Жаппай міндетті оқудың екі жылына

Екінші бөлім. Мектеп жүйелерін жетілдіру шаралары және жалпыға бірдей міндетті оқуды енгізудің барысы мен нәтижесі.

30-шы жылдардың басындағы халық басына түскен «нәубеттің» зардабынан 20-шы жылдары баяу да болса, қиыншылықтар мен қателіктерге қарамастан қалыптасқан даму деңгейі әртүрлі ауылдар мен селолардағы мектептердің басым көпшілігі жабылды. Әсіресе көшпелі және жартылай көшпелі қазақ ауылдарындағы мектептердің қызметі тоқтады.

Бірақ, осындай ауыр жағдайда да Халық ағарту органдары мектептерге қатысты жұмыс шараларын жасау үстінде болды. Осы жылдары да қажетті оқу бағдарламалары мен оқу жоспары мектептердегі сағат санындағы өзгерістер жасалып оқу бөлімдеріне жіберілді. Қазақстандағы бастауыш мектептер 1931-1932 оқу жылына дейін комплексті жүйеге негізделген бағдарлама бойынша оқыды. Орыс мектептері үшін жасалынған арнаулы бағдарламалар болғандықтан, олар Россиядан дайындалып, басып шығарылған бағдарламаларды пайдаланды. Бірақ, бұл бағдарламалар Қазақстан жағдайына толық сәйкес келді деп айту қиын. Себебі, олар Россия жағдайында бейімделіп, олардың шаруашылық тұрмыс жағдайына байланысты жасалды. Оқушыларды қоғамдық пайдалы еңбекке үйрету бағытын ұстады. Ал, Қазақстан жағдайында бастауыш мектептердің оның ішінде толық комплектілі 4 жылдық мектептердің қалыптасу кезеңінде - мұғалімдердің жетіспеушілігі, республика бойынша пәндік оқу бағдарламаларының толық көлемде әлі де болса болмауы, мектептердің материалдық базасының нашарлығы, себепті және басқа да қиыншылықтарға байланысты бұл бағдарламаның тиімділігін жан - жақты ашып көрсету емес еді. Бастауыш мектептерді ана тілімен математикадан және география, қоғамтану т. б. пәндерінен оқу бағдарламалары болмады. әрбір мектеп өз мұғалімдерінің білімі және тәжірибесі негізінде өзінше өтті. Ал, осындай жағдай бір жылы қабылданған балалардың әр түрлі бағдарламада оқуын ғана емес, олардың білім деңгейінің де әр түрлі болуына әкелді.

Жіберілген кемшіліктерге анализ жасай келіп Қазақстан Халық Ағарту Комиссариаты 1931 жылы қарашада бастауыш мектептердің бағдарламасын жасауға кірісті. Бағдарлама жасау барысында РСФСР Халық Ағарту Комиссариаты бекіткен және практика жүзінде қолданылып сыннан өткен бағдарламалар басшылыққа алынып, солардың негізінде жасалып, 1932 жылы қаңтарда баспаға берілді.

Қоғамтану, ана тілі, математика, география, жаратылыс тану, политехникалық - еңбекке үйрену мен дене тәрбиесіне арналған бағдарламалар қазақ тілінде жарық көрді. Ауыл, селолардағы және қаладағы мектептердегі оқу бағдарламалары бірдей болды.

Қазақстан көп ұлтты республика болғандықтан басқа да ұлттардың оқу ісін жүйелі түрде дамыту мақсатында одақ құрамындағы республикалардан оқу бағдарламалары алынды. 1931-1932 жылдары ұйғыр, дүнген мектептері үшін бағдарламалар жасау басталды.

Осы жылдары жаппай оқуды жүзеге асыру үшін Халық Ағарту Комиссариаты қызметкерлерін білікті жергілікті ұлттық мамандармен қамтамасыз ету қажеттілігі де туды. Қазақ ауылдарына нұсқаулар мен бұйрықтарды, оқу бағдарламаларын ғана емес, іс қағаздарын, құжаттарды қазақ тілінде жіберіп, тиімді басшылық жасау үшін де жергілікті мамандар қажет болды. 1932 жылы 11 желтоқсанда республика Халық Ағарту Комиссариатында штат бойынша 72 қызыметкер болса, олардың 30-ы, яғни 40 проц. жергілікті ұлт өкілдері еді. Ал, 1933 жылдың желтоқсанында 101 штаттағы аппарат қызметкерлерінің 62-і, яғни 61, 3 проц. қазақтар болды. Тек бір жылдың ішінде ған жергілікті тұрғындар ішінен шыққан қызметкерлер қатары 21, 3 проц. өсті. ¹

Жалпыға бірдей міндетті оқуды жүзеге асыру барысында пәндік оқу бағдарламаларымен қатар, оқулықтар мен методикалық көмекші оқу құралдарын басып шығару да маңызды орын алды.

Республика бойынша оқулықтар мен көмекші методикалық оқулықтарды шығару көрсеткіші. ²

Оқулықтардың саны және тиражы өсіп отырғанына қарамастан оқулықтарды басып шығарудың жоспары жыл сайын орындалмады. 1931-1932 оқу жылында қазақ мектептері оқулықтармен 40-45 проц., ал орыс мектептері 70-75 проц. деңгейінде қамтамасыз етілді. Көптеген оқулықтардың сапасы нашар болды. Сондай - ақ ертеректе шығарылған әсіресе қазақ тіліндегі оқулықтарды идеологиялық, методикалық жағынан сол кезеңіндегі жағдайға сәйкес келмеді, көпшілігін пайдаланудан алынып тасталды.

Жалпыға бірдей міндетті бастауыш оқуды енгізуде республикада педагог мамандар проблемасы әлі де өткір күйде болды. Мектеп жүйесінің үздіксіз жылдама өсуіне орай оларды мұғалімдермен қамтамасыз ету өзекті мәселелердің біріне айналды. Қазақстандағы педагогикалық оқу орындары 31 педтехникум, 4 Халық Ағарту институттары

(1. Қазақстан респ. орт. мем. архиві. 81- қор, оп. 1., 5-іс, 3-п. 2. Бұл да сонда 81-қор, 3-тізбе, 68 -іс, 7-п. ) мектептердің мамандарға сұранысын қамтамасыз ете алмады. Әсіресе, қазақ мамандарының қажеттілігі ауыл, селоларда жаңа мектептердің ашылуына және 20 - шы жылдардың соңы мен 30-шы жылдардың басында бұрын революцияға дейін білім алған зиялы - интеллегенция қауымына сенімсіздік көрсетіліп, оларды педагогикалық жұмыстан шетқақпайлай бастаған кезде өсе түсті. Латын алфавитінің енуі де осы әріп негізінде дайындығы бар мұғалімдерге қажеттілігін тудырды. Сондықтан, жоғарыда аталған себептерге байланысты мұғалімдерді қайта даярлайтын олардың біліктілігн арттыратын курстар ашылды. Осындай курстардан жыл сайын 4 мыңға дейін мұғалімдер өтіп, тұрақты курстарда 2 мыңға жуық адам оқыды. ¹

Күндізгі бөлімдер қатарын өсіру, курстар арқылы даярлықтан өткізу мұғалімдер қатарын өсірумен бірге, тағы да мұғалімдер қатарын толықтырудың жолы - сырттай оқу бөлімдерін ашу болды. Жаппай міндетті оқудың екі жылына 5 мың жаңа мұғалімдер дайындалды. ² Солай болғанымен, педагог - мамандарға сұраныс жоғары болуымен бірге, мектептердің қамтамасыз етілуі әлі де қажеттіліктен алыс жатты. 1931-1932 оқу жылында бастауыш мектептерде 9338 мұғалім және жоғары басқыш мектептерінде 450 адам жетіспеді.

Мұғалімдер қатары жыл сайын өсіп отырғанымен олардың білім деңгейі әлі де төмен болды. Оны төмендегі таблицадан байқауға болады.

(1. Қазақстан респ. орт. мем. архиві. 81- қор, 3-т., 361- іс, 80-п.

2. Қазақстан респ. орт. мем. архиві. 81- қор, 3-т., 174- іс, 9-п. )

Ұлттық аймақтардағы ұлттық мұғалімдердің, ағарту саласында істеп жүрген қызметкерлердің басым көпшілігінің 20 - 30 жылдары білім деңгейі, кәсіптік шеберлігі, педагогикалық дайындығы мен біліктілігі әлі де төмен болды. Ұлттық мұғалім ауылдар мен қышылақтардағы мәдени құрылыста бірден бір орталық тұлға ретінде саналғанымен, олар сол жылдар талабына сәйкес идеологиялық бағыт - бағдары айқын, педагогикалық даярлығы мол, білім деңгейі жеткілікті, білікті маман ретінде әлі де қалыптаспаған еді. Бұл мәселеге сол жылдары жоғары маңыз беріп оны шешудің жолдары қарастырылды. Одақтық және республикалық басылымдарда педагогикалық жұмысты ұйымдастыру жолдары, ұлттық мұғалімнің орны мен рөлі, оқу бағдарламаларындағы ерекшеліктер және оны жетілдірудің жолдары жөнінде терең мағыналы пікірдегі мақалалар жарық көрді. ¹

С. Гамалрвтың пікірінше «Ұлттық мұғалімдердің басым көпшілігі социалистік құрылыс кезеңіндегі мектептің алдына қойылған орасан зор міндеттерді шешуге біліктілік деңгейіне байланысты даяр емес болуымен қатар, мектептің қажетті қарапайым талаптарын да қанағаттандыра алмады. » Қазақ АССР - де мұғалімдердің 80 проц. арнаулы педагогикалық білімі болмады. Олардың арасында жетіжылдықты бітіргендер де көп болған жоқ. ²

Сырдария округтік Атқару комитетінің 2-ші Пленумының округтік ағарту бөлімінің баяндамасы бойынша шығарған қаулысында да «мектептерде, әсіресе ауыл, қыстақ мектептерінде мұғалімдердің жетпей отырғандығын, ал техникумдар мен Халық ағарту институттарын бітіргендер басқа жұмысқа пайдаланылып отыр. Мектептерде (1. Мендешов С. Казахской АССР. «Просвещение национальностей». 1932. 1., С. 25. ; Гамалов С. Повысим квалификации национального учительства. «Просвещение национальностей» 1932, 1, С. 15-17. 2. Гамалов С. Повысим квалификации национального учительства. «Просвещение национальностей» 1932, 1, С. 16. ) жасы асқандар өте көп және оқуды тастап кетушілерде аз емес» деп атап көрсеткен болатын. ¹

Сондықтан КСРО Халық Комиссарлар Кеңесі 1933 жылдың 20-қарашасында «Қазақстанға кадрлар дайындау жөнінде» қаулы шығарды. Олар әртүрлі салада Қазақстан өнеркәсібі мен ауыл шаруашылығын, оқу - ағарту ісі мен медицинаны және ғылымды дамыту үшін мамандар даярлау қажет екендігіне назар аударды. РСФСР Халық Ағарту Комиссариатын жетіжылдық білімі барлар үшін бастауыш мектептерді және орта мектептер үшін он жылдық немесе жұмысшы факультеті білімімен 400 адамға арналған бір жылдық мұғалімдер даярлайтын курстар ұйымдастыруды міндеттеді. ²

Ауыл - селоларда жалпыға бірдей міндетті оқуды дамыту үшін мектептерді сан жағынан көбейтумен қатар, сапалық жағынан да нығайту міндетін қойды. Ауылдардағы бір жіне екі комплектілі мектептерді толық комплектілі төртжылдық мектепке айналдыру білікті мұғалімдерді қажет етті. Бірақ, барлық жерде мектептерде мұғалімдердің білім деңгейлері қанағаттарлықтай жағдайда болған жоқ. Ауыл мұғалімдерінің бір және екі комплектілі мектептерде сабақ беруге мүмкіндіктері болғанымен 3 және 4 - ші жыл оқитындарға сабақ беруге білім деңгейлері жетпеді. Себебі, бұл мұғалімдердің басым көпшілігі төртжылдық біліммен ғана жұмыс істеп жүрді. ³

Республика 1932-1933 оқу жылында барлық оқушылардың 89, 9 проценті бастауыш мектептерде оқыды. Оның 42, 4 проц. - 1 класта, 23, 2 проц. - 2 класта, 14, 9 проц. - 3 класта, 9, 4 проц. - 4 класта (1. Шымкент обл. мем. архиві. 734-қ., 103 - іс, 12 -б., 2-п. 2. Культурное строительство в Казахстане. 1933 - июнь 1941гг. Сборник документов и материалов. 2 - том., А., 1985. С. 31. 3. Қызылорда обл. мем. архиві. 2-қ., 1-т., 97 -іс, 84 - п. ) болды. Ал, екінші басқыш мектепте 5- ші және 8-ші кластар аралығында небары республикадағы оқушыларың 10, 1 проц. ғана болды. ¹ Республикадағы мектептердің басым көпшілігі өте кіші мектептер еді.

Жоғарыда келтірілген деректерге талдау жасасақ, Қазақстан осы жылдары объективті және субъективті жағдайларды есепке алғанның өзінде, мектеп құрылысын, білім беру ісін дамыту саласында артта қалды. 1933 жылы есепке алынған, жалпыға бірдей бастауыш оқумен қамтылуға тиісті 628 мың баланың 1932-1933 оқу жылында 515 мыңы ғана, соның ішінде 215, 8 мың қазақ баласы мектепке барды. Негізгі шаруашылыға мал өсіру болған кейбір аудандарда балалардың 50 - 60 проценті ған оқытылды. ²

Қолымыздағы кейбір деректерде 1932-33 оқу жылында республикада бастауыш мектептер 1500 ге кеміді. Орта мектеп барлығы 474 есепке алынды. Ондағы 60400 оқушының 12 мыңы ғана қазақ балалары еді. Бірақ, нақты іс жүзінде 396 мектепте 55 мың ғана бала оқыды. Республика бойынша есепке алынған балалардың 82-87 проценті ғана оқумен қамтамасыз етілді. ³ мұның барлығы Қазақстанды қамтыған ашаршылықтың зардаптарымен байланысты еді.

Халық басына төнген қасіреттің зардаптарын жою барысында қазақ ауылдарында білім беру ісін жақсарту, оны едәуір көтеру үшін жаңа шаралар белгіленді. Көшпелі және жартылай көшреді ауылдардың бір - бірінен шалғай, бытырай орналасқанын ескеріп, әр ауданға бірнеше мектептен келетіндей есеппен, сол аудандарда (1. Қазақстан респ. орт. мем. архиві. 81- қ., 3- т., 361 - іс, 100 - п.

2. Қазақ ССР тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін Бес томдық . 4 -том., Алматы, 1981 602-б. 3. VIII Казахстанская Краевая конференция ВКП (Б) . Стенографический отчет. «Казкрайогиз». Алматы., 1935, С. 48. )

сол аудандарда мектеп-интернаттар ұйымдастыру белгіленді. 1. Бастауыш және орта мектептерді нығайтуға, әсіресе ауыл мектептерін дамытып, нығайтуға ерекше көңіл бөлінді. Партия ұйымдарына көшпелі және жартылай көшпелі аудандардағы мектеп-интернаттарға және балалар үйіне ерекше назар аударды, мектеп-интернаттардың құрылуы ауыл мектептері жүйесінің қысқаруы емес, қайта олардың кеңейіп және нығаюы екенін ескертіп, оларға қамқорлық жасауды талап етті. Таяу уақыттың міндетті - қазақ ауылдарындағы 2 не 3жылдық мектептердің ең аз дегенде 4 жылдық толық комплектілі мектептерге айналдыру болып саналды. 2.

Сол жылдары көшпелі және жартылай көшпелі аудандарда ұйымдастырылған мектеп-интернаттарда 13 мыңнан астам бала жатып оқыды. Республика бойынша балалар үйлерінде 60 мыңнан асиам балалар болып, олардың 35 мыңы мектеп жасында болғандықтан, оқуға тартылды. 3. балалар үйлері Астанада, обылыс орталықтарында болумен бірге аудан орталықтарында да көп болды.

Жалпы білім беретін мектепті түбегейлі жақсату үшін ВКП(б) Орталық Комитеті мен Совет үкіметі «Бастауыш және орта мектептің оқулықтары туралы›› (1933 ж. ақпан), «СССР-дегі бастауыш және орта мектептің құрылымы туралы» (1934 ж. май), «Бастауыш орталау және орта мектепте оқу жұмысын ұйымдастыру және олардағы ішкі жұмыс тәртібі туралы» (1935 ж. қыркүйек) және т. б. қаулылар шығару арқылы, жалпы білім берудің үйлесімді жүйесін жасажы, мектептердің біріңғай түрлері анықталды. 4.

1. Қазақстан Коммунистік партиясы съездерінің, конференцияларының және Пленумдарының қарарлары мен шешімдері. 2-том, А., 1988,
2. Культурное строительство в Казахстане. 1933-июнь 1941гг. Сборник документов и материалов. 2-том., А., 1985. С. 34.
3. 8 Казакстанская Краевая конференция ВКП (б) . Стенографический отчет. «Казкрайгиз». Алматы., 1935, С. 49.
4. Қазақ ССР тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін. Бес томдық. 4-том., Алматы, 1981. 602-603бб.

Бастауыш мектеп - 4 кластық, орталау мектеп - 7 кластық және орта мектеп 10 - кластық болып белгіленді.

Жалпы 30-шы жылдардың ортасына дейінгі мектеп құрылысындағы оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастыру мәселелеріне талдау жасасақ, жіберілген кемшіліктер мен қателіктерді айқын аңғаруға мүмкіндік туады. Қазақстан Республикасының шаруашылық жүргізу тәсілі, территориялық жағдайы, республиканы мекендеген бірнеше халықтар мен ұлт өкілдерінің өзіндік ерекшеліктері - жаппай оқуды енгіз барысында барлық жағдайды ескеруді талап етеді. Орыс, украин деревниялары мен көшпелі және жартылай көшпелі немесе енді ғана отырықшылыққа көше бастаған қазақ ауылдарының, ұйғыр-дүнгендер қоныстанған елді мекендердің, өзбектер басым тұратын қышылақтар халықтарының әдет-ғұрпы, салт сана, таным түсінігін басқа да ерекшеліктерін ескермеу, қандай да болмасын басталған істің табысты аяқталарына күмән келтіретін еді. Ал күштеу жағдайымен санаспау керсінше нәтиже беретін. Халықтың түсініспеушілігін, наразылығын тудыратын. Жалпыға бірдей оқуды енгізу барысында қателіктер жіберілді. Мысалы, бір педогогикалық жүктеме көптеген жылдар бойы 42 оқушыға жоспарланып келді. Бұл бастауыш мектеп мұғалімі үшін бір класта 42 бала болуға тиіс және ол бюджетпен бекітілген норма. Әрине, бұл норма мұғалімге жалақы төлегенде, мектепті қаржыландырғанда, оқу процесін қажетті құрал жабдықтармен т. б қамтамасыз еткенде есепке алынады. Бұл ССР-дің алдыңғы қатарлы дамыған, жақсы да мектеп үйлерімен, оқу құрал-жабдықтарымен, білікті мұғалімдермен қамтамасыз етілген, оқу процесі жоғары деңгейде ұйымдастырылған халық тығыз қоныстанған адандарына сәйкес келгенімен, Қазақстанға, оның ішінде ауыл, село мектептеріне бұл норма келмеді және тиімсіз еді. Себебі, республикамызда әрбір кластың оқушылармен қамтамасыз етілу деңгейі шамамен 22 оқушы болды. Ешбір ауыл мектептерінде, қалалық мектептерді есепке алмағанда, бір класта жүктемелік нома - 42 оқушы болған жоқ. Ауыл-село мектептерінің материалдық базасының әлсіздігі, мұғалімдердің жетіспеушілігі мен сапалық деңгейінің төмендігі, оқушылармен қамтамасыз етілмеуі, көшпелі және жакртылай көшпелі тұрмыс салты шаруашылық жағдайы, халықтың сирек бірінен-бірі алыс қоныстануы-бұл мектептердегі кластарда белгіленген норма мөлшерінде оқушылардың болмауына әкелді. Бұл жай өз кезегінде мектепті қаржыландыру мөлшерінің, мұғалімдер жалақысының азаюына және мектеп үшін қажетті басқа да шығындар үшін ақша бөлінбеушілігін тудырды. Ал, бұл бастауыш кластың ғана емес, жоғары кластың да дамуына кері ықпалын тигізді. Халық Ағарту бөлімдері белгіленген бюджетке сәйкес, оқушылар тобын жинап кластар аша алмады. Сондықтан оны ұйымдастырудан да бас тартты. Себебі, әрбір класты ашу үшін қажетті 42 баланы жинау мүмкін де емес еді. Жалпы одақтық стандартты - өзіндік ұлттық шаруашылық, тұрмыстық және аумақтық және басқа да ерекшеліктері сақталған ұлттық аймақтарға қолдану мүмкін де емес еді.

Осы жылдары жаппай міндетті бастауыш оқуға көшуге байланысты қоғамдық басқару құрылымына сай келетін жоғарыдан төменге қарай әкімшілік-бұйрықтық орындау және орындату жүйесі берілген тапсырманың, алынған міндеттеменің дер кезінде орындалуын қатаң бақылады. Әрине, кез келген мемлекетте есеп пен бақылаудың болатындығы ақиқат. Бірақ, өкінішке орай олар ұлттық аймақтардың өзіндік ерекшеліктерін ескермеді. Кейбір жағдайлада жергілікті жаймен сенаспаушылық, түсінбеушілік пен науқаншылық максимализм етек алды. Төменгі сатыдағы басқару жүйесіндегілер сөзсіз бағыныштылыққа, шұлғушылыққа душар болды. Тоталитарлы - әміршіл жүйе оқу ағарту жұмысының өзара байланысты, бір-бірімен жалғаса және жүйелі түрде дамуына теріс әсер етеді. Мысалы, кейбір ауылдарда, деревнияларда, аудан орталықтарында да барлық мүмкіндікті ескеріп жыл мезгіліне, шаруашылық жүргізу жағдайына сай халық тығыз қоныстанған, қажеттілік, сұраныс бар елді мекендерде емес, берілген тапсырмаға сай «нұсқаумен» салды. Оларда болашақтағы мүмкіндік, белгіленген архитектуралық-стандарт, сапалық көрсеткіш ескерілмеді. Мысалы, бұрынғы Жетісу мен Ақтөбе губернияларында аудан орталықтары мен мәдени орталықтар, пункттер адам тұрмайтын жерлерде салыған. Отырықшылыққа бұл құрылыс салынған жерлер бұрыннан қолайсыз болып салынған. 1.

Мемлекеттік бюджеттен Халық ағарту ісіне бөлген қаржысын дұрыс пайдаланбау кездесті. Баянауыл ауданының мұғалімдері «Окургтік Халыққа білім беру бөлімі Мектепке құрал-жабдықтар алу үшін бөлінген қаржыдан ештеме берілмегендігін» жазды. Ал, Павлодар окурігінің, Қызылтау болысына халық ағарту жұмысына бөлінген 3000 сом қаржы тұтынушылар одағының қызыметіне жұмсалып кеткен. Ал, мұғалімдер 3 айлық жалақысын алмаған, мектеп суық, балалар партасыз, тақтасыз оқып отырған кезде Окурігтік Атқару Комитетінің қаржыны басқа салаға аударуы, білім беру ісіне немқұрайлылықтың белгісі еді. 2. Осындай қолайсыз құбылыстар оқу ағарту ісінің дамуына кедергі келтірді. Кейін нәубеттен көшіп келушілерді орналастыру жылдарында, мәдени пунктерді, оқу ағарту ісін жүйелі түрде дамытуға ерекше назар аударды.

1. 7 Всеказахский съезд Советов. Қызыл-Орда. 1929. С. 30.
2. Бұл да сонда. С 89-90.
3. О задачах по расселению и хозяственному устройству откочевников. Постановдение бюро Казакского Комитета ВКП (б) от 28 ноября 1933 г. Алма-Ата, 1934. С. 46.

Мектептерді политехникаландыру мәселе мектеп құрылысында маңызды орын алғанмен Қазақстан оны жүзеге асыру баяу жүрді. Мектептердің даму жағдайы мен деңгейі политехникалық оқуды жүзеге асыруға дайын емес еді. Қаладағы мектептер кәсіпорндармен келісім шарт жасасқанымен де ол іс-жүзінде орындалмады. Мектеп жанынан ұйымдастырылған және оқушыларды еңбекке баулитын шеберханалар саны аз болды. ВКП (б) Орталық Комитетінің 1932 жылғы 25 тамыздағы «Бастауыш және орта мектептегі оқ программалары мен тәртібі туралы» қаулысында және ВКП (б) 17 съезінің қаулысында да политехникалық оқуға маңыз беріп «жалпыға бірдей міндетті жеті жылдық көлемінде политехникалық оқуды жүзеге асыруға » 1. нұсқау беріп, политехникалық мектептердегі еңбекке баулу программаларын «оқудың шын мәнәндегі өнімді еңбекпен байланысын, теория мен практикадағы өндірістің басты салаларын зерттеп білуді» қамтамасыз ететіндей дәрежеде қайта өңдеу қажеттілігін ескертті. 2.

ВКП (б) Қазақ Өлкеләк Комитетінің Пленумы 1932 жылы желтоқсанда «Бастауыш мектеп туралы» мәселені талқылағанда мектептерді политехникаландыру туралы қаулы қабылданды. Бірақ бұл қаулы сол жылдары республиканың шаруашылығы күйзеліске және халықтың ашаршылыққа душар болу жағдайында жүзеге асуы мүмкін емес еді. Орталықта қаралған және оларда орындалуы мүмкін күрделі проблеманы Қазақстанға сол қалпында өзгеріссіз көшіру, айна қатесіз қабылдау - маңызды істің мәнін жойды. Оны формализмге әкелді. Ауыл-село мектептерінің көп ізденістер мен қайшылықтарда бір жуйеге

1. КПСС съездерінің, конференцияларының және Орталық Комитет Пленумдарының қарарлары мен шешімдері. 5-том, А., 1973, 163. -б.
2. Қазақстан Коммунистік партиясы съездерінің, конференцияларының және Пленумдарының қарарлары мен шешеімдері. 2-том, А., 1988, 193-б.
3. Бұл да сонда. 184-195 б. б.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс