Спортқа қабілеті

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Орта буын оқушыларының психикасы.

Психика дамуы туралы жалпы түсінік.
Эволюциялық дамда психиканың бір орында тұрмайтындығы, оның өсіп,
дамып отыратындығы ғылымға ерте кезден-ақ мәлім. Әсіресе, бұл жөнінде
Дарвиннің эволюциялық теориясы көп жаңалықтар қосумен бірге көп мәселені
анықтап шешуге жаңа тұжырымдар енгізді. Бірақ эволюциялық теория жалпы
дамудың сонымен бірге психскалық дамудың қалай өсіп отыруын, ескінің
жоғалып, жаңаның па йда болу проблемаларын шеше алмады.
Психиканың өсіп дамуына эволюциялық теорияның көзқарасы бойынша өсіп-
даму, жай ғана көбею немесе азаюды қайталаумен пара-пар. Ең әдепкі пайда
болған сараптар, кадеттер бстапқы қалып өзгермей көбейіп, ұлғайып, не
болмаса азайып, кішірейіп отырады. Ол сапалар пайда болып, көп өзгеріске
шалықпай, сол күйінде құрып отырады, олардың орнына жаңа белгілер,
қасиеттер, сапалар пайда болады. Даму – сапалық даму емес, жалғыз ғана
сапалық даму. Ескі сапалар құрып, олардың орнына жаңа сапалар пайда
болмайды, даму – бір қалыпта, біркелкі жайбарақат қана дамып отырады. Даму
процесінде революциялық жолға орын жоқ, даму – эволюция жолымен жүреді.
Эволюциялық теоряның мұндай қате көзқарасының нәтижесінен бір санада
ұшырайтын фактілерді ешбір өзгертпей басқа салаларға көшіруге болады деген
жалған ұғым туады. Олай болса, дамудың төмендегі сатысында пайджа болатын
қасиеттерді техникалық түрде дамудың жоғарғы сатысына көшіруге болады, яғни
төменгі сатыда тұрған хайуанаттардың психикалық әрекеттерін жоғароғы сатыда
тұрған хайунататрдың психикалық әрекеттеріне, хайуанаттардың психикалық
әрекеттерін адамға, немесе керсінше адамдікін хайуанаттарға көшіруге
болады. Әрине, бұл антропоморфизм жлына түсіп, жалғыз адамға ғана тән
психикалық әрекеттерді хайуанаттарға, не болмаса хайуанаттардың қылығын
адамға көшіргендік. Эволюциялық теория жалпы даму мәселесін, әсіресе,
психиканың өсіп дамуын, көзқарасын жеткілікті аша алмайды. Бұл жөнінде
жалғыз ғана диалектикалық материализм философиясы дұрыс жауап бере алады.
Диалектикалық материализмнің көзқарасы бойынша – даму жалғыз ғана жай
өсу емес, - даум процесінде ескі сапалар өзгеріп, жойылып, олардың орнына
жаңа сапалар пайда болады. Даму бір қалыпта жайбарақат өсіп отырмай,
өзгеріп секірмелі түрде өсіп, дамиды; сандық өзгерістер жиналып жаңа
сапаларға айналады, олар да бір қалыпта тұрмай, әрдайым бұрынғылардан да
жаңа сапалардың пайда болуына дайындық жасап, негіз болып отырады. Олай
болса даму процесінің төменгі сатысында тұрған жәндектердің қылықтарын,
жоғарғы сатыға хайуанаттардың қылықтарына теңеуге, кейінгілердің қылықтарын
дамудың ең жоғарғы сатысында тұрған адамдардың қылықтарымен салыстыруға
болмайды, олардың арасында жалғыз сан жағынан емес, сапа жағынан да өте
күрделі айырмашылық бар.
Психиканың дамуы жалғыз ғана сыртқы даму, сыртқы өзгеріс емес –
психиканың өзінің мазмұнымен байланысты ішкі сапалы даму. Психиканың
мазмыны әсер етуші болмыстардың мазмұнымен байланысты, соларға тәуелді.
Бірақ психика өзіндік әрекет етіп, белсенді болған уақытта, сыртқы дүниенің
сәулесі есебінед пайда болып, өзінше сол дүниеге әсер ете алғанда ғана
дұрыс өсіп, дами алады. Психика – жүйке саланың қасиеті. Тірі жәндіктерде
психика пайда болу үшін олардың туысынан кейбір биологиялық жағдайлар болу
керек. Бірақ психика жалғыз ғана биологиялық негіздердің нәтижесі емес,
сыртқы дүние бұл биологиялық негіздерге, яғни жүйке саласы әсер еткен
уақытта ғана пайда болып, өсіп, дами бастайды. Егер жалғыз ғана биологиялық
жағдай болғанымен оған сыртқы дүние әсер етпесе, психика да пайда болмайды.
Психика – жәндіктердің, жүйке саласының қасиеті есебінде пайда болатын
сыртқы дүниенің сәулесі. Сондықтан сыртқы дүние – хайуанаттардың, тарихи
социалдық жағдайлар – адамның психикалық пайда болуына керекті биологиялық
негіздерге әсер етіп, психиканың өсіп дамуын меңгеріп, басқарып отырады.
Психика – органикалық дүниенің өте ерте сатысында сыртқы қоздырғыштарға
тәннің (организмнің) ең алғашқы қайтаратын реакциясы есебінде пайда болады.
Ең төменгі сатыда тұрған амеба сияқты, инфузория сияқты жәндіктердің өте
күрделі құрылысы бар, жалғыз клеткалы жай түрі төндерде мұндай рекциялар
дараланып кетпеген жалпылама жайылма болып кетеді. Даму процестерінде
жәндіктердің жүйке саласы, сезім мүшелерінің пайда болып күрделенуімен
бірге, олардың психскалық әрекеттері де күрделене келіп, адам баласында
психиканың ең жоғсарғы айрықша сапасы – сана пайда болады.
Дүниедегі физикалық, яғни химиялық қоздырғыштар жәндіктердің
организміне әсер етіп, олардың бұлшық еттерін ширатып, не босаңсытып
отырады. Жәндік еріксізден-еріксіз өз қалауынсыз қимылдайды, Әрекет етеді.
Жак Лебтің зерттеулерінде төиенгі сатыда тұрған жәндіктердің және құрт-
құмырсқалардың әрекеттері сыртқы қоздырғыштардың әрекеттерінен тәнде
болатын физика-химиялық процестермен басқарылып отыратыны анықталған.
Мысалы, күннің сәулесі түскен жаққа күнбағар басының бұрылуын, кейбір
гүлдердің ашылуын, жәндіктердің әсер етуші заттарға қарай жыылжуын тропизм
әрекеттері деуге болады.
Жак Леб жәндіктер денелерінің екі жағы тепе-тең қалыпта болуына
сүйенгіп, олардың бір жағын қоздырса екінші жағындағы еттер жиырылып,
олардың денесінде түрлі физика-химиялық өзгерістер пайда болып, олар
бұрылып, жылжып отыратындығын көрсетті. Мысалы, судағы инфузорияларға
электр тогы жіберілсе оның әсерінен олар токқа қарап жылжиды.
Бірақ Лебтің тәжірибелері қаншама қызықты болғанымен олар төменгі
сатыда тұрған жәндіктердің күрделі қылықтарын дұрыс түсіндіре алмады.
Американың биолог ғалымдары инфузориялармен тәжірибе жүргізіп, Лебтің
теориясының дұрыс емес екендігін, инфузориялардың әсер етуші заттарға қарай
жылжуынан басқа бда, олардың өздігіне де әрекет ететінін көрсетті.
Жәндіктер әрекеттерінің бәрі түгелінен ффизика-химиялық қоздырғыштардың
әсеріне бағынып, өздігінен ешбір әрекет атқара алмайды деу қате түсінік.
Қоздырғыштпрдың сипатына қарай тропизмнің бірнеше үрін ажыратуға болады:
фототропизм – жарықтың әсерінен пайда болатын тропизм, гелиотропизм – күн
сәулесінің әсерінен пайда болатын тропизм, гелуатропизм – электрдің
әсерінен пайда болатын тропизм, термотропизм – температурасының өзгеруінің
әсерінен пайда болатын тропизм т.б. Егер химия әсер етуші заттарға қарай
беттелсе – оны беттелу тропизм деп, ал егер қимыл әсер етуші заттан кейін
қайтса – оны шегіну тропизмі джеп атайды.
Жак Лебтің тропизм туралы теориясы – механистік теория. Ол жай
жәндіктердің ғана емес жоғарғы сатыда тұрған хайуанаттардың да, адамдардың
да қылықтарын тропизм тұрғысынан, яғни адамның қылығынан психологияны алып
тастап, оны физика-химиялық процестермен ғана түсіндірмекші болған. Леб
хайуанаттардың соқыр сезімджерін (инстинктердің) физика-химиялық процестері
арқылы түсіндіруге болатын тропизмге, адамның қылықтарына теңеп, ақырында
адамның да қылықтарын физика-химиялық әрекеттермен түсіндіргісі келген. Бұл
теория – адам белсенді түрде өздігінен әрекет ете алмайды, адамның
қылықтары сыртқы дүниедегі заттардың әсерінің ықпалында болады, сол заттар
адамның әрекеттерін басқарып, билеп отырады деген өте жаңсақ ұғымды пікір
болып табылады.

Баланың психикалық дамуы мен
оқушының рөліне көзқарасының диагностикасы.

Баланың ықыластарының бағдары.
Әртүрлі рнайы қабілеттерін зерттеуге арналған ауқымды сауалнаманың
көмегімен балаңыздың қандай қабілеттері бар екендігін анықтай аласыз.
Төменде бала өз дарындарын білдіре аалтын сегіз салс аталған және оларға
сипаттама берілген.
Сіздің балаңыздың ықыластар деңгейін оның досының, құрдасының
ыыластарымен салыстырып, оны графикалық түрде көрсетуге әрекет жасап
көріңіз.
Саулнама сұрақтарымен белгіленген сипаттамалардың әрқайсысына баллмен
(бес баллдық жүйе бойынша) баға беріңіз. Егер белгілі-бір сипаттаманың ең
жоғарғы дәрежесі сіздің балаңызға тән болса – бес балл қойыңыз, егер ол
орташа дәредеден жоғары болса – төрт балл қойыңыз және т.с.с. Екі балл
деген баға – ең төмен болып саналады.
Баллдарды сегіз саланың әрқайсысының ішіндегі сипаттамалар бойынша
жинақтаңыз. Бір саланың ішіндегі алынған баллдардың жалпы санын осы
саладағы сұрақтардың санына бөліңіз. Көлденең осьта қабілеттердің сегіз
саласын көрсетіп, олардың әрқайсысы бойынша алынған баллдарды тік осьте
белгілеңіз. Сонда сынық сызық – сіздің балаңыздың ықыластарының бғдары
пайда болады.
Осындай бақылау жүргізудің сізге не қажеті бар? Сіздің балаңыз
музыкамен, спортпен шұғылданғысы немесе мектептегі үйірмеге барғысы келеді,
бірақ сіз оның ондай қабілеттері барына күмәнданып жүрсіз делік. Бұлай
зерттеу жүргізу балаңыздың жаңа өзгеше идеяларға бейімділігі бар бола тұра,
ол ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.