Пейзаждың суретін салу әдісі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 47 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Ы.АЛТЫНСАРИН АТЫНДАҒЫ АРҚАЛЫҚ МЕМЛЕКЕТТІК
ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИНСТИТУТЫ

Тарих және өнер факультеті
Музыка және бейнелеу өнері кафедрасы

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

ТОРҒАЙ ДАЛАСЫНДАҒЫ САРЫ-АРҚА КӨРІНІСІ

Орындаған:

Бейнелеу өнері және сызу
мамандығының
ІҮ курс студенті
Абдигапарова К.М.

Ғылыми жетекшісі: Түрікпенова С.Ж.

Қорғауға жіберілді:
кафедра меңгерушісі
Есімханов І.Е.

Арқалық 2008

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ
І тарау. Бейнелеу өнеріндегі пейзаж жанры.
1. Кескіндеме және оның ішіндегі пейзаж жанрының шығу тарихы
мен
дамуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .
2. Майлы бояумен жұмыс істеуге арналған аспаптар
мен
тетіктер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .
3. Пейзаж жанрында композиция мен перспективаның
атқарар
ролі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .
4. Бояулар сыр
шертеді ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..
ІІ тарау. Пейзаж кескіндемесін бейнелеп үйренейік.
1. Пейзаждың суретін салу
әдісі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...
2. Мектеп бағдарламасында пейзаж жанрының
міндеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ..
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...

Бейнелеу өнеріндегі пейзаж жанры

Кіріспе
Бейнелеу өнері – бұл адам баласының заманнан заманға рухани,
эстетикалық байлығы ретінде ұласып келе жатқан өнер саласы. Бейнелеу өнері
– бұл адамзат тарихы, оның айналасындағы ортаны тануына, сана сезімнің
жетілуіне, эстетикалық тәрбие алуына, ұрпақтан ұрпаққа асыл мұралар
қалдыруға үлкен үлес қосқан өмірмен өзектес өнер.
Бейнелеу өнері - бұл шежіре. Ондаған ғасырлар бойы бүкіл әлем тарихын,
тіршілік тарихын шашауын шығармай, жоғалтпай жеткізген бірден-бір куәгер!
Біз осы бейнелеу өнері арқылы мыңдаған жылдар жемісіндегі тіршіліктің
тынысын адамзаттың әдет – ғұрпын, кәсібін, мәдениетін, оның бастан кешкен
барша қайғы – мұңы мен таңдай қақтырар, тамсантар, дәуірлеп гүлденген
шағын, табиғаттың мың құлпырған бояуын, жан-жануарлар дүниесінің алуан-
түрлілігін танып білеміз. Сонау ерте дүние заманында адам айнала қоршаған
ортасын, қызықтырған табиғат құбылыстарын топыраққа, балшыққа, тасқа
түсіріп бейнеледі, сол арқылы табиғат сұлулығын ұқты, жан-жануарлардың
әрекетін, мінезін зерттеді. Атам заманда жартастарға, үңгірлерге қашап
салынған суреттер өздерінің шындылығымен, әсерлігімен көрермендері
тамсандырады, тіпті кейде композициялық құрылымының әсерлі де анық
кескінделуі соншалық, суретке қарап өнер иесіне, оның шеберлігіне қайран
қаласыз.
Әсемдік пен әдемілік табиғат пен адам бойына жиналған, яғни табиғат
пен адам егіз деуге болады. Әдеміліктің нышанын адам баласы табиғаттан
алады, олай болса табиғат – сұлулықтың, жанға жақын тартатын әдеміліктің
көзі. Бізді қоршаған табиғи кеңістіктегі кез келген дене өзіне тән
әдеміліктен, жарасымдылықтан тұрады.
Бейнелеу өнерімен айналысы отырып, адам тек суретшінің практикалық
дағдыларын ғана меңгеріп, творчестволық ойларын жүзеге асырып қана
қоймайды, сонымен бірге өзін талғампаздыққа тәрбиелейді, үйреншікті
нәрселерден сұлулықты таба білу қабілетіне ие болады, көргенің есте ұстау
және қиялдау қабілеті дамып, творчестволықпен ойлап, талдауға, білгенін
жинақтауға үйренеді.
Сондықтан бір ерте дүние өнерін жай кездей – соқтықтан туған деп
қарамай, оған көп көңіл бөліп, оны қастерлеуіміз қажет, тіпті солардан
үйренуіміз керек. Өйткені, бұл - өнердің бастау – бұлағы, содан сусындап,
содан нәр алып қарыштадық емес пе! Көптеген деректер жинап оны шығармашылық
ізденіс тұрғысында жаза отырып, кескіндемеде пейзажды бейнелеудің теориялық
негізін іс-тәжірибиемен терең байланыстыру. Жұмыстың өзектілігіне келсек,
жұмыс барысында жинақталған материалдарға ғылыми талдау жасап, болашақ
маман, яғни ұстаз ретінде келер ұрпақтар бойына сіңіруіне үлес қосу.
Жұмыстың құндылығын айта кетсек, жоғарғы оқу орнында үүренгенімді, тәжірибе
бойынша жинақтағанымды мектеп қабырғасында және келесі курс студенттеріне
көрнекілік ретінде қолдануға болады.

Кескіндеме және оның ішіндегі
пейзаж жанрының шығу тарихы мен дамуы

І.І. Кескіндеме – бейнелеу өнерінің бір саласы, белгілі бір заттың
бетіне бояу арқылы салынатын көркем шығармалар атауы. Өнердің басқа түрлері
сияқты, кескіндеме де идеологиялық және танымдық қызмет атқарады, адамға
эстетикалық ләззат беретін құнды да әсем шығармалар тудырады. Кескіндеме
дәуірдің рухани мазмұны мен әлеуметтік бейнені бейнелеп қана қоймай,
белгілі бір идеологиялық концепциялар негізінде оларға баға береді.
Кескіндеме туындысы көрерменнің сезіміне, ойына әсер ету арқылы бейнелеген
шындықтан тәлім алып, өзінше қорытынды жасауына себепкер болады. Сондықтан
да кескіндеменің қоғамдық тәрбиелік мәні зор және ол деректемелік
мағлұматтар береді. Кескіндеме бұл нақтылы көрсетілетіндіктен де оның
көрерменге әсері күшті. Сондықтан да Н.Г. Чернышевский өнерді Өмір
мектебі деп бағалаған. Көркемдік бейне тудыруда кескіндеменің пайдаланатын
құралы – сәуле, бояу, рең. Сәулені бояу реңімен нәзік астастыру арқылы өмір
құбылыстарының айқын да шынайы көріністер жасайды. Суреткер шеберлігінің
көрінер жері де осында. Заттың сыр сипатын, нәрсе мен кеңістіктің қарым-
қатынасын, сәуле мен көлеңкенің құлпыруын,қысқасы кең дүниенің барлық
жарасымымен тауып бейнелеуде кескіндеменің тілінен нәзік те өткір тіл жаз.
Ол көрерменді бірден баурайды. Кескіндеменің данышпандық туындыларына
адамзаттың мәңгі мақсаттанатыны да содан. Кескіндеме туындысы бір жасалған
қалпында қалатындықтан назарға да сол қалпында бірден шалынады. Бірақ
суреттердің қылқаламына ілінген сол бір мезеттік көрініс заманның,
дәуірдің, ортаның сан алуан сырларын шертеді, сезім құбылыстарынан жан
тебіреністерінен дерек береді, көрерменмен үнсіз тілдеседі. Кескіндеме
туындылары жеке бір тұлғаны, дара көріністі бейнелеп қана қоймай, күрделі
сюжетке, сабақты оқиғаларды да бейнелеп олардың мәнін ашады.
Нақтылы өмір шындығын кеңінен көрсетуде кескіндеменің мүмкіншілігі
зор. Кескіндеме – тақырып аясы кең, көп жанрлы өнер саласы, яғни тұрмыс –
салт көріністері, соғыс жанры, хайуанаттар тақырыбы. Арналуына, орындалу
сипатына, бейнелеріне қарай кескіндеме бірнеше топқа бөлінеді: 1)
Монументтік – сәндік кескіндеме – қабырға бетіне, үйдің ішкі төбесіне,
қабырғасына салынатын суреттер; 2) Қондырғылы кескіндеме –суреттер, яғни
картиналар. Бұл неғұрлым нәзік сыршыл келеді, әдетте белгілі бір мекенмен
байланытырылады; 3) Сәндік суреттер – тетр, кино көріністерін, ондағы киім
үлгілерін әсемдейтін суреттер, икона салу, миниатюра жатады. Диорама,
панорама да кескіндеметүріне жатады. Суреттің өңін келтіретін бояулардың
түрлері мен оны салу әдістеріне қарай да кескіндеме туындылары жеткілікті.
Мысалы, майлы бояу, кескіндеме, фреска көптеген сылаққа сулы бояумен
салынады, секко кепкен сылаққа сулы бояумен салынады, темпера желімді
бояумен, балауызбен, сырлы бояумен салынатын суреттер. Кескіндеменің
керамикалық бояумен, яғни тез балқитын әйнекке сырды күйдіріп жапсырады,
силикаттық бояумен салынатын тағы басқат.үрлері бар. Мозайка мен витраж да
кескіндемемен ұштасады.
Мозайка ең ежелгі өнердің бірі. Ол смальта немесе басқа бір асыл
шынының түрлі түсті сынықтарынан құрастырылған. Мозайканың ерекше бір етек
жайған жері - Византия. Мұнда Ревенна қаласындағы шіркеулердің бірінен
табылған император Юстинианның мозайка портреті берілген. Ол ҮІ ғасырда
жасалған. Ежелгі Русьта да түрлі-түсті шынылардан жасауды білген. Х – ХІ
ғасырларда Киевте, Черниговта, Владимир – Суздальда салынған шіркеулер
түрлі-түсті смальтадан құрастырылған суреттемелер әсемделген. Олардан
қалған азғантай жұрнақ осы күнге дейін әдемілігімен,бояулардың қанықтығымен
қайран қалдырады.
Терезеге салынған шытыра суретті витраж дейді. Ол француздың Vitre
терезе, әйнек деген сөзінен шыққан. Витраж өнердің ең көне түрі. Оның
қайдәуірде жарыққа келгенін ешкім білмейді, бірақ ерекше етек жайған кезі
орта ғасырлар тұсы. Терезе қондырылатын биік тар тесіктерге күні көзі түсті
ақ, әйнек шам жаққандай жарқырап қоя береді. Ашық түске боялған алуан түрлі
шынылар асыл тастардай қырық құлпырып, көздің жауын алады. Кескіндеме
туындыларын жасауда акварель, гуашь, тушь, пастель молынан қолданылады.
Суреттің салыну стиліне қарай, оны қоятын жақтаудың түрі мен формасы да
сәйкестендіріледі. Картиналар, көбіне төрт бұрышты болады, ал кейде
дөңгелек пішінде де келтіріледі.
Кескіндеменің ежелгі үлгілері палеолит дәуіріне саяды шамамен біздің
заманымыздан бұрынғы 40-8 мың жылдықта. Мысалы Оңтүстік Франциядағы
Альтамир үңгірлерінде жартастын бетіне салынған суреттер. Ежелгі дәуір
кескіндемесінде жерден шығатын сары, қызыл, қошқыл бояулармен қатар
минералдық көк, жасыл бояуларда қолданылған. Ежелгі Шығыс елдері мен
Америкада күрделі кескіндеме өнері өркендеді. Көне дүние кескіндемесі
архитектура мен мүсінді өз ара үндестіре қолданды. Бояу реңдері барған
сайын ажарланып, мифологиялық сюжеттермен қатар тұрмыс- салт тақырыптары,
тарихи оқиғалар, табиғат көркі бейнеленеді, портрет, натюрморттар жасалды.
Кескіндеме архитектура кеңістігі мен формасы жағынан өзгеріп отырған.
Біздің заманымыздың І мың жылдығында Алдыңғы және Орта Азия елдерінде
монументтік кескіндеме дамыды. Адам мен табиғаттың келбет, көріністерін
соншалық нәзік те терең суреттейтін ашық реңді , қанық бояулы Қиыр Шығыс
кескіндемесі дамыды, яғни Қытайда, Кореяда, Жапонияда.
Қайта өрлеу дәуірінде Батыс Еуропада өмірге жанасымды гуманистік өнер
үрдістері қалыптасты. Болмысты шынайы бейнелеуге ден қойған кескіндеменің
маңызы артты. ХІҮ ғасырда Италиялық суретші Джоттоның кескіндемелері қайта
өрлеу дәуіріндегі біраз өнер үлгілерінен асып түсті. Майлы бояумен салудың
жетілген техникасын пайдалану Ян ван Эйктің, яғни Нидерланд суретшісінің
кескіндеме табиғатындағы бар мүмкіншіліктерді аша түсуіне себепші болды.
Дүниенің жарасымын сезіну, өмірдің жеке бір жарқын көріністерін бейнелеу,
айрықша тұлғаларды даярлау, рухани күштілікті әспеттеу, тән сұлулығымен
қатар жан сұлулығын да асқақтата бейнелеу кескіндеменің негізгі мақсатына
айналды. Қайта өрлеу дәуірінің ең ірі суретшілері: Мазаччо, Боттичелли,
Леонардо да Винчи, Микеланджело, Рафаэль, Джорджоне, Тициан, Паоло
Веронезе, Якопо, Тинторетто,бұлар Италия суретшілері, Нидерландыдан Ян ван
Эйк, П. Брейгель, Германиядан А. Дюрер, Х. Хольбейн – кішісі.
ХҮІІ – ХҮІІІ ғасырларда Еуропада кескіндеменің дамуы одан әрі
жалғасты. Франция елінен Н.Пуссен, А.Ватто, Ж.Б.Шарден, Ж.Л.Давид,
Италиядан М.Караваджо, Б.Тьеополло, және тағы басқа елдерден де бар, яғни
Испаниядан Эль Греко, Д.Веласкес, Фландриядан П.П.Рубенс, Я.Иорданс, Ян ван
Дейк, Голландиядан Рембрандт, Я.Вермер, Ресейден Ф.С.Рокотов, Д.Г.Левицкий,
В.Л.Боровиковский..Кескіндеменің ұлттық мектептері пайда болды.
Кескіндемеде жаңа идеялар көтерілді, нақтылы өмірді алуан түрлі қырымен,
адамды қоршаған ортамен шынайы бейнелеу мақсаты көзделді. ХІХғасырда Еуропа
мен Америкада кескіндеменің жаңа ұлттық мектептері қалыптасты.
Кескіндеменің нәзіктік ерекшелігін, сезімталдық дербестігін жоққа шығаратын
натуралистік үрдісте бой көтерді. ХІХ ғасырда еуропада майлы бояумен
салынған қондырғылы кескіндеме кең өріс алды. Майлы бояулы кескіндеменің
техникасы еркін, автордың даралық стиліне байланысты болды.
ХІХ ғасырдың аяғында және ХХ ғасырда дүние жүзі бойынша кескіндеме
өнерінің дамуы зор қайшылықтарға тап болды. Реалистік және модернистік
ағымдар күрес үстінде қатар өмір сүрді.
Қазақ халқының бейнелеу өнері, оның ішіндегі кескіндеме жанрының
ежелгі ескерткіштері палеолит және неолит дәуіріне саяды. Олар үңгірлерге
салынған бейнелер ретінде кезігеді, атап айтқанда Қаратау, Хантау, Жасыбай,
Зараутсай үңгірлері. Соның ішінде Зараутсай үңгірлеріндегі кескіндемеден
сол кездегі суретшілердің бірнеше түсті бояумен сүйкей жағу, ретті бояу
әдістерін қатар қолдану арқылы жан-жануарлар мен адамның әрқилы пішінің
бейнелегенін көруге болады. Халық арасында көптеген кескндемеші шеберлер
болған, бірақ кейбіреулері бзге беймәлім. Қазақтан шыққан алғашқы кәсіби
кескіндемеші Шоқан Уәлиханов. Оның акварель бояуымен салған портреттік,
пейзаждық жұмыстары бар, яғни Сартайдың портреті (1856), Шақырым
бағандары (1950). ХІХ ғасырда қазақ халқының өмірін өздерінің
шығармаларына өзек еткен суретшілер: В.Штенберг, А.Горнович, А.Чернышев,
В.Верещагин қазақ табиғатын, қазақ халқын өте шеберлікпен жазған. 1847-1857
жылдары Т.Г.Шевченко қазақ даласында қуғында жүргенде жергілікті халықтың
өміріне байланысты. Байғұстар, Киіз үйде, Мемлекет жұдырығы деген
суреттер салды. Қазақтың бейнелеу өнерінің негізін қалауда Н.Хлудовтың
еңбегі зор, ол 1877 жылы қазақ даласына келіп өмірінің ақырына дейін осында
болып, қазақ халқы өмірінен көп суреттер салды. Оның шәкірттерін айта
кетсек: Қазақстанның халық суретшісі Ә.Қастеев, С.Чуйков. Қазақ халқының
кәсіби кескіндеме өнерінің тарихи жылдары ХХ ғасырдың 20 жылдарынан
басталды. Кескіндеме өнерінің тарихы бір топ дарынды суретшілер Ә.Қастеев,
Ә.Ысмайлов, Қожахмет пен Құлахмет Қожықовтар, Б.Сәрсенбаев,О.Тыңсықбаев
есімдерімен толықты. 1960-1970 жылдары қазақ кескіндеме өнерінің даңқын
шығарған суретшілер М.Кенбаев, Қ.Телжанов, Г.Ысмайлова, К.Баранов,
А.Ғалымбаева, Ү.Әжиев тағы басқа есімдері көпшілікке танылды.1970-1990
жылдары қазақ кескіндемеде жаңа леп, жаңа көзқарастағы суретшілер тобы
кескіндеме өнерін жаңа биікке көтерді, атап айтқанда Ш.Сариев, Б.Садыханов,
тағы басқалар. Осы кезеңде бұрынғы жабық тақырып болып келген ХХ ғасырдың
30 жылдарындағы зұлмат кезең атом полигоны зардаптары және Арал қасіреті
ашық жазылды, мысалы Төлепбаев, Ақанаев, Аманжолов, Төлебиев. Өнердің жаңа
ағымдарына бой ұру байқалды. Төлепбаев бұрын қазақ суретшілері жетпеген
дәрежеге көтеріліп, қазақ кескіндеме әлеміне таныта білді.
Кескіндеме – бейнелеу өнерінің неғұрлым бай әрі толысқан түріғ онда
бейнелеудің саналуан мол құралдары қолданылады. Суретшілер өнердің ұшы-
қиырсыз осы саласынан көбіне өздері сүйген әуендер мен тақырыптарды таңдап
алады. Біреулер портретті, екіншілері пейзажды, үшіншілері тарихи, соғыс
немесе тұрмыстық көріністерді бейнелеуге құштар. Бейнелеу өнерінің бұлай
сапталуы жанрларға бөліну деп аталады. Жанр сөзі француздың quenre - түр
немесе тек сөзінен шыққан. Кескіндеменің жанрлары мыналар: натюрморт,
пейзаж, портрет, тақырыптық жанрлар.
Натюрморт өнердің дербес жанры ретінде ХҮІІ ғасырда Голландияда және
көрші Фландрияда туып, кеңінен дамыды. Натюрморт жансыз заттар мен
бұйымдарды үйлесімді етіп бейнелеген шығарма, натюрморт француз сөзінен
шыққан, аударма мағынасы өлі табиғат, яғни затты білдіреді.
Портрет, бұл жанр басқалардан бұрын пайда болды, үш мың жылдан астам
уақыт бұрын жасалған скульптуралық египет портреттері, екі мың жыл бұрынғы
мозайкалық рим және темпералық фаюм портреттері белгілі. Адамдар әрдайым өз
бейнесін көргісі келді, ал ежелгі египеттіктер тіпті қайтыс болған адамның
жаны портретке көшеді деп есептеген. Портрет француз тілінен алынған,
аударғанда қазақша мағынасы адам бет-бейнесі деген сөзді білдіреді.
Тарихи жанр белгілі бір оқиғалар мен тарихи кезеңдер бейнеленген
көркем шығарма. Батальдық жанр соғыс оқиғаларын бейнелейтін шығарма.
Маринистік жанр теңізғ көл сияқты табиғат көрінісін бейнелейтін шығарма.
Анималистік жанр жан-жануарларды бейнелейтін көркем шығарма. Осы
айтылғандардың барлығы да тақырыптық жанрға жатады, яғни белгілі бір
тақырып бойынша жазылған шығарма.
Пейзажға келсек, peysade деген француз сөзінен шыққан, яғни
ландшафты, табиғатты бейнелеу деген мағына береді. Пейзаж дербес жанр
ретінде, Қытайда, Жапонияда және басқа Шығыс елдерінде ҮІІ-Х ғасырларда,
Еуропадан ертерек қалыптасты. Еуропалық кескіндемеде ол ХҮІІ ғасырда,
алдымен Италияда пайда болды, ал содан кейін Голландияда ерекше жоғары
дамыды. Орыс өнерінде пейзаждың гүлденуі ХІХ ғасырдың соңына тұспа-тұс
келеді, гүлденуіне үлес қосқан көптеген суретшілер бар: И.Левитан,
К.Коровин, Н.Рерих.
Пейзаж – қайсыбір жерлерді жәй айнытпай бейнелей салу емес, онда
суретшінің сезімдері мен ойларын берудің үлкен мүмкіндіктері жатыр. Адам
өмірімен салыстырып қарағанда табиғат өмірі мәңгілік сияқты болып көрінеді.
Бұлт торлаған аспан, теңіз толқындары, ормандар мен таулар жүздеген,
мыңдаған жылдар бұрын қандай болса, сондай күйінде қалады. Бірақ осы бір
өзгермейтін таби,атты алуан дәуір суретшілері түрліше көріп, түрліше
бейнеледі. Пейзаж бізді қоршаған жаратылыс адам үшін тек өмір сүретін орта
ғана емес, оған күнделікті әсер ететін құдіретті күш. Сондықтан да
шығармаларының түгелге жуығын осы жанрға арнаған орыс пейзажистері Левитан,
Шишкин, Васильев, Куинджи туындыларына таңырқамай қарау мүмкін емес. Адам
баласы әу бастан-ақ табиғат көрінісін салған. Бірақ белгілі бір оқиға
немесе адамның тұлға тұрпатын бейнелегенде керек фон ретінде қолданылған.
ХҮІІ ғасырдағы голланд суретшілерінің картиналарында теңіз үнемі дерлік
романтикалық сарынсыз болып келеді, олар табиғат сұлулығын іңкәрлықпен
қызықтауға бейім емес. Олар үшін теңіз сауда мен жұмыс орны тіршілік
қаракетін іздестіретін кеңістік. Атақты маринист Айвазовскийде теңіз
әрдайым дерлік үрейлі дүлей күш мөлдірлеу құпия сырлы тұңғиық орасан зор
толқындар қия жартастарға лап қояды. Адамдар, тіпті кемелердің өзі де
осынау қаһарлы, өлшеусіз қуатты стихияда өте кішкентай, дәрменсіз де
қорғансыз. Оның картиналары әсем стихияға деген тәнтілікке, романтикалық
сүйіспеншілікке бөленген. Пейзажды дала және қала пейзаждары деп бөлеміз.
Бұл пейзаждардың ерекшеліктері, олардың орналасуында. Дала пейзажында,
мысалы жайлау, ормандар, таулар, тағы басқалар көрсетіледі. Ал қала
пейзажында қаланың өмірі бейнеленеді, мысалы үйлер, олардың қасындағы ағаш,
тағы басқа сәттер көрсетіледі.
ХҮІІІ ғасырда ғана бірыңғай табиғат көрінісін бейнелейтін картиналар
туа бастады. Мұндай жанрды голланд суретшілері ойлап тапты. Суретшілер
мамық бұлттарды, теңізді,теңіз жағасындағы таулар мен құмшағылдар және
табиғат құбылыстары мен мінездерін үлкен шеберлікпен бейнеледі. Бір табиғи
мотивтің өзі суретшінің қылқаламынан мүлдебасқа толысуға, басқаша түске ие
бола отырып, шебердің талғамын, көз қарастарын, көңіл күйін береді.
Тақырыпты толығырақ ашу үшін пейзаж кескіндеме жанрының басқа түрлерінде де
қолданылады, яғни портрет, баталия жанры. Пейзажда суретшінің сезімі, көңіл-
күйі, түсінігі, табиғатқа деген эстетикалық, этикалық көзқарасы аңғарылады.
Пейзаж жанрының тууы мен дамуы көптеген этнографиялық мәндегі, деректі –
құжатты дәлдікке негізделген пейзаждардың тарихымен байланысты. Әбілхан
Қастеевтің ерте кезде салған пейзаждарына кеңістікті молынан қамтып
композициялық дұрыс шешім тапқан. Әбілхан Қастеев (1902-1973) –
Қазақстанның халық суретшісі. Ол бұрынғы Талдықорған облысы Жаркент
ауданындағы Шежін ауылында дүниеге келген.1921-1932 жылдары Алматыдғы
Н.Г.Хиудовтың студиясында, 1934-1937 жылдары Мәскеудегі Н.К.Крупская
атындағы Халық шығармашылығы үйі жанындағы көркемөнер студиясында оқып,
көркемөнерге деген бейімділігін шыңдай түседі. Қастеев әрбір көркем
шығармасында кеңістік пен уақыт қатынастарын бейнлеуде дәл шешім таба
білді. Суретші ғажайып шығармашылығымен туған халқын ыстық ілтипатқа
бөледі, өз өмірінде өшпес іздер қалдырған шыншыл суретшілердің көркем
туындылары көмескіленбей, күндей жарқырап, нұрын төге түсуде. Қастеев - өз
елінің табиғатының сұлулығын, адамдарының даралығы мен даналығын дәл
бейнелеген суретші. Жер – анадан жаралған үлкен суреткер тылсым табиғатты
бейнелеуде жан бітірді. Әбілхан Қастеев қылқаламынан туындаған пейзаждары
әлем өнерінде өз бағасын алды. Суретшінің сериялық суреттері біртұтас
дүние.оның суреттері өмірдің өзінен ойып алғандай, шыншылдығымен айқын.
Бейнелеу өнеріндегі мәнері анық, ойы - кесек, пікірі - өткір, сезімі -
нәзік.
Қастеевтің шығармашылық шеберлігі жайлы ой түйіндегенде дәстүр мен
жаңашылдықтың үндестігін дәл таба білгендігін ашық айта аламыз. Жасыратыны
жоқ, ғасырлар бойы керуен тартқан қазақ өнері жиырмасыншы ғасырға иек
артып, бейнелеу өнеріне бет бұрғанда басында дара тұлға Әбілхан Қастеев
тұрды. Халқының бітім болмысын, өмір тынысын аша бейнелеген тарихи
шежірелі, көркем туындылары ел есінде сақталды. Суретші көркем шығармашылық
ізденіс үстінде ойға оралған ойды көріністерін қағазға түсіріп, көркемдік
туындыларға айналдырып отырды. Суретшінің өнеріне тамсанған адамдар
таңырқай қарап, сынға да салған екен. Сол кезде Әбілхан Қастеев
В.И.Лениннің бейне - суретін жартасқа салып берген. өнеріне бас иген
жұмысшылар басқармасының өкілдері Әбілхан Қастеевтің оқып біліп алып, сурет
өнерін жалғастыруы үшін Алматыға жолдама алып береді. Болашақ суретші 1929
жылдары Алматы қаласындағы №12 мектептің ересектерге арналған кешкі оқу
бөліміне қабылданды. Сол жерде білім ала жүріп, өзінің бірінші қстазы
болған Николай Гаврилович Хлудовтың көркемсурет студиясына барады. өзінің
қағаз бетіне түсірген суреттерін кәсіби суретшінің алдына жайып салады.
Кәсіби суретші Н.Г.Хлудов қазақтың қара домалақ баласы мұндай өнерден
хабары бар екеніне қайран қалып, қайдан және кім үйреткенің сұрады, Әбілхан
Қастеев:
Таудың бұлағынан,
Қойдың құлағынан,
Анамның киізінен,
Ешкінің мүйізінен, -
деп жауап берген екен. Осы төрт қатар өлең шумағы Әбілхан Қастеевтің өнерді
қалай, қайдан үйренгенің және бала кезінде бай қойының соңында ертелі-кешті
жүргенде табиғаттың күлімсіреген көктемін, мейірімді жазын, сыңғырлата күй
шерткен күзін,идаланы ақ талға орап ысқырған қысын зерттеп көкейіне,
тоқығандығын біздер бүгінгі күнде куә болып отырған құнды туындыларынан
байқаймыз.
1934 жылдары Абай Құнанбаевтың бейне суретін және шығармаларына
иллюстрациялар жасау конкурсын жариялаған болатын. Сол конкурста болашақ
кәсіби суретші Қастеев бейнелеу өнеріндегі өзіндік ерекшелігін және
бойындағы бар күш – жігерін таныған Қазақстан оқу халық комисариатының
өкілдері Қазақ СССР-нің жоғары Советінің мақтау қағазымен марапаттап,
арнайы Мәскеуге оқуға жібереді. Суретші Әбілхан Қастеев Мәскеуде 1934-1936
жылдары аралығында Н.К.Крупская атындағы халық көркем өнер шығармашылық
студиясының кешкі бөлімінде білім алады. Студияда дәріс ала
жүріп,мәскеудегі ірі мұражайлардағы орыс, Батыс Еуропа халықтарының ұлы
суретшілерінің қолтаңбаларымен жақын танысып, кәсіби тәжірибе алғаннан
кейін,бейнелеу өнеріне деген көзқарасы өзгере бастайды,дәлірек айтқанда,
суретшінің алғашқы жұмыстарында табиғаттың шынайы бояулары берілген болса,
кейінгі туындыларында компазициялық шешіміне үйлестіре келген көркемдік
рәсімдердің өзіндік ерекшелігі байқалады. Компазициясында келтірілген
бояулар бір-бірімен байланыстырып, көзге іліне бермейтін түстерін
классикалық мәнерде және әсерлі тұрғыда шарықтатты. Осындай әсердегі
туындылары: Сатып алынған қалыңдық, Гүлдеген алма ағаштары, Талас
өңірі, Тау көрінісі, сонымен қатар ауқымде тақырыптарда өнерін көрсете
отырып, әрбір шығармасына мәдени -тарихымызды және кеңес өкіметі кезеңінің
идеологиясын, қазақ жерінің байлығын, өнерін, мәдениетін Сталинге сыйлық,
Колхоз тойы, Колхоздағы сүт фермасы атты туындыларымен айқын танытқанын
байқаймыз. Бұл атлған шығармаларында Әбілхан Қастеев сонау ежелден бері
жалғасып келе жатқан жайлаудағы шопандардың өмір тіршілігін баяндай келіп,
әсем табиғат аясындағы халық шеберлерінің арнайы мемлекеттік тапсырыспен
Сталиннің бейнесуреті тоқылған түкті кілемді тамашалап жатқан сәтін
көрсеткен. Бұл суретінде суретші қазақ халқы тек қой соңында күй кешкен жоқ
деген ұғыммен өзіндік ерекшелігімен танылатын ұлттық қолөнерінің бар екенін
жіне келешек ұрпақтың үлесінде жалғасын табатының мәлімдаген, сонымен
қатар, өз халқының өнер тарихын тануға, әрбір өнер саласының өзіндік
ерекшелігін түсінуге жіне сол ұлттың мәдени-өнер тарихымызды қадірлей
білуімізге ұран тастағанын әбден сезінуге болады. Қастеев табиғат көрінісін
бейнелеген көркем суреттері де сиқырлы сырға толы. Туған жерінің табиғатын,
жасыл шөбін, самал лебін, байтақ жазық даласын ерекше нәзік сезіммен, өткір
көзбен көре біліп, оны халқына жеткізе білген. Әсем табиғатқа тігілген
киіз үй (1944), Сарышоқы колхозы (1948), Қазақстан тауларында (1951),
Есік көлі (1953), Абай киіз үйінің жанында (1934), Тау табиғатының
көрінісі, Шенін өзіне (1947) атты топтамаларында сан бояудын айтқан жыры
соның дәлелі. Қастеев еңбектеріндегі басты ерекшеліктердің бірі- кеңестікті
жеткізе білу. Суретшілеріміз тауды бейнелегенде оны таңырқап тамашалаймыз.
Бірақ қандай, қай жерде орналасқан тау екенін шығармадан айыру қиын болады,
ал Қастеевте керісінше. Оның жазған туындыларын көріп, қай тау екенін
бірден байқап, оның атын да атап беру қиын емес. Себебі, Қастеев өз тауында
әрбір тасқа, жасыл шөбіне жеке тоқталып, оларға жан беріп, өзінің
шығармаларына қоса білген. Бейнелеу өнерінде шығарманы алдыңғы және артқы
көрініс,ортаңғы көрініс деп үшке бөледі.
Әлемге әйгілі американдық суретші Ронуэл Кент: Қастеев шығармаларын
көріп, кең байтақ Қазақстанды аралағандай болдым,-деп баға беруінің өзі,
Әбілхан Қастеев шығармаларының құндылықтарын айқындап тұр.
Қастеевтің рухани дүниесі - қазақ өнерінің өмір тіршілігінің тынысы.
Оның суреттерінің басты кейіпкерлері - қазақтар. Өз халқы үшін қызмет
жасаған суретшінің қолына туған жерге, туған өлкеге деген сүйіспеншілік
әрдайым қуат беріп отырды. Оның шығармасын Қазақстан өмірінен бөліп қарауға
болмайды, оның әр туындысы туған жерге деген сүйіспеншілік сезімге толы,
ұлттық рухани дәстүрге негізделген.

Майлы бояумен жұмыс істеуге
арналған аспаптар мен тетіктер

1.2. Суретшілер пайдаланатын барлық бояулар – пигмент қоспасы, яғни
дұрысын айтқанда, бояғыш зат және қандайда бір байланыстырғыш заттар әдетте
зығыр, кейде жаңғақ немесе көкнәр майы болып табылады. Басқа майлар
пайдаланылмайды, себебі кепкен кезде қатты қабық пайда болмайды немесе
буланып ұшып кетеді, яки, керісінше, тіпті ұзақ уақыт кеппей қояды. Майлы
бояулар кескіндемеде тек ХҮІ ғасырда ғана пайдаланыла бастады. Олардың
көптеген құнды қасиеттері бар: оңай араласады, қою және қалың етіп те,
сондай-ақ астыңғы түс анық байқалып тұратындай, жеңіл, мөлдір етіп те
жағуға болады. Кепкен кезде бұл бояулар өзінің түстік өң-реңкін
өзгертпейді. Әдеттегі жағдайларда және әсіресе ыстық ауа райында майлы
бояулармен, оларға ештене қоспай немесе арнайы сүйылтқыштарды өте аз қоса
отырып, сурет салады, мұндай сұйытқыштар мынадай номерлермен шығарылады:
№2(уайтспирт), №3(таза скипидар), №4(пинен). Бояуды маймен араластыруға да
болады, бірақ бұлай істеудің қажеті жоқ: артық майдың болуы бояу қабатының
қараюына және жарылып кетуіне алып келеді.
Суретшілер өз шығармаларын көбіне-көп майлы бояумен зығыр талшығынан,
кендірден тоқылған кенеп матаға, яғни холстқа салынады. ХҮІІ ғасырға дейін
суретшілер өз шығармаларын ағаш тақтайдың бетіне салған-ды. Оңдай төсек
тақтайды дайындаудың өзі де оңайға түспейтін-ді, оның еш жерінде безі
болмауға, әрі әбден семіп қатқан құрғақ болуға тиісті. Ол үшін тақтай
әлденеше жыл бойы құрғақ жерде сақталып кептіріледі, сосын май сіңіріп
анайы құралмен бетін сылап, өңдейді екен. Қазіргі кездегі суретшілер
шығармаларын негізінен кенеп матаға салады. Кенеп ағаш рамаға, яғни
кергішке керіледі. Кенепті кергішке тек саусақтарымен жақсы тартып керу өте
қиын. Майлы кескіндемеге арналған кергіш өте мықты болуға және жақсы
кептірілген ағаштан жасалуға тиіс. Үлкен кергіштер айқастырылған табан
ағаштармен бекемдендіріледі. Кергіштің а.аштары таза сүргіленген болуға, ал
олардың сыртқы қыры, оған кенеп тиіп тұрмау үшін, ішке қарай біршама қиғаш
тұруға тиіс. Майлы бояумен жұмыс, яғни кескіндеме салуға кенепті, картонды
немесе қағазды біржола дайындау үшін оларды грунттау керек. Грунттелген
материалдар бояу қабатын мықты ұстайды, әрі одан майды сорып алмайды, әрі
берік, әрі ұзақ мерзімді етеді. Грунтты кенепке немесе картонға ең жалпақ
қылқаламмен немесе әдеттегі таза етік щёткасымен жағады. Грунттың артық
жерін алып тастайды. Грунтты бір қабат жаққаннан кейін ол кепкен кезде,
екінші рет жағуға болады. Эмульсиялық грунт үш-төрт рет аптада, желім грунт
ең кемі екі аптада кебеді. Кенепте бояулар да өте сапалы болғанда ғана
шығарма ұзақ жылдарға төтеп бере алады. Өйтіп тыңғылықты өңделмеген кенепте
майлы бояу әрі мен жылтылын тез жоғалтып, тез күңгірттенеді. Оңдайға жол
бермеу үшін, әдетте кенеп матаның беті бор тас пен желім ұнтақ қосылған
сылақ жағылып, тегістеледі. Сонда ғана бояулар ұзақ уақытқа дейін өз өңін
жоғалтпайды.
ХІІІ ғасырдың аяғында металл қарындаш пайда болды. Қазіргі рейсфедер
сияқты металл түтікшеге қорғасын, күміс, тіпті алтын сымдардың кішкентай
үзігі салынатын. Бірақ, ондай қарындаштар удай қымбаттығымен қоса, қағаз
бетіне нашар жұғатын. Олардан қалған таңбаны ажыратып алудың өзі қиын.
Күміс қарындаш өте жіңішке штрих жасауға, форманы мұқият бейнелеп шығуға
мүмкіндік береді. Ренессанстың ұлы шеберлері – Боттичелли, Гольбейн,
Рафаэль және басқалар күміс қарындашты пайдаланады. ХҮІ ғасырда Англияның
Кемберленд графтығында графит қоры табылды, бұл минералдан жасалған
таяқшалар қағаз бетіне сондай әсем, әрі анық сызықтар сыза алады екен.
Адамдар ол графитті ағаш түтікшелермен қаптап, қазіргі қарындашты жасауды
үйренгенше де біраз заман өтті. ХҮІІІ ғасырдың аяғында француз оқымыстысы
Н.Конте ойлап тапты.
Қарындаштар қатты және жұмсақ боп екіге бөлінеді. Қатты қарындаштар
сызуға пайдаланылды. Олардың сыртынан Т, 2Т, 3Т ... . деген жазуларды көруге
болады. Т орыстың твердыйяғни қатты деген сөзді білдіреді, ал 2,3 ...
деген сандар қарындаштың қаншалықты қатты екенін білдіреді. Сурет салуға
жұмсақ қарындаштар қолайлы. Олардың сыртына орыстың мягкий яғни жұмсақ
деген сөзін білдіретін М әрпі жазылады. М әрпінің қасындағы сандар
неғұрлым көп болған сайын, қарындаш та солғұрлым жұмсақ болады. Суретшілер
итальян қарындаштары деген арнаулы қарындашты пайдаланады. Ол жай
қарындаштардан гөрі жуан жұғады, қағаз бетіне жұмсақ қара сызықтар салады.
Сурет салуда көмір де кеңінен қолданылады. Оны ерекше жолмен – талдың
немесе қайыңның аршылған және жақсы кептірілген бұтақтарын құмда, ауа
кірмейтін етіп жабылған ыдыста жаға отырып дайындайды. Көмір – бай, әдемі
материал, оның мүмкіндіктері қарындашқа қарағанда кең: онымен кішкене нобай
суреттер де, үлкен полотно жасауға да, жіңішке сызық жүргізуге де, көзді
ашып – жұмғанша дерлік уақытта көп жерді бір өңмен бояп шығып, содан кейін
көмірді қылқаламның қылшығымен немесе шүберекпен сүрте отырып, қажетті
жерлерді ағартуға болады.
Палитра француз сөзінен, яғни paletre жұқа тақтайша деген мағына
берді. Палитрасөзінің екі түрлі мағынасы бар: 1) тік бұрышты немесе доға
пішіндегі, суретшінің сол қолының бас бармағына киетін тесігі бар жұқа
тақтайша. Ағаштан, фарфордан, темірден жасалады. Палитраны суретші бояу езу
үшін пайдаланып, өз көңіліндегі бояу реңін табу үшін оның бетінде оның
бетіне бірнеше бояу түстерін араластырады. Суретшінің шеберлігіне орай
палитра бояу реңдері пайда болады. Палитрасы бай суретші деген теңеу
алуан түсті бояу үйлесімін тудырушыны меңзейді. 2) Белгілі бір суретшіге
немесе картинаға тән бояу түрлерінің үйлесім табуы, яғни бояулар жиынтығы.
Бояу палитрасын пайдалана білу және одан мүмкін нәрсені көбірек алу
әрдайым кескіндемешінің асқан шеберлігін белгісі болып келеді. Бұған үйрену
үшін, бояулардың мүмкіндіктерін терең зерттеу қажет. Кейбір тәжірибелі
педагогтар бояулардың санын күрт шектеуді ең жақсы жол деп есептейді. Егер
палитрада олар тым көп болса, онда бәрі де оңай болып көрінеді. Мұндай әдіс
палитрадағы әрбір бояудың мүмкіндіктерін терең білуге алып келеді. Осыған
байланысты кескіндемемен айналысуды бар-жоғы төрт бояудан, яғни ақ бояудан,
ашық охрадан, күйдірілген охрадан, және күйдірілген сүйектен тұратын
палитрадан бастау ұсынылады. Табиғаттың бүкіл сан алуан түстерін, пейзаж
немесе натюрморт болсын, тек осы бояулардың көмегімен беру керек. Осы төрт
бояулы палитрадан ең азы 10-15 этюд салуға болады.
Палитраны меңгерудің келесі кезеңі өте ашық көк бояу мен қызыл қоңыр
марсты қосу. Көк және қызыл қоңыр бояулардың пайда болуы калориттік
мүмкіндіктерді едәуір ұлғайтады. Содан кейін палитраға екі бояуды –
күйдірілген ашық – қызыл қоңыр қалампыр бояуы мен хромның бұлдыр жасыл
тотығын қосуға болады. Мұнан кейін жаңа екі бояу – көк – жасыл краплак
қосылады. Бұл айтарлықтай кең көлемді палитра. Енді ашық сары бояуларды да,
яғни сары кадмий, табиғи қалампыр бояудан қосыңдар. Палитра оң екі бояуды
қамтиды. Әрбір суретшіде ол әр түрлі. Бірақ өнердің ұлы туындыларын
жасаған, бағы заман кескіндеменің шеберлері Рубенс пен Рембранд
салыстырмалы түрде алғанда онша көп емес бояулармен жұмыс істегені белгілі.
Ол дәуірде бояулардың көбісін суретшілердің өздері дайындап алатын.
Рембранд кейбір картиналарды жасау кезінде бар-жоғы жеті бояу қолданғанын
зерттеулер көрсетіп береді.
Қара бояу туралы басқа кез келген бояуға қалай қарасаңдар, оған да
солай қараңдар, белгілі бір түске жету үшін оны бояу қоспаларында
қолданыңдар, бірақ оны қарайтқыш ретінде пайдалануға болмайды. Ең жақсы
қара бояулар – күйдірілген сүйек пен жүзім бояуы деп есептеледі. Жұмыс
істеу үшін палитрадағы реттілік елеулі роль атқарады. Бояулар әрдайым
белгілі бір жүйелікте орналастырылуға тиіс. Бояуларды палитра бетіне
орналастырылуы мынадай: барлық спектрлік түстер ақ бояудан сол жаққа, ал
барлық топырақ түстес бояулар және қара бояу оң жаққа орналастырылады.
Суретші өз жұмысында пайдаланылатын палитра жоғары сапалы фанерден
немесе тақтадан жасалады. Саусаққа арналған тесіктің маңайы қалың, ал жеңіл
бояу үшін жоғарыға және сол жақтағы шетіне қарай өте жұқа болады. Палитра
бояулардан майды сорып алмау үшін, оған алдын ала алифті жақсылап сіңіріп,
кептіреді. Жұмыс аяқталысымен әр ретте палитраны мастихинмен тап таза етіп
тазартып, газет қағазымен және шүберекпен сүртеді. Палитраны жууға
болмайды.
Майлы бояулармен жұмыс істеу үшін сондай-ақ мастихин мен масленка
керек. Мастихин кенептен де, палитрада да қажетсіз бояуларды алып тастайтын
ерекше формалысерпімді пышақ. Кейде оны қылқалам орнына пайдаланады, ерекше
үлкен жағындылар жасайды. Масленка бұралатын қақпағы және палитраға
бекітуге арналған ерекше қысқышы бар шағын металл құты. Масленкаға онда
құйылған ерткішті ластамас үшін тек таза қылқаламды ғана батыруға рұқсат
етіледі.
Майлы бояумен жұмыс істеу үшін көбіне №2-ден №12-ге дейінгі түрлі
номерлердегі жалпақ, қылшықты қылқаламдар алынады. Майлы бояумен жұмыс
істеген кезде бір қылқаламды ғана амалдай тұруға болмайды, өйткені жұмыстың
бұл техникасында қылқаламды, мысалы, акварельдегідей жумайды. Сондықтан
суретшілер бір мезгілде бірнеше қылқаламдарды – қызыл, жасыл және басқа өң-
реңктері үшін жеке-жеке пайдаланады. Ұсақ детальдарды салу үшін қолда
жіңішке әрі жұмсақ қылқаламдар болғаны дұрыс, бәрінен де жұмсақ қылшықты
қылқаламдарды пайдаланған жақсы болады. Қылшықты қылқаламдар серпімді және
тығыз топтастырылған болуы, олардан жекелеген қылшықтар сорайып шығып
тұрмауы тиіс. Қылқаламдағы қылшықтар шорт кесілмей, өздерінің табиғи
ұштарымен іріктеліп алынған болуы керек. Егер қылқалам онша тегіс формада
болмаса, оны ыстық суға салып, аздап қыздырған және содан кейін металл
трубкаларды қысқыштармен немесе пассатижилермен қысқан жөн. Ең алдымен
қылқаламды тұтастық пен қаттылық қалыпқа келтіреді, бұл үшін оны ерітілген
шайырға немесе өте ыстық ағаш желімге батырады. Ал бүкіл қылшық бөлік
желімдеуші заттармен бұйраланған кезде саусақтармен жайлап қысып артық
желімді шығарады да қылқаламға қажетті форманы береді. Осылайша желім
жағылған қылқаламды содан кейін тік, қылшығын төмен қаратып асып қойып,
әбден қатайғанша кептіреді. Кепкен қылқаламды қайрақта немесе көлемі орташа
зімпара теріде, ұшын біртіндеп үшкірлей отырып тегістейді, содан соң
қылқыламнан желімді ыстық сумен шаяды, шайырды пайдаланған соң, оны
бензинмен ерітеді. Металл түтікте және қылқаламдағы қылшықтарда сақталған
желімді немесе шайырды шайып кетіріп алмас үшін жұмысты мұқият әрі ұқыпты
істу қажет. Ең соңында қылқаламды сабынды жылы сумен мұқият шайылып,
қағазға оралып кептіріледі. Қаңылтырдан дайындаманы өлшеп кесіп алып, оны
аздап конус форманы шамалы түтікше етіп майыстырады, ал біріккен жерін
дәнекерлейді. Содан кейін қылшықтарды таңдап алып, оның табиғи ұштарын
теңестіреді, оны шамамен түтікшенің шығар аузымен бірдей немесе аздап
жіңішкерек етіп топтап буады. Түтікшенің соңын қысқышпен қысады, мұннан
кейін түтікшеге балқытылған шайырды немесе қара майды құяды. Бұл
түтікшедегі қылшықтарды бекітеді. Түтікшені сапқа кигізеді. Қылқалам дайын
майлы бояумен жұмысты бастауға болады. Жұмысты бітіргеннен кейін суретші
қылқаламды газетпен сүртіп, керосинге салып қояды. Керосиннен алынған
қылқалам қолданар алдында тағы да қағаз газетпен сүртіліп, кептіріліп,
жуылады. Сосын қайта пайдалана беруге болады.
Студияда немесе бейнелеу үйірмелерінде жұмысты мольберт деп аталатын
арнайы станоктарды пайдалану өте қолайлы. Жорық жағдайында, табиғат аясында
жұмыс істеу үшін этюдник деп аталатын ерекше жәшік пайдаланылады. Бұл шын
мәнінде жқмыс істеуге қажетті заттар: палитра, бояулар, қылқаламдар,
мастихин, қарындаш немесе көмір, ерткіш , шүберектер, кенеп немесе картон
сиып кететін кішкене жорық шеберханасы.

Пейзаж жанрында композиция мен перспективаның атқарар ролі

1.3. Композицияның ұғымы өнердің барлық түрлеріне қатысты қолданылатын
бейнелеу мүмкіндігі ретінде танылады. Бұл бейнелеу өнерінің кескіндеме,
графика, мүсін, сәндік қолданбалы өнер, дизайн түрлерінің барлығымен
байланысы бар ұғым. Композиция ұғымы бейнелеу өнерінің тарихы, сурет
кескіндеме сәндік қолөнер, дизайн бейнелеу өнерін оқыту әдістемесі
пәндерімен тығыз байланысты. Сондықтан да композиция бейнелеу өнерін оқыту
шеңберіндегі пәндермен байланыста болғандықтан, бұл пәндерді оқыту
барысында композиция оқу материалы ретінде қолданысқа түседі. Бірақ
композиция ұғымын оқытуға қазірге дейін жеткілікті дәрежеде мән берілмей,
ол оқу проблемасы ретінде қарастырылмай келеді.
Композиция және жоғары оқу орындарында арнаулы оқу пәні ретінде
танылғанымен оны оқытудың жеке мәселелері әлі де жеткілікті деңгейде
зерттеліп болған жоқ. Композиция дегеніміз латынның compositio - ойлап
табу, құрастыру деген сөзінен шыққан. Композицияны бейнелеу өнеріне,
кескіндеме, графикаға қатысты айтқан болсақ картинадағы айтайын деген ойды
жеткізу үшін, жаңа ойды білдіретін көріністі айшықтан алып көрсете білу,
көріністен айтатын ойды аша түсу үшін, қосымша бейнелер беріледі, уақыт пен
кеңістік көріністері жарық пен көлеңке мүмкіндіктері арқылы білдіреді.
Олардың барлығы тұтастай әсер еткенде барып суретші ойы жарыққа шығады.
Егер шығармадағы көріністер мен осы аталған мүмкіндіктердің бірі кем болса
картина ойы ашыла бермейді. Композицияны оқу материалдары бетінде қолдану
үшін өнертанымдық әдебиеттерді талдау негізінде композицияны бейнелеу
мүмкіндіктеріне ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.