ЭСТЕТИКАЛЫҚ ТӘРБИЕНІҢ МӘНІ

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 43 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
КІРІСПЕ---------------------------- -----------------------------------
-----------5
І. ЭСТЕТИКАЛЫҚ ТӘРБИЕНІҢ МӘНІ------------------------------- --- 9
1.1. Мектептегі эстетикалық тәрбиенің мақсаты мен міндеті---------------
17
1.2. Мектептегі эстетикалық тәрбиенің негізгі бағыттары
және олардың ұлттық ерекшеліктері -------------------------------
--------25
1.3. Күнделікті өмірдегі адамның жеке басының эстетикасы--------------
29
1.4. Этникалық мәдени білімнің мазмұны.--------------------------- ------
-----32

ІІ. ЭСТЕТИКАЛЫҚ ТӘРБИЕНІ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ
ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗІ----------------------------- ------------------------
-34
2.1. Эстетикалық дамыту перспективалары-------------------- ------------
----38
2.2. Эстетикалық тәрбие беру жолдары---------------------------- --------
------40
2.3. Эстетикал ық талғам мен қабылдауды дамыту-------------------------
---50
2.4. Музыкалық шығармашылықтың эстетикалық тәрбиедегі орны--------57

III. ТӘЖІРИБЕЛІК БӨЛІМ.
ОҚУШЫЛАРҒА СЫНЫПТАН ТЫС ЖӘНЕ МЕКТЕПТЕН ТЫС ЭСТЕТИКАЛЫҚ ТӘРБИЕ БЕРУ
ЖОЛДАРЫНЫҢ
КӨРІНІСТЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ..6 0
3.1. Сыныптан тыс жұмыстар ----------------------------------- -----------
--------- 61

ҚОРТЫНДЫ----------------------------------- --------------------
---------------85
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ------------------------ ---88

КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының Заңдары оның ішінде 19 баптың 1-ші тармағы
білім берудің қосымша бағдарламасы мектептен тыс жұмысты ұйымдастыруды іске
асырады Бұған қоса 2,3-тармақтары бойынша жағдай жасалды.
Мектептен тыс жұмыстардың ішінде эстетикалық тәрбиенің қалыптасуы мен дамуы
сан ғасырлық тарихы мен тұрмыс тіршілігімен және мәдениетпен тығыз
байланысты. Оқушылардың бойындағы сезімталдық пен әсемдік сұлулықты
сезіну,өмірді эстетикалық тұрғыдан түсіндіру өзінен-өзі келмейді.Тақырыптың
өзектілігі-актуальдылығы Егемен Қазақстанның ұлттық мектептерінде тәрбие
жұмыстарын жаңаша құру ,оның ішінде эстетикалық тәрбие мәселесін сыныптан
тыс және мектептен тыс жұмыстарда кеңінен пайдалану қазіргі күннің талабына
сай пайдаланылып келеді.Соның салдарынан сыныптан тыс,мектептен тыс
эстетикалық тәрбие мәселелерін кеңінен насихаттау бүгінде ең көкейкесті
мәселелердің бірі болғандықтан эстетикалық тәрбие беру жолдарының жас
ұрпақтардың тәрбиесінің үлгі-өнегелілігінен туындайды.Сондықтан
біз,эстетикалық мәселелерді (талғамды,қабылдауды) әрбір тәрбие жұмысында
,күнделікті сабақтарда қатаң айтып отыруымыз керек,осы айтылғандарға
байланысты біз дипломдық жұмыстың тақырыбын бүгінгі күннің көкейкесті
талабына сай келеді деп айта алмаймыз.
Зерттеу пәні: эстетикалық тәрбие.
Зерттеу обьектісі: сыныптан тыс және мектептен тыс жұмыстарға байланысты
эстетикалық тәрбиенің нәтижелері.
Жұмыстың мақсаты: эстетикалық тәрбие беру арқылы оқушылардың сезімін оята
білу мен эстетикалық талғамын қалыптастыру.
Мақсатқа жету жолдары:
а) оқышылардың эстетикалық қызығушылығын оятту;
ә)эстетикалық тәрбиенің заман талабына сай ой-пікірлермен сабақтастығын
көрсету;
б)жұмысымыздың практикалық-теориялық оқу жұмысындағы орнын айқындау.
Зерттеу гипотезасы-болжамы: эстетикалық тәрбие мәселелері сыныптан тыс
және мектептен тыс жұмыстар үшін мол материал болуы және әсерлі ,қызғылықты
өтуіне жол ашуға тиісті.Эстетикалық тәрбие толық зерттелінсе, соғұрлым
әлеуметтік-тәлімдік,методикалық жағы жақсарып, заманға, қоғамға сай
эстетикалық маңызы айқындала түсер еді,егерде мына міндеттерді жүзеге
асырған жағдайда:
1.халықтың ауыз әңгімелері негізіндегі эстетикалық талғамды,қабылдауды
нақтылау;
2.сыныптан тыс жұмыстарға байланысты эстетикалық тәрбие туралы жарияланған
ғылыми және практикалық материалдарды жинақтау;
3.мектептерде жүргізілген мектептен тыс тәрбие мекемелерінде жүргізілген
эстетикалық тәрбиеген байланысты озық тәжірибелерді жинақтау;
4.халықтық педагогикалық тәрбиеге байланысты материалдарды жинақтау.
Бұл зерттеу жұмыстарын орындау барысында мынадай әдістер
қолданылды: анализ, тест, абстракциялау зерттеу барысында методикалық
әдебиеттерге толық анализ жасалып және педагогикалық озық
тәжірибелерге сүйене отырып, мектептен және сыныптан тыс жұмыстардың
үйірме, кеш, олимпиада, телеайтыс, қабырға газеттері, сурет көрмелері
т.б. материалдар қорытындыланып, эстетикалық тәрбиеге арналған кең
мысалдары, жұмыстары жинақталып, жүйеленді. Мектептегі жұмысымда және
арнаулы педагогикалық уақытымды осы тақырыпқа сәйкесті оқушыларға
тәрбие сағаттар, баяндамалар оқыдым, ашық сабақ, сыныптан тыс
жұмыстар, жарыс сабақтарын өткізіп, апробациядан өткердім.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы:
Бұл жұмыс болашақ мұғалімдеріне, сынып жетекшілеріне, мектептен
тыс мекеме қызметкерлеріне қажетті әдістемелік құрал болады деп
есептелетіндігінде.
Дипломдық жұмыстың құрылымы 5 бөлімнен тұрады: кіріспеден,
эстетикалық тәрбие туралы, негізгі бөлім, мектептен тыс және
сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастырудан, тәжірибелік бөлімнен,
қорытынды мен әдебиеттер тізімінен тұрады.
Сондықтан мен ұйымдастыру әдістемелік шартына, дамыту
перспективаларына, музыкалық шығармашылығына, пайдалану формаларына
тоқталып отырмын. Бұлардың бәрі эстетикалық тәрбиеге бағыт-бағдар
береді. Оқушылардың сырт тұрпатында, қарым-қатынастарында, киім-кешегі
мен үй жағдайларында эстетикалық талғамы ұғымдардың ерекшеліктерінде
көрінетіні даусыз.
Осыдан келіп соңғы он жылдықта оқушыларды эстетикалық тәрбиеде
ой елегінен өткізу, мәдениетке бағдарлауды күшейту және осының
негізінде қазіргі педагогика теориясы мен практикасына ауызша
поэтикалық, музыкалық және сәндік- қолданбалы өнерді енгізу жөніндегі
әдістемелік құралдар туындап отырғанын айтқым келеді. Республиканың
егемендігі, ұлттық сана- сезімнің өсуі мәдени және рухани дәстүрлердің,
тіл мен діннің қайта өркендеуі жағдайында эстетикалық тәрбиедегі
ғылыми негізделген ұсыныстарды іске асыру мүмкіндіктері де анағұрлым
ұлғайды. Этнопедагогика және халықтық педагогика проблемеларын
айқындауда Г.Н.Волковтың (Шувашия), Я.Н.Ханбиковтың (Татарстан),
А.Ж.Гашимовтың (Әзірбайжан), А.Э.Измайловтың (Қырғызстан) еңбектері ерекше
ғылыми құндылыққа ие болды. Сол секілді Қазақстан да халықтық
педагогикада бірқатар кандитаттық диссертация қорғап (И.Ортибеков ,
А.Х.Мұханбетова, М.Х.Балтаев, Ә.Қонақов, Қ.Сейсенбаев, Р.К.Дүйсенбінова)
кітаптар шығарылды, (Қ.Б.Жарықбаев, С.Қалиев) сондай-ақ көптеген
мақалалар жарық көрді. Оның ішінде Қ.Б.Жарықбаевтың еңбектері ерекше
орын алды.Осы еңбектер дипломдық жұмысыма теориялық негіз болды.
Этникалық - мәдени білім кеңістігі- бұл отбасы, ана тәрбиесі,
мектепке дейінгі балалар мекемелері, мектептер, жоғары оқу орындары,
ұлттық мәдени оқулықтар, үйірмелер мен курстар құрылымдық жағынан
мынадай үш саладан тұруы тиіс.
Оқу орындарына білім беру;
Оқу орындарынан тыс білім беру ( курстар, кітапхана, радио) т.б.
Бейресми тәрбиелеу (отбасында оқыту және тәрбиелеу, достары мен
көршілерімен қарым-қатынас).
Бұл топтастыруға қосымшаэтттттникалық мәдени білімнің өзара
байланыстырылуы жүйелі қисында үш түрін айтуға болады. Олар: білімнің
кіріспесі, оқыту, практикаға байлау. Осы екі жағдайды ұштастыра келіп
тұжырымдық шешім ретінде этникалық мәдени ілімнің мазмұндық мағынасы
келесі құрылымын ұсынуға болады Көркемдік - этникалық сананың
ерекшелігі оның өзінің болмысын әдетте көркем шығармашылық дағдыда:
саз аспаптарында ойнағанда, ән салғанда, сурет салғанда т.б. сәттерде
айқын көрсетуде. Сондықтан ол этникалық - мәдени білім мақсаттарында
барынша сай келеді. Оның қалыптасуы өз халқының мәдениетіне тікелей
қатыстылығын сезінуге мүмкіндік береді, ұлттық сәйкестілікке ерекше рең
қосады.

І.ЭСТЕТИКАЛЫҚ ТӘРБИЕНІҢ МӘНІ
Эстетикалық тәрбие- табиғат пен өнердегі тмаша әсемдікті дұрыс
түсініп, эстетикалық көзқарасын, талғамы мен сезімін, өнер мен өмірде
тамаша әсемдік жасауға қатысу талабы мен қабілеттілігін дамыту болып
табылады. Адамның эстетикалық сезімін, ерекше қайырымдылық әсерін
қалыптастыру, тамаша әсемдікті дұрыс қабылдап, бағалай білу, өнер мен
жаратылыс, еңбек пен қоғамдық өмір және адамдардың мінез- құлқы,
оның ажырамас ең маңызды құрамы болып табылады.
Эстетикалық мәдениеттің басқа сыңарлары деп жеке адамның
эстеткалық ой-өрісін құрайтын, білімді оның негізінде қалыптасатын
түсініктерді, ұғымдарды, көзқарастарды, талғамдарды есептеу керек.
Эстетикалық мәдениетте мақсат пен үлгі ретінде эстетикалық мұрат
ерекше орын алады. Эстетикалық мәдениеттің маңызды сыңары деп
әсемдікті сыйықсыздықтан, нағыз көркемдікті жалған көркемдіктен ажырата
білуге мүмкіндік беретін эстетикалық талғамды есептеу керек. Адамның
дүниеге деген эстетикалық көзқарасының көрсеткіші оның эстетикалық
ынтасы мен қажеттілігі, сондай-ақ эстетикалық қабілеттілігі. Мектеп
балалары табиғаттағы, өнердегі, білімділігі және еңбектегі әсемдікті
көре де, біршама терең толғана алады.1
Олар барлық асқақ ойлар мен ерлікке құштар. олардың эстетикалық
мәдениетінің дамуындағы жас ерекшеліктері де байқалады: кіші мектеп
балалары табиғаттағы әсемдікке, жеткіншектерге өнерге аса қызықса,
ересек мектеп балаларын мінез-құлық қарым-қатынас эстетикасы, адамның
сыртқы келбеті және оның ішкі дүниесі көбірек қызықтырады. Өнер мен
өмірдегі тамаша өсімдікті көру, сезіну, түсіну және жасай білу өзінен
өзі келмейді.
--------------------------
Қоянбаев Р.А. Педагогика,-А.,2000.,15-бет

Бұл қабілеттілікте мақсат көздей отырып тәрбиелеу керек. Мектеп
балалары эстетикалық тәрбиелеуде орталық буын болып табылады,
Балалардың өзіндік творчествосымен ұштастырып, педагогикалық дұрыс
ұйымдастырылған хабарлар, оқушылардың көркемдік талғамы мен баға бере
білуінің қалыптасуын анықтайды. Мектеп оқушыларының көркемдік
талғамын қалыптастыру жөніндегі жұмысты мақсат көздей отырып, олардың
оқуының ақырға күніне дейін жүргізуі тиіс. Бұл жұмысты тоқтатып
тастау талғай білудің тұрақсыздануына әкеліп соғады да оқушылардың
өнер шығармларына дұрыс баға беру қабілетін төмендейді. Балалық шақтың
өзін әдемі етіп, балалардың күнделікті іс-әрекетіне тамаша әдемілікті
көріп, оны өз қолымен жасай білуге және өмірді жақсы жаққа қарай
қайта құрып, өзгертіп отыруға үйрету- қазіргі мектептегі эстетиклық
тәрбиенің маңызды бағытының бірі.
Эстетикалық тәрбие жастарды жақсы қасиеттердің барлық
түрін дұрыс ұғынуға, қабылдай білуге, бағалауға, өмірдің және
еңбектің алуан түрлі саласына әсемдік элемменттерін енгізе білуге
үйретеді , ұсқынсыздық пен парықсыздыққа қарсы күресуге қабілетін
шыңдайды . Тұлғаны барлық жағынан жетілдіру оның шығармашылық
қабілеттері мен дарынын дамытуды және нағыз еңбекқор ретінде, адамгершілік,
парасаты мол, мәдениеті қалыптасқан адам ретінде тәрбиелеуді көздейді.
Жапон елінде эстетика саласынан тәрбие алмаған адам, тіпті
экономикалық тұрғыдан тиімсіз деген пікір қалыптасқан. Олай болса, бүгінгі
студент ертеңгі маман, еліміздің болашағы. Олардың бүгінгі тандағы
эстетикалық мэдениетінің қалыптасуы қандай дэрежеде? ЖОО қабырғасынан білім
алған жастар таңдаған мамандықтарына қосымша эстетикалық мәдени құндылық
пен өнер саласынан талғамдары мен мұраттарын қалыптастырып, дамытуы қажет.
Өйткені еліміздің көркеюі, жалпы адамзаттық өркениеттілікке қосылуы бүгінгі
студент, ертеңгі маманның тек білім дәрежесіне ғана емес оның эстетикалық
мәдениетіне де байланысты. Студент жастардың эстетикалық мәдениетін
қалыптастыру киноға, концертке, театрға барумен шектелмейді.
Бүгінгі адамның өмірі мен әрекетінің кез келген саласында эстетика
мен көркемөнерсіз тіршілік етуге болмайды. Олай болса, қоғам мен адам
өміріндегі эстетика мен көркемөнер аясының кеңеюі тек ұрпақтан - ұрпаққа
тарихи -мәдени мұраларды беруді ғана міндеттемейді, сонымен қатар аға
ұрпақтың тэжірибесін бойымыз бен ойымызға сіңіріп, әсемдік жайындағы
тәжірибесін молайтуды талап етеді. Ол үшін адамның жастық шағынан
эстетикалық қажеттілігін туғызып, қабілетін дамыту және қалыптастыру
әлеуметтік сұранысқа айналуы керек.
Адамзаттың ежелгі арманы - бақытты өмір сүру. Ол үшін тұрмыс байлығы
мен ырызық молшылығына қоса адамның рухани өмірінің де кең шалқуы шарт.
Олай болса, адамдарға эстетикалық ләззат беретін - өнер. Өнер әсемдікпен
тығыз байланысты. Ал өнерден ләззат алу үшін, ең алдымен, эстетикалық
мәдениет жағынан білімдар болу шарт.

1. Сұлу - сұлу емес, сүйген сұлу.
2. Сұлулық бір кештік, жақсылық мәңгілік.
3. Сұлулық ақылды сатпайды.
4. Сұлулыққа тоймайсың.
5. Сұлулық екі адам қосылғанша, ал ақыл мәңгілік.
6. Сұлулық - ақылсыз бос.
7. Сұлулық әлемді құтқарады (Ф.Достоявский)
Мұғалімнің тақтаны әдемілеп безендіріп, оған математика, ана тілі
сабақтары жөніндегі оқу материалдарын ақылмен орналастыра білуі, тақтадағы
әдемі жазылған әріптер, цифрлар, жақсы салынған суреттер - міне, осылардың
барлығы мектеп балаларының эстетикалық талғамдарын қалыптастыру үлгісі емес
пе? Өнер адам сезіміне көркем бейне арқылы әсер етеді, оның жарқын
толғанысын оятады, әр түрлі сезімдерді қалыптастыруға ықпалын тигізеді.
Кіші мектеп балаларының бойында әсемдікке терең сезіну және толғану
қабілеттері бар. Сондықтан оқушылармен жұмыс жүргізгенде, балаларға өмірдің
әсемдігін ашып, олардың рухани бейнелерін байыту үшін, қоғамдық
белсенді қызметке адамның өмірдегі жақсы мұраттарын бекітуге бөгет
болатындармен күрес жүргізу үшін, өнермен шұғылдану жолындағы әрбір
мүмкіндікті пайдалану қажет.
Оқушыларға эстетикалық тәрбие бергенде айналадағы,
тұрмыстағы, табиғаттағы, көркем шығармалар мен көркемөнердегі әдемілікті
дұрыс көруге, қабылдауға, түсінуге үйретудің маңызы зор. Әсіресе өмірде
кездесетін шын әдемілікті айыра білуге тәрбиелеу қажет. Әдемілікті тек
түсініп, қабылдап қана қоймай, сонымен қатар өздері де сол әдемілікті
ұластыруға, эстетикалық талғамдарын дамытуға тиісті екендігіне оқушылардың
көзін жеткізу - әрбір мектеп мұғалімдерінің міндеті.
Эстетика - грек сөзі. Грекше эстетика деген сөз сезімталдық
және қоғамдық идеологияның, айрықша бір көркемөнердің заңдарын және
категорияларын зерттейтін ғылым деген ұғым береді. Эстетика - өмірді сезім
арқылы білудің, танудың негізгі жолы. Эстетика көп уақыт философияның бір
тарауы болып саналып, көркемдік пен әдеміліктің заңдарын зерттейтін ғылым
болатын.
Адамның дүниені эстетикалық тұрғыдан тануы оның эстетикалық
мұратымен берік байланысты. Эстетикалық мұрат дегеніміз - әсемдік туралы,
өмір сұлулығы туралы мұрат, ал абстрактылы емес, өмірде кездесетін
әсемдіктің өзінен туған мұрат. Ол - біздің айналадағы, өмірдегі,
тұрмыстағы, өнердегі әдемілікті түйсінуімізден, қабылдай білуімізден барып
қалыптасқан әсемдік мұрат.
Мектептердегі берілетін эстетикалық тәрбиеде өмірмен,
өнермен таныстырудың жолдары нақтылы да көрнекі бола отырып, оқушылардың
сана -сезіміне эмоциялық әсері күшті болуы қажет.
Кейбір мұғалімдер өнер туралы айтқанда, балаға таныс емес күрделі
музыкадан, бейнелеу өнерінің түрлерінен бастайды. Бүл секілді баланың
психологиялық қабілетімен - қабылдау әрекетімен - санаспауы баланың бойында
бар қабілетінің топастануына апарып соқтырады.
Бүгінгі мақсатымыз бүгінгі танда оқушыларға кластан тыс жұмыстарды
эстетикалық тәрбие беру болғандықтан, алдымен оқушыларды адам баласы
жасаған мәдени мұралармен таныстырып, соны терең түсінуге, сүюге, яғни
көркемдік сезімін байытуға тәрбиелеу қажет. Оқу - тәрбие жұмысының басқа
түрлері сияқты, эстетикалық тәрбие де оқушыларды идеялық тұрғыдан дұрыс
қалыптастыру мақсатына қызмет етеді. Эстетикалық өмір шындығын көркем бейне
арқылы қабылдауға жол ашады.
Кластан тыс жұмыстарда эстетикалық тәрбие тек сабақ арқылы ғана
толық іске асыруға болады деген мақсат көздеп қоймай, сол мектептің үйі,
іші -сырты жабдықталуы, тазалығы, оқу – тәрбие жұмысының дұрыс
ұйымдастырылуы, педагогтар коллективінің ынтымақты болуы, балалар
коллективінің тәртібі, сыпайылығы, көрегенділігі, оқу үлгерімі,
кішіпейілділігі арқылы да берілетіндігін ұмытпауға тиісті.
Эстетикалық тәрбие жұмысында мектеп үйінің қандай күйде екендігі
ұсақ мәселенің қатарына қосылмайды. Кейбір мектептердің оқу үйлері
эстетикалық тәрбиенің талаптары түгіл элементарлық - гигиеналық талаптардың
өзіне де сай келе бермейді. Бұл мектептерде мұғалімдер коллективі тарапынан
оқу үйлерінің, ауланың біршама таза болуын қадағаламайтындары да бар. Әрине
мұндай мектеп коллективі эстетикалық тәрбие беру мәселесін өз мәніне қоя
алмайды.
Оқушыларға эстетикалық тәрбие беруде коллективтік еңбекке баулудың
мәні зор. Осы жағдайды ескере отыра, мектептер мен арнаулы оқу орындарында
оқушы балалардың өз қамын өзі ойлау, өз күйіне өзі қам жасауға мектепті,
оқу үйлерін, жатақхана, шеберхананы таза ұстауға үйрету ісі қолға алынуы
қажет. Бұл балалардың өз еңбегінің әдемілігін сезінуге, еңбек адамдарын
құрметтеуге, оқушылардың тәртібін нығайтып, тапсырған жұмысқа
жауапкершілігін арттырады. Оқушылардың мемлекеттік мүлікті көзінің
қарашығындай сақтауына, еңбекке сергек қарап, жолдасына инабатты, сезімтал
болуына жол ашады. Мысалы: мектептерді сәндеп безендіруге, мектеп ауласына
түрлі гүлдер ектіру, өз көшелерін жөндеп, ағаш отырғызу, сол сияқты мектеп
стадионын салуға қатыстыру т.б.жұмыстар арқылы олардың эстетикалық ой -
өрісінің дамуына жағдай жасауға болады.
Мектепте эстетикалық тәрбие беруде үлкен роль атқаратын
орын -оқушылар комитетінің бөлмесі. Ол ұқыпты, сәнді жабдықталуға
тиіс.
Оқушылардың эстетикалық талғамын дамыту, жетілдіру негізінен
мектептегі оқу - тәрбие жұмыстары арқылы жүргізілетін болғандықтан, сол
мектептің сырттай ұсақ, елеусіз көрінетін және көп жағдайларда мұқият
ескерілмейтін жәйттері - эстетикалық жақтары ескерілуге тиіс.
Көркемөнердің бір саласы болып табылатын ән - күй, музыка, сурет
мектептерге арнаулы пән сабақтары болып енген. Ал көркемөнермен біте
қайнасқан әдебиет пәні мектеп оқушыларына оқу процесінде эстетикалық тәрбие
берудің негізгі қүралы есебінде пайдаланылады.
Кластан тыс жұмыстарда эстетикалық тәрбие беру мақсатында әр түрлі жұмыс
түрлері жүргізіледі, мысалы әр түрлі тақырыптарда тәрбие сағаттары,
әдебиет, сурет, музыка, кино өнері туралы кештер ұйымдастыруға болады.
Сондай - ақ алдыңғы қатарлы сурет пэнінің мүғалімдері өз сабақтарында сурет
өнерімен ғана шектелмей, оқушылардың эстетикалық талғамын арттыруға да
көңіл бөліп отыруы қажет. Сабаққа оқушылардың творчестволық өзара қарым -
қатынасын арттыру мақсатында және оларды белгілі бір затты өз қалпында
бейнелеуге баулу үшін қала аймақтарына экскурсия ұйымдастыруға болады.
Оқушылардың салған еңбектерінен көрме ұйымдастыру қажет.
Мектептегі эстетикалық тәрбие берудің негізгі
тәсілдері -мектептегі кластан тыс жүұмыстар. Әрине, бұл кезеңдегі жұмыстар
сабақ процесіндегі тәрбиенің қайталау түрі болмай, керісінше, оның жалғасы,
тіпті, оны жетілдіре түсу болып табылады. Кластан жұмыстарда берілетін
эстетикалық тәрбие кездейсоқ болмай, жоспарлы, жүйелі түрде жүргізілуі
тиіс.Тәрбиенің басқа түрлері сияқты эстетикалық тәрбие беруде де оқушының
білім дәрежесі, жасы, қызығуы мен қабілеті еске алынады.
Сондай - ақ эстетикалық тәрбие жеке - дара жүргізілмей, мектепте
өтілетін түрлі пәндер мен тәрбиенің басқа да салаларымен тығыз байланысқан
түрде жүргізіледі. Бұл жұмыста мұғалімнің жетекшілік және
ұйымдастырушылық ролі ерекше. Эстетикалық тәрбие беру барысында әрбір
пәнге байланысты кештер, көркемөнер қайраткерлерімен кездесулер өткізіледі.
Экскурсиялар ұйымдастырып, одан алған әсері жайында оқушылар шығарма жазып
отырады.
Кейінгі кезде мектептегі эстетикалық тәрбие беруде
республикамыздың алдыңғы қатарлы озат мұғалімдері баспасөз бетінде жеке пән
арқылы, кластан тыс жұмыс түрлері және үйірмелер арқылы эстетикалық тәрбие
берудің жолдары мен тәсілдері, түрлері мен формалары жайында пікір алысып,
өз тәжірибелеріне мүғалімдер қауымының назарын аударып келеді1 Әдебиет
сабағында эстетикалық тәрбие берудің негізгі жолдарының бірі - оқушылардың
оқыған көркем шығармалары жөніндегі пікірін анықтату, оқыған
шығармаларындағы мәтінді талдату, текспен жұмыс істету, яғни мәнерлеп
оқыту, шағын көркем шығармаларды немесе көлемді шығарманың көркем жазылған
үзінділерін оқыту, жаттату мәселеріне көңіл бөлу қажет.
Жалпы мектеп оқушыларына эстетикалық тәрбие берудегі мектеп
мұғалімдерінің алдындағы күрделі міндет - ол оқушылардың көрген - білген
заттарының, әдемі нәрселердің сырын ашу, не нәрсе тамаша екендігін дұрыс
түсіндіру.
Сөйтіп оқушылардың сезімдерін оятып қана қоймай, оның ойлампаздық
қасиетінің дамуына да жол ашу. Егер оқушы дүниедегі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
*Қоянбаев Р.Педагогика.Алматы.2000.,28 бет
Тамаша, Көркем нәрселерді өздері сезіп, ойлап, оған белгілі бір
эстетикалық талғаммен қарай алатын болса, онда мектептегі эстетикалық
тәрбиенің керегі де шамалы болған болар еді. Сондықтен мектеп
мұғалімдерінің міндеті оқушылардың эстетикалық талғамын іс жүзінде де,
теория жүзінде де арттыра отырып, көрген - білгендерінен сұлулықты
қабылдауға, оған масаттанып лэззат алуға көмектесуі керек. Көркем
шығармаларды оқу, үйрену арқылы қай кластың болмасын оқушылары образды
түрде ойлауға ойын нақты да, нық жеткізе білуге, тіл байлығын дамытуға
үйренеді. Сөйтіп оқушының эстетикалық ой -өрісінің дәрежесі оның сөйлеу
тілінде де әсер етпей қоймайды.

І.1.Мектептегі эстетикалық тәрбиенің мақсаты мен міндеттері.
Адамдардың эстетикалық сезімдері олардың өмірінде зор роль атқарады,
әсемдікті көре,түсіне,жасай білу адамның рухани өмірін байытады,қызғылықты
етеді, оған ең жоғары рухани ләззаттануға мүмкіндік береді. Біз әр адамның
адамгершілікті түлғалық мәнін жан - жақты дамытуға ұмтыламыз, сондықтан әр
баланың сезім нәзіктігін, көркемдікті, әсем нәрсені сүйетіндей етіп
дамытуымыз керек. Адамның әсемдікті және жексұрындықты, сәулеттілік және
ұждансыздықты, қуаныш пен қайғыны т.б. түсінуіне байланысты, оның саналы
тәртібі мен мінез - құлқы айқындалады. Осыдан келіп адамның әсемдікке
шынайы көзқарасы мен мұраттары болуы керек екендігі шығады.
Қазіргі кезде эстетикалық көзқарастарды тәрбиелеу тәрбие барысының
зейін салуды, күн санап өсіруді талап ететін мәселесі. Біздің қоғам адамына
тек қана өнердің емес, еңбек, қоғамдық қатынастар, қоршаған орта, тәртіп,
тұрмыс, табиғаттың да әсемдік жақтары ықпал етеді. Эстетикалық көзқарастар
адамның шындыққа қатынасын анықтайды.
Адам өмірінде эстетикалық көзқарас әрдайым қуатты рухани күш
ретінде көрінеді. Балаға балғын бөбектік кезеңнен бастап әсемдікке ұмтылуы
тән нәрсе. Ол әрдайым бойларында әсемдік құндылықтары бар қатар -
құрбыларына, ересектерге еліктейді. Балалардың өз еңбек, іс - әрекеті
тиімді және сапалы болуы үшін оның ұйымдастырылуы толысып, тамаша нәрсені
қабылдау деңгейіне жеткені жөн. Балаға сонымен қатар жасампаздыктың да
әсемдігі ашылады. Еңбек әсемдігін қабылдауды үйретіп, коғамдық іс - әрекет
әсемділігіне сезімталдығын тәрбиелеп, мұғалім балалардың еңбек
белсенділігін кеңейтуге дем береді. Эстетикалық көзқарасты тәрбиелеудің
экономикалық мәселелерге әрі тікелей, әрі жанама қатынасы бар. Бұл біздің
қоғамдағы қоғамдық өндіріс адамдардың өскелең рухани және материалдық
қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталатындығынан туындайды. Өндірілген
тауарлар сапасының әсемдігі тұтынылу жағына үлкен әсер етеді. Мұның өзі әр
баланың білім алуында белгілі дәрежеде эстетикалық көзқарас мәдениеті
болуын талап етеді. Өнерде шоғырланған адамдардың шындыққа эстетикалық
қарым - қатынасы қоғамдық идеяларды алға алып баруымыздың құралы, сол
арқылы санаға өте күшті әсер ету жүзеге асады. Сонымен, оқушылардың
эстетикалық көзқарасын тәрбиелеу дамыған әлемдік сана мен талғамды оны
қабылдау және бағалау қабілеттік қалыптастырудың мақсатка бағыттала
ұйымдастырылған процесі. Эстетикалық көзқарасты тәрбиелеу оқушыны жан -
жақты және үйлесімді дамытудың жалпы жүйесінде ең алдымен өзіне тән қызмет
атқарады. Ол іс - әрекеттің барлық түрлеріндегі әсемдік нышанын анықтап,
оны оқушының әсемдікке көзқарасының дамуы.
Педагогтың коллектив , және әрбір мұғалім қандай мақсаттарға
жетуге ұмтылуға тиісті екенін, мектептегі білім берудің әрбір
кезеңдерде қандай міндеттер жетекші болуға тиісті екенін айқын анық
көрінуі тиіс.Мектеп балаларын тәрбиелеудің үлгі мазмұны бастауыш
класс оқушылардың көркем шығармалардың адамдары мен мазмұндарын
эстетикалық түсінікті , балалардың өнер шығармаларындағы әсемдікке
деген сезімталдық көзқарасын туғызу қажет .
Балалардың көргендерін сурет салғанда, сөйлегенде, заттар
жасағанда түсіндіріп беру қабілеттерін дамыту маңызды міндет болып
табылады . Мектеп балаларын қоршаған ортадағы сыртқы түрінің
әсемділігіне , жақсы мінез – құлыққа , өмір мен өнердегі әсемдікті
бұзуға деген жағымсыз көзқарасқа тәрбиелеудің маңызы зор .
Эстетикалық тәрбие жүйесін анықтауда педагогтық прициптерді оның
түсінуі үлкен роль атқарады . Олардың ең маңыздысы эстетикалық
тәрбиенің жалпыға бірдейлігі болып табылады . Әсемдік – баршамызға
. Балалық шақтың өзін әдемі етіп , балаларды күнделікті іс -
әрекетінде тамаша әдемілікті көріп , оны өз қолымен жасай білуге
және өмірді жақсы жаққа қарай қайта құрып , өзгертіп отыруға
үйрету – қазіргі мектептегі эстетикалық тәрбиенің маңызды
бағыттарының бірі, міне осында. Балауса балғын балалық шақпен
қоштасу - әрбір бозбала мен бойжеткеннің басынан өткерер қимастық
сезім, керемет қайталанбайтын құбылыс. Бұл-еркелік, пәктік, тәтті
шақтардың бәрі артық қалып, өмір кемесінде алыстан қол бұлғаған
армандар жағалауына қарай бет алған ұмыталмас кезең.
Жүрегінде қимастық сезім ... мөлдір махаббат . Егер өзіңе
Мен болмағанда , енді кім ? деген сұрақ қойып жастайыңнан
осыған ұмтылсаң , оған да қол жеткізуіңе болады . Не де болса
да , өзіңе сеніп , өзіңе істе ! Егер осыдан өзің керемет бір
ләззат алып , жаның рахаттанса , - әсемдік сұлулық деген сол !
Ол деген біреудің көзқарасы , не біреуге жарасып тұрған киім
емес , ол өзіңе жарасқан өз стильің , өз сұлбаң , өз сән –
салтанатың , өз қолтаңбаң , өз бой түзеуің , өз сыланып
сипануың – макияжың . Олай болса , сұлу да сымбатты болуың керек
.
Жастарға эстетикалық тәрбие беру идеологиялық жұмыстың маңыздыц
бір саласы . Ол жастарды жақсы қасиеттердің барлық түрін дұрыс
ұғынуға , қабылдай білуге , бағалауға , өмірдің және еңбектің
алуан түрлі сатысына әсемдік элементтерін енгізе білуге үйретеді
, ұсқынсыздық пен парықсыздық қарсы күресуге қабілетін шыңдайды .
Тұлғаны барлық жағынан жетілдіру оның шығармашылық қабілеттері
мен дарынан дамытуды және нағыз еңбекқор ретінде , қоғам
қайраткері ретінде , адамгершілік парасаты мол , мәдениеті
қалыптасқан адам ретінде тәрбиелеуді көздеййді . Жапон елінде
эстетика саласынан тәрбие алмаған адам , тіпті экономиялық тұрғыдан
да тиімсіз деген пікір қлыптасқан . Олай болса бүгінгі оқушы –
ертеңгі маман иелері , еліміздің болашағы . Олардың бүгінгі
эстетикалаық мәдениеттің қалыптасуы қандай дәрежеде? Жоғары оқу
орындары қабырғасынан білім алған жастар таңдаған мақсаттары және
процесі, оның нәтижесі, сұлулығы ерекше көрсетіледі. Құ-қықтың іс -
әрекетінде қоғамдық мұраттардағы, дамудағы оның ынтасы мен тәртібіндегі
сұлулыққа баса назар аударылады. Бейнелеу іс - әрекеті барысында балаларға
көзге көрінетін әлем музыкада адам жасаған дыбыс үйлесімділігінің
сұлулықтары ашылады. Дене тәрбиесі мәдениет және гигиена негіздері арқылы
бала адам денесінің тән және жан сұлулығын таниды т.б.. Әсемдікке
тәрбиелеудің оқушыны жан - жақты және үйлесімді дамытудың жалпы жүйесінде
жанама қызметі де бар. Әсемдіктің адам үшін зор тартымды күші бола отырып,
сонымен бірге оның іс - әрекетінің белсенді және тиімді дем берушісі де
болады. Оқушы өнегелігінің әсемдігі оның жан дүниесінің байлығы, шешендігі
оның басқа адамдарға тартымды етеді. Оқушылар алдында ашық көрініс берген
еңбек әсемдігі, оның еңбегі тартымды етеді және еңбек іс -әрекетінің
процесін жеңілдетеді. Ерлік пен шын азаматтық әсемдігі адамдардың қоғамдық
тәртіп және құқықтық әрекеттерін орындауға жетелейді. Баланың эстетикалық
көзқарасын тәрбиелеу әсемдік қасиеттері бар әртүрлі өмір мен қатынастар
және әсерлер ықпалымен жүзеге асырылады. Кіші мектеп жасындағы балалардың
эстетикалық көзқарасы үздіксіз дамиды. Оған себеп болатын нәрсе - оқу,
қоғамдық және тұрмыстық еңбектің жаңа жүйеге түсуі. Эстетикалық көзқарасты
тәрбиелеудің негізгі құралы - өнер. Ол шындықты көркем, сенімді
қабылданылатын бейнелер арқылы бере отырып жэне осылар арқылы адам сезімі
мен санасына әсер етіп, оның көзқарасын қалыптастыруға жәрдем етеді,
педагогика эстетикалық көзқарасты тәрбиенің басқа шараларымен тығыз
байланысы қаралады. Балалардың ақыл - ой тәрбиесін, зерттелген құбылыстар
әсемдігі аспай жүзеге асыру мүмкін емес. Еңбекке тәрбиелеу адамдардағы
әсемдікте, еңбек мазмұны мен процесін танымай саналы тәртіп пен мінез –
құлықты тәрбиелеу мүмкін емес.
Сондай - ақ әсемдікке көзқарасты тәрбиелеуді өмірден, белсенді іс
әрекеттен және мұраттарға жету жолындағы күрестен оқшау қарауға болмайды.
Мектеп оқушыны әсемдікті өмірден, адамдар қылықтарынан, еңбек іс -
әрекетінен, еңбек нәтижесінен көруді және ләззат алуды үйретіп қана
қоймайды, күнделікті өмірде осы әсемдікті жасау ынтасы мен іскерлігін
тәрбиелейді. Сонымен эстетикалық тәрбие табиғаттағы, өнердегі, еңбектегі,
өмірдегі ең жақсыны қабылдау, одан ләззат алу. Эстетикалық тәрбие адамды
дүниедегі әлемдік атаулыны бағалай білуге үйретеді. Өнер шығармаларын
тануға, қастерлеуге баулиды, оған керісінше ұсқынсыздыққа жағымсыз
көзқарасты қалыптастырады, эстетикалық тәрбиенің өзіне тән міндеттері бар.
Олардың бірі эстетикалық сезімді және эстетикалық қабылдауды тәрбиелеу.
Өмірдегі, өнердегі әдемілікті сезу жэне көру адамдарда әртүрлі болады.
Біреулер әдемілікке үңіле қарап, оның сырын білуге тырысады, ал кейбіреулер
оған онша мән бермейді, қалай болса солай қарап, жанынан өте шығады.
Әдемілікті сезу үшін, оған түсіну үшін ең алдымен бейнелеу өнері, музыка
жэне ән саласынан әрбір адамда білім болуы қажет.
Білім адамдарды әдеміліктің объективтік критерийлерімен қаруландырады.
Білімді адам сұлулықты бағалай біледі,түсінеді,айналадағы дүниеге
сезімталдық, эстетикалық қабылдау қырағылығы, ықыластылық, қамқорлық,
баланың эстетикалық дамуының негізі
болады. Эстетикалық ұғымды, байымдауды, баға берудің қалыптастыру
-эстетикалық тәрбиенің тағы да бір міндеті. Әдемілікті сүю оған түсіну үшін
балаға негізінен көмектесетін білім. Сондықтан бала бейнелеу өнері
саласындағы ырғақ, үндестік, музыка мен әндегі дыбыстарды және өнер
әдістері туралы білімді игеру қажет. Осыған байланысты ол эстетикалық терең
түсінуге тырысады, байымдай және бағалай біледі. Көркемдікке және сұлулыққа
баға беру үшін эстетикалық танымның маңызы өте зор. Эстетикалық таным - бүл
өнердегі, еңбектегі жэне табиғаттағы сыртқы элемдік пен нағыз сұлулықтың
арасын ажырата білу, өнер шығармаларына жоғары талап қою. Мысалы, мұзда
конькимен мәнерлеп сырғанақ тебу, яғни жарыс өткізіледі. Сонда
орындаушыларға екі түрлі баға, яғни бірінші баға -көркемділігін келістіре
орындағаны үшін, екінші баға - мәнерлеп сырғанудың техникасын жоғары
дәрежеде игергені үшін қойылады. әрине, орындаушыларға әділетті баға қою
үшін, мамандардың әсіресе төрешілер алқасының танымы, білім жоғары дәрежеде
болуы керек.
Эстетикалық танымның дамуына көбінесе өнер үлгілерін қабылдау мен не
тегінде шығармашылықпен байланысты іс - әрекеті мүмкіндік береді. Қазіргі
жағдайда біздің қоғамдық өміріміздегі қажетті мәселелердің бірі - баланың
эстетикалық белсенділігін тәрбиелеу. Ол әдемілікті сезіп жэне оның заңдарын
түсініп қана қоймай, осы заңдар бойынша өзін қоршаған айналаға өзгеріс
жасауы қажет. Өмірге енген эстетика (еңбек, табиғат эстетикасы, адамдар
қатынасы және жәй жағдай эстетикасы) адамды түсіндіреді. Адам белсенді
түрде өмірдегі әдемілікке, көркемділікке өз үлесін қосып, оны
көріксіздіктен,
ұсқынсыздықтан қорғауы қажет, балаларды эстетикалық белсенділікке
тәрбиелей отырып, оларды өздігінен ілтипатты оқырман, қайырымды көрермен,
сезімтал тыңдаушы болуға үйрету керек. Балалар әдебиетті оқуға,
кинофильмді, теледидарды, спектакльді көруге, музыканы тыңдауға өте ынталы
болады. Әртүрлі әдеби музыкалық шығармалардағы іс - әрекеттің оқиға желісін
дұрыс түсіну үшін балаларды көп ізденуге үйрету, бағыт беру ұстаздардың
басты міндеті. Баланың эстетикалық мәдениеті және белсенділігі тұтас
педагогикалық процесте дамиды. Сондықтан оның барлық еңбегі, демалысы
эстетикалық бағытта тиімді ұйымдастырылса ол өз өміріне әдемілік
элементерін енпзе алады. Эстетикалық тәрбиенің маңызды міндеті өнер және
әдебиет салаларында балалардың қабілетін, ынтасын және білімділігін дамыту.
Осыған орай мектепте оқушылардың ықтимал мүмкіндіктерін және қабілетін
барынша ашу керек. Эстетикалық тәрбиенің негізгі құралдары - әдебиет жэне
өнер. Олар зор идеялық – тәрбиелік роль атқарады. Әдебиет пен өнер
адамдарды қуанышқа бөлейді, жігерілендіреді, олардың идеялық жағынан баюына
әсер етеді. Өнер және әдебиет адам саласына белгілі көзқарастарды әртүрлі
құралдар арқылы (әдебиетте, проза, поэзия; кескіндеме - жанр, баталия,
пейзаж; мүсінде бюсть, т.б; музыкада симфония, аротория ән енгізіледі).
Белгілі орыс суретшілері П.А.Федотовтың, В.Г.Перовтың, И.Е.Репиннің,
В.В.Веращагиннің, И.И.Шишкиннің, И.Н.Левитанның және қазақ суретшілері
Ә.Қастеевтің, И.Кентаевтың,Қ.Шаяхметовтың т.б.шығармашылығымен байланысты
бейнелеу өнері адамдардың тәрбиесіне күшті ықпал етеді. М.Горький,
Н.А.Островский,
А.А.Фадеев, М.А.Шолохов, М,Әуезов, Ғ.Мүсірепов, С.Мұқанов т.б.
еңбектеріндегі адам баласының бақыты және бостандығы үшін күрескерлердің
бейнелері жастарды ұлы ерлікке рухтандырады. Сонымен өнер мен әдебиет
шындықты игерудің және танудың құралы. Өнер мен әдебиет адам дамуының және
рухани өсуінің басты шарттарының бірі болып табылады. Әдемілікті сезуде
эстетикалық көзқарасты қалыптастыруда табиғат зор роль атқарады
Табиғат адамды қуанышқа бөлейді, сезімін дамытады, эстетикалық
түсінігін байытады. Адам табиғаты бақылаушы ғана емес, ол тұтынушы
сұлулықты жасаушы шығармашылық қызметкер [4;61 ]
Сондықтан өзінің күшін, қабілетін адамдар бақыты үшін табиғатқа өзгеріс
жасауға жұмсау керек. Мысалы, қала мен селоны, тұрғын жерлерді
көгалдандыру, бақ және гүлдер өсіру, мәдениет және демалыс орындарын
әшекейлеу - бұл зор эстетикалық қамқорлық. Мектеп оқушыларының эстетикалық
түсініктері, олардың еңбекке әсемдік тұрғысынан қатынасы, өзіндік белсенді
іс - әрекетімен байланысты екенін көрсетеді. Мәселен өзін шешу мүмкіндігі
болғанда ғана оның әрі мінез - қүлықтық әрі әсемдік көңіл - күйі жәй
табады, тояттайды. Жемісті еңбектен қанағаттануы, көңілдің жай табуы,
эстетикалық сезімі бола үшін көп жағдайда бір нэрсе. Оқушылардың оқу
еңбегіне талғампаздық қатынасын дамыту, оны оқудың қозғаушы күші, дем
берушісі ретінде пайдалануы үшін балалардың белсенді іс -әрекетін
ұйымдастыру, көркемдік лэззат жэне қүлықтық әсер алуды қамтамасыз ететіні
еңбектің нәтижесіне жетуіне көмектесу қажет. Бақылау және балармен әңгіме
олардың әрқайсысы өте әсем зат жасағысы келетінін көрсетеді. Бала өзі
жасаған затты ең тәуірлердің қатарына жатпаса да қуанады. Мұндай жағдайда
мұғалім оқушылар жұмыстарына көрме ұйымдастырып, олардың нәтижесін
бағалауға көмектеседі. Оқушыларды бірлесе орындала алатын қоғамды пайдалана
еңбек әсемдік жағынан қатты қызықтырады. Оларға бірлесіп, аула тазарту,
жер дайындап гүл отырғызу, металл сынықтары мен қағаз қалдықтарын жинау,
кітап жөндеу, сынып бөлмесін тазарту, безендіру т.б.ұнайды. оларды жақсы
жұмысы үшін мадақтау, жарыста озып шығып, әсер алу да еліктіреді. Осы
тұрғыдан қарағанда еңбек және эстетикалық тәрбие өзара қабысып бірін - бірі
толықтырады. Көп жағдай оқушылардың тәртібінің дұрыстығына сыртқы, кейде
үстірт белгілер арқылы бағалар беріледі. Тәртіп шеңберіндегі олардың
мұраттары мұғалімнің, жақын адамдардың тәртібі мен іс - әрекеті, қоғамдық
өмір және өнер ықпалы мен қалыптасады. Бұл тұрғыда әдебиеттің олардың
оқушылар есінде ұзақ сақталатын кейіпкерлерінің бейнелері үлкен орын алады.
Оқушылардың эстетикалық санасының және шындыққа қатынасының ерекшеліктерін
білу оқушылар өмірін эстетикалық көзқарас тұрғысында дұрыс ұйымдастыруға
көмектеседі.

1.2.Мектептегі эстетикалық тәрбиенің негізгі бағыттары және
олардың ұлттық ерекшеліктері
Оқушылардың эстетикалық тәрбиесі оқу жэне сыныптан тыс тәрбие
беру процесінде асырылады. Эстетикалық білімнің негізі - оқу пәндері.
Бастауыш сынып оқушылары әртүрлі пәндерді оқудың нәтижесіне табиғаттың,
еңбектің сұлулығын бағалай білуді түсіндіреді. Олар әдемі жазуға, мәнерлеп
оқуға және айтуға үйренеді. Ал бұл мәдениетті сөйлеуге, көркемдік танымын
қалыптастыруға игі әсер етеді. Ана тілі сабақтарында оқушылардың тілін
дамыта отырып, мұғалім суретке қарап әңгіме құрауды, әсер алған оқиғаларды
айтып беруді, қиялында жаңа белгілерді жасауға үйретеді. Көркемдікті
сезінуге талғамы пайда болып, олардың рухани күші дамиды. Музыка сабақтары
өте әсерлі сезімдерді оятып, музыка мұраттарын қалыптастырып, бала
тәртібіне ықпал етеді. Музыканы тыңдау, ән салу балалар үшін өзгелік
әсемдік мәні бар, себебі көтеріңкі көңіл, ержүректік сезімдерден ортақ әсер
алу оларды рухани өрлеу үстінде біріктіреді және топтастырады. Сондықтан
саналы тәртіп пен мінез - құлықтық тәрбиені күшейту үшін музыка пәні
бағдарламасында халық әндерін игеруге үлкен мән берілген. Музыка пәнінің
бағдарламасы ән салу және жазылып алынған музыкалық шығармаларды тыңдау
негізінде оқушылардың есту қабілетін дамытуды көздейді. Бастауыш мектеп
мұғалімі музыка сабағын өзі жүргізетіндей даярлығы болуы керек немесе
музыка сабақтарына тікелей қатынасып, ол пәнді жүргізушімен тығыз
байланыста отырып, басқа сабақтарда, сыныптан тыс жұмыстарда музыканың адам
өміріндегі алатын орны туралы әңгімелер өткізу керек. Бейнелеу өнері
сабақтарының да балалардың эстетикалық көзқарасын тәрбиелеуде ықпалы мол.
Кескіндеме, мүсін, сызықтық суреттер, сәулет өнерлері құралдарымен өмір,
табиғат және қоғам әсемдігі өрнектеледі.бейнелеу өнері шығармалары әсемдік
үшін күреске шақырады, адамдар мұраттарына, күнделікті өмірдегі тәртібіне
үлкен ықпал жасайды. Бейнелеу әсемдікті түсіну мен нәзік сезіну, алған
әсерін бейнелеу өнері құралдарымен шамасына сай беру, сызықтық сурет салу
сауатын меңгеру, жеке балаларда кескін, мүсін, сызықтық суреттерде
әсемдікті жасау қабілеті, олардың өзіндік іс- әрекеті бейнелеу өнерін тану
барысында қалыптаса бастайды.
Мұғалім басқа сабақтарда өз тапсырмаларын бейнелеу өнері
сабағындағы тапсырмамен үйлестіреді. Көркем әдебиет және тарих пәндері
оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытады. Олар қоғамдық өмірдің, адамдар
қатынасының, еңбектің эстетикасын тануға үміттенеді. Әсіресе эдебиет
сабақтары оқушыларды әдемілікке баулиды, таным ынтасының, бейімділігінің,
қабілетінің дамуына ықпал жасайды. Кейбір оқушылар жас кезінен - ақ өлең,
әңгіме жазуға талаптанады. Олардың мұндай қасиеттерінің дамуына мүмкіндік
жасау керек. Бұл істе қабырға газеттерінің қол жазба әдеби
журналдардың, жергілікті және республикалық жастар газеттерінің маңызы
өте зор. Табиғаттың ұлылығы, көркемдігі, сыры биология, география,
химия, физика сабақтарында ашылады. Оқушылар табиғи
құбылыстардың бай эстетикалық сымбаты жөнінде мәліметтер алады. Биология,
география сабақтарында пейзаждық кескіндеме шығармалары, суреттік
шығармалар оқушылардың эстетикалық дүниетанымын байытады, сонымен
мектептегі оқу пәндерінің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.