Ығысу деформациясы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

ҚАТТЫ ДЕНЕЛЕРДЕ БОЛАТЫН ДЕФОРМАЦИЯ ТҮРЛЕРІ

Қатты денелер өздерінің пішінін сақтайды. Бірақ олар өздеріне түсірілген күштердің әсерінен пішіндерін өзгертеді, яғни деформацияланады. Деформация неге тәуелді? Олардың қандай түрлері бар?

Қатты дене деформациясы. Дене тшінінің немесе көлемінің өзгеруі деформация деп аталады. Резеңке бауды ұштарынан тартып көріңдер. Сонда баудың бөліктері бір-біріне қатысты орын ауыстырады; бау деформацияланған күйге көшеді, яғни бау ұзарады және жіңішкереді.

Резеңке бауға күш әсері тоқтатылса, ол қайтадан бастапқы қалпына келеді. Сырпғқы күштер әсері тоқталғаннан кейін толық жойылатын деформациялар серпінді деформациялар делінеді. Резеңке баудан басқа, серіппе, соқтығысқан болат шарлар және т. б. лар да деформацияға ұшырайды.

Енді пластилин кесегін алақанымызға салып қысайық. Қолымыздағы пластилин оп-оңай кез келген пішінге келеді. Ал пластилиннің бастапқы пішінге келуі жүзеге аспайтыны өзі-нен өзі түсінікті. Бұрын қандай пішінде болғаны пластилиннің «есінде де жоқ».

Сыртқы күштердің әсері тоқтағаннан кейін жойылмайтын деформациялар пластикалық деформациялар деп аталады. Тіпті бір шамалы (бірақ қысқа мерзімді емес) әсерлердің өзінде балауыз, пластилин, балшық, қорғасын пластикалық дсформацияға ұшырайды.

Созылу деформациясы (сығылу) . Егер бір ұшы бекітілген фртекті стерженьге оның осі бойымен, өзінең тысқары бағытта Ғ күшімен әсер етсек), онда стержень созылу деформациясына ұшырайды. Созылу деформациясы абсолют ұзарумен және салыстырмалы ұзарумен сипатталады: мұндағы /о- бастапқы ұзындық, ал - стерженьнің соңғы ұзындығы.

Трос, арқан, көтеру құрылғыларындағы шынжыр, вагондар арасындағы тіркеме т. б. созылу деформациясына ұшырайды. Аз ғана созылу деформациясында көпшілік денелердің деформациясы серпінді болады.

Созылғанда немесе сығылғанда дененің көлденең қимасының ауданы өзгереді. Мұны алдын ала металл сақина кигізілген резеңке түтікті созу арқылы байқауға болады. Түтікті қаттырақ созғанда сақина түсіп қалады. Сыққанда, керісінше, дененің көлденең қимасының ауданы артады.

Ығысу деформациясы. Бетіне горизонталь және вертикаль сызықтар жүргізілген резеңке білеушені алып, үстелге бекітейік Білеушенің үстіне білтетақтай (рейка) бекітіп, оған горизонталь бағытта күш түсірейік . Білеушенің аЬ, және т. б. қабаттары өзара параллель қалпын сақтай отырып ығысады, ал вертикаль жақтары жазық күйін сақтай отырып, ү бүрышқа көлбейді.

Дене қабаттарыньщ бір-біріне қатысты, ығысуына байланысты деформацияньщ осындай түрі ығысу деформациясы делінеді.

Егер Ғ күшін екі есе арттырсақ, онда бұрышы да екі есе артады. Тәжірибелер мынаны көрсетеді: серпінді деформацияларда ығысу бұрышы түсірілген күштің Ғ модуліне тура пропорционал.

Ығысу деформациясын өзара серіппелер арқылы жалғастырылған параллель пластиналар қатарынан тұратын қатты дене моделі арқылы көрнекі түрде көрсетуге болады Горизонталь күш, дене көлемін өзгертпей, пластиналарды бір-біріне қатысты ығыстырады Ығысу деформациясы кезін-де нақты қатты денелердің көлемі де өзгермейді.

Тіреу нүктелерінде барлық бөренелер, детальдарды бекітіп ұстап тұратын тойтарма шегелер мен бұрандалар т. б. ығысу деформациясына ұшырайды. Үлкен бұрыштарға ығысу дененің қирап сынуына - қиылып түсуіне соқтыруы мүмкін. Қиып түсу жұмыстары қайшы, қашау, кескіш арамен жұмыс істеу кезінде орын алады.

Иілу және бұралу. Деформацияның күрделірек түрлеріне иілу және бұралу жатады. Мысалы, жүк салынған бөрене иілуге ұшырайды. Болттарды бұрағанда, машина біліктері, бұрғылар айналғанда және т. б. бұралу орын алады. Бұл деформациялардың нәтижесі (бірдей емес) созылу не сығылу және ығысу процестеріне келтіреді.

Қатты дене деформацияларының бәрі соғылуға (сығылу) және ығысуға келтіреді. Серпінді деформацияларда дене пішіні қайтадан бұрынғы қалпына келеді, пластикалық деформацияда - келмейді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.