Ауызша әдістен айырмашылығы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Окушылардың ұжымдық танымдық іс-әрекеттерінің ұйымдастырушылық-
педагогикалық негіздері

Мақсаты:
Жеке тұлғаны дамыту үшін педагогикалық процеске қатысушьшардың өзара
әрекеттестірудің маңызды құралы ретінде ұжымдық танымдық іс-әрекеттерді
ұйымдастырудың ажеттілігін негіздеу.
Міндеттері:
а)Қарама-қайшылықтардың рөлін көрсету және жеке тұлғаны дамытудың
қозғаушы күші ретінде оларды шешудің механизмі.
ә)Ұжымдық танымдық іс-әрекеттердің мәнін ашып-көрсету.
б)Жұмыстың негізгі түрлеріне, ұжымдық танымдық іс-әрекеттердің
элементтеріне сипаттама беру.
в)Мектеп оқушыларының тұлғалық қасиеттерін дамыту үшін мұғалімнің
ұжымдықтанымдық іс-әрекеті және оның технологиясын жөніндегі білімді
меңгерулерінің маңыздылығын дәлелдеу.
Жоспар
І.Ұжымдық танымдық іс-әрекеттер жөнінде түсінік.
2.Оку белсенді топтарының жұмысы.
З.Топтық жұмыстарды ұйымдастыру.
Негізгі ұғымдар: дамыту, қарама-қайшылық, дамытудың қозғаушы күштері,
біріккен іс-әрекет, ұжымдық танымдық іс-әрекет, ынтықмақтастық, жұптар,
топтықжұмыс, кеңес беруші, ассистент, қоғамдық байқау.
Пәнаралық байланыстар: философия, психология, педагогика тарихы,
әлеуметтану.

И.Т.Огородниковтың пікірі бойынша: Әдістерді классификациялауда түрлі
әдістерді қолдану барысында білім көзінің берілуі мен оның қабылдануындағы
мүғалім мен оқушының іс-әрекетінің бірлескен жүйедегі қарым-қатынастық
жағдайын көре алатындай болсадеген. Оларға: сөздік оқыту әдісі (мұғалімнің
білім беру мен ауызша мазмүндауы, әңгіме), кітаппен жұмыс әдісі (оқыту
процесіндегі кітаптің орныменролі, жаңабілімді игеруде, білімді бекітүде,
қайталап қортындылауда, сонымен қатар кітаптағы негізгі тараулар мен
бөліктерін қайталауда, негізгі тараулардан конспекті жасауда, өтілген
негізгі материалдардың сүрақтарына жауап даярлау, ерекшеліктерін салыстыру,
таблица, схема, рефераттармен баяндама өздігінен даярлау); эксперименталды
сабақ және бақылау әдісі (оқушылардың табиғи күбылысты бақылауы,
лабораторияда, мектеп учаскілерінде, экускурсияларда, іс- тәжірибені
демонстрациялау, мүғалімнің білімді ауызша баяндауы, лабороториялық.сабақ,
іс-тәжирбиелік жұмыс); жаттығу әдісі; графйкалық және жазба жүмыстарын
жүргізу әдісі, бағдарламалап оқыту (бағдарламалап оқыту негізгі, талпынысы
оқытушылардың өзіндік талпыныста білімді игеруі және білім, білік, дағдыны
оқушылардың игеруі, бағдарламалап оқытудың мәні мен ролін көрсету, білім
мазмүнын бағдарламалау, оқушылардың өзіндік жүмысын бағдарламалау, ғылымның
негізгі көзін ақпараттау, бағдарламалап оқытудың кері байланысы,
бағдарламалап оқытудың басқа формалалар мен әдістік оқыту байланысы);
оқушылардың білімін бағалау және тексеру әдісі (мақсат пен білімді бағалау
және тексеру түрлері, білімді бағалау және тексеру принципі, білімді
бағалау және тексеру әдістемесі, бағдарламалап оқытудағы білімді бағалау
және тексеру; емтихан, оқушылардың білімін бағалау жүйесі). Мақсатты
бағытта танымдылық іс-әрекетіне байланысты, негізгі білім көзінің
байланысы, оқушылардың танъшдылық деңгей белсенділігі, бірлескен оқыту
формасы, нақты және жалпы-лама білім беру жолдары әр түрлі оқыту
әдістерінің классификациясында қолданады. Олар МА. Данилов, М.Н.Скаткин,
И.Я.Лернер, М.И.Махмутов, Н.А. Сорокин, Н.Ф.Талызына, В.Ф.Паламарчук т.б.
ғалымдардың еңбегінде берілген.Бүнда Совет үкіметтінің құрылу кезеңдерінде
және жалпы білім беретін мектептерде даму процесімен айналысқан және
дидактикалық жүйені жетілдіру мен айналысқандықтары туралы мәліметтер
берілген. Дегенмен қандайда болмасын оқыту әдісінің классификациясы өзінің
жетістіктері мен қоса кемшілік жақтарынан да көріыіс береді. Әдістерді
белсенді және белсенді емес деп бөліп қарауға болмайды. Оқыту әдісіне
нейтралды қарауға болады. Бәрі де мүғалімнің танымдық оқу іс-әрекетінің
оқыту әдістерін қолданылып, іске асыру даярлығына байланысты. Білікті
мұғалімнің қолданылған оқыту әдісі "белсенді" болады, ал біліксіз
мұғалімнің қолында "белсенсіз" болуы мүмкін.
Сонымен қатар, оқыту әдістері мектептегі танымдылық оқу іс-әрекеті
практикасында түрлі когнитивтік функция атқарады, сондай-ақ білім
материалын игеруде, оны бекітуде, білім, білік және дағдысын жетілдіруде,
жеке тұлғаны дамытуға бағыттау, жаңа қоғамның қалыптасуы барысындағы және
болашақ әлеуметтік кәсиби іс-әрекет жағдайына оларды даярлау.
2.Оқыту әдістерінің мәні мен мазмұны. Оқыту әдісінің мәндік ерекшелігі
оның ішкі мазмүнында, копобраздық біліктіліктің негізінде көрініп, өзара
байланысты және танымдық оқу іс-әрекетін іске асыру жолында жағдайда қарама-
қайшылықта көрініс беруі мүмкін. Түрлі оқыту әдістерінің мазмүнын талдауда
оқушыларға білім беру анықтамасын нақтылап алу керек.
Практикада мектептің танымдық оқу іс-әрекетін "білім беру" оқыту
пррцесінің негізгі бөлігін қүрап, оқушылардың жекедара психолгиялық
жағдайда пәндік-оқу ақпартын сапада игеруін қарастырады, оны есте сақтау,
айту және шығармашылықта игеру, түрлі формада мұғалімнің танымдылық оқу іс-
әрекетін үйымдастыру мен бақылау іске асырады.
Оқушылардың жеке дара психологиялық қаблеттіліктерінде барлық пәндерді
жоғары сапада игеру күрделі мазмүнды және танымдык оқу іс-әрекетті
формадағы жалпы және арнайы пәндерге сүйеніп сапалы игеру жағдайларын
байқау. Оқу-танымдық процестеріне зейініне, ойлауына, Қиялдауына есіне,
тіліне сонымен қатар оқу мотивінің ерекшелігіне, өзінің эмоционалды
жағдайына, оқушылар арасында және мектептегі
әлеуметтік-білім беру процесінің мазмүны мен үйымдастыру формасына
көзқарасына байланысты. Оқу материалдарын сапалы игерту мұғалімнің жеке
басы мен оқушымен қарым-қатынасына, сонымен қатар эрудициясына, кәсіпке
қызығушылығына, педогогикалық тактикасына, оқушылар мен жекедара қарым-
қатынасына, өзін қоршаған қүбылыс және пәннің мазмұнын оқу танымдық іс-
әрекетке қызығушылық пен жас ерекшеліктерінің игеру денгейіне байланысты.
Окушыларды қажеттілікте-оқу күшін жұмылдырып танымдық материалдарды
түрлі мазмүнда сапалы игеруі және теориялық-танымдылық пен практикалық
оқудың маңыздылығына, терендігіне, түрақтылығына байланысты қиындықтарды
жеңу мақсатындағы оқыту әдістемесінің мазмұны спецификалық интеллектуалды
қүрал болып табылады. И.П. Подласыйдың интерпретациялық оқыту әдістемелік
нақты қарастырамьіз.у
І.Баяндау. Мақсатқа байланысты бірнеше әңгіме түрлері: баяндап айту,
әңгімелеп баяндау, әңгімелеп-бекіту. Бірінші жаңа материалды игеру оқушыны
дайындау, екінші берілген мазмұнды баяндау, үшінші оқытуды аяқтау бөлімі.
Берілген әдістің сапасы мүғалімнің әңгімелеп беру білігіне, педагогпен
қанша сөз айтып және мазмүндап баяндалғанын, оқушылардың жас ерекшелігіне
байланысты, оның жеткілікті денгейде ұғым болуы.
Демек оқушыларға білім беруде олардың қабілетін ескеру керек. Әңгіме
әдісі өз ойын жеткізуде логиканы сақгау жаңылмай сөйлеуге, сауатты сөйлеуге
үйретеді.
Баяндау қысқа (10 мин), эмоционалды тұрғыда болуы керек. Баяндаудың
тиімділігі басқада оқыту әдісі мен -иллюстраииямен (бастауыш сыныпта),
сонымен қатар мұғалімнің таңдап алған фактілері, жағдайлар, адамдар туралы
уақыт пен кеңістікке байланысты болуы керек.
2. Әңгіме. Әңгіме мәні бағытты мақсатта және біліктілікт^ қойылған
сұрақтар арқылы окушылардың алған білімдерін естеріне түсіріп жаңа білімді
игертілуін, өздігінен ойластырып және қорытындылау жолдарын жандандырады.
Әңгіме кезінде оқушының ойы мүғалімнің ойын қайталау болып отырады,
нәтижесінде оқушы адымдап жаңа білімді игереді. Әңгіме ойлауды
белсендіреді, білімді, білікті игертудің диагностикалық құралы болып,
оқушылардың танымдық қабілетін дамытуға бағыттайды, таным процесін
оперативті басқаруға жағдай туғызады. Әңгіме сонымен қатар тәрбие
міндеттерін де шешеді. Әңгіме баяндамамен, лекциямен, білімді жүйелі
қалыптастыратын басқа да әдістер мен қатар қолдану керек. Әңгіме оқушыларға
керекті білімі мен дағдысын, жаттығуларды өткізуге, оларды қалыптастыруға
мүмкіндік бере алмайтындығын ескеру керек.
Әңгімені классификациялау тәсілдерін анықтауға болады.Кіріспе әңгіме
немесе үйымдастыру; жаңа .білім беру (сократтық, эвристикалықт.б.);
синтездеуші немесе бекіту; коррекциялық-бақылау.
Кіріспе әңгіме оқыту жүмысының басында өтіледі, мақсаты-оқушылардың
берілетін жұмыстың мәні мен оның өтілуін дүрыс түсіндіргенін анықтау.
Кіріспе әңгіме саяхат, лабораториялық және практикалық сабақ алдында
өтіледі. Жаңа матреиалды оқушыға игерту кіріспе әңгіменің мәні ерекше.
Жаңа білім игертуді хабарлау ә"гіме катехизикалық (сұрақты-жауап,
қарсы шықпау, жауаптарды есте сақтау), Сократтық (ыңғайлы, оқушының
ыңғайына қарай, қысқа тұжырымды пікір білдіру), эвристикалық (оқушыға талап
жүктеп, мұғалімнің берген сұрағына нақты жауап алу). Бүгінгі мектепте
эврестикалық әңгіме қолданылады. Жаңалық ашуда, оқушылардың ойлау қабілетін
жандандыратын, ол мұғалімнің білікті сұрақ қоя білуі. Сонымен эвристикалық
әңгімеде оқушылар өздігінше ойлап, өз танымы бойынша білімді игереді.
Синтездейтін әңгіме оқушылардың білімін жүйелеп және қортындылауда
қолданады.
Коррекциялық бақылау-әңгіме диагностикалық мақсатта және оқушының
білімін жетілдіріп, нақтылап, дамытуда пайдаланады.
Әңгіме барысында, барлық оқушылар белсендікпен қатысып, сүрақгы
зерсалып тыңдау, сұраққа дұрыс жауап іздеу, өзінің достарының жауаптарын
талдау, өзінің көз қарасын айта білуі қадағалау. Дұрыс жауаптарды-мадақгау,
қатені түзеу, толық емес жауаптарды толықтыру,
оқытушылардың жіберген қатесін өздері табу. Оқушылардың бір-біріне
сұрақ қоюы.
З.Лекция. Ауызша әдістен айырмашылығы; оқу материалының логикалық
мазмұндалуы; ақпарат ағымының көптігімен, берілетін білімнің жүйелік
ерекшелігі мен айқындалады.
Мектепте өтілетін лекция: күрделі жүйені, қүбылысты, объектіні,
құбылыстардың өзара байланысын себеп-салдарды айқындау арқылы жүргізіледі.
Лекция жоғарғы сыныптарда өтіледі, өйткені олардың лекциядағы теориялық
материалдарды қабылдау және ойлау қабілеттері жеткілікті денгейде
қалыптасқан, лекция бір нмесе біріктірілген сабақтарда жүргізіледі.
Лекциялық әдіс түсіндіру мен әңгімеден басталып күрделене түседі.
4. Дискуссиялық оідыту. Бұл әдіс батыс елдерінің оқу орындарында
кейбір міндеттерді шешуде басқа әдістерге қарағанда жақсы нәтижесін
көрсеткен.
Әдістің мәні нақты мәселені шешуде көзқарастар мен пікір алмасуда
тиімді. Дискуссия көмегімен оқушылар жаңа білімді игеріп, өздерінің пікірін
бекітіп, көз қарасын дәлелдеп шыіуға көмектеседі. Оқыту дискуссиясының
негізгі атқаратын қызметі танымдық қызығушылықты арттырады; қосымша қызметі
оқыту, дамыту, тәрбиелеу және коррекциялы-бақылау. Окушылардың алдын ала
немесе нақгы мазмүнда және формаларды дайындығынан бұрын, лекцияның
сапалығы басты роль атқарады. Басталатын дискуссияның тақырыбына байланысты
білім жинау мазмұнды дайыңцықгы қажет етеді. Білімді баяндау жолдарын
анықтауға бағытталады.
Білімсіз өтілген дискуссия мәнсіз, мазмүнсыз және нақты болмай, қарама-
қайшылықты және шашыраңқы, алдымен оппоненттерді сендіру.
Демек мүғалім окушылардың ойын дүрыс түжырымдап, сүрақтар келтіріп,
дәлелдер жасай білу білігін дамытуды қамтамасыз етуі.
Дискуссия тек ғана гуманитарлық пәндерді тарихты, қоғамтануды этика,
эстетиканы, өнерді, психологияны, педогогиканы игеруде ғана емес, сонымен
қатар берілген әдіс физика. химия, биология тағы басқада пәндерді игеруде
де нәтижесін көрсетеді. Дискуссия оқушыға танымал материалдардың мзмүнын
толықтырып, оны
тиянақтап және бекітуге көмектеседі. Мұғалім білімнің жүйесі терең
ақпарат алуда, окушылардың ойлау кдбілетіне әсер етіп, әрі қарай дамытуға
бағыт береді.
Дискуссия элементтері мектепте екінші бағытта практикаланып, әдіс
толықмағнада жоғары мектептерде пайдаланып келеді. Оқушылар дискуссия
арқылы өнермен танысады.
5. Кітаппен жұмыс. Мектепте кітаппен жұмыс істеу негізгі әдістердің
біріне айналады. Бүл әдістің мәнділігі окушының оку акдаратын өзыңғайына,
жағдайына қарай қайталап қарап, танымын өз шешімімен шектеледі.
Окулық кітаптар оқу іс-әрекетін атқарады: білім алу, даму; тәрбие,
ойлау, коррекциялық - бақылау.
Кітаппен өздік жүмыста, оқып шығу жеке тараулармен танысу, жеке
сұрақтарға жауап іздеу, кітапты немесе текстарды рефераттау, мысалдар мен
есептерді шешу, бақылау тестерін орындап, материалдарды есте қалдыру
мақсатында жаттау жұмыстарын орындау.
Әдістің сапасы: еркін, жылдам оқып, ойдан өткізіп, түсіну;
қарастырылатын сұрақгарға әдебиеттер тандай білу.
Берілген біліктердің бәрі окушының мектепке келген күнінен бастап
білім алу мақсаттын біртіндеп қалыптастырыл ады.
Бағдарламадағы оқу кітаптары сапасымен ерекшеленеді. Окушылар жұмыс
жүргізу барысында берілген тапсырманы орындауға керекті ықпалды іс-әрекет
қарастырып, дұрыс орындалғандығы туралы мағлүмат алады.
Жаңа оқу кітаптары қортынды таблицияларда, диаграмада графиктерде
к.өрнекті модельдерде, классификасияларда, коммуникативті түрді жинақталған
материалдарда берілген.
Демек мүғалімдерге берілген ақпараттарды талдауға көңіл бөліп,
окушылардың білім білігін қалыптастыру керек.
Кітаппен оқу жүмысын жасауда оқушылардың өзіндік бақылау білігін
қалыптастыру керек. Оқушы кітаптағы текісті қанша рет оқып шыққанын санамау
керек, ол оқығанын мазм^ндап толық түсіндіріп бере білу білілігін меңгеруі
дүрыс. Сондықган уақытты белсенді түрде зейінді қалыптастыруды талап етеді.
6. Демонстрация. Оқушылардың сезіміне көрнекілікті қүбылыстарды,
процесстерді, объектілерді олардың сапасына әсер етеді. Берілген әдіспен
игерілетін қүбылыстың динамикасын ашып көрсетуде, заттарды сыртқы пішінімен
таныстырғанда кеңінен қолданылады және бір түрлі заттардың ішкі құрылысы
немесе орналасқан әсерін қарастырады.
Берілген әдіс окушылардың заттарды, қүбылыстар мен процестерді,
керекті өлшемдер жасап, өзара байланысын, танымдық белсенді іске асырып
заттардың құбылысы мен мәнін сапа аныктайды.
Нақгы жағдайда заттарды, қүбылыстарды түсіндіруде деманстрациалау
дидактикалық тұрғыдан күнды болып табылады. Егерде бүндай демонстрация
өткізуге мүмкіндік болмаса, онда натуралды заттарды көлемді моделдеу танып
білуде негізгі роль атқарады. Олар заттардың құрылысын көру арқылы қол
қүрылысы, двигательдің ішкі күйі, гометриялық фигуралардың өлшемдері,
жергілікті жердің рельефі т.б. игеруге көмектеседі. Көптеген жаңа модельдер
заттардың технолгиялық және техникалық ерекшелігін анықтап түшнуді
қамтамасыз етеді.
Демонстрация әдіс сапасын көтеру үшін, объектіні дұрыс таңдап алып,
демонстрацияланатын заттың, құбылыстың мәнді жақтарына оқушылардың көңілін
аударуға, сонымен қатар түрлі әдістерді педагогтың біліктілігіне қарай
пайдалана білуінде.
Т.Илдюстрация. Демонстрация әдісі иллюетрация әдісімен тығыз
байланысты; заттарды көрсетіп және қабылдау, плакаттардың көмегімен
символдар түрінде, олардың процестегі және құбылыстарын, карта, портреттер,
фотографиялар, суретттер, схемалар, репродукциялар, жалпы модельдер және
т.б. екеуі де кеңінен қолданады. Көрнекілік іс-тәжірибеде кеңейіп, небір
жаңа қүралдарды өмірге келтіріп жатыр. Түрлі бояулы пластикалық қапталған
тарихтан карталар, альбомдар, атластар т. б.
Жалпы модельдер арқылы құбылыстар мен процестердің динамикалық және
статистикалық ақ түсті және түрлі түсті мәнін ашып көрсетеді. Олар
анықтамаларды түсіндіру процесін жеңілдетеді.
Географиялық карта, диаграмма, графиктер, таблициялар білімді тез
сапалы игеруге көмектеседі.
Иллюстрация әдісін қолдана отырып, оның көрсетілу әдісінеде көп мән
^ерукерек. Көрнекті құралдың дидактикалық ерекшелігін, оның танымдық
процестегі ролі мен орнын ойластырып алу керек. Мүғалімнің алдына қойылған
мәселеі иллюстрациялық материалдық оптималды көлемін анықтап алу.
Иллюстрация алдын-ала дайындалады. Берілетін (фотография, диаграммалар,
таблицалар) мақсатты қолданады.
Қазіргі мектептерде иллюстрацияны пайдалану үшін экранды тфхникалық
құралдар кеңінен қолданылады. .
8.Бсйне әдіс білімді игертіп қана қоймайы, оны бақылауда, бекітуде,
қайталауда, қортындылауда, жүйелеуде және барлық дидактикалық қызметті
кеңінен атқарады.
Берілген әдіс акпаратты көрнектілікте қабылдауға негізделген,
индуктивті түрде, жеке дедуктивтік жолдармен білімді игеру, оқушылардың
түрлі деңгейдегі танымдылық және өздік жұмыс жүргізу белсенділігі, таным
процесін басқарудың түрлі тәсілін қолдануды. қарастырады.
Бүнда әдіспен гөрі комплексті дидактикалық технологиясы берілген
бейне. Оқыту процесінде әдісті 4пайдалану; окушыларға толық оқытылатын
қүбылыстардың көрнекілікке ролін көрсету, сұраныстарын қанағаттандыру,
оқушылардың қызығушылығы мен қажетін, мүғалімдердің еңбегін
жеңілдету,босаған уақыт білімді бақылайтын және коррекциялайтын, дәптер
тексеруді т.б. қамтамасыз етеді. Сонымен қатар кері байланыс жұмысын; толық
және жүйеде бақылауды үйымдастыру, үлгерімді объективті есепке алу.
Бейне әдіс дидактикалық және тәрбие міндеттерін шешеді. Бұл әдіс:
-жаңа білім беруде, күрделі бағытталатын өте баяу процестерді
(өсімдікті өсіру, сұйық заттың диффузиясы, заттың кристалдануы, тау
жыныстарының қыртысын), яғни қүбылыстардың мәліметін ашып көрсете алмаудағы
жылдам ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.