Қазақ халқының дәстүрлі өнері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

Кіріспе бөлім

Оқушыларды жан-жақты дамытудағы қазақтың ою-өрнектерінің маңызы.

Негізгі бөлім. Қазақтардың қолданбалы өнер түрлері. Ою-өрнектің шығу тарихыОю-өрнектің түрлеріҮйренудің әдіс-тәсілдеріХалық өнерпаздарының көне заманнан келе жатқан қолөнерлерінің көркемдік, әсемдік бұйымдары. Жапсырмалау сабағындағы оюлар.

а) ТРИЗ элементерін пайдалану

Практикалық бөлім
Педагогикалық тұжырым

Қазақтың халықтық қолөнерілнде жиі қолданылатын мүйіз тектес ою-өрнектер өзінің даму барысында әр түрлі көркемдік сипат алған. Қошқар сүйіз, арқар мүйіз, марал мүйіз, бұғы мүйіз, қос мүйіз, қырық мүйіз, сыңар мүйіз,, сынық мүйіз және тармақ мүйіз сияқты тағы басқа өрнектер өзіндік сұлу кескін таңбасымен, сондай-ақ белгілі бір мән-мағынаны білдірумен көзге түседі.

Арқар мүйіз, қошқар мүйіз оюлар халқымыздың күнделікті тұрмыстағы тұтыну заттарында да әсемдік сипат алған. Текемет, сырмақ, алаша, кілем, тұс киіз, бау-басқұр, қоржын, аяққаптарда өсімдік сипатты элементтермен астарласа келіп жарастық сипат тапқан. Қазақтың сәндік өнерінде оюдың түрі өте көп. Қазақ халқы - өнер тарихында өзіндік алар орны бар, ерте заманнан келе жатқан алуан түрлі бай өнердің лайықты мұрагері. Бұл мұралар олардың тұрмыс-тіршілігімен күні бүгінге дейін тығыз байланысты.

Орта ғасырдағы ірі мәдениет ошақтары болған Отырарда, Таразда, Кент, Талғарда, Құланда түрлі түсті ою-өрнек салынған шыны графин, рюмка, шыны аяқ, химиялық, медициналық ыдыстар жасалған. Әрине, қыштан жасалған өнер туындылары да кең таралған.

Қазақтың тұңғыш операларын қалыптасқан дәстүр негізінде көркемдеуде және кейінгі шеберлерге үлгі-өнеге үйретуде Латпа Ходжикованың сіңірген еңбегі айрықша.

Ауылдық жерлерде кілем тоқып, киіз басу, сырмақ тігу, басқұр-бау жасайтын Шәмші Айтмағанбетова, Бибайша Даманова, Бағдат Игенбаева т. б сияқты шеберлер өте көп.

Ер қосу өнері

Қазақ арасында ер-тұрман жабдықтары салт атқа мініп жүру үшін жасалған. Сондықтан мінілетін көлікті ер-тұрман жабдықтарымен түгелдей қамтамасыз етуді жабдықтау деп атайды. Ер-тұрман жабдықтарын жасау кез келген адамның қолынан келе бермейді. Халық ішінен шыққан шеберлердің қолынан ғана жасатушының ұлына немесе қызына арналып жасалады. Ер-тұрман жабдықтарын жасау мен оны күнделікті өмірде пайдаланудың жолдары қазақ қауымының әлеуметтік-экономикалық қарым-қатынас мәселелерімен тығыз байланысты.

Ер-тұрман жабдықтары ойдағыдай әшекейленген, өрнек-нақыштары жарасымды да әсем, көрікті жасалуы тиіс.

Қолөнер саласындағы басқа да өнер туындылары сияқты ер-тұрман жасау өнері - үлкен шеберлік пен материалдық мүлікті қажет етеді. Қазақтың ер-тұрманы жайлы пікір айтқан бірқатар авторлар мен Қазақстан этнографтарының соңғы жылдары жазғандары бұған дәлел бола алады. Олардың ішінде, тарих ғылымының докторы Х. Арғынбаевтың «Қазақтың ер-тұрман жабдықтары» атты мақаласының маңызы ерекше. Мақала мазмұны этнографиялық жағынан экспедиция кезіндегі автордың өзі араласып, өзі жинаған материалдарды негізінде нақтылы мысалдар мен кейбір фактілерді ұштастыра жазылған. Ер қосу өнері жайлы Х. Арғынбаевтың осы атты мақаласының зертеушілерге зор пайдасын тигізді.

Қазақ ершілері ердің үзенгісін кептірілмеген қайың ағашынан да жасаған. Ұзындығы 55-65 см, жуандығы 3, 5-4 см шамасындағы ағашты шотпен немесе пышақпен кесіп алып, тезектің қозына салып жіберіп, арнайы үзеңгі формасындағы қалыпқа салып, кесілген жағын ішіне қаратып жасаған.

Ерді және үзеңгіні ершілер кейде қойдың, ешкінің, т. б. жануарлардың сүйектерінен немесе мүйізінен әшекейленетін болған.

Әйелдер үшін шеберлер арнайы ер жасаған. Әйелдерге арналып жасаған ер туралы В. Потто: «Ердің артқы керсені кең де ішіне қарай ойыс, алдыңғы қасы биік, өте жақсы тіп-тік шабылған, мұның өзі отырғанда жайлы да қолайлы екендігі аңғарылады» деп жазады. Сондай-ақ қазақтарға балаларға арналған ердің түрі - ашамай жасалған. Ата-анасы балаларын атқа мінуге үш-төрт жастан бастап үйрете бастаған. Ашамайдың құрылысы аса күрделі болмаған. Ердің алдыңғы қасы мен артқы қасы екі айыр, биік, торкөз сияқты етіп жасалған. Екі ұшында тесігі болады. Баланы ерге отырғызған кезде сол тесіктен таяқша тығып өткізгенде ат үстіндегі баланы мықтап ұстап қалады. Аяғы үзеңгімен бірге ерге бекітіліп, киіз қалтаға кигізіледі.

Ер-тоқымға ерден басқа: терлік, желдік, тебінгі, үзеңгі, бау, таралғы, тартпа, айыл, құйысқан, жүген, шылбыр, тізгін, ат көрпе, көпшік, тыстан, қамшы, шідер, тұсау, кісек, қанжыға жатады. Әйелдерге арналған ер-тоқым (үзеңгі, үзеңгі бау, таралғы, ноқта, жүген, сұлық, сауырлық, салпыншақ) мол әшекейленеді. Ерлерге арналған ер-тоқым жеңіл, ықшам, көбінесе мүйіз, сүйекпен әшекейленеді.

Ерші - ер жасаушы шебер. Ершілер өзінің іскерлік өнеріне қарай бөлінеді. Біреулері ердің соқа басын ағаштан шауып жасайтын болса, енді біреулері ердің киізден, былғарыдан, темірден, қоладан көмкерілетін басқа да жабдықтарын жасайды. Ер-тоқымды күмістеу, алтын жалату және әр түрлі асыл тастардан көз орнату, тағы басқа тәсілдермен безендіреді. Шын мәнісінде шебердің қолынан шыққан ер-тоқымдар өнер туындысы ретінде бағаланған. Қазір ершілердің міндетін негіздеп кәсіпорындар атқаратын болды.

Қазақ ері - қайың ағашының бес бөлігінен қосылады, яғни екі қрл екі қаптал және орта ағаш деп аталатын бөлшектер жеке-жеке шабылып барып біріктіріледі. Қазақстанның орталық және солтүстік областарында кейбір ершілер ердің қастарын жуан қайыңның шірімеген түбінен де шапқан.

Тағы бір айта кететін жай қазақ ерінің әйелдерге арналып жасалған нұсқасы, қай облыста болмасын өзінің үлкендігімен де, әдемілігімен де ерекше көзге түседі. Әйел ері салмақты, әрі әшекейге бай болып жасалады.

Ер әшекейлеріне алтындау тәсілі күмістеуден гөрі өзгешелеу. Күмісті темір бетіне қақтау немесе құю тәсілдері арқылы жүргізілсе, алтындау тәсілі жалату жолымен орындалады. Алтын жалатқан әйел ерінің бір түрі Қазақстанның орталық музейінде сақтаулы. Бұл ерді барлық жабдықтармен қоса Нәби кәрібаев деген ерші жасаған. Ердің сырты түгелдей ажарланып, оюланған темір қаңылтырмен қапталған да олардың астынан қызыл барқыт төселген.

Ерлерге арналып жасалған қазақ ерлерінің салмағы жеңіл және ықшамды болып қосылады. Көбінесе мұндай ерлерді онша әшекейлемейді де оның ағашын өңдеу ісіне көп көңіл бөлінеді. Әсіресе, қазақстанның солтүстік аудандарында ерді қайыңның безінен шабатын ершілер басқа әшекейлерді көп қолданбаған. Өйткені, бұйраланған қайың безінен қосылған ер таза алифпен бірнеше рет сіңіре майланса, теңбілденіп өте әдемі болады да ешбір әшекейді керек етпейді. Мұндай жағдайда екі қас пен қапталдың жиегін шығарады да оны қара бояумен бояйды. Бұл әшекейлердің барлығы да бетіне күміс қапталған темір пластинкалардан жасалып, жасанды қараса жүргізу тәсілімен нақыштайды.

Зергерлік өнер

Зергерлер мен темір ұсталары көркем бұйымдарын металдан, негізінен алғанда күміс пен мыс, темірден жасаған.

Шеберлер өзінің жасайтын бұйымдарын негізгі шаруашылығы егіншілік пен мал шаруашылығымен байланысты жасады. Кейіннен олардың кейбіреулері өздеріне жұмыс істейтін орын - шеберхана салып алды.

Ұсталар мен зергерлер әр түрлі құрал-саймандарды пайдаланған. Олардың ішінде: көрік - көмейдегі отты үрлейтін түйенің мойнағынан немесе ешкінің терісінен иленіп, ыңғайлап тігілген зат: қышқыл - қызған темірді оттан алып, отқа салып немесе отқа тасып қысып ұстайтын, ұзын сапты, имек басты, яғни құс тұмсықты қол күйдірмеу үшін шебердің пайдаланатын аспабы.

Шебердің қолы ортақ

Біз жоғарыда халық өнерпаздарының көне заманнан келе жатқан қолөнерінің көркемдік, әсемдік бұйымдарын және олардың жасалу тәсілдері жайлы әңгіме еттік. Ендігі жерде халық шеберлерінің асыл мұрасын сақтап біздің қазіргі заманымызға дейін алып келушілер жайында әңгіме еткіміз келеді. Ондай шеберлер елде көп.

Қазақтың ертедегі бізге беймәлім шеберлерін былай қойғанда өткен ғасырдың екінші жартысында бүкіл Орта Азия мен қазақстанға аты әйгілі Мұрын жырау (шын аты Тілеген Сеңгірбаев) жарты ғасырға жуық өмірін темірден түйін түйіп, алтынды күміске байлаған зергер, етік тігіп, тас қашаған, өнерімен өрге жүзген бесаспап шебер болған. Сондай-ақ Қазақстандағы қолөнер дәстүрін жалғастырушы Жүсіп мақамбет, Күмбетбай, Мұхаметжан, Шері, Аяған сияқты атағы ел арасында аңызға айналған зергерлер мен бүгінгі күні көз алдымызда отырған Талжігіт Берсүгіров, Әлімбет Алданазаров, Сәдуақас Көгентаев, Құлмырза Өтегенов, Мұқаш Әлімбетов, Ахмет Ерғожаев сияқты зергерлер мен шеберлердің қолынан шыққан туындылар музейлер мен үйлердің сәнді бұйымдарына айналған.

Қазақстандық қолөнер шеберлерінің біразы 1916 жылғы Ұлт-азаттық көтерілісіне белсене қатысып, Амангелді батырдың соңынан ерген сарбаздарға қажетті қару-жарақтар соқты. Мысалы, батырдың ағасы Бектепберген Үдербаев пен бірге Баязит Төлегенов, Молдабек Байториев сияқты ұсталар көтерілісшілерді білтелі мылтықтар мен сирақты мылтық, айбалта, қылыш, сүңгі-найзалармен қаруландырды. Ол қарулардың көпшілігі қазір музейлердегі тиісті орындарда сақтаулы тұр. Бұлардың қазіргі жастардың әскери-патриоттық эстетикалық тәрбие алуына рөлі зор.

Халық өнерінің түрлері, оның орындалу тәсілдері, жоғарыда айтылғандай өте көп. Кілем тоқу, киім үлгілері, өрімшілік, зергерлік, сүйектен, мүйізден, ағаштан жасалатын бұйымдар, ер-тұрман, тері илеу, тас қашау, ұршып иіріп, жіп есу, өрмек жүгіртіп, кесте тігу, жүн түтіп, ши орау өнерлері әрі қиын, әрі қызық.

Ал кілем тоқу өнері де бізде кең өріс алған. Ауылдық жерлерде тұратын қазақ әйелдері мен қыздары тоқыма, жүн түтіп, жүн сабауды ұмыта қойған жоқ. Қызылорда, Шымкент, Жамбыл, Торғай, Ақтөбе облыстарында кілем тоқу өнері ұрпақтан-ұрпаққа ауысып, жаңаша түр, ою-өрнектер мен әсемдік орнын, қадір-қасиетін жойған жоқ.

Қазіргі киіз үйдің неше түрлі жиһаздарын жаңаша түрмен дамытуда Шәми Айтмағамбетова, Бибі Сәрсенбаева, Зейнеп Жұмағұлова, Сәлима Әзірбаева, Нәсипа Тайманова Қатима Қожахметова сияқты халық арасынан шыққан өнер иелерінің еңбегін атап өткеніміз лайық.

Халық шеберлері жеке адамның мұқтажын ғана өтеп қойған жоқ. Кешегі күндері олар колхоз өндірісіне де белсене араласты. Шаруашылыққа соқа, қамыт-сайман жасады. Олардың ішінде Ленин орденімен, “Құрмет белгісі” орденімен наградталған атақты ұста Мұқамбетжан Оспановты, бірнеше медальдарды омырауларына таққан Құлмырза, Мырзахмет, Жармақ, Нұрбек, Дайыр, Көшербай ұсталар да қиын кезде осындай еңбегімен көзге түсті. Мұндай кісілер тізе берсеңіз республикамызда көп-ақ.

Кең байтақ Қазақстанның ұлттық ортақ қолөнерінің сарқылмас бай мүұрасын кеңінен игеру, оны халық кәдесіне жарату жолында, әсіресе, соңғы кезде қыруар игі істер жүзеге асырылып келеді.

“Шешеннің тілі ортақ, шебердің қолы ортақ” дегендей халқымыздың таңдай қақтырған қолөнердің алдағы уақытта дамытып, жетілдіру үшін жас шәкірттер даярлаудың маңызы зор.

Ертедегі ата-бабаларымыздың қолөнер шеберлерінің үлгісін сақтап, біздің заманымызға алып келген, сонымен бірге әлі де болса кейінгі жас ұрпақтарға ұстаздық көрсетіп, соларды үйрете алатын шеберлеріміз әзірге баршылық. Енді солардың ішіндегі есімдері баршаға мәлім біраз өнерпаздарымыздың әрқайсысының өмір жолына қысқаша тоқтала кетейік.

Айтмағанбетова Шәми - 1914 жылы Маңғышылақ облысының Өзен ауданында туған. Бес жасында шешеден жетім қалған Шәми өсе келе өгей шешесі - Ұмсын мен оның анасы Қанбибінің аялы алақанына тап болып, зеректігі мен ұқыптылығының нәтижесінде “өрмек өрумен” бастап, қолөнерінің көрікті үлгілерін түгелдей игерген “шебер қыз” атанды. Киіз үйдің ши есігінен бастап, бау-басқұртына дейінгі ішкі-тысқы бұйымдардың бәрін тоқыды. Он бес жасында ауыл аймағы түгел таныған, өнері ел кәдесіне асқан шебер болды. Шәлми апай ескі ауылдың елеусіз адамы емес, өнерімен күн көрген кәсіпкер де емес, жаңа заманмен бірге жаңарған өнер, өнеріне өріс тапқан жан.

Аманжолоы Қобан - 1897 жылы бұрынғы Ақмешіт, қазіргі Қызылорда аймағында туған. Әкеден жастай жетім қалған. Қобан атақты зергер Қарамырзаның көрігін басып, көмірін жаға жүрсе, зейінділік пен зергерліктің нәтижесінде бұл өнерді үйреніп алып, он тоғыз жасынан өз алдына дүкен құрып, көрік басып халық арасына атағы шығады. Алғаш сақина, жүзіктен бастаған Қабан Ақмешіт төңірегіне белгілі зергер атанады. Қазақтың ұлттық ою-өрнегін жете білетін Қобан олардың өз ісіне орынды қолданып, барлық қалыптары мен аспаптарына дейін өзі қолдан жасап алған.

Бекпенбетов Назархан - 1903 жылы Маңғышлақ облысының Өзен ауданының Ескі өзен селосында туған. Әкесі асқан шеберлікпен аты шыққан ұста, тас қашап, үй салған, құлпы тас шабудың шебері, етікші, әрі шеберлікпен аймағына атағы жайылған кісі болған. Назархан әкесінен 9 жаста жетім қалып, ағасы Жаншар, Байжанақ, Дүйсенбай, Боран, Таусар сияқты өнер шеберлерінен үлгі-өнеге алған, 17 жасынан қолөнер саласында бесаспап шебер атанады. Жас шағынан ағаштан түйін түйген, киіз үйдің ағашын, ер шабу, домбыра жасау, кебеже, сандық асадал, ыдыс-аяқтар жасаумен күллі Атырауға аты шыққан шебер.

Иляев Ғани - 1918 жылы Ташкент қаласында туған. Ол мектепке барып бастауыш сыныпта оқып жүрген кезінің өзінде сурет салумен айналыса бастаған. Оның суретшілікке икемінің барлығын аңғарған үлкен ағасы, Әбіл оны Ташкенттегі көркемсурет техникумына түсіреді. Оны 1936 жылы ойдағыдай бітіріп, жұмысқа да араласып кетеді. Көп уақыт Шымкенттегі суретшілер мектебінің директоры болып қызмет істеді. Оның 500-ден астам еңбегі республикамыздың сурет галериялары мен көркемөнер қорына қабылданды. Ол, ою-өрнектерді жинаушы ғана емес, оған жаңа түр беріп, дамытушы, құлпыртып салатын суретші.

Романова Бибайша - 1933 жылы Шымкент облысы, Қызылқұм ауданы, “Темір” совхозында туған.

Бибайшаның апасын Күлзада он саусағынан өнер тамған, өз шешесі Жайсаңгүлден тәлім алған, аймағына белгілі, қолдан-қолға тимеген. Жас шағынан өнерпаз атанған, кейін өз қыздары: Зәуре, Бибайша, Ұлжалғас, Тойындықтарға жүн түтіп, жіп иіріп, алаша тоқу, киіз басу, тігіс тігу, киім рішу сияқты шеберлік өнерден бастап үйретуге аса зейін қойған, үй көркіне көңіл қоя білген ұқыпты да, жинақ, әсемдікке мейлінше мән берген, өз ісіне пысық, өрнегін көрген жанды бір таңдандырмай қоймайтын кісі болған.

Бибайша балалық шағында-ақ ұршығы шығып, ойланған жерден отырып қалып, төсек ағаш, жастық тыстарға тор тоқуды үйренуден бастаған. 13-14 жасында кілемге күрделі түр өрнектерін түсірді. Бибайшаның аты шығып, шеберлігі ауызға мінеді.

Бибайшаның “самаурын гүл” аталатын, қошқар мүйізденіп тоқылған кілемі 1957 жылы облыс орталығында болған көрмеде 1-ші орын алып, бірінші дәрежелі диплом, оған қоса ақшалай сыйлық алған. 1961 жылы республикалық одақтық көрмелерге өзінің “Шатыр гүл” деп аталатын кілемімен қатысып, Москвада бірінші дәрежелі дипломмен марапатталды. Өнер қуған Бибайша өз өнерін ұштай түсу мақсатында бірыңғай қолөнермен айналысады.

Сәрсенбин Рақым (1890-1972) - халық шебері. Өмірінің жартысынан көбін ою мен өрнек салуға жұмсаған өнерпаз.

Сәрсенбаева Бибі - 1909 жылы қазіргі Жамбыл облысы, Қаратау қаласында туған. Бибі апай қолөнерін он екі жасында шешесі Күнтікқызы Әлпештен үйренеді. Бармағынан өнер тамған Бибі апай колхоздасудың алғашқы жылдарынан шаруашылықтың түрлі саласында қызмет істейді. Бибі апайдың мынадай түр атауларын мысалға келтіруге болады: мүйіз, гүл мүйіз, сыңар ирек, қарға тұяқ, қос ирек, жыланбас, шеттік, дойбы, гүл, тышқан із, түйе бас, арқар мүйіз, сырмақ өрнек, шым-шытырық, текше гүл, қобыз тіл, кере гүл, меруерт тізбек сияқты гүлдер ақ басқұрға салынса, қызыл басқұрға: иттабан, қарсы мүйіз, тұмарша, қызғалдақ, отау гүл, дөдеге гүл, бес жұлдыз, тасбақа гүл, шаңырақ сияқты бірін-бірі қайталамайтын түрлердің салынатындығын көрсетеді.

Салтыбекова Секер - 1904 жылы қазіргі Талдықорған облысының Талдықорған ауданы Күйбышев атындағы колхозында туған. Шешесі Шөкеден 13 жасында шеберлікті үйренген, күнделікті тұрмысқа қажетті киіз үйдің бау, басқұр, жіп-шуанынан бастап, алаша тоқып,, кілем қырыққан, сырмақ сырып, текемет басқан, шекпен, шапан, неше түрлі бас киім жасауларын тігіп, желбау түйген, аяққап, сандыққап, керегқап сияқты жиһаздары әшекейлермен көз майын тауысып кетсе де тігіп, шеберлікпен бұрынғы күллі жалайыр ұлысына атағы шыққан шебер Секер атанған бесаспап шебер өнерпаз ана.

Дәулетов Әбдіхалық - Шымкент облысы, Түркістан қаласының тұрғыны. Өз өмірін қолөнер жұмысына бағыштап, жарты ғасырдан астам уақыт халқымыздың ғасырлар бойы басанасы ғана емес әсн-салтанат құрған комплексті тұрақ-мекені киіз үй жасаумен айналысып келе жатқан бүкіл қаратау, қараспан атырабына даңқы жайылған атақты үйші.

Нұржаубаев Омар - 13-14 жасқа келгенде бұрынғы Ақмола қаласында атақты зергер Мұханбетжанға шәкірт болған. 18 жасында қолынан келмейтіні жоқ шебер болып өз алдына ұста дүкенін ашқан. Өнерімен елге танылған. Омар ақсақал күнделікті үй шаруашылығына пышақ, бәкі де, тіс шұқуыш та істеген асқан шебер адам. Өнер қуған жастардың ақылшысы болған.

Қазақ халқының дәстүрлі өнері

Жеткіншектердің әдебиеттен, математикадан, архитектурадан, театрдан, музыкадан, бейнелеу, мүсіндеу, кесте тігу мен ою-өрнек қиып үйрену өнерінен едәуір хабардар болуы, келешекте қандай мамандықты меңгерсе де, оқушылардың рухани өрісі мен дүниетанымын арттырады.

Өнердің басқа да түрлері сенімді, ою-өрнек оқушылардың ой-өрісі мен білімдерін жан-жақты дамытуда әсері мол. Оқушы тек ою технологиясын ғана меңгермей, осы өнерге қатыты қолөнер саласында ұмыт болған сөздермен де танысады. Сондай-ақ, киіз бұйымдарына немесе ағаш ою кезінде қандай оюлар қолдану керектігінен хабардар болуы үшін “Қазақ халқының дәстүрлі өнері” атты оқу құралында қолөнер бұйымдарының түрлі нұсқалары берілген.

Қазақ этномәдениетінің үлкен бір саласы қолөнерді, оқушыларға 1-сыныптан бастап оқыту қажет. Ою-өрнек тек сурет, еңбекке баулу сабақтырамен байланыстырып қана қоймай, сондай-ақ тарих сабақтарына да қатысты оқытылуы тиіс.

Қазақ даласында оюлар әр түрлі үлгіде дамыған. Еліміздің әрбір аймағының өзінің стильдік ерекшеліктері, үлгілері бар. Ғалымдардың пайымдауынша қазақ ұлттық ою-өрнектерінің, әзірше 230-дай түрі ғана анықталған. Солардың ішінде халық арасында кп тараған “мүйіз” тектес оюы.

“Мүйіз” оюы қазақ халқының ою-өрнегінің төркіні деуге болады, өйткені барлық жаңа элменттер соның негізінде жасасып, тек атаулары ғана өзгеріп отырды. Мысалы, “Қошқармүйіз”, “Арқармүйіз”, “Бұғымүйіз”, “Қырықмүйіз”, “Қосмүйіз”, “Сыңармүйіз”, “Сынықмүйіз”, т. б.

Мүйіз тектес, ою-өрнектер кейде өте ұсақ, кейде өте ірі болып келеді. Халық шеберлері мүйіз өрнегінен сан қилы мәнерлермен құбылта, бір элементке екінші үшінші элменттерді қосып, молықтырады да, құлпырған әдемі де мазмұнды композиция жасайды.

Бірінші бөлім. Ою-өрнек - халықтың мұрасы.

Қазақ халқының көне дәуірден өшпес мұрасы болып, ұрпақтан-қрпаққа, әкеден балаға сабақтасып, өзіндік тарихымен, әдет-ғұрпымен, сәндік, көркемдік жасымен, көшпенді елімізді бүкіл әлемге өзінің ерекшелігімен таныта білген - қолөнері.

Қолөнердің халықтық әлеуметтік салт-тұрмысында алатын орнының қаншалықты биік, жоғары екеніне сене алсақ - оның ішінде қолөнерді нақышына келтіріп, әдемілік, әсемдік дүниесінің ауқымын кеңейткен ою-өрнек. Олай болса, бұл бөлімде айтайық деп отырғанымыз, өткен өмірімізбен бірге, өшпес мұра болып, материалдық мүліктерімізбен қатарласып, сабақтасып келе жатқан ою-өрнек туралы болмақ.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.