Электр тогының күші

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Дәріс тақырыбы: Ток күші, кернеу, кедергі.
Жоспар:
1. Электр тогы. Электр тогының күші.
2. Кернеу жөніндегі ұғым. Кернеу бірлігі.
3. Тізбек бөлігіне арналған Ом заңы.
1. 8 сыныпта электр тогының анықтамасын электр зарядттарының тәртіптелген
қозғалысы деп анықтау керек. Алйда тұрақты токты оқып үйрену барысында
барлық негізгі ұғымдарды негізінен металдардағы электр тогы мысалымен
енгізген жөн. Бұл жағдайда электр тогы- еркін электрондардың электр
өрісінің әсерімен тәртіптелген электр тогы деп анықталады.
Бұл ұғымды бір қатар тәрбиелер негізінде қалыптастырады. Бұл үшін ең
алдымен зарядталған электроскоптан зарядталмаған электроскопқа электр
зарядтарының өткізгіш бойымен ағып өтуіне арналған тәжірибе жасалады. Ол
үшін екі электрометр алып, алдынғы біреуін зарядтайды. Электрометрлерді
металл шыбіқпен қосып, электр зарядының бір электрометрден екіншісіне
берілетіндігіне көз жеткізеді.
Егер электрометрлер және зарядтардың ағуының индикаторы ретінде нион
лампасы қолданылса, тәжірибені әлсірек етіп қоюға болады. Берілген
тәжірибені демонстрациялау үшін кондукторларының ара қашықтығы жалғастырулы
стерженьнің ұзындығына тең болатын етіп столға екі электрометр
орналастырады. Электрленген таяқтардың көмегімен бір шарды зарядтайды. 2-
шарды зарядсыз күйінде қолданады. Осы шар бекітілген электрометрдің
стрелкасы 0-ді көрсетіп тұра береді. Шарлардың айрығына неон лампасы, мн-5
болса тіпті жақсы, қосылған өткізгішпен жалғастырылады. Мұнда бір мезетте
неон лампасының жарқырауы мен бірінші электрометрдің көрсеткішінің азаййып,
ал екіншісінің көрсеткішінің көбеюі байқалады. Электрометрдің қөрсетулері
тенескеннен кейін лампаның жарқырауы тоқталады. Бақылау уақыты аз
болғандықтан, тәжірибені бірнеше рет қайталайды. Нәтижесінде мынадай
қорытынды жасалады:өткізгіш бойымен аз уақыттық электр тогы жүреді.
Тоқ көзінің ролі мен оның жұмыс істеу принципін түсіндіру үшін алғашында
кондукторларының арасында, кішкентай ұшқындық аралық арқылы болса тіпті
жақсы неон лампасы қосылған электрофор машинасымен жасалатын тәжірибелерге
жүргізіледі. Машинаның дискілері айналғанда электр зарядтары бөлінеді.
өткезгіш ішінде электр өрісі пайда болады да, электрондар орын ауыстыра
бастайды, яғни ұзақ уақыт электр тогы жүріп тұрады. Бұдан: зарядтар
бөлінген жағдайда ғана электр тогы ұзақ уақыт жүріп тұрады деген қортынды
жасалады. Бұл жағдайда өткізгіш ішінде электр өрісі әсерінен электрондар
орын ауыстырады. Сонымен ток көзінің ролі- электр зарядтарын бөлу және
өткізгіш ішнде электр өрісін қоздыру.
Ток көздерінде энергияның қандайда болмасын бір түрі (механикалық
ішкі) электр энергиясына айналатыны түсіндіріледі. Демонстрацияланған
тәжірибеде механикалық энергия электр энергиясына айналады.
Әрі қарай токтың бағыты туралы мәселені түсіндірген жөн. Металл
өткізгіштерде электрондар токтың қабылданған бағытына қарама-қарсы бағытта
қозғалатының оқушыларға ескерту керек.
Мұнан кейін химиялық ток көздерін: гальвани элементтері мен
аккумуляторды оқып үйренуге көшу керек.
8 сыныпта химиялық ток көздерінде болатын процестерге түсінік
берілмейді. Ток көздері құрылысының сипаттамасымен, жұмыс істеуін
көрсетумен, оларды қолданудың кейбір ережелері хабарлаумен және олардың
ішіндегі энергия айналуының сипаты туралы жалпы мағұлмат берумен шектелген
жеткілікті.
Гальвани элементтерінің ішінен алғашқы тоқ көздері бойынша
табылатындары: Вольта элементі мен Лекланшенің құрғақ элементі. Гальвани
элементтерінде химиялық энергия электр энергиясына айналады.
Аккумуляторлар – екінші кезектегі ток көздері – қышқылды –
сілтілі болады.
2.Ток күші туралы ұғымды енгізуде түтікпен ағатын су аналогиясы пайдалы.
Шынында да, судың ток күші туралы түтіктің көлденен қимасынан уақыт
бірлігінде ағып өтетін судың массасы бойынша ғана айтуға болады.
Ал электр тоғының күші өткізгіштің көлденен қимасынан уақыт
бірлігінде ағып өтетің электр мөлшеріне тең.
Амперді хж (си) жүйесінің негізгі өлшем бірлігі ретінде
енгізуде, ток күшінің бірлігін сайлап алуда, оның кез келген әсерін:
(жылулық, магниттік немесе химиялық) пайдалану мүмкіндігі болғаны
ескеріледі. Қазір ток күшінің оның магниттік әсері бойынша енгізетіні
белгілі.
Оқушыларға бұрын токтық магниттік әсері демонстрацияланған болса
да, бұл мәселеге қайта оралып,токтардың өзара әсерлерін көрсеткен жөн.
Осы мақсатта екі станиол лентасынбір біріне паралелль орналастырып,
олардың бойымен ток жүргізеді. Оқушылар металдардағы токтардың бағыттары
бірдей болғанда, олар бір біріне тартылатын, ал бағыттары әр түрлі
болғанда бірінен- бірі тебілетінін көреді.
Ток күшін өлшеу әдісімен таныстыру үшін демонстрациялық
амперметрден және оған тізбектеп қосылған лампадан тұратын тізбек
құрастырылады. Лампа қылының қызуы неғұрлым күшті болса, прибордың
көрсетуі де соғұрлым елеулі болатынына көңіл аударылады.
Демонстрацияланған приборға ұқсас приборлардың көмегімен ток күшінің мәні
туралы түсінік алуға болады. бұл прибордың амперметр деп аталатыны және
олар тізбекке тізбектеп қосылатыны ескеріледі.
Өтілген материалды бекіту үшін қарапайым электр тізбегін
құрастырып, ток күшін өлшеуге арналған лабораториялық жұмыс өткізіледі.
Тізбектің әр түрлі орындарындағы тізбекті салыстыру керек деген
тапсырманы қойып, жұмысқа зерттелерлік сипатын беруге болады. Осы
лабораториялық жұмыстың негізінде оқушыларда, тізбектің тармақталмаған
бөлігінің кез келген қимасындағы ток бірдей екендігі туралы, айқын
түсінік қалыптасуы керек: оқушылардың кейде бұл тақырып бойынша негізінен
өрнегімен есептер шығаруға болады.
3.8сынып физика курсындағы ең қиын түсініктің бірі-кернеу. 8сынып
оқулығында кернеу, токың пайда болуының себептері болып табылады, электр
өрісін сипаттайтың шама ретінда енгізілген. Бұған әртүрлі екі электр
лампасының қылдарында бірдей ток тұрақталатын тәжірибемен түсінік
беріледі. Осы лампалардың жарықталуының түрліше болуы немен
түсіндіріледі? Бұл сұраққа жауап бере отырып, оқулықтың авторлары, ток
күшімен қатар тағыда бір шаманы – лампадағы кернеуді де, есепке алу
керек деген қортындыға келеді. Осыдан кейін тізбектің қандайда болмасын
бір бөлігінен өтетін бір кулон электр мөлшерінің жұмысын осы бөліктің
ұшатарындағы кернеу деп атау қабылданғаның айтады.
Кернеудің электр өрісін сипаттайтынына оқушылардың көзін жеткізу керек.
Кернеу ұғымын қалыптастыруды мынадай кезеңдерге бөлу ұсынылады:
1. ток көздерінің кернеуі туралы түсінік беру;
2. Кернеудің ток көзі тудыратын электр өрісін сипаттайтынын көрсету.
3. Тізбек бөлігіндегі кернеу туралы ұғымды енгізу.
Кернеу ұғымын енгізудің бірінші кезеңі шамамен мынадай болып.
Токтың әртүрлі әсеріне шығындалаын энергияны үздіксіз толықтырып тұратын
ток көзі болса, электр тогы ұзақ уақыт жүзіп тұра алмайтындығын
оқушыларға ескертіледі. Әрі қарай ток көзінің тізбекте ток тудыру
қабілетін сипаттау қажеттігі туралы айтылады. Сілтілі аккумулятордан
3,5В лампалардан және жалғастырушы сымдардан тізбек құрастырылады.
Алдымен ток көзі ретінде сілтілі аккумулятордың бір қалбырын алады. Лампы
жанбайды. Сонан соң сілтілі аккумулятордың екі қалбырын алғанда лампаны
жояды, бірақ күнгірт болады. Егер үш аккумулятодан тұратын батареяны
алсақ, лампа жеткілікті түрде жарық болып жанады. Бұл жағдайда ток көзі
лампаның жануына қажетті электр тогын туғыза алатын күйде дейді. әрбір
ток көзін кернеу деген ерекше шамамен сипаттауға болды. Қай ток көзі
бірдей жағдайларда тізбекте көп ток туғызсса, соның кернеуі көп болады.
Екінші кезенде ток көзі электр өрісінің тудыратының түсіндірген
жөн. Ток көзінің кернеуі неғұрлым көп болса, оның тудыратын өрісі де
соғұрлым күшті болады. сонымен, кернеу- электр тізбегіне әсер ететің және
онда электр тогын тудыратын электр өрісін сипаттайды.
Үшінші кезеңде кернеу ұғымы мен кернеу бірліктерінің дәл
анықтамасына көшеді.
Біреуін 127В жарықтандыру желісіне қосылатын, жарықтандыру лампасынан,
екіншісі 4,5В батарейкадан қоректендірілетін қалта фонарының лампасынан
тұратын екі тізбек құрастырылады. Егер жарықталыну лампасы 25Вт болса,
онда шамамен екі лампадағы ток(0,2А) бірдей болады, ендеше, уақыт
бірлігенде лампалардан бірдей электр мөлшері ағып өтеді. Бірақ
жарықтандыру лампасы қалта фонарының лампасына қарағанда жарықты әлденеше
есе көп шығарады.
Қалта фонарының лампасына қарағанда, жарықтандыру лампасынан
белгілібір электр мөлшері өту үшін көп мөлшерде энергия қажет болатыны
өзінен-өзі түсінікті. Жарықтандыру лампаны тұтынатын қуат қалта фонары
тұтынатын қуатқа қарағанда көп.
Мұнда тағы да екі тізбекте ток бірдей, бірақ тізбектердің ток
көздерінде айырмашылық бар, кернеулері екені айта кеткен жөн. Кернеу
берілген ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.