Шыңғыс ханның замандасы әрі кеңесшісі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Майқы би (ХІІ-ХІП ғғ.) - халықтың ауызша тарихының айтуында,. Шыңғысты
хан көтеруге қатысқан атақты 12 бидің бірі. Әділ билігімен, тапқыр
шешеңдігімен бүкіл қазақ қауымының арасында атағы шыққан адам. Халық
арасыңда: Түгел сөздің түбі бір, түп атасы Майқы би деген ескі сөз бар.
Шежіре деректері бойынша Ұлы жүздің түп атасы Ақарыстан Ұзынсақал
Ыбрайым, одан Кейкі, одан Төбе би, одан Қойылдыр, Қоғам, Майқы, Мекре
тарайды. Майқы есімі қазақтардың шығу тегіне қатысты көптеген аңыз-
әңгімелерде кездеседі. Қазақ Совет энциклопедиясында оның Шыңғыс ханның
ел бастау ісіне көмектесіп, ақылшысы, өзі жорыққа аттанғанда орнына
қалдыратын биі болғаны, Жошы ханның Батысқа жасаған жорығында моңғол
әскерінің он қанатын басқарғаны айтылады. Осыған қарағанда, Майқы би жас
жағынан Шыңғыс ханмен қарайлас, болмаса ептеп үлкен болуы мүмкін.
Ал қазақ аңыздары оны одан бірер ғасыр кейін жасатып, қазақтардың үш
жүзге бөліну кезеңінде үлкен рөл атқарды дегенді айтады. Мұнда Майқы би
Орманбек би өліп, он сан Ноғай елі бүлінгенде, қазақ ұлысын құрған тарихи
қайраткер есебінде көрсетіледі.
Майқы би қазақ руларын үш жүзге бөліп, Үйсін бастаған бөлікті Ұлы жүз,
Арғын бастаған бөлікті Орта жүз, Алшын бастаған бөлікті Кіші жүз деп
атайды. Ноғайлы хандарының бірі - Қызыл Арыстанның баласы Ахметті Ұлытауда
үш жүздің ханы етіп көтереді.
Ол ұлысқа кірген 40 руға таңба таратып, таңбаны әр рудың ерекшелігіне
қарай белгілейді. Ұлыс туын ұстаған Үйсінге жалау, ортада жүрген Арғынға
көз, жауға алдымен шабатын Алшынға найза таңбасын берген. Аталмыш 40
рудың таңбасын жартасқа қашатқан. Кезіңде Майқының таңбасы деп аталған
бұл таңбалы тас кейін жер атымен Нұра таңбасы аталып кеткен.
Майқы би қазақ ұлысын құра отырып, кейінгі ұрпақтарына: Хан ақылды,
әділ болса, қарашасы ынтымақты, батыл болса, қара жерден су ағызып, кеме
жүргізеді... Ақ білектің күшімен, ақ найзаның ұшымен қорғап, ел болуды
ойландар деп өсиет қалдырған.
Ел аңыздарының деректеріне қарағанда, Майқы бидің өз заманында ел
қамын ойлаған үлкен ойшыл адам болғаны аңғарылады, халықтың әдет-ғұрып,
салтын, жол-жоралғысын заңға айналдыруда Майқы бидің орнының ерекше болғаны
көрінеді.
Майқы биді өзбек, татар, башқұрт халықтары да өз биіміз деп есептейді.
Бұған шежіреде көрсетілгендей, Төбе биден тараған Қойылдыр, Мекре есімді
балаларының осы халықтардың арасына барып, сіңісіп кетуі себеп болса керек.
Атақты би, суырып салма ақын. Энциклопедиялық әдебиеттерде оны "Майқы би",
"Байқы", "Байқу" деп те атайды. Әкесі — Ман. Майқы жастайынан ақсақ болды.
Сондықтан да болар Майқы атанғаны және оның 18-атасының да есімі Майқы
болған. Шыңғыс ханның замандасы әрі кеңесшісі. Ел оны ең беделді адам,
әулие деп те атаған, себебі, ол ел тағдыры мен оқиғаларды болжай білген.
Шыңғысханның ұлы Батысқа жорыққа аттанған кезде әскерінің оң қанатын сеніп
тапсыратын болған. Абай Майқы биді 12 бидің санатына қосқан, сонымен бірге
ол 1206 жылы Шыңғыс хан моңғолдардың ханы болып сайланған кезде құттықтауға
барған ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.