржы несиелік, валюталық жүйе құрдымға кетті. 20-ншы ғасырдың жартысынан бастап, әлем шаруашылығы барлық елдер үшін ортақ жүйесіз тұрақты әрекет ете алмайды деген түсінік туындай бастады. Макродеңгейде онжылдықтар бойы әлемнің экономикалық өсуін бақылап, дисбаланстар жайлы ескертіп, дер кезінде жан жақты көмек беретін халықаралық экономикалық және қаржылық ұйымдар пайда болды [6,135-136 б.].
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі халықаралық және ұлттық валюталық несие жүйесінің күйзелісі мен соғысып жатырған елдердің шаруашылығындағы тым ауыр жағдай соғыстан болған зардаптарды жою үшін олардың қаржы ресурстарын мобилизациялауға қажеттілік туындады. Өзінің даму қарсаңында Дүниежүзілік банк әр түрлі қызметтер атқаратын басқа да ұйымдар аша бастады. Осы мақсатта 1944 ж. Бреттон-Вудста (АҚШ) өткен БҰҰ-ның халықаралық қаржы конференциясында БҰҰ-ның екі мамандырылған ұйымы - ХВҚ мен Қайта құру және Даму банкі (Дүниежүзілік банк) ұйымдарын құру туралы шешім қабылдаған болатын. Еуропа елдерінің ұлттық шаруашылықтарының тұрақтандыру деңгейіне сәйкесінше ХВҚ және ХРДБ қызметтерінде өзгерістер болып отырды. Бұл ұйымдар экономика құрылымын қайта құру мен дағдарысты жеңу мақсатында елдерге көмек көрсетуге үлкен мән бере бастады. Сонымен қатар, тәуелсіздік алған елдердің экономикалық дамуын тездету үшін қаржылық жәрдемін кеңейтті. Әлем бірлестіктеріне шешу керек болатын халықаралық аренада, бөлек аудандарда сияқты валюталық несие облыстарында қалыптасқан сұрақтар ұзақ мерзімді несиелендіруді жүзеге асыратын аймақтық банктер ашуға түрткі болды. Егер соғысқа дейінгі кезде тек Базельдегі Халықаралық есеп банкі (Швейцария) қызмет еткен болса, қазіргі уақытта жаһанды сипаттағы да, аймақтық сипаттағы да халықаралық валюталық қаржы ұймдардың ірі жүйесі қызмет етеді [24].
21 ғасырда көрініс тапқан жаһандану процесі әсерінен дүниежүзілік шаруашылықтың дамуында және мінез құлқында кейбір өзгерістер пайда болған еді. Жаһандану әлемдік масштабта қаржылық, интеллектуалдық, технологиялық ресурстарды тиімді орналастырап, пайдалануға қолайлы жағдайлар жасады, сонымен қатар экономикалық өсудің қарқынды жүруіне, дамып келе жатырған елдердің алдыңғы қатарға қосылуына мүмкіндік берді. Бірақта жаһандану өзгелері сияқты әлеуметтік-экономикалық құбылыс болғандықтан, күйзеліссіз болмайды. Тәжірибелік дәлел бойынша, осылай пайда болған мәселелер тек ұлтүстілік немесе халықаралық деңгейде шешімін табады екен. Бүгінде жаһанды мәселелерді шешуде дүниежүзілік шаруашылықты реттеудің көп қабатты механизмін басқаратын халықаралық экономикалық ұйымдардың маңызы зор. 20 ғасыр халықаралық экономикалық байланыстардың әр түрлі нысанда пайда болуымен ерекшеленді: сауда, капитал тарту, ғылыми техникалық қарым қатынастар, жұмыс күшінің миграциясы. Өндіріс, коммуникация, сауда, шетмелекетік инвестициялау мен қаржыландырудағы секірістер елдерді әлемдік шаруашылыққа бейімдеткізді және әлемдік экономиканы тек жұмыс күшінің бөлінісімен байланысқан емес, сонымен қатар жаһанданған қаржылық және ақпараттық жүйесі бар үлкен масштабты алып біртұтас ағзаға айналдырды. Осы кездерде экономиканың ашықтығы тағы да қауіп тудырған болатын, себебі әлемдік экономикаға бет бұрған елдердің экономикасы да осал болды. Мемлекеттер өздерінің импорт пен экспортты шектеу, ұлттық валютаның бағамын өзгерту, орталық банктің пайыздық қойылымын өзгерту секілді дәстүрлі макроэкономикалық реттеуіштері жаһанды мәселелерді шешуде әрекетсіз екенін түсінді. Елдердің заңдарының әр түрлілігі елдер арасында сәйкессіздікті одан әрі тереңдете түсті. Халықаралық экономиканы реттейтін тарифтер, бағалар, салықтар, несиелер секілді әдіс-тәсілдері бар жан-жақты біртұтас стратегияны дайындап шығу керек болды. Солардың ішінде валюталық-қаржылық сферада ұлттық валюталардың дұрыс, халықаралық есеп айырысулардың оңай айналымдарын қамтамасыз ететін стратегияның аса қажеттігі туындады. Сонымен қатар, мемлекеттер арасындағы едәуір әлеуметтік айырмашылық дамыған елдер тарапынан дамушы елдерге көмек көрсету жөніндегі сұрақтарды туындатқан болатын. Бұл мәселелерді шешу халықаралық ұйымдарға жүктелді және қазіргі кезеде 4000-нан астам сондай халықаралық қаржылық ұйымдар қызмет етеді. Олардың арасында ең негізгілері - Біріккен Ұлттар Ұйымы (БҰҰ), Халықаралық Валюталық Қор (ХВҚ), Халықаралық Қайта Құру және Даму Банкі (ХҚДБ) және т.б. [7,235-236 б.].
Сонымен, халықаралық ұйымдардың құрылуы халықаралық қатынастардың кеңейіп, күрделіленуімен, әсіресе халықаралық экономикалық рыноктың қалыптасуымен тікелей байланысты. Демек, бұл ұйымдар әлі күнге шейін маңызын жоғалтпай қоғамның дамуымен бірге жаңарып келеді.

1. 2. Халықаралық экономикалық ұйымдардың классификациясы, құрылымы, қызметінің маңызы
ХҚҰ-дың қызметі қазіргі халықаралық қатынастар үшін маңызды рөл атқарады. Халықаралық қаржылық ұйымдардың қызметтері барлық мемлекетаралық валюта қаржы қатынастардың бастамасы мен тұрақты қызмет етуінің негізі болып табылады. Солардың арқасында мемлекеттер арасындағы валюталық есептік қатынастар реттеледі, олар валюта нарығының даму перспективасы туралы ақпараттарды талдап бір жүйеге келтіреді, әлемдік экономиканың негізгі мәселелері жайында кеңес-қисаптар дайындайды. Халықаралық қаржылық ұйымдар халықаралық қаржылар сферасындағы халықаралық ұйымдардың келісімі негізінде пайда болып, қызмет ететін ұйымдар. Келісім қатысушылары ретінде мемлекеттік те, мемлекеттік емес те ұйымдар бола алады. Халықаралық валюталық қаржылық және несиелік қаржылық ұйымдардың қызмет ету өрісі:
* әлемдік экономиканың даму факторлары мен жағдайын анализдеу;
* әлемдік экономиканы реттеу мақсатында, әлемдік сауданы ұстау мақсатында валюталық нарықта операциялар жүргізу;
* инвестициялық қызмет (ұлттық және әлемдік жобаларды несиелеу);
* мемлекеттік жобаларды несиелендіру;
* халықаралық көмек бағдарламаларын қаржыландыру;
* ғылыми зерттеу жұмыстарын қаржыландыру;
* қайырымдық қызметтер; [8, 146-148 б.].
Халықаралық валюталық қаржылық ұйымдардың құрылымы құрамына көптеген халықаралық ұйымдарды біріктіреді. Арасындағы біреуі көбірек өкілдік пен ресурстарды ала отырып, қаржылық қатынастар мен халықаралық қаржылық ұйымдарды бақылауды жүзеге асырады. Басқалары үкіметаралық талқылау үшін форумдар, несиелік қаржылық саясат бойынша кеңестер дайындайды. Үшіншілері, ақпараттарды, экономикадағы қаржылық мәселелер бойынша ғылыми зерттеу басылымдар мен статистикалық көрсеткіштер жинақтайды. Ал кейбіреулері барлық аталған функцияларды жүзеге асырады. Халықаралық қаржылық ұйымдар қызмет ету сипаты мен ерекшеліктеріне байланысты екі ірі топқа - жаһандық (глобальный) және аймақтық (региональный) деп бөлінеді және құрамына бірнеше ұйымдарды біріктіреді. (1 кесте)

1 кесте - Халықаралық қаржылық ұйымдардың жіктелуі

Жаһандық қаржы ұйымдары
Аймақтық қаржы ұйымдары

- Әлемдік банктің құрамына кіретін халықаралық даму және қайта құру банкі;
- Халықаралық валюталық қор;
- Халықаралық қаржылық корпорация-Әлемдік Банк тобының мүшесі;
- Халықаралық даму ассоциациясы-Әлемдік Банк тобының мүшесі;
- Халықаралық инвестицияны кепілдендіру агенттігі-Әлемдік банк тобының мүшесі;
- Халықаралық есептеу банкі;
- Экономикалық бірлестіктің халықаралық банкі;
жалғасы
жалғасы
- Банкілік бақылаудың Базельдік комитеті;- Несиелендіруді сақтандырудың халықаралық ассоциациясы және т.б.

oo Еуропалық қайта құру және даму банкі;
oo Еуропалық инвестициялық банк;
oo Азия даму банкі;
oo Африка даму банкі;
oo Араб валюталық қор;
oo Ислам даму банкі;
oo Америкааралық банк;
oo Черномор сауда мен даму банкі;
oo Евразиялық даму банкі және т.б.

Ескерту:Халықаралық экономикалық қатынастар:ЖОО ға арналған оқу құралыПод.ред.проф. Л.Е Стровский - Мәскеу: Юнити Дана,2003

Осы халықаралық қаржы ұйымдарының құрылу иннициативасына байланысты өздеріне тән ерекше қызметтері, мақсаттары мен міндеттері болады. (2 кесте)

2 кесте - кейбір жаһандық қаржылық ұйымдардың түрлеріне сипаттама

Жалпы сипаттама
мақсаты
міндеті
ерекшелігі
Халықаралық валюталық қор (ХВҚ)
Халықаралық валюталық қор БҰҰ-ның (шілде, 1944ж) Бреттон Вудс қаласында негізі қаланған болатын
- валюта қаржы сферасында мемлекеттер бірлестігін нығайту;
- мүше елдердің валюталық қатынастарын реттеу мен валюталардың тұрақтылығын қамтамасыз ету;
- мүше елдер арасында ағымдағы төлем баласы бойынша жан-жақты жүйесін қалыптастыруға көмектесу;
- мүше елдер кейбір қаржылық мәселелерін шешу үшін шетел валютасымен қаржы беру;

Ұйымға мүше елдердің валюта қаржылық байланыстарын реттеу мен валюталық қиыншылықтарға тап болғанда, шетел валютасымен несиелер беру арқылы қаржылық қызмет көрсету болып табылады
Ұйымның капиталы мүше мелекеттердің қосқан қаржылыры-мен құрылады. Әр елдің өзіндік квотасы болады:
-Қор ресурстарын пайдалануға мүмкіндігі;
- қаржыны мүше мемлекеттер арасында тарату барысында әр елдің алатын үлесі. Квота көлемі елдің ІЖӨ,ағымда-ғы төлем балансы сомасына, алтын қорға байланысты
Дүниежүізлік банк: 1)Халықаралық қайта құру және даму банкі
Бреттон-Вудс келісімімен 1944ж.негізі қаланып,1946ж. бастап тұрақты қызмет ете бастады

- өнеркәсіптік мақсаттарға капитал салу есебінен мүше мелекеттердің дамуы мен қайта құруға жәрдемдесу;
- кепілдеме беру арқылы жеке және шетел инвестицияларын ынталандыру;
- халықаралық сауданың өсуіне үлес қосу;
Банк мемлекеттің экономикаға әсерін төмендету, бағаларды либерализациялау және оны бақылауды алып тастау секілді экономикалық реформаларды жүзеге асырып жатқан елдерді жалғасы
жалғасы
несиелендіредіҚДХБ-ға тек ХВҚ-ға мүше елдер ғана мүшелік ете алады
2) Халықаралық даму ассоциациясы
1960ж. дамушы елдерді жеңілдіктермен несиелендіру үшін құрылған
Дамушы елдердің экономикасын көтеру және әр түрлі салалар бойынша қаржылай көмек беру
Дамушы елдерге пайызсыз 35, 40 жылға несие береді,тек мерзімін созғаны үшін 0,5% қосады
Ресурсы дамыған елдердің салымдары және ҚДХБ табысынан трансферттер арқылы қы
3) Халықаралық қаржы корпорациясы
1956 жылы дамушы елдердің экономикаға салатын жеке инвестицияларды ынталандыру үшін құрылған
Дамушы елдердің экономикасна жеке инвестицияларды салуға көмек беру
ХҚҰ заем алушы елдерден кепілдеме алмай, барлық тәуекелді өз мойнына алтындықтан бағдарламаларды дұрыстап талдаудан өткізу
Ресурстары Әлемдік банктен капиталды тартудан қалыптасады

Халықаралық есептеу банкі
осы ұйыммен бақыланатын, соларға өз қызметтерін көрсететін халықаралық деңгейдегі банктердің керемет институты болып табылады. 1930 жылы жауапкерлігі шектеулі серіктестік тұғыры берілген болатын
Халықаралық қаржылық тұрақтылықты сақтап отыру
Халықаралық қаржы операцияларын дамытуға банктер арқылы жағдай жасау

Капиталы
орталық банктер мен халықаралық қаржы институттары үлесінде. 86% орталық банктер,ал 14% жеке акционерлерде. Жеке акционерлер жиналыстарға қатысып, дауыс бере алмайды. Қазір ХЕБ 120 дан астам мемлекеттердің оталық банктерімен жұмыс жасай
Ескерту:Автормен құрастырылған

1. 3. Халықаралық экономикалық ұйымдар құрамына өту процесі және мүшелік етудегі мәселелері.
Халықаралық қаржылар сферасындағы халықаралық жаһандық сипаттағы қаржылық ұйымдармен қатар аймақтық мәселелерді шешу, аймақтық бірлестіктер мен интеграцияны дамыту қажеттігіне байланысты қалыптасқан аймақтық даму банктері белсенді қызмет атқарып келеді. Негізгі аймақтық банктер қатарына штаб пәтері Вашингтонда орналасқан Америкааралық даму банкі, басты кеңсесі Абиджан қаласында орналасқан Африка даму банкі, Манилада орналасқан Азия даму банктері және т.б кіреді. Қатысушы мемлекеттердің өз ерекшеліктері бар болғанына қарамастан, бәрінің мақсаты бір болғандықтан несиелік саясаты мен пассивтерін қалыптастыруда бірыңғай ұқсас жақтары бар. Банктердің ресурстары жарғылық капитал мен әлемдік нарыққа облигацияларды шығару мен орналастыру жолымен заимдық қаражаттарды тарту есебінен қалыптасады. Банктің ерекшелігі рентабельділігі төмен, бірақ қоғамға қажетті жобаларды жеңілдікпен несиелендіру үшін арнайы қорларды құруы болып табылады. Несиелердің шарттары мен көлемі қолдағы бар ресурстарға байланысты әр түрлі болып келеді. Жеңілдігі бар несиелер 40 жыл мерзіміне жылына 1-ден 4% мөлшерлемемен беріледі. Несиенің негізгі бағыттары ауыл шаруашылығы, кен қазба өнеркәсібі болып табылады. Еуропалық орталық банкі еуропа елдерінің бірыңғай валюта еуроға ауысуына байланысты пайда болып, 1999 жылдан бастап белсенді қызмет етіп келеді. ЕОБ құрамына Еуропаның он бес орталық банкі кіреді, ал еуро зонасына кірмейтін мемлекеттер Еуропалық орталық банктер жүйесі ұйымы құрамына мүше, сонымен қатар олар еуро аймағына байланысты шешімдерге әсер ете алмайды. ЕОБ-тің жарғылық капиталы бес млрд. еуроға саяды. Ондағы орталық банктердің үлесі елдің ІЖӨ-не байланысты болады. Сонымен қатар, орталық банктер еуро, ұлттық валютадан басқа шетел валютасы резервін ұйымға орналастыру керек. Еуропа елдер шеңберінде ақша несие саясатын жүргізуде үлкен рөл атқарады. ЕОБ ақша несие саясатын келесі бағыттармен жүзеге асырады:
Біріншіден, инфляцияны бақылап отыру үшін, ағымдағы ақша агрегаттарына мақсаттар белгілейді;
Екіншіден, пайыздық мөлшерлеменің диапазоны анықталады;
Үшіншіден, коммерциялық банктер үшін минималды резрвтік талаптар қойылады;
Төртіншіден, ақша нарығында еуро өтімділігін реттеу үшін қысқа мерзімді операциялар жиыны анықталыады;
Бесіншіден, ашық нарықта операциялар жүргізеді; [9, 213-215 б.].
Еуропaлық қайта құру және даму банкі 1990 ж. 29 мамырда негізі қаланған, құрамына Еуропа елдері, ТМД, ХВҚ-ның кейбір елдері және Еуропадан тыс жатқан мемлекеттер, Еуропалық инвестициялық банк мүшелік етеді. ЕҚДБ-нің негізгі мақсаты постсоциолисттік елдерде жеке және кәсіпкерлік иннициативаны дамыту, нарықтық қатынастарды нығайту реформаларына ықпал ету болып табылады. Ұйымның жарғылық капиталының жартысынан көп бөлігі мемлeкеттік емес коммерциялық құрылымдарды, құқтық және қаржы институттары қызметін қолдау үшін, инфрақұрылымды дамытуға солардың ішінде қаржылық сектор, энергетика, телекоммуникация, транспорт, агробизнеске бағытталады. ЕҚДБ-нің қаржы ресурстары 20 млрд. cомасын құрайтын акционерлік қаражаттар есебінен құрылған. Ең ірілері АҚШ-10%, Италия, Германия, Жапония, Ұлыбритания -8,5% , Ресей -4% шамасында. ЕҚДБ негізінен ірі клиенттермен келісімге отырады, ал ұсақ кәсіпорындарға несиені делдалдар арқылы береді. ЕҚДБ орта жеке кәсіпорындардың акциясын сатып алу арқылы инвестициялық қорға қатысады. ЕҚДБ-ның қызметтері арасында ең маңызды рөлді экологиялық жобалар алады. Олардың арасында ресурстар мен энергияны пайдалану, қалдықтарды азайту, қайта өңдеу, экологиялық таза технологияны пайдалануға аса мән береді. ЕҚДБ өзге елдерде өздері негізін қалаған венчурлық қорлар арқылы қызмет етеді. Сонымен қатар, орта және шағын бизнесті қолдауда қорлар қалыптастырып, микрокредиттеуді жүзеге асырады [10, 128 б.].
Сонымен, қазіргі таңда қызмет ететін көптеген халықаралық қаржы ұйымдары қызмет ету ауқымына байланысты жаһандық және аймақтық деп бөлінеді. Мазмұны мен қызметіне байланысты өзіне тән мақсаты, ерекшеліктері болады.

ІІ. Халықаралық экономикалық ұйымдардың түрлері (дәрежесі)
2. 1. Халықаралық әмбебап және арнайы экономикалық ұйымдар
Экосос - Экономикалық және әлеуметтік кеңес - БҰҰ-ның басты органдарының бірі. Оған экономикалық, әлеуметтік, мәдени, білім, денсаулық сақтау салаларындағы халықаралық мәселелер бойынша зерттеулер жүргізу және баяндамалар әзірлеу, сондай-ақ Бас Ассамблеяға, БҰҰ-мүшелеріне, БҰҰ-ның мамандандырылған мекемелеріне мүдделі ұсыныстар жасап, тапсыру уәкілеттігі берілғен.
ЭСКАТО - (ағылшынша: United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific - ESCAP) Біріккен Ұлттар Ұйымының Азия және Тынық мұхиты өңіріне арналған экономикалық және әлеуметтік комиссиясы. Бұл мәртебелі комиссия 1947 жылы ЭКОСОС қарарына сәйкес Шанхай қаласында (Қытай) бекітілген еді. 1974 жылға дейін ол Азия мен Қиыр Шығысқа арналған экономикалық комиссия деп аталған. Комиссияның штаб-пәтері Бангкокта (Таиланд) орналасқан. ЭСКАТО-ға Азия мен Тынық мұхиты аймағындағы 53 мемлекет мүше болып табылады.
Құрылғанынан бастап ЭСКАТО ұйымға мүше-мемлекеттердің адамдар арасындағы әлеуметтік және экономикалық теңсіздікті түзетуге байланысты ынтымақтастығына ашық және тең мүмкіндіктер жасауға бағытталған болатын. Өткен 60 жыл ішінде осы мақсатқа жету жолында күрделі жұмыстар атқарылды деп толық айта аламыз.Экономикалық реформалар Азия мен Тынық мұхиты өңірінің елдеріне ауқымды экономикалық дамудың негізгі тірегіне айналуына мүмкіндік берді. 2006 жылы осы өңірдегі елдердің экономикалық өсімі 8 пайызды құрап қана қоймай, әлемдегі ең жоғары өсім көрсеткішін көрсетті. Бұл экономикалық өсімді жаңа әлеуметтік проблемаларды шешуде, ЭСКАТО-ның жаһанданудың үш үрдісі барысында әлеуметтік стратегияны тиімді жүзеге асырды.
Қазақстан ЭСКАТО-ға 1992 жылдың 31 шілдесінде мүше болып қабылданды. 2007 жылдың 17-23 мамыр аралығында ЭСКАТО-ның 63-ші сессиясы Алматы қаласында өтті. Сессия ашылу салтанатында ҚР Президенті Нұрсұлтан Назарбаев сөз сөледі. ЭСКАТО-ның жыл сайынғы сессиясын Комиссия құрылуының мерекелі жылында Алматыда өткізу туралы біздің ұсынысымызды қабылдап, мүше-мемлекеттер елімізге зор құрмет көрсетті. Мұндай шешім ЭСКАТО-ның Орталық Азияға өз назарын аударуға деген әзірлігін де көрсетеді. Біздің өңірдің өскелең экономикалық және саяси рөлі көптеген факторларға байланысты болып отыр. Белсенді даму үстіндегі Орталық Азияның геосаяси және жаһандық энергетикалық рынок, Еуразияның елеулі бөлігіндегі қауіпсіздік пен тұрақтылық тұрғысынан стратегиялық мәні зор. Орталық Азиядағы табиғи ресурстардың байлығы көптеген мемлекеттер тарапынан осы өңірге деген жоғары қызығушылықты туғызып отыр. Өңір еуразиялық транзиттік дәліздердің тоғысында орналасқан, ауқымды көлік-коммуникациялық желілері бар және жеткілікті игерілмеген жаңа рынок болып табылады" - деді Н.Назарбаев.
Осы жиында Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысы Пан Ги Мунның жолдауын Бас хатшының экономикалық және әлеуметтік мәселелер бойынша орынбасары Хосе Антонио Окампо жеткізді. Жолдауда аталған беделді комиссияның құрылғанына биыл 60 жыл толып отырғаны, осы уақыт аралығында ЭСКАТО Азия және Тынық мұхиты аймағындағы барша халықтардың тұрмыс жағдайын жақсарту жолында өзіне мүше мемлекеттермен тығыз ынтымақтастықта жұмыс атқарып, комиссия мәжілістері аймақтағы барлық елдердің бір жерде жиналып, ортақ мүдделерді қозғайтын мәселелерді талқылауға, келешекке бағытталған шешімдер бойынша келісімге келуге және аймақтың алдында тұрған қиыншылықтарды жеңу үшін ынтымақтастыққа қол жеткізуге мүмкіндік беретін бірде-бір пікірталас орнына айналғаны атап көрсетілген.
БҰҰ Бас хатшысының орынбасары - ЭСКАТО атқарушы хатшысы Ким Хак-Су комиссияның мәжілісі тұңғыш рет Орталық Азияда, әлемнің ең көне өркениеттері мен Шығыс пен Батыс, Солтүстік пен Оңтүстік арасындағы сауда жолдары тоғысқан көркем Қазақстанда өткізіліп отыр дей келе, комиссияның мерейтойлық мәжілісін Алматыда өткізу мүмкіндігін ұсынғандығы үшін Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевқа шексіз алғысын білдірді. Ол Қазақстанның қарқынды экономикалық дамуды қамтамасыз етуде және мығым әлеуметтік институттары бар түбегейлі жаңа экономикалық жүйесін қалыптастыруда орасан зор жетістіктерге ие екенін жақсы білетінін айтты. Қазақстанның даму стратегиясын баяндайтын Президенттің "Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан" атты жылдық Жолдауы әлемдік саясат пен экономиканы жақсы білетін адамдарға қатты әсер еткенін, бұл мақсат Қазақстанды экономикалық дамудың "аймақтық локомотивіне" және аймақтық ынтымақтастық сахнасындағы, сондай-ақ дамыған Азия-Тынық мұхиты елдерінің қатарына қосылуда сенімді әрі табысты әріптеске айналдыруды сезіндіретінін жеткізді. Кезінде Қазақстан Президентінің Біріккен Ұлттар Ұйымының Орталық Азия мемлекеттеріне арналған Арнайы бағдарламасын ұсынғанын да еске салды. Бұл бағдарламаға әуелгіде Қырғызстан, Тәжікстан және Өзбекстан, кейін оған Түркіменстан, Әзірбайжан және Ауғанстан қосылған болатын. Бұл бағдарламаға мүше мемлекеттердің экономикалық даму мүмкіндіктері Азия мен Тынық мұхиты елдерінің экономикалық серпінділігімен және шапшаңдауымен арадағы байланысты нығайту арқылы кеңейте алатыны түсінікті.
Ким Хак-Су дүние жүзіндегі халықтың 60 пайызы Азия-Тынық мұхиты аймағында тұрады, соңғы 20 жылдың ішінде әлеуметтік және экономикалық дамуында үлкен жетістіктер болды. Алайда бұл жалпы ілгерілеушілік үлкен теңсіздік пен терең қарама-қарсылықтарды көзден таса ете алмайды, деді. Жүздеген миллион адам кедейшіліктен бас көтерсе де бұл аймақтағы әрбір үшінші адам шегіне жеткен қайыршылықта күн кешіп отыр. Кедейшілікпен күрес жүргізу үшін, атап айтқанда, денсаулық сақтау жүйесін жақсарту өте маңызды. Әлемдегі барлық ана өлімдерінің тең жартысы әлі күнге дейін осы аймақтың үлесіне тиеді. Сондықтан да биыл 2015 жылға қарай әртүрлі міндеттерді орындау көзделген Мыңжылдық даму мақсаттарына жету жолындағы атқарылған жұмыс нәтижелеріне сын көзбен қарауда белорта кезең болып табылады. Азия мен Тынық мұхиты аймағының өңірлік ынтымақтастықты арттырудағы басым салаларын барынша тиімді түрде қарастыру біраз мәселелер бойынша мәнді әрі мазмұнды пікірталастарға арқау болуы керек деген ой түйіндеді.
Министрлер кеңесінің ашылуы жиынында ҚР Сыртқы істер министрі Марат Тәжин БҰҰ ЭСКАТО 63-ші сессиясының төрағасы болып сайланды.
Ерікті бірлестіктер -- бейкоммерциялық (БКҰ), бейөкіметтік (БӨҰ) ұйымдардың негізгі элементі, өйткені олар алдына азаматтың жеке басының пайдасын, оның қаражат-кірісін ұлғайтуды мақсат етіп қоймайды. Бейкоммерциялық ұйымдарды (БКҰ) келесі топтарға бөліп қарастыруға болады:
1) Адамдардың ортақ мәселесіне немесе ортақ қайғысына байланысты өзара көмек БКҰ;
2) БКҰ-ның мүшелерінің өздерінің жеке бастарының мүддесімен тікелей байланысы жоқ мәселелерді шешуге бағышталған БКҰ -- әлеуметтік бағыттағы БКҰ, мейірімділік, қайырымдылық БКҰ-ы, экологиялық бағыттағы осындай ұйымдарға мүше болу арқасында азаматтар мемлекет ісіне де, өзінің ұйымдарының ісіне де белсенді ат салыса алады. Тарихтан үйренген бір жай -- не өкімет, не құқықтың өзі заңның орындалуының нақты кепілдігі бола алмайды. Ол үшін заңдар қоғамдық пікірде орнығып, өзін қоғамдық көзқараста заңды деп таныта білуі (легитимациялануы) қажет. Азаматтық қатынасушылық жеке индивидтердің құндылықтық қалауының көрсеткіші әрі олардың азаматтық мәдени деңгейін аңғартушы да. Азаматтық қоғам іштей біріккен, өзін-өзі ұйымдастырушы, мемлекетке қатысты автономды, дара, бөлек біртұтастық ретінде қоғамдағы демократиялық өзгерістердің қабілетін, мүмкіншілігін, іске жарамдылығын айқындайды. Ал ол үшін қоғам жоғарғы мәдени-өркениеттілік, интеллектуалды және материалды даму деңгейінде түруы қажет, яғни азаматтық қоғам бола білуі керек. Ӏс жүзінде тіршілік ететін қабілетті азаматтық қоғамда адамдар өздерінің болашағы, өз мемлекетінің болашағы үшін жауапкершілікті өз мойнына алуға тіптен де жүрексінбейді. Азаматтық қоғамдағы азаматтардың қарым-қатьшасы негізінде шынайы мейірімділік, өзара түсінушілік пен бейбіт келісім, төзімділік жатыр. Азаматтық институттарды ешкім жоғарыдан жарлық түсіріп құрмайды, оларды азаматтар өзара тиімді келісім арқылы жасайды. Өкімет органдары, мемлекет пен азаматтық қоғам арақатынасы қарама-қайшылықтар күресі мен бірлестілігін еске салатындай. Осы тұрғыдан мемлекет азаматтық қоғамның қалыптасқан биліктің қалыптасу барысындағы тұлға еркіне қатынасты антитезасы деуге де болады. Жоғарыда келтірілген азаматтық қоғамның әлеуметтік-философиялық негіздері, оның классикалық бейнесінің сараптамасы бізге азаматтық қоғамды дұрыс түсіну үшін қажет шарттар. Басқа идеялық дәстүрден жеткен ілімнің ықпалы осы қазіргі жерде қазіргі уақытта шешілуі тиісті мәселелерге жарық түсірері рас. Сол сияқты батыстық демократияның маңызды қасиеті және мақтанышы -- азаматтық қоғам идеясы да Азия, Латын Америкасы, Африка, Шығыс Еуропа елдері үшін сұхбат аймағы бола бастады. Азаматтық қоғам адамның жеке басының еркі мен әлеуметтік заңға үйлестіліктің дәл келуімен тартымды идея болып көрінеді. Онда адамдар арасындағы үйлесімді қарым-қатынас орнату жолы жеке индивид жауапкершілігіне жүктеледі. Азаматтық қоғам тыныштық пен жалпы ұлттық кеісімді көздейді. Бұл мақсаттар күрделі көп этникалық қүрамы бар Қазақстан Республикасының өмірлік мәні бар мүдделерін көздейді. Бүгінгі таңдағы Қазақстан үшін, басқа да постсоветтік мемлекеттердегі сияқты, әлеуметтік-экономикалық дамудың қарама-қайшылықты тенденциялары басым. Экономиканы либерализациялау мен саяси өкімет институттарын демократизациялауға бет бұрған, тоталитарлық тәртіп шеңберінен ығысқан жаңа мемлекеттер үшін әлеуметтік инфраструктура бірден тепе-тең, ойластырылған күйде өздігінен дами қоятын түрі жоқ. Біздің мәдени әлемімізде сырттан келген, көбінде Батыстан жеткен институттар -- парламенттік демократия, көппартиялық жүйе, құқықтық мемлекет бірден қоныс тауып кетуі қиын. Саяси-мәдени тұрғыдан батыстық құқықтық мемлекет пен азаматтық қоғамның дайын модельдерін орынды-орынсыз көшіре салу мақсат емес, оны ұлттық мемлекеттілік дәстүрлерімен сәйкестендіре отырып, қазақ ұлтының діліне негіздей келе шығармашылықпен қабыл алған орынды. Қазақстанда азаматтық қоғам құру мәселесі биліктің либералды демократиялық институттары мен нарықтық экономика құрылымын қалыптастырумен шектелмейді. Мәселенің негізі ұлттық азаматтық этносын даярлауда жатыр. Азаматтық этосты батыстың біртектестірілген құндылықтырын көшіріп қойып емес, дәстүрлі дүниетанымның, ұлттық мәдениеттің негізінде байыпты да байсалды түрде қалыптастыру қажет. Осы орайда орынды түрде мынандай сұрақ туады: қазіргі болып жатқан өзгерістер модернизация ма әлде вестернизация ма? Біздің батыстың технологиялық, экономикалық даму шеңіне жуықтамайтын әлеуметтік күйімізде құқықтық мемлекет пен азаматтық қоғамның батыстық моделін дәлме-дәл көшіруге талпыну жөнді ме, жөнсіз бе? Ендеше, мүмкін біз әлемге уақыт талабына лайықты жауап бере алып, сөйтіп қоғам дамуының мүлдем басқа жолын көрсететін болармыз? бұл түста жауаптан гөрі сұрақ көп... Уақыт өз Талабын қойды, ендігі іс -- біздің берер жауабымыздың қаншалықты жетістік әкелері Қазақстан Республикасының ерікті азаматтарының ұятына, өзіндік жауапкершілігіне байланысты деп ойлаймыз.
ЮНКТАД(UNCTAD - Unіted Natіons Conference on Trade and Development - Біріккен Ұлттар Ұйымының Сауда және даму жөніндегі конференциясы) - Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясының халықаралық сауда ұйымы болып табылмайтын органы. 1964 ж. құрылған‚ оған 168 ел мүше. Негізгі міндеттері: халықараралық сауданы‚ мемлекеттер арасындағы тең құқықты [1]өзара тиімді ынтымақтастықты дамытуға жәрдемдесу‚ халықараралық экономикалық қатынастардың жұмыс істеуі жөнінде жан-жақты ұсыныстар әзірлеу‚ т.б. Жұмыстың топтық әдісі бойынша мүше мемлекеттер әлеумметтік-экономикалық және географиялық қағидаттар бойынша төрт топқа бөлінген. ЮНКТАД шешімдері қарарлар немесе мәлімдемелер нысанында қабылданады және ұсыныс сипатында болады. Бұл ұйымның қамқорлығымен көп тарапты келісімдер мен конвенциялар әзірленеді‚ оның жұмысына бірқатар халықаралық ұйымдар қатысады. Жоғары органы - Сауда және даму жөніндегі Конференция мен Кеңес‚ оның шеңберінде алты комитет жұмыс істейді.
Дүниежүзілік сауда ұйымы (ДСҰ) -- халықаралық сауда ережелерін либерализм принциптеріне қарай реттейтін халықаралық экономикалық ұйым, ол 1995 жылғы 1 қаңтардан бастап жұмыс істей бастады. Алғашқы кезеңде ДСҰ-ға 77 мемлекет кірсе, 2005 жылғы 11 желтоқсандағы соңғы мәлімет бойынша оған 149 ел мүше болды. Бұрынғы кеңестік елдерден оның қатарында Литва, Латвия, Эстония, Грузия, Армения, Молдова, Қырғызстан, Украина (соңғысы 2008 жыл 5 ақпанында қабылданды) бар. ДСҰ-ға кіретін елдердің үлесі әлемдік тауар айналымның 95% құрайды, яғни Ресейді қоспағанда бүкіл дүниежүзілік нарықты қамтып отыр деуге болады. Және Қазақстанды қосқанда 30-ға жуық ел осы ұйымға кіру ниеттерін білдірді, олар бүгінгі таңда бақылаушы мәртебесіне ие.
ДСҰ басты міндеті -- іркіліссіз халықаралық сауда-саттықа мүмкіндіктер жасау. Дамыған елдердің бастамасымен құрылған аталған ұйым халықаралық саудада экономикалық өсім мен адамдардың тұрмыс тіршілігін көтеруге ықпал етеді деп есептеледі. Бүгінгі таңда әлемдік сауда жүйесі негізгі бес ұстанымға сәйкес келуі тиіс:
-- Саудада еш кемсітушіліктің болмау шарты, яғни бірде-бір мемлекет қайсыбір мемлекетке экспорт пен импортқа шектеушілік қоюға құқығы болмайды;
-- Сауда кедергілерін азайту, немесе қайсыбір елдің нарығына шетелдік тауарлардың келуіне кедергі келтіретін факторларды жою, оларға бірінші кезекте кедендік алымдар мен импорттық квоталар жатады, басқаша айтқанда импортқа қойылатын көлемдік шектеулер;
-- Тұрақтылық пен сауда шартының алдын-ала болжамдылығы, бұл шетелдік компаниялар, инвесторлар мен үкіметтер қолданыстағы сауда шарттарының кенеттен және бір тараптың еркімен өзгерілмейтініне кепілдік береді;
-- Халықаралық саудадағы бәсекелестікті ынталандыру, яғни түрлі елдер фирмаларының тең құқықты бәсекелестігі үшін әділетсіз тәсілдерді жою, оған экспорттық субсидиялар (экспортшы-фирмаларға мемлекет демеушілігі), жаңа сату нарықтарын иелену мақсатында демпингтік бағаларды пайдалану;
-- Жоғары дамымаған мемлекеттер үшін халықаралық саудада жеңілдіктер жасау. Нақ осы бап жоғарыда көрсетілген ұстанымдарға кереғар келеді, алайда ол әлемдік шаруашылыққа осал дамыған елдерді тарту үшін қажет болды. Бұл елдер алғашқы кезеңде дамыған мемлекеттермен бәсекелесе алмайтыны айдан анық, сондықтан да нашар дамыған елдерге ерекше жеңілдіктер қарастыру әділетті болар деп есептеледі.
Қазақстан Үкіметі ДСҰ-ға кіру -- елдің сыртқы экономикалық саясатындағы басымды бағыттардың бірі деп біледі. Қазақстанның ДСҰ-ға кіру жөніндегі жұмысшы топқа осы ұйымның 38 мемлекеті кіреді, сонымен бірге нарыққа тауарларды шығару жөніндегі келіссөздерге 14 ел, ал қызмет нарығына қатысты 10 ел қатысады.
Келіссөздер Женевада орналасқан ДСҰ Хатшылығында көпжақты және екіжақты негізде жүргізіліп келеді. Бүгінгі таңда қазақстандық делегация төрт негізгі бағыттар бойынша келіссөздер жүргізуде:
-- Тауарлар рыногіне шығу келіссөздері ұйымға кіргеннен соң Қазақстан пайдалануға құқық алатын импорттық кедендік алымдарды барынша байланыстыру деңгейлерін ДСҰ-ға мүше-елдермен анықтау және келісуді көздейді;
-- Қызметтер нарығына шығу туралы келіссөздердің мақсаты қазақ нарығына шетелдік жеткізіп берушілердің шығу шарттары болып табылады;

-- Ауыл шаруашылығына қатысты арнайы көп жақты келіссөздер, тарифтік аспектіден бөлек, ауыл шаруашылығын іштен қолдау білдіру мен экспорттық субсидиялардың мөлшерін келісуді көздейді;
-- ДСҰ қатысушысы ретінде өз міндеттемелерін орындау үшін заңнамада қолдануға тиіс шараларды анықтау мақсатында жүргізіліп отырған жүйелік мәселелер бойынша келіссөздер;
Жеке елдермен өткізілген екіжақты келіссөздердің 14 раундының қорытындылары бойынша Қазақстан тауарлар нарығына шығу жөнінде келіссөздердің соңғы мәресіне жетті. Бүгінгі таңда тарифтік міндеттемелерді егжей-тегжейлі талқылап, АҚШ, Еуропалық Одақ, Канада сияқты елдермен диалог құруға қол жеткізді. Сонымен қатар қызметтер нарығына шығу жөніндегі келіссөздер процесін одан әрі қарқынды жүргізуге негіз қаланды.
Бүгінгі таңда, Грузия, Пәкістан, Түркия, Оман ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.