МҰҒАЛІМ МЕН ОҚУШЫНЫҢ АРАСЫНДА ПЕДАГОГИКАЛЫҚ БАЙЛАНЫСТЫ ОРНЫҚТЫРУ

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы білім және ғылым минстрлігі
Ы.Алтынсарин атындағы Арқалық мемлекеттік педагогикалық институты
Педагогика және психология кафедрасы

Тақырыбы:

МҰҒАЛІМ МЕН ОҚУШЫНЫҢ АРАСЫНДА ПЕДАГОГИКАЛЫҚ БАЙЛАНЫСТЫ ОРНЫҚТЫРУ

Орындаған: И-11 тобының студенті Налибаев Н.М.
Тексерген: Бижанова Ғ.Қ.

Арқалық, 2010

Жоспар:

Кіріспе

І. МҰҒАЛІМ МЕН ОҚУШЫНЫҢ АРАСЫНДАҒЫ БАЙЛАНЫС
1.1. Психологиялық тұрғыдан мұғалім мен оқушы арасындағы қары-қатынас
1.2. Қарым-қатынас барысында кездесетін осы және өзге де қиындыктарды
жоюдың жолдары

ІІ. МҰҒАЛІМ МЕН ОҚУШЫНЫҢ АРАСЫНДА ПЕДАГОГИКАЛЫҚ БАЙЛАНЫСТЫ ОРНЫҚТЫРУ
2.1. Ғалымдардың мұғалімнің оқушымен арасындағы қатынастардың дауы жайлы
ойлары
2.2. Мұғалім мен оқушы арасындағы қарым-қатынасқа кері әсер ететін
факторлар
Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Қарым-қатынас мәселесі бұл әлеуметтік психологияның негізгі
проблемалары. Бірақ қарым-қатынас проблемасымен тек психологтар, педагогтар
айналысып қана қоймайды, оны философтар, социологтар, политологтар да жан-
жақты зерттеуде.
Шығыс елдерінде қарым-қатынас шешендік өнер яғни, риторика бағытында
кеңінен қолданылды.
Психологиялық тұрғыда қарым-қатынас күрделі, жан-жақты процесс
болғандықтан, ол үш аспектіде (коммуникативтік, интерактивтік және
перцептивтік) қарастырылады. Аталмыш үш аспектінің мазмұны адамдардың бір-
бірін тануы, араласуы және хабар беріп, хабар алмасуы. Олай болса, біз
өзіміздің шағын мақаламызда өз тәжірибемізді пайдалана отырып,
педагогикалық қарым-қатынастың психологиялық жағын сөз етпекпіз.
Педагогикалық қарым-қатынас барлық білім беру жүйелеріне қатысты
мекемелерде болатын қарым-қатынастың ерекше түрі. Білім берудің қай
сатысында болмасын мұғалім оқушымен, оқушы мұғаліммен тікелей және кері
қарым-қатынаста болады. Өйткені оқыту мен білім беру үрдісінде мұғалім
үйретуші, бағыттаушы, басқарушы, тәрбиелеуші, т.б. рөлді атқарса, оқушы -
білімді алушы, қабылдаушы, іс-әрекетке араласушы болып қарым-қатынасқа
түседі. Сондықтан да, педагогикалық қарым-қатынастың негізгі құралы — сөз.
Мектеп оқушыларымен жұмыс істейтін мұғалімдер вербальді (сөз) және
вербальді емес (ым не ишара) қарым-қатынастың түрін пайдаланады. Қарым-
қатынастың қай түрі болмасын, ол мұғалімнің шеберлігіне, тәжірибесіне
байланысты деп айтамыз. Психологтар педагогикалық қарым-қатынастың нәтижесі
мұғалімнің баланы біліп тануына және әр баламен диалогқа түсуіне байланысты
деген. Әрине, қанша тәжірибелі мұғалім болса да, балалармен қарым-қатынас
жасау, әр баланы білу, оларды тану, әр баланы іс-әрекетке кірістіру, оларды
сөйлеттіру мұғалімдерге оңай жұмыс емес.
Тәжірибеге және өзіміз жүргізген психологиялық зерттеулерімізге
сүйенсек, жалпы оқушылармен қарым-катынасқа түсіп жүрген мектеп
мұғалімдерді екі топқа (балалармен қарым-қатынас жасауы оңай және
балалармен қарым-қатынас орнатуы қиын) белуге болады.
Бірінші топтағы мұғалімдер қай жастағы оқушылармен болмасын қарым-
қатынасқа оңай түседі. Оның себептері:
- өз сыныбындағы әр баланың психологиясын өте жақсы білуінде;
- баланың ішкі жан дүниесін оятатындай жылы сөздер айтуында;
-мұғалімнің этикасы мен психологиясының дұрыс қалыптасуында;
- мұғалім сөзінің тәртіптілігінде, жүйелігінде, анықтығында,
нақтылығында;
- оқу-тәрбие үрдісінде мұғалімнің бірнеше қарым-қатынастың түрлерін
пайдалана білуінде.
Екінші топ мұғалімдерінің оқушылармен қарым-қатынасқа түсуі қиын. Оның
себептері бірінші топта керсетілген себептерге қарама-қарсы. Дегенмен,
біздің пікірімізше, кейбір мұғалімдердің әр жастағы оқушылармен қарым-
қатынасқа түсе алмауының және оқушымен қарым- қатынастарының өте қиын болу
себептері:
- авторитарлық стильді пайдалануында;
- балаларға салқындық танытуы;
- балаларды әлеуметтік жағынан бөлуі;
- балалардың іс-әрекетін, ойын, сөзін әділ бағаламауы;
- бала бойынан үнемі кемшіліктер іздеуі, оны жариялауы дер едік.
Әлеуметтік психология ғылымында Мұғалім -оқушы, Оқушы - мұғалім және
Балалардың өзара қарым-қатынасы және қарым-қатынас барысында болатын
қиындықтар біршама зерттелінген. Қарым-қатынас қиындықтары эмоциональдық,
когнитивтік бағытта жиі кездеседі.
Оқушылармен дұрыс қарым-қатынас жасауда кедергі келтіретін аталмыш
қиындықтардың пайда болуының өзіндік себептері бар. Сондай негізгі
себептердің бірі:
1. Қазіргі балалардың кепшілігі акселераттар. Психикасы тез дамыған
балалар сұрақ қойғыш, тез қозғалғыш, бәрін білгісі келіп қарым-қатынасқа
тез түсіп отырады. Бұндай топтың балаларын кейбір мұғалімдер тежейтіні
жасырын емес. Мысалы, Тыныш отыр, Немене бәрін білесің бе?, Сен
қашаннан бері білетін болдың?, Әуелі өзіңді түзетіп ал, сосын айтарсың,
т.б. педагогикаға жатпайтын сөздер айтылады.
2. Оқу үрдісінде кейбір мұғалімдер тек өздері сөйлеуді ұнататындығы
жасырын емес.
Өйткені, уақытты пайдаланам деп тек мұғалім өзі сөйлеп, баланың
айтатын сөзіне кедергі келтіріп оның ойымен, пікірімен санаспайды. Яғни,
оқу үрдісінде кейде диалогтық жоқ екені де жасырын емес.
3. Оқушылардың іс-әрекеттерін әділ бағаламау жиі кездесетін құбылыс.
Осының негізінде қарым-қатынас барысында мұғалім мен оқушы арасында дау-
жанжал болып жатады.
Қарым-қатынас барысында кездесетін осы және өзге де қиындыктарды
жоюдың бірден-бір жолы:
- әр жастағы оқушылардың өзіне тән психикалық ерекшеліктерін ескере
отырып, қарым-қатынас орнату;
- мұғалім өзінің жағымсыз көңіл-күйінің болмауын қадағалау;
- қарым-қатынаста педагогикаға жат сөздер айтпау;
- бұйрық емес, өтініш деңгейінде қарым-қатынас жасау;
- қарым-қатынаста дау-жанжалға жол бермеу;
- сұхбаттасуда жеке оқушының пікірін сыйлау;
- қиын, қыңыр, қырсық оқушылармен жеке дара қарым-қатынас орнатып, олармен
тіл табысу. Оның бірден-бір жолы психологиялық ойындар, тренингтер, т.б
- қарым-қатынаста мұғалім оқушыға, оқушы мұғалімге сену;
- қарым-қатынас сезімдік, танымдық, іскерлік болу.
Қарым-қатынаста кездесетін қиыншылықтарды осы және өзге де жолдар
арқылы жеңе отырып, мұғалім қарым-қатынастың үш функциясын орындайды.
1. Мұғалім қарым-қатынаста оқушыны әрі индивид, әрі жеке тұлға ретінде
дамыту (психологиялық).
2. Оқушыны әлеуметтік ортаның, қоғамның мүшесі ретінде
тәрбиелеу (әлеуметтік).
3. Қарым-қатынас тек адамдар арасында ғана емес, ол қоршаған
дүниемен, табиғатпен байланысты екенін оқушының санасына ұқтыру
(инстументалды).
Әрине, бір мақала төңірегінде қарым-қатынас проблемасын толық шештік
деп айтудан аулақпыз. Біз өз тәжірибеміз арқылы қарым-қатынастың кейбір
психологиялық жақтарын ашуға тырыстык. Әрине, педагогикалық қарым-қатынас
мәселесі қанша зерттелсе де, ол оқу-тәрбие үрдісінде өзекті мәселелердің
бірі. Өйткені, оқу-тәрбие үрдісінің сапасы педагогикалық қарым-қатынастың
дұрыс ұйымдастырылып жүргізілуіне байланысты дер едік.
өскелең ұрпақтың интеллектуалдық, білімдік, жеке тұлғалық қабілеттерін
жетілдіре түсуді талап етуде. Сондықтан қазіргі кезде орта білім беретін
мектептердің әдістемелеріне түрлі жаңа технологиялар мен әдіс – тәсілдер
көптеп енгізіліп жатыр. Сол себепті қазіргі оқыту үрдісі репродуктивті
әдіспен шектеліп қана қалмай, яғни, мұғалім мен оқушы арасындағы қатынас
тұлға – тұлға күйінде өзара сыйласымдылыққа, сенімділікке негізделген.
Мұнда оқушы оқыту үрдісінде тек дәлелденген, қатвп қалған білімдерді ғана
игермей, өзіндік мақсатты іс- әрекеттер жасай алатын болуы қажет. Өйткені,
бұл оқыту үрдісі оқушыға бағытталған. Демек, оқушының бойында қалыптасқан
дағды мен біліктерінің, меңгерген білімдерінің қай деңгейде қалыптасқанына
қарай оқыту үрдісінің нәтижелігі шығады. Бұл тұрғыдан алғанда қазақ тілін
оқыту әдістемесінің негізін қалаған Ыбырай Алтынсариннің пайымдауы бүгінге
дейін өзқ құнын жоймағаны байқалады. Мәселен, мына айтқандары соған дәлел:
Мұғалімнің жұмысы – балалар. Егер балалар бірдемені түсінбейтін болса,
онда оқытушы оларды көкейне қондыра алмағаны үшін өзін-өзі кінәлауға тиіс.
Ол балалармен сөйлескенде ашуланбай, жұмсақ сөйлесуі, шыдамдылық етуі
керек, әрбір нәтижені ықыласпен түсінікті етіп, түсіндіруі керек, мәнерсіз
сөз, орынсыз терминдерді пайдаланбау керек .
Мұғалімнің оқушыға сапалы білім беру дәрежесі сабақты ұйымдастыру
жолдарын білумен тікелей байланысты. Күнделікті бір сарынды, бір ғана
әдіспен өтілген сабақта оқушылардың пәнге деген қызығуын кемітіп, білімді
игеру қабілеттерін төмендетеді. Сондықтан әрбір сабақта оқушыларды
қызықтыратын, сабақта белсенділігін арттыратын түрлі әдіс-тәсілдерді
пайдалану ұтымды. Әсіресе, қазақ тілі сабағында дидактикалық ойындарды
пайдалану өте-мөте қажет. Ол оқушылардың сабаққа деген құлшынысын тұғызады.
Бұл жерде мұғалім әрбір сабақта дидактикалық ойындарды жаттығуларға,
тақырыпқа байланыстырып кірістіруі, оларды өзара біріктіруі тиіс. Бұл –
дидактикалық ойындар арқылы оқушыларға сапалы білім, саналы тәрбие беруді
жетілдірудің негізгі бағыты.
Оқушылардың әлеуметтік дағдылары мен пәнге қатысына ықпал ететін
фактордың бірі пән мұғалімінің балалармен тіл табыса білу қабілеті болып
саналады. Себебі мұғалімнің жеке басының қасиеті оқушының пәнге деген
қатынасына елеулі әсер етеді. Жасөспірімдер үшін мүғалімнің рухани дүниесі,
өздеріне деген көзқарасы маңызды рөл атқарады.
М.М.Рыбакова жасөспірімдер мен мұғалімнің өзара қарым-қатынасының бес
түрін саралайды:
1. диктаттық қатынас - қатаң тәртіппен ресми қарым-қатынас негізінде
білімге ерекше талап қою;
2. нейтралды қатынас - оқушылармен интеллектуалдық-танымдық деңгейде
еркін қатынас жасау, мұғалімнің өз пәніне ерекше ден қоюы, қабілеттілік:
3. қамқорлық қатынас - мезі етерліктей тым өбектеу, оқушының өзіндік
әрекетіне шошына қарау, ата-аналармен үнемі байланысын үзбеу;
4. конфронтациялық қатынас - оқушыларды іштей жек көру, жұмысқа
қанағаттанбау, менсінбеушілік үнмен сөйлесу;
5. ынтымақтастық қатынас- — барлық істі бірлесе жүргізу, бір-біріне
қамқорлық жасау, оптимизм және өзара сеніммен қарым-қатынас жасау.
Соңғы жылдары байқалып жүрген жағдай мектептерде мұғалім мен
оқушылардың арасында осы қатынас түрлерінің ішіндегі диктаттық қатынас пен
нейтралды қатынасты жиірек кездестіреміз. Қазіргі қоғам мұғалімнің оқушыға
өз әрекетінің субъектісі деп қарау қажеттігін талап еткенімен, мұғалімдер
де ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.