Бағдарламалық оқыту

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

Кіріспе

1 ОҚЫТУ ТЕОРИЯСЫ ЖӘНЕ ТҮРЛЕРІ
1.1 Оқыту туралы түсінік
1.2 Оқытуды ұйымдастыру формалары туралы түсінік

2 ОҚЫТУДЫҢ ТҮРЛЕРІ МЕН ҚҰРЫЛЫМЫ
2.1 Түсіндірмелі – иллюстрациялы (дәстүрлі) оқытудың түрлері және
оларға сипаттама
2.2 Проблемалық оқытудың теориялық негізі
2.3 Бағдарламалы (компьютерлік) оқытудың тиімді жақтары

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

1 ОҚЫТУ ТЕОРИЯСЫ ЖӘНЕ ТҮРЛЕРІ
1.1 Оқыту туралы түсінік

Дидактикалың жүйелер уақыт талабына сай өзгеріп отыра-ды. Мысалы, И.
Гербарттың(1776-1841) дидактикасы кейін дәс-түрлі оқыту түріне айналды.
Онда Я.А.Коменский (1592-1670) дидактикасының, сол сияқты ертедегі
догматикалың және схо-ластикалың жүйелердің элементтері болды. Д.Дьюй (1859-
1952) дидактикасы дәстүрлі дидактика негізінде пайда болды. Сол сияңты
қазіргі багдарламалық немесе компьютерлік оқытулар да бүрынғы жүйелер
жасаған негізге сүйенеді.
Тәжірибеде оқытудың көптеген түрлері ңолданылуда. Мүға-лімдер барлың
пайдалы оқыту түрлерінен бас тартпай, жаңсы-ларын жаңа жүйеге пайдалануда.
Догматикалық оқыту. Европада көп гасырлар бойы өмір сүрді, оқушылар
болмыс факті, ңүбылыстарын және олардың арасындагы байланыстарды дайын
күйінде жаттады. Оқушылар бүл материалды есте саңтап, сөзбе сөз еске
түсіруі керек болды.
Олардан білімді тәжірибеде ңолдану талап етілген жоң. Оңы-тудың бүл
түрі механикалың естің дамуына көмектеседі, бірақ жеке түлғаның ақыл-ойының
өсуіне жағдай жасамайды. Қазіргі мектепте көп ңолданылатын оқыту түрлері:
түсіндіру - сурет-теу, проблемальщ, т.б.
Түсіндіру - суреттеу арқылы оқыту. Оның мәні атынан көрі-неді.
Түсіндіру және көрнекілік - мұндай оқытудың негізгі әді-сі, тыңдау және
есте саңтау - оқушы іс-әрекетінің жетекші түр-лері, оқылганды ңатесіз
жаңғырту - негізгі талап және тиімді-ліктің негізгі өлшемі. Бүл оқытудың
кең тараган түрі. Оны ғы-лыми негіздеген және сипаттаған неміс ғалымы
И.Гербарт. Осы дидактшсалық процесте оқытушы мен мүғалімнің іс-әрекетінің
кезеңдері мынадай болады:
Түсіндіру - суреттеу арқылы оқытудың жаңсы жаңтары: уа-қыт үнемдейді,
мүғалім мен оқушылардың күшін сақтайды, оқушылардың күрделі білімдерді
түсінуін жеңілдетеді, процес-ті тиімді басңаруды қамтамасыз етеді. Сонымен
ңатар оның ірі кемшіліктері бар. " Дайын" білімдер оқушыларды өз бетімен ой-
лауға үйретпейді, жеке оқушылармен жұмыс істеу мүмкінші-лігі шектеулі, оның
ақыл-ой қабілетін және оқушының іскер-лігін нашар дамытады. Сондыңтан
дидактикада, әсіресе XX га-сырда, өнімді (репродуктивтіктен өзге) ойлауга,
шығармашы-лық ой дагдыларына үйрететін модельдерді іздестіру жүрді.
Осылайша проблемалық оқыту пайда болады.
Проблемалық оқыту кезінде мүгалім ізденіс жұмыстарын үйымдастырады,
оның барысында оқушылар жаңа білім, іскер-ліктерді меңгеріп, жалпы
ңабілетін, зерттеу белсенділігін дамы-тады, шығармашылыққа үйренеді, оқу
мен оқыту сипаты өзге-реді. Оқушылар шағын зерттеу және шығармашылық-тәжіри-
белікжұмыстарменайналысады. "Зерттеу" арқылы жаңа білімдер -
факті,заңдылыңтар, ұғымдар, принциптер, теориялар, ережелер, алгоритмдер
қалыптасады.
Проблемалық оқыту процесі мынадай:
• Проблемалық жағдай жасау және мәселе қою.
• Мәселеліні шешу жолдарын - гипотезаларды үсыну.
• Таңдап алган гипотезаның дүрыстыгын жаратылыс-матема-тика
багытындары пәндерде тәжірибе арқылы гуманитарлық пән-дердегі ережелердің
дүрыстығын түпдеректер арңылы тексеру.
• Нәтижелерді ңорыту: жаңа білім, іскерліктерді оқушылар-дың бүрынғы
білім, іскерліктеріне ңосу, оларды теория мен тәжірибе арңылы бекіту.

Мүғалім әр кезеңде басшы, оқуды үйымдастырушы. Оқушы-лардың
белсенділігі материалдың күрделілігіне, оқушылардың дайындыңтары мен
деңгейлеріне, жабдыңтарға байланысты.
Мәселелі оқыту, меңгеру үшін мүғалім мәселелік жағдаят, мәселе,
мәселелік міндет (тапсырма), гипотеза сияңты үғым-дарды жаңсы білу керек.
Мәселелік оқытудың маңызды кезеңі мәселелік жағдаят. Мысалы 1-сыныпта
математиканың жаңа ережесін меңгеруді алып ңарайың. Оқушыларға 2+6=? деген
мысал беріледі. Қосу мен алу тәсілдерін білгендіктен, олар мүны ңиналмай
шығарады: 2+6 =8.
Оқушылардың бүрын оңып үйренген амал тәсілдерін ойдағы-дай
ңолданатынына көз жеткізген соң, мүғалім енді басңа мысал береді: х+6 =9.
Бірінші сынып оқушылары мұндай есепті шы-ғарудың тәсілдерін әлі білмейді,
сондыңтан олар мүны бірден шығара алмайды. (Мәселелі жағдаят жасалды).
Мәселелік жағдаятңа енгізілетін оқу проблемалары ңиын да, біраң
оқушылар шеше алатындай болу керек.
Мәселелік міндет үғымының педагогикалың әдебиетте екі түрлі мәні бар.
Біріншісі - оқушыдан танымдың іс-әрекетті та-лап ететін кез келген
тапсырма, екіншісі - кез келген міндет емес, оқушыларды өздері үшін жаңа
білімдер алуға ыңпал жа-сайтын міндеттер.
Гипотеза жорамал - гылыми қиял формаларының бірі. Кез келген жорамал
емес, әдетте дәлелденген жорамал ғана гипотеза болып санала алады. Гипотеза
- проблеманы шешу тәсілі. Мы-салы, бірінші мысалдағы есепті шығару үшін
оқушылар жора-малдар үсынады, яғни проблеманы шешу тәсілдерін іздейді, оны
өздері табуға тырысады.
Дидактикада мәселелік оқыту көптеген түрлері жасалды: іскерлік
ойындар, процестерді моделдеу (компьютер арңылы модельдеу) нақты
жагдайларды талдау әдісі, ой майданы, эврис-тикальщ әңгіме және басңалары.
Бастауыш мектепте көбіне мәселелік оқытудың элементтері ңолданылады.
Бағдарламалық оқыту:
Бағдарламалық оқыту - таңырыпты оқу бағдарламасы бойын-ша арнайы
ңүралдар (оқулың, ЭЕМ) көмегімен оқушының өз бетімен меңгеруі.
Бағдарламалық оқытудың негізгі үғымы оңытатын бағдар-лама. Бағдарлама
3 бөлімнен түрады; оқу аңпараттарының үзін-ділері, онымен жұмыс істеу
операциялары - тапсырма, меңгеру үшін істелетін жұмыстар, баңылау
тапсырмалары (кері байла-ныс), жаттығуларды ңайталау немесе келесі бөлікке
өту туралы нүсңаулар.
Б. Скиннер (1904 ж. туған) жасаған линиялың бағдарламада оқу
материалдары шағын бөліктеріге бөлінеді. Материалды мең-геру үшін берілген
тапсырмадағы аңпаратты оңып, оқушы оның бос жерлерін бір немесе бірнеше
сөздермен толтырады. Содан кейін жауабын бүған дейін жабың түрған жауаппен
тексереді, дүрыс жауап берсе аңпараттың келесі бөлігін оңиды, ал оқушы
дүрыс жауап бермесе, онда ол аңпаратпен ңайта жұмыс істейді.
Аралас бағдарламада аңпараттардың түрлі дозалары, пробле-малық оқыту,
оқушылардың жауаптары олардың жеке ерекше-ліктеріне икемделген. Оқушылардың
жауап беру тәсілдері әр түрлі: әріп, сөздерден жауап ңүрастыру, жауаптарды
шартты белгілермен белгілеу, берілген жауаптардан дүрысын таңдау.
Бағдарламалық оқытуға байланысты дидактикаға алгоритм үғымы енді.
Алгоритм дегеніміз - оқу материалымен жүйелі жұмыс істеу үшін оқушыға
берілетін нүсңау.
Оқытуда алгоритмдерді ңолдану оқушылардың іс-әрекетін ңатаң басңаруға,
жаңсы нәтижеге жетуге мүмкіндік береді.
Бағдарламалау идеясының дамуы нәтижесінде блоктың, со-дан кейін
модульдың оқыту пайда болады.
Модульдық оқыту - баланың белсенді оқу қызметін үйым-дастырады, оны өз
жұмысын жоспарлай, талдай, баңылай білуге үйретеді.
Технологиялың картаны мүгалім жасайды. Ол әдеттегі сабаң жоспарына
үңсайды. Ондатақырып, оған бөлінген сағат, оқыту маңсаты, жұмыстың түрі,
оқу материалын, оқу жұмысы тәсіл-дерін меңгеру формалары көрсетіледі.
Негізгі білімдер, таңы-рыпты оқу арқылы қалыптасатын жалпы оқу және арнайы
іс-керлік, дагдылар бөлінеді. Таңырыпты оқу нәтижесінде нені меңгеру
керектігі көрсетіледі.
Мұндай карта жеке сабаңтарға, бөлімдерге жасалады.
Модуль дегеніміз - мүғалім жасайтын оқушының оқу іс-әре-кетінің
жоспары.
Оны баспа әрпімен теріп сыныптың әр оқушысына береді. Бүл әдістемелік
ңүралда оқушының әр сабаңтағы оқу іс-әреке-тінің маңсаты, оқу тапсырмалары,
оларды орындау өдістері көр-сетілген.
Модульдар арңылы мүғалім әрбір оқушымен жұмыс істейді.
Модульдың сабаңтан айырмашылығы жұмыс оқушының іс-әрекетінің маңсатын
анықтаудан басталады. Мүғалім оқушы "Нені үйрену керек?"-- деген сүраңңа
жауап береді.
Келесі кеаеңде оқушыны таңырыптың мазмүнын және оқу іс-әрекетін
меңгеруге талаптандырады. Ол үшін графикалың диктант, шағын тест,
интеллектуалдық сергітулер өткізіледі. Содан кейін ақпараттық блок:
(мүғалім әңгімелеуі, дәріс, фильм, диафильм, оқушылардың хабарламалары,
оқульщтар оқу) беріледі.
Материалмен жұмыс: зертханалың жұмыстар, есептер шығару, проблемаларды
шешу, еүраңтарға жауап, тапсырмалар орындау, т.б.
Модульдың сабаң мүғалімнің баңылаумен аяңталады, білім, дағдылар
оқушының қатысуымен түзетіледі.
Модульдың оқыту түрінің міндетті элементі рефлексия (өзін, өзінің іс-
әрекетін бағалау). Әрбір сабаң соңында оқушылар сабаң маңсатына қаншалыңты
деңгейде жеткенін, өз жұмысын баға-лайды.
Модульдың оқытуда оқушылардың білім іскерліктерінің бас-тапкы деңгейі
аныңталады, содан соң өткелі отырған таңырып бойынша аңпарат алады,
материалдармен жұмыс істейді, білім, іскерлік баңыланады, түзетулер жүреді.
Дәстүрлі сыныптық-сабаңтың жүйеде мүғалім барлың жү-мысты істейді.
Оқушылар негізінен тыңдайды және жауап бе-реді. Модульдың оқытуда мүгалім
оқытуды үйымдастырушы. Ол оқыту процесін басқарады. Мүгалім кеңесші,
оқушының кө-мекшісі, өз жұмысының кейбіреулерін оқушыларға береді. Мысалы,
мүғалім алдын ала багалау өлшемін әзірлейді, сол бойынша оқушылар өздерін
және жолдастарын бағалайды.

1.2 Оқытуды ұйымдастыру формалары туралы түсінік

Оқытуды жүзеге асыруда білім мен оқытуды ұйымдастыруда оны
модернизациялау көзделеді. "Түрлері" деген ұғым латын тілінен аударғанда
"formа" сыртқы көрініс дегенді білдіреді, сыртқы сызық — белгілі орныққан
тәртіп. Философия пәнінде "түрлері" ішкі мазмұнды ұйымдастыру деген ұғыммен
анықталады. Яғни, "түрлері" ішкі байланысты білдіреді және ұйымдастыру
тәсілдері, өзара құбылыс, сыртқы жағдайлармен де сабақтастықта. Былайша
айтқанда, оқытудың түрі — оқу материалын меңгерудегі оқушылардың өзара
әрекеті. Оқыту түрі: әдіспен, амалдарға, құралдарға, оқушылардың іс-
әрекетіне тәуелді болады. Педагогтік іс-әрекет бір-бірімен, өзара
байланысты ықпалдастық, әсер етушілік, белгілі бір тапсырманы орындау
кезіндегі оқушылар мен мұғалімнің қарым-қатынасы (Чередов И.М.). Оқытудың
түрі оқыту үрдісінің құрылымы — мұғалім қызметі: белгілі бір оқу материалын
игеру барысындағы оқушының оқу іс-әрекетін басқару және оқу тәсілдерін
меңгерумен сабақтас.
Сабақтың сыртқы көрінісі оқу материалының ішкі бөліктерінің басын
біріктіріп және дидактикалық категория ретінде оқу үрдісін ұйымдастырудың
сыртқы пішінін белгілейді, мұның өзі оқушылардың білім сапасының көрсеткіші
мен өтетін уақыты және орны, оның жүзеге асырылу тәртібі секілді
жағдайлармен байланысты.
Педагогика тарихында ұлы педагогтардың тұжырымдары және оқуды
ұйымдастырудың әр түрлі тәсілдері белгілі. Оның дамып, жетілуі қоғамның
қажеттілігі мен сұранысының талап-мүддесіне қатысты. Оқытуды ұйымдастырудың
түрлері негізінен былай жіктеледі: оқушының саны мен құрамы, жұмыс орны,
оқу жұмысының ұзақтығы. Осыған қарап оқытудың түрі былайша бөлінеді:
-жеке (бір ғана оқушымен жұмыс істейді);
-жеке-жұптық (оқушы-оқушы, мұғалімнің оқушымен қарым-қатынасы, қазіргі
жағдайда оқушымен қарым-қатынасы жеке оқушының әзірлік үрдісіндегі қызметі
мен айқындалады);
-жеке – топтық: топ мектепте жұмыс істейді, бірақ бір мектепте
оқытылатын оқушылардың жасы әр шаманы құрайтын топ болады (оқытудың Бұл
түрлі орта ғасыр мектептерінде қолданылған).
-Өзара бірлесіп оқыту (аталған оқыту жүйесі Англияда пайда болған,
атауы-белланкастер жүйесі);
-Саралап оқыту, оқытудың бұл түрі оқушылардың қабілетіне қарай етіледі
(мангейм жүйесі);
-Бригадалық оқыту, тапсырманы бригада алады: бір сыныпта 5-6 оқушы
ұйымдасады, есеп беруші — бригадир (оқытудың бұл түрі XX ғасырдың 20-
жылдарына тән);
-Американдық "Винетка - жоспар", "Трампа -жоспар" және т.б.
-Оқытудың микротоптық жүйесі (фронтальді, ұжымдық жұмыс және т.б.)
Оқыту түрлерінің сыныптық — сабақ жүйесі XVII ғасырда туысқан тәуелсіз
мемлекеттердің Богемия, Украина, Белоруссия елдерінің мектептерінде ең көп
тараған және үш жүзжылдық уақыт бойы әлі дамып келе жатыр. Сынып дегеніміз
– жас ерекшелігіне қарай тұрақты, бірге оқитын оқушылардың құрамы, Бұл
жүйеде оқушылар мұғалімнің тапсырмасын сабақ барысында және үйге берілген
тапсырманы орындайды. Оқытудың бұл жүйесінің теориялық тағылымын XVII
ғасырда- атақты чех педагогі Ян Амос Коменский жасаған. Басқа оқытудың
түрлерімен салыстырғанда, сыныпты - сабақ жүйесінің көптеген ұтымды
тұстарын атап өтуге болады: сабақ құрылымын тиімді етіп құру, барлық оқу-
тәрбие үрдісін тәртіптеуді қамтамасыз ету, оны қарапайым дәрежеде басқару,
оқу мәселесін талқылағанда, оқушылардың бір-бірімен қарым-қатынасқа түсу
мүмкіндігін пайдалану, белгілі міндеттерді шешу барысында ұжымдық ізденіс
жасау, уақыт үнемдеу, сабақ үстінде әр оқушының рухани санасын арттыруға
құлшынысының бәсекеге түсуі, жүйелілікті және кезеңдік реттілікті жүзеге
асырып, оның одан әрі дамуына, білімсіздіктен білімділікке жетіліп отыруына
ұмтылу. Бұл оқытудың түрінде де кемшіліктер кездеседі: сыныптық- сабақ
жүйесі үлгерімі орташа деңгейдегі оқушыға бағытталған, сөйтіп, бір жағынан
үлгерімі нашар деңгейдегі оқушының қабілеті жетпейтін күрделі тапсырмалар
келсе, екінші жағынан өте талапты оқушылар үшін ыңғайланған оқу объектісі
болмайды, әр оқушының жеке қабілеті ескерілмейді, нәтижесінде, мұғалім осы
үш түрлі деңгейге жекелеген жұмысты ұйымдастыру амалын қарастыруы көзделеді
және окытудың әдістері мен қарқын мөлшерін дәл межелей алу шеберлігі болуы
талап етіледі.
Бәрін есептей келгенде, әрине сыныптық-сабақ жүйесі тұрақталып, жаппай
озық іс-тәжірибелер жинақталады деуге дәлеліміз бар. Жастары бір шамадағы
сынып оқушыларының бірге оқуының тағы бір жағымды тұсы-ол оқушылардың
ұйымдасқан анықтықты және үзіліссіз оқу жұмысын, сонымен қатар міндетті оқу
мен сабақтан тыс жұмысты қамтамасыз етеді.
Сыныптық-сабақ жүйесі өзіне көптеген оқу үрдісін ұйымдастырудың
бірқатар кешендерін қосып алады. Оған жататындар: экскурсия, оқу
шеберханасындағы сабақтар, тәжірибелер, еңбек және өндіріс түрлері,
сыныптан тыс жұмыстардың түрлері (пән үйірмелері, студия, ғылыми қоғамы,
олимпиада, байқаулар, конференциялар).
Оқытудың осы түрі ауқымында жұмыстың ұжымдық, топтық, жеке, даралап
және саралап оқыту немесе қарапайым мазмұндағы түрлері ұйымдастырылады.
Сыныптағы барлық оқушыларға бір тектес тапсырмалар берілгенде (жазбаша,
зертханалық және тәжірибешілік немесе практикалық сабақтар), онда саралап
оқыту жұмысы жүргізілмейді, ал сыныпта топтар әр түрлі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.