МАГНЙТ ӨРІСІ - қозгалыстағы электр заряды мен магниттік моменті бар денелерге, олардың қозғалыстағы күйіне тәуелсіз әсер ететін күштік өріс

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

МАГНЙТ ӨРІСІ -қозгалыстағы электр заряды мен магниттік моменті бар денелерге, олардың қозғалыстағы күйіне тәуелсіз әсер ететін күштік өріс. «Магнит өрісі. » терминін алғаш рет 1845 ж. М. Фа-радей енгізген. Ол электрлік өзара әсер тәрізді магниттік өзара әсер де бірыңғай материялық өріс арқылы бе-ріледі деп санаған. Электромагниттік өрістің классикалық теориясын Дж. Максвелл (1873) жасады, ал өрістіц кванттық теориясы 20 Р-дың 20 жылдары пайда болды.

Кез келгөн магниттелген дене, тогы бар өткізгіш және үздіксіз өзгеріп отыратын электр өрісі М. ө-н туғыза алады. Сол сияқты үнемі өзгеріп отыратын М. ө. де электр өрісінің тұрақты көзі болып табылады. Бұл атал-ған өріс көздерінің барлығының да табиғаты бірдей: М. ө. зарядты микро-бөлшектердің (электрондардың, протондардың, иондардың) қозғалысы нәтижесінде, сондай-ақ микробөлшектердің меншікті моменті болуы нәти-жссіндө пайда болады. Электр тогы-ның әсерінөн пайда болган М. ө. Био - Савар - Лаплас заңы бойынша, ал магниттік моменті бар денелердің маңындағы М. ө. магнит диполіне арналған формулалармен анықтала-ды. Электр және магнит өрісі, олардың бір-бірімен әсерлесуі Максвелл теңдеулерінің көмегімен толық зерттеледі.

Маг. пит өрісінің кернсулігі (Н) мен магнит индукциясы (В) -өрістің күштік сипаттамасы. Кернеулік век-торы өріс пайда болган орта қасиетіне тоуолсіз шама болса, индукция векто-ры қарастырылатын депедогі қорытқы өрісті сипаттайды. Сондай-ақ индукция векторы М. ө-нде қозғалған зарядқа әсер ететін күшті (қ. Лоренц куші), магннттік моменті бар денеге М. ө-нің тигізетін әсерін, өріс тарапынан байқалатын басқа да әсерлерді анықтайды. Кернеулік векторы мен индукция векторы арасындагы байланыс былай өрнектеледі: J = В-4я/ (бірліктердіц СГС жуйесінде) не //= (5/ц, ₀ ) - (Халықаралық бірліктер жүйесінде), мұндағы У пекторы -заттың магниттелушілігі, р, ₀ - магниттік тұрақты. Заттың магниттік қасиетін анықтайтын ц= (ВІ\І _а ) Н қатынасы магниттік өтімділік деп аталады. Магниттік өтімділіктің шамасына қарай заттар диамагнетиктер (ц<1) және парамагнетиктер (ц>1) болып бөлінеді. ц>1 болатын заттар ферромагнетиктер деп аталады.

Табиғатта М. ө-нің сан алуан түрі кездеседі. Магнитосферан түзетін Жердің М. ө. Күнге қарай 70- 80 мың км-те, ал оған қарама-қарсы бағытта миллпондаған кж-ге созылады. Бірақ Жер магнетизмінің табиғаты әлі толық айқындалған жоқ. Космостық аппараттардың көмегімен жүргізілген зерттеулер жерге жақын орналасқан космостық денелердің Шолпан, Марс) меншікті М. ө. жоқ екендігін көрсетті. Күн жүйесіндегі планеталардан тек Юпитер мен Сатурнның ғана М. ө. бар. Планета аралық М. ө. - негізінен Күн желінің өрісі. Жер орбитасы маңындагы бұл өрістің шамасы 10- ⁴ -10- ⁵ гс. Күннің оталуы, ондағы дақтар мен протуберанецтердің байқалуы, Күннен шығатын космостық сәулелердің пайда болуы тәрізді құбылыстарда М. ө. елеулі роль атқарады.

М. ө-нің микродүние құбылыс тарапда алатын орпы да космостық масштабтан кем түспейді. Диамагне-тизм, парамагнетизм және ферромагнетизм қүбылыстары сыртқы М. ө. мен дене қүрамындагы микробөлшектер туғызған өрістің өзара әсерлесуі арқылы түсіндіріледі. Сыртқы М. ө., атомпың энергетика деңгейін жіктейді (қ. Зееман эффектісі) . Соның нәтиже-сінде атом спектрінің құрылыеы күр-делснеді (қ. Нәзік түзіліс және Аса нәзік түзіліс) .

М. ө. заттың (ортаның) оптикалың қасиетіне және әлектромагниттік сәу-ле шығару құбылысының затпен әсер-лесу процесіне (қ. Магнитооптика) елеулі ықпал жасайды, өткізгіштер мен жартылай өткізгіштерде гальва-номагниттік цубылыстар мен тврмо-магнпттік қүбылыстарды туғызады. М. ө. белгілі бір шамаға жеткенде зат-тың асцын өткізгіштігі бүлінеді. _М. ө. алоттс әлсіз (500 гс-ко дойін), орташа (500 гс-тсн 40 килогаусско дсй-ін), күшті (40 кплогаусстен 1 мегага усско дейін) жоне аса күшті (1 мега-гаусстен ары қарай) больш бөліподі. 1с жүзінде бүкіл электротех., радиотех мен электроника әлсіз және орташа М. ө-н пайдалануға негізделген. Зарядты бөлшек үдеткіштері , Вильсон ки. мерасы, масс-спектрометр тәрізді қондырғыларда, М. о-нің тірі органшш-го тнгізетін әсерін бақылауда т. б. гыл. -зерт. жұмыстарыпда орташа М. ө. қолданылады. 500 килогаусске дейінгі М. о. металдары электрондардың эпер-гет, спектрі мен ферро-жоно аитиферро агнетизм құбылыстарын зерттеуде плазманы басқаруда т. б. ІІрактика қажет ететін күрделі ғыл. -зерт. жұмыстарында пайдаланылады. Аса күшті . А1. о. плапсталар мен жұлдыздар қой-наумнда өтетін процестерді тероңірек түсіпуге көмектеседі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.