Проблемалық оқытудың зерттелуі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 41 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Ы. Алтынсарин атындағы Арқалық мемлекеттік педагогикалық институты

Педагогика, психология және бастауыш оқыту әдістемесі кафедрасы

Курстық жұмыс

Проблемалық оқыту тәсілі арқылы оқушылардың ойлауын дамыту жолдары

( 3 - сынып)

Орындаған: Педагогика және психология мамандығының 4- курс студенті Мұңдыбекова Г.

Ғылыми жетекші

оқытушы Танирбергенова А. Ш.

Арқалық

2007

Мазмұны

Кіріспе

: 1

Кіріспе: Проблемалық оқыту тәсілі арқылы оқушылардың ойлауын дамытудың теориялық негізі

3: 6

: 1. 1

Кіріспе: Проблемалық оқытудың зерттелуі

3: 6

: 1. 2

Кіріспе: Проблемалық оқыту тәсілі арқылы оқушылардың ойлауын дамытудың мүмкіндіктері

3: 19

Кіріспе: Бірінші тарау бойынша қорытынды

3: 36

: 2

Кіріспе: Проблемалық оқыту тәсілі арқылы оқушылардың ойлауын дамытуға бағытталған тәжірибелік жұмыстары

3: 37

: 2. 1

Кіріспе: Оқушылардың ойлауын психологиялық тұрғыдан анықтау жолдары

3: 37

: 2. 2

Кіріспе: Оқушылардың ойлауын педагогикалық тұрғыдан анықтау жолдары

3: 41

Кіріспе: Екінші тарау бойынша қорытынды

3: 46

Кіріспе: Жалпы қорытынды

3: 47

Кіріспе: Пайдаланылған әдебиеттер

3: 48

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Қ. Р. Президенті Н. Ә. Назарбаев 2006 жылы 1-наурызда халыққа жолдауында: Білім беру реформасы- Қазақстанның бәсекеге нақтылы қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін аса маңызды құралдардың бірі-деген/1/.

ҚР «Білім туралы» Заңында көрсетілгендей білім беру жүйесінің негізгі міндеті ұлттық және жалпы адамдық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке тұлғаныңы қалыптасуы мен дамуына қажетті жағдай туғызу болып табылады. Сонымен екінші бапта білімнің негізгі міндеттері рухани және дене даму мүмкіндіктерін ашу, адамгершіліктің тұрақты негіздері мен салауатты өмір салтын қалыптастыру, даралықтың дамуына жағдай туғызу арқылы ақыл-ой мен жеке тұлғаның шығармашылық қабілеттігін байыту болып табылатыны туралы айтылған. Әр мектептің білім әрекеті әр оқушының қызығушылығы мен қабілеттілігін анықтау, оның дамуына, әлеуметтік бағдарға бейімделу қабілеттілігі мен қоғамдағы табысты іс-әрекетіне бағытталған/2/.

Қазіргі кездегі мектеп ғылым негіздері бойынша білім беріп қана қоймай, оқушыларды ойлауға, қабілеттілігі мен нышандарын дамытуға үйретуі, әр оқушыға өзін көрсетуге мүмкіндік беруі керек. Білімнің басты мақсаты баланың ақылдылығы мен интеллектуалды тапсырмаларды орындауы болып саналады. /3/

Оқушыларды жеке тұлға ретінде қалыптастырудың тиімді жолдарын іздестіру бүгінгі және болашақтың талабы. Жеке тұлғаны тәрбиелеуде мектептегі жетекші оқу әрекетінің мол мүмкіндіктерін тиімді пайдаланған жөн.

Қазіргі басты мақсат-оқушылардың интеллектісін дамыту және де біз интеллект деп мәлімет аз жағдайдың өзінде адамның тез қорытынды жасауын немесе логикалық тұрғыдан дұрыс шешім қабылдау қабілетін түсінеміз. /4/

Бұл тұрғыда бастауыш сыныптан бастап оқушылардың ойлауын дамыту өзекті мәселердің бірі. Бұл тұрғыда проблемалық оқыту тәсілдерін тиімді пайдаланудың қажеттігі туындайды.

Проблемалы оқыту - бұл ғылым негіздерін оқып- білу процесінде жеке адамның жалпы және арнайы қабілетінің дамуы, танымдық қажеттілігінің қалыптасуы.

Проблемалы окытудың мақсаты - мұғалім оқушыларды білім
жүйесімен, іскерлікпен, дағдымен қаруландырып қана қоймай,
олардың танымдық және шығармашылық қабілетін дамытады.
Оқушыларға тақырып бойынша проблемалық сұрақтарды
шешудің дұрыс варианттарын қарастырады, ойланады, жаңа
білімді игеру туралы қорытынды жасайды. Оны практикада қол
данады/6/.

Кез-келген оқыту белгілі бір мөлшерде оқушының дамытады. Дамытуда шешуші ролді оқыту атқарады. Терістеу-дамудың қозғаушы күші. ол белгілі бір зат пен құбылыстың қайшылықтарын ашу, олардың шешу жолдарын анықтау. Жаңа сапаның болуына мүмкіндік туғызады. Даму- жаңарту үрдісі, жаңаның өмірге келіп, ескінің жоғалуы деген мағынаны білдіреді.

Ал проблемалық оқыту тәсілдерін практикада мұғалімдер көбіне қолдана бермейді, себебі қазақ тілінде проблемалық оқыту тәсілдеріне бағытталған әдістемелік құралдар жетіспейді. Бұл осы тақырыптың өзектілігін дәлелдейді.

Зерттеу жұмысының мақсаты: оқушыларының ойлауын дамытуда проблемалық оқытудың тиімді жолдарын іздестіру.

Зерттеу обьектісі: бастауыш сыныптағы оқыту процесіндегі проблемалық оқыту.

Зерттеу пәні: проблемалық оқыту тәсілдері арқылы оқушылардың ойлауын дамыту жолдары.

Ғылыми болжамы: егерде ұйымдастырылатын жұмыстар жүйелі, мақсатты түрде құрылса проблемалық оқыту тәсілдері арқылы оқушылардың ойлауын дамытуға болады.

Зерттеу жұмысының міндеттері:

Ғылыми- әдістемелік әдебиеттердегі проблемалық оқытудың теориялық негізін анықтау.
Бастауыш сынып оқушыларының ойлау деңгейлерін психологиялық педагогикалық тұрғыдан анықтау жолдарын қарастыру.

Зерттеу әдістері:

- бақылау;

- тест;

- сұрақ-жауап;

- салыстыру.

Зерттеу көздері: зерттеу проблемасына байланысты педагогикалық-психологиялық ой-пікірлер, жалпы білім беретін мектептің бастауыш сатысындағы білім мазмұны тұжырымдамасы, Қазақстан Республикасы бастауыш білімнің мемлекеттік стандарты, жалпы білім беретін мектептің бағдарламалары, оқулықтар, оқу құралдары;

Курстық жұмыс көлемі:

Курстық жұмыс кіріспеден, екі тараудан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. «Пробемалық оқыту тәсілдері арқылы оқушылардың ойлауын дамытудың теориялық негізі» тарауында проблеманың психология, педагогика саласында зерттеу деңгейі қарастырылып, бастауыш сынып тәжірибесіндегі проблемалық оқыту тәсілдеріне негізделген жұмыстардың мүмкіндіктері туралы сөз болады.

«Пробемалық оқыту тәсілдері арқылы оқушылардың ойлауын дамытуға бағытталған тәжірибелік жұмыстары» атты екінші тарауда оқушылардың ойлау деңгейінің педагогикалық және психологиялық шамасы, оларды анықтау жолдары туралы айтылады.

Курстық жұмысты жазу кезінде қолданылған әдебиеттер тізімдері көрсетілді.

Проблемалық оқыту тәсілі арқылы оқушылардың ойлауын дамытудың теориялық негізі

1: 1. 1

Проблемалық оқыту тәсілі арқылы оқушылардың ойлауын дамытудың теориялық негізі: Проблемалық оқытудың зерттелуі

Педагогика тарихында eкi түрлi қapaмa-қайшы пiкiр орын алып келедi. Бiрi - жаратушының күштiлiгiң тұқым қуалаушьшық факторды қуаттаса, екіншiсi керiсiнше барлық нәтиженi ортаның әcepiнe жатқызады.

Қазiргi күнгi ғылым психикалық даму қоршаған ортаның санада сеулеленуiне яғни танымдық тәжiрибенi және әpeкeттi мeңгepyінe, меншiктеуiне байланысты деп қарайды. Бұл - оқу бiлiм алу деген сез.

Оқу - адамның психикалық дамуының формасы, элементi. Кез келген оқыту белгiлi бiр мөлшерде адамды дамытады. Оқыту процесін іске асыру белгілі бір заңдылықтарды меңгеру негізінде жүзеге асады /7/.

Құбылыстар мен процестер арасындағы объектілі, маңызды, қажетті, жалпы, берік, белгілі жағдайда қайталанатын өзара байланыс заңдылық деп аталады. Өзара байланысы бар объектілер, байланыстың түрі, сипаты, қызмет аясы анықталған кезде зандылықты заң деп білеміз.

Соңғы кезде кең тараған оқу түрінің мәні: мұғалім жаңа білімді дайын түрде баяндамай, оқушылардың алдына проблемалық сұрақтарды қойып, оларды шешудің жолдары мен тәсілдерін іздеуге бейімдейді.

Аталмыш оқыту жаңадан ғана пайда болған жоқ. Кезінде бұған өз үлесін қоскан педагог - ғалымдар Сократ, Руссо, Дистервег, Ушинский. Мысалы, Дистервегтің дәлелдеуінше, “жаман ұстаз ақиқатты айта салады, жақсы ұстаз оны іздеп табуды үйретеді”/8/.

Проблемалы окытудың мақсаты - мұғалім оқушыларды білім
жүйесімен, іскерлікпен, дағдымен қаруландырып қана қоймай,
олардың танымдық, және шығармашылық қабілетін дамытады.
Оқушыларға тақырып бойынша проблемалық сұрақтарды
шешудің дұрыс варианттарын қарастырады, ойланады, жаңа
білімді игеру туралы қорытынды жасайды. Оны практикада қолданады /9/.

Проблемалық оқыту бағдарламаланған оқыту жүйесі сияқты білім берудің белсенді технологиясына жатады. Оның негізінде қандай да бір тапсырманы, мәселені шешу жатыр. Ғылымда проблемалық дегеніміз - қарама-қарсы жағдаят, қандай да бір құбылыстың нысаны, үрдістің түсініктемелерінің қарама-қарсы жағдайда көрінуі/6/.

ХХ ғасырдың сексенінші жылдарында проблемалық оқытуға қатысты көптеген педагогикалық еңбектер жарық көрді. Бұл оқыту түрі педагогикада жаңа пайда болған құбылыс емес, сонау Сократ, Руссо, Дистерверг, Чернышевский, Пирогов, Ушинский, Дьюй сияқты есімдермен байланысты болған. Проблемалық оқытудың дәстүрлі оқытудан айырмашылығы - мұнда мотивация жүйесі өзгеше, акцент интеллекттуалдық ойлдарда жасалады. Проблемалық оқыту - бұл оқушылардың танымдық, шығармашылық, теориялық және тәжірибелік іскерлігін оңтайлы басқару жүйесі.

Проблемалық оқыту мәні - толық шешімін таппаған, таласты сұрақтардың бірі. Проблемалық оқытуды дидактикалық жүйе, әдіс, оқыту ұстанымы, типі деп атап жүр.

Сонымен ол оқыту үрдісі болып табылады, яғни:

-ойлау операцияларынын қисынын талдау, жүйелеу, қорытындылау мен оқушылардың ізденіс әректтерінін заңдылықтары проблемалық жағдаяттың танымдық қызығудың, қажетсінудің дәрежесін ескере отырып жасалған оқу мен оқытудың бұрыннан мәлім тәсілдерін қолдану ережелерінін жүйесі;

-ойлау қабілеттері мен танымдық қызметтерін қалыптастыру, ақыл - ойын, ойлауды дамыту

Заңдылықтары негізінде арнайы педагогикалық құралдар арқылы оқушыларды ғылым негіздерін оқып үйрену, ғылыми біліммен қаруландыру арқылы жүргізілетін жұмыс.

Проблемалық оқыту - оқытудың жаңа типі. Ол түсіндірмелік - иллюстративтік әдісті алмастырып, оқушылардың шығармашылық ізденіс үстінде білім алуына негіз болады (В. Загвязинский) /10/.

Дәстүрлі оқыту мен проблемалық оқыту арасындағы негізгі ерекшелік, айырмашылық екі жайттан көрінеді: педагогикалық үрдісті ұйымдастыру мақсатынан және ұстаным қағидасынан.

Дәстүрлі оқыту мақсаты - таным мәселелерін меңгеру, оқушыларды ғылым негіздері білімімен қаруландыру, оларға тиісті шеберліктер мен дағдыларды сіңіру болса, проблемалық оқыту мақсаты - ғылыми таным нәтижелерін, білім деңгейін, іскерлігі мен дағдысын қалыптастырып қоймай, бұл нәтижелерге жету жолының өзін де, үрдісін де меңгерту, оқушының танымдық дербестігін және оның шығармашылық ізденіс үстіндегі алғырлығы мен ойшылдығын арттыру қабілеттерін дамыту. Мұнда түсіндірмелік иллюстрациялық оқытуды ұйымдастыру негізінде оқушыларға ғылымның дайын қорытындыларын беру ұстанымы жатыр. Ал проблемалық оқыту үрдісін ұйымдастырудың негізінде оқушының оқу-танымдық ізденіс әрекеті мен білімдерді меңгеру, яғни ғылым қорытындыларын, әрект тәсілдерін ашу, жаңа білімдерді тәжірибеде қолдану тәсілдерін ойлап табу ұстанымы жатыр.

И. Я. Лернер проблемалық оқытудың төрт түрін атап көрсетеді: проблемалық баяндама, эвристикалық(пікір алысу), жеке ізденіс (жартылай), зерттеу әдістері /12/.

Проблемалық баяндаудың негізгі мазмұны:мұғалім проблемалық жағдай туғыза отырып, ізденіс материалын өзі баяндап түсіндіреді, логикалық іс-әректтің, қайшылықтарын пайда болу негіздерін, оларды шешудің жолдарын көрсетіп береді. Оқушылар әңгіменің желісіне зер салып, сұрақтар қояды, өз болжамдарын ұсынады, ғылыми ізденіс жүргізеді.

Эвристикалық пікір алысуда мұғалім проблемалық мәселені тікелей еңгізеді де бір-біріне байланысты сұрақтар қояды, қайтарылған тура жауаптар мәселенің шешіміне әкеледі.

Жеке жартылай ізденіс әдісі оқушылардан қойылған проблены өз бетінше шешуді талап етеді. Дегенмен мұғалім көмектесіп, ойлау әректінің жоспарын белгілейді, қиындықтарды шешу жолын көрсетеді /12/.

Проблемалық оқытудағы оқушылар білімінің, дағдысы мен икемділігінің өзектілігі мынада:

-болжамды ұсыну және негіздеу;

-өзекті мәселені қалыптастыру, өзекті жағдай туғызу;

-болжамды тексеру;

-мәселені шешудің дұрыстығын тексеру;

-шешуші қорытынды жасау.

Проблемалық оқыту-дидактикалық ұстаным, ол жүйе де, әдіс те емес.

Пікірталаста түсінбеушілік тудырудағы қарама-қайшылық деңгейінің араласуынан байқалады.

Бірінші деңгей, ғылыми білім мен белгісіздік

арасындағы қарама-қайшылық, келесі деңгей-оқу-танымдық іскерлік деңгейі, яғни субъективті білім мен әлі анықталмаған белгісіз нысандардағы шындық арасындағы қарама-қайшылық. Үшінші деңгей ғылыми көзқараспен қарағанда аса қиын мәселе емес, бірақ «Психологиялық сөздікте»берілген «проблема»түсінігінің анықтамасы бойынша оқушыда қиындық пен қарама-қайшылық тууы мүмкін.

Атақты физик, «Нобель» сыйлығының иегері, академик И. Тамма өмірінен мысал келтірейік. Оған үнемі ағынға қарсы келуге тура келіп отырды. Отызыншы жылдары ол нейтронның магнитті кезеңі бар деген идеясын ұсынды. Белгілі физиктер түрлі тілде оны бұл идеядан бас тартуға көндірмекші болды. Электірлі нейтронды бөліктерде манит кезеңі қайдан болсын. Бірақ, И. Тамма өз айтқанынан қайтпады. Ақыры айтқан идеясы дұрыс болып шықты. Бұдан біз оның нағыз үлкен мәселе алдында тұрғанын байқаймыз. Ендеше адамзатқа белгісіз құбылыстын шешуін табу керек, манызды ғылыми ізденістер, идеясын дәлелдейтін деректер керек/13/.

Осындай жағдай оқу үрдісінде кездесуі мүмкін бе?Мүмкін, бірақ мұндай жағдай сирек кездеседі, өйткені білімгердің ғана емес, сонымен қатар оқымыстының да қолынан проблемалық шешу әр уақытта келе бермейді.

Мәселелік тапсырма әрекеттің біразын қамтиды, оны шешу үшін оқушыға өздігінен біраз ізденістер жасауға тура келеді. Мысалы, белгілі аймаққа арналған типтік жобаның құрылыс типі мен байланысы бола ма?Бұл аса ірі оқу - танымдық тапсырма. Бұл тапсырма шешімі арнайы ізденісті, жетіспейтін мәліметті талап етеді.

Мәселелік жағдай- бұл интеллектуалдық қиындықтың адамда кездесетін психологиялық күй, егер адам жаңа фактіні өз білімінің көмегімен түсіндіре алмаса немесе өзіне белгілі әдістермен әрекетті орындай алмаса, онда жаңа түрін іздеуі керек. Мұндай жағдайда белсенді ойлау қажеттілігі, ең бастысы «неге?» деген сұрақ туындайды. Ол проблемалық оқытудың мәні болып табылады. Оның төрт деңгейі бар:

1. Оқытушы проблеманы өзі қойып, оны оқытушыларды қатыстыра отырып шешеді.

2. Оқытушы проблеманы өзі қояды, оқушылар оны өз бетінше мұғалімнің басшылығымен шешеді. Мұнда ойлауға кеңістік ашылады.

3. Оқушы проблеманы өзі қойып, оны мұғалім көмегімен шешеді.

4. Оқушы проблеманы өзі қойып, өзі шешеді.

Проблемалық оқытудың үшінші, төртінші деңгейі кейде екінші зерттеумен байланысты болады, яғни оқытудың мұндай түрі стандартты емес тапсырмаларды шешуге үйретеді. Үрдіс барысында оқушылар жаңа білімдер алады, дағдыларын қалыптастырады, маңызды шығармашылық іскерлікке үйренеді /7/.

Проблемалық оқытудың артықшылығы: зейіннін дамуына мүмкіншілік жасайды, байқампаздықты танытады, оқушының танымдық іскерлігін белсенді дамытады, жауаптылық, сыншылдық, өзін сынау, бастамашылдық және өзіне баға беру әрекетін дамытады. Бұдан басқа проблемалық оқыту алынған білімнің тұрақтылығын қамтамасыз етеді. Екіншіден, мұнда Б. Зейгарник ашқан, психологияда белгілі аяқталмаған әрекет эффектісі жұмыс істейді. Оның мәні мынада, басталған әрекеттер, бірақ аяқталмағаны есте жақсы қалады: «әрекеттің басы мен күтілетін нәтиже арасында өзекті байланыс сақталады, сондықтан бізге аяқталмағаны ойландырады, аяғына дейін істелгені есімізде сақталады».

Проблемалық оқытудың кемшілігі оның оқу үрдісінде оқушыға қиындық туғызатындығын, соның арқасында шешу жолын ізденуге көп уақытың кетуін жатқызуға болады. Сонымен қатар бағдарламаланған оқытуға қарағанда проблемалық оқытудың технологиясын құрастыру оқытушының шеберлігі мен көп уақытын талап етеді. Тап осы жағдайлар проблемалық оқытуды кең қолдануға кедергі келтіреді. Бірақ, оған талпыну керек және әрбір шебер педагог оны қолданады, өйткені проблемалық оқыту зерттеумен байланысты және осыған сәйкес дәстүрлі оқытудан ерекшеленеді. Себебі кез-келген зерттеу- жаңа білім алу үрдісі, ал оқыту - белгілі білімдерді тарату үрдісі болып табылады. Ал проблемалық оқыту зерттей отырып оқытуға, оқыта отырып зерттеуге үйретеді.

Проблемалық оқыту оқушының танымдық көкжиегін кеңейтеді, шығармашылық белсенділігін арттырады, білім игеру қарқының тездетеді, қасиет сапасын жақсартады, жаңа тапсырмаларды орындау кезінде өз бетінше жұмыс істеуге үйретеді, оқуға деген ынта -ықыласын оятады.

Проблемалық оқыту кезінде төмендегідей нәрселер айқын көрінеді: мәселенің тууы және оны сезінуі, шешімін табуға іздену, оның дұрыстығын тексеру. Проблеманы сезіну оқушыны қиын жағдайдан шығу жолдарын табуға жетелейді. Бұл, сөз жоқ, оны өз бетінше ойлануға мәжбүр етеді/12/.

Проблемалық жағдайдың бірнеше түрі бар. Бірінші түрінде оқушылар мәселені шешуге қажетті білім жүйесін таңдауда оның көптігінен қателікке ұрынады. Екінші түрінде білімнің жеткіліксіздігінен мәселені шешудің мүмкіндігі жоқ екендігі сезінеді. Үшінші түрінде білімді тәжірибемен ұштастыруға кезігеді. Төртінші түрінде теориялық білімнің жетіспеушілігінен өмірлік қарама - қайшылықтарға тап болады. Сабақ өту барысында әр түрлі проблемалық жағдайлар тууы мүмкін. Мәселен, оқытушы тақырыптың өзінен-ақ сұрақ-жауап алу арқылы оқушыларды қызықтыра алады. Мәселелік жағдайды тақырыптық мазмұнын түсіндіріп тұрғанда да жасауға болады.

Проблемалық оқыту айрықша құрылымға ие. Оның ең бастысы-оқушының мәселені шешуде мұғалімнің басшылығымен немесе өз бетінше жұмыс жасауы болып табылады. Құрылымның негізгі элементі-игерілген білімнің өзектілігі.

Проблемалық оқытудың өзіне тән ерекшелігі бар. Бірақ, қатып қалған қағида жоқ, сабақты ұйымдастыру оның нақты мазмұны мен мақсатына тікелей қатысты. Сондықтан проблемалық оқытудың талдабына жауап беретіндей етіп ұйымдастыру қажет.

Мұндай оқыту түрінің жөн-жобасын толық меңгерген тәжірибелі ұстаздар сабағы төмендегідей кезеңдерден тұрады.

1-кезең. Мәселені қою және проблемалық жағдайларды талдауға мыналар кіреді:оқушыдан шешімін күткен нәрсені айқындау; оны шешуге оқушының қызығуы мен талпынысы, проблемалық жағдайды талдау.

Мұғалімнің жалпы мәселені қоюын эксперимент, эвристикалық сұхбат көмек арқылы жүзеге асыруға болады. Бұл кезеңде проблемалық жағдайларға талдау жүргізіліп, қиын жайттен оқушы шығуға әрекет етеді. Талдау үрдісінде белгілі мен белгісіздің арақатынасы айқындалып, оқушы «нені білу керек?»деген сұраққа жауап іздейді. Сонымен жағдайды талдау нәтежесінде оқушы проблеманы сезініп, көп нәрсені айқындай түседі.

2-кезең. Оқу мәселелерін шешуге мыналар кіреді:шешу жоспарын құрастыру, гипотеза және оның негіздері.

Жоспар жасаудың мәні мынада. Оқушы өз бойына бұрыннан жиған тәжірибесі арқылы белгілі мен белгісіздің арасындағы байланысты орнатуға әрекет жасайды. Осының негізінде шешімдерді табу барысында олар гипотезаға айналады.

3-кезең. Мәселені шешуді тексеруге мыналар жатады:бақылау жұмыстарын орындау, қатені жөндеу мен орындау нәтижелерін тексеру және тақырыпты бекіту. Ол тәжірибе негізінде белгілі мақсатты жолмен тапсырма талаптарын мүлтіксіз орындату, сондай-ақ бақылау жұмыстарын жаздыру арқылы жүзеге асырылады. Бұл кезеңде сабақтағы жалпы жағдай заң, түсінік, т. с. с. өзара қатынасы арқылы жүзеге асады. Соның нәтежесіде пәнаралық байланыстар орнатылып, оқушының жалпы дүниетаным көзқарасы кеңейеді.

Негізінен, проблемалық оқытуды бірнеше кезеңге бөлуге болады:олар-эксперименттік көмек арқылы тапсырмаларды орындау, эвристикалық сұхбат негізінде мұғалімнің мәселені қоюы, бір немесе бірнеше гипотеза қалыптастыру бойынша оқытушы мен оқушының бірлескен жұмысы, оқышуның қателікті талдай білуі, мәселелік міндеттерді шешу жолындағы оқушының өз бетінше жұмыс жасуы, т. б.

Проблемалы оқыту - бұл ғылым негіздерін оқьш - білу процесінде жеке адамның жалпы және арнайы қабілетінің дамуы, танымдық қажеттілігінің қалыптасуы. Психологтар адамның ойлағыштық іс-өрекетінің негізгі түрлерін атайды: репродуктивті және продуктивті, шығармашылық/32/.

Репродуктивті іс-әрекеті үлгі, алгоритм бойынша орындалады. Мұғалім жаңа оқу материалын, жаңа үғымдардың мәнін түсіндіреді, тапсырманы орындаудың жолдарын көрсетеді. Оқушы оқу тапсырмасын мұғалімнің көрсетуімен алгоритмге сүйеніп, яғни мұғалімнің сабақ үстінде жасаған әрекетіне сәйкес орындауға қажет /6/.

Бағдарлама бойынша оқу материалдарының көпшілігін мұғалім проблемалық ситуация жағдайында түсіндіруі тиіс.

Продуктивті іс-әрекетінің айырмашылығы оқушы белгілі білімді өз бетімен жаңа ситуацияда қолданауы немесе белгілі ситуацияда жаңа білімді, әрекет жасаудың жаңа ережесін табады (алгоритмді өзі жасайды) . Бірақ оқушының дайын алгоритмді, үлгіні пайдалануы да мүмкін/24/.

Проблемалық ситуация жағдайында оқушының іс-әрекеті ойлаумен, байымдаумен, өз бетінше ізденумен сипатталады (проблема түрінде сұрақтар қою, жорамал ой туғызу т. б. ) .

Шығармашылық іс-әрекеті алгоритмнен, үлгіден, формализмнен аумаушылықты көтере алмайды. Шығармашылық бұл эвристикалық іс-әрекеті, оның мәні, негізгі идеялары тез түсініп үғыну, істің кенеттен шешілу жолдарын табу.

Оқушылардың шығармашылық ойлауы проблемалық ситуациядан басталады.

Проблемалық ситуация деп - пайда болған кұбылыстарды, фактілерді адамның түсіндіре алмай қиыншылық жағдайға ұшырауын айтады. Сондықтан қиыншылық қабылдаған білім және іскерлік негізінде адамды жаңа әдістерді немесе істі іздеуге, түсіндіруге талаптандырады.

Ақыл-ой әрекеті толық циклының проблемалық пайда болуынан проблеманың шешілуіне дейін мынадай кезеңдері болады:

проблемалық ситуацияның пайда болуы; проблеманы - сұрақты қою және оның қиыншылық мәніне жете түсіну; болжау арқылы шешім тәсілдерін табу; болжамды дәлелдеу;

- проблема шешімінің дұрыстығын тексеру/29/.
Проблеманы окьпу процесінде мұғалім оқушыларға сұрактар қояды, түрлі тапсырмалар береді. Бұлардың бәрі проблемалық ситуацияны туғызады. Осының нәтижесінде әрбір оқушы сұраққа жауап беруге немесе проблеманы шешуге тырысады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.