Электрондардың шығу жұмысы
7. Қатты денелер шекарасындағы потенциалдық тосқауыл.Электрондардың шығу
жұмысы.
Біз металда электрон қозғалысын,тереңдігі Wa болатын потенциалдық
шұңғырдағы бөлшек қозғалысы ретінде қарастырдық(5). Мысал ретінде Na
атомдарының тізбегін қарастырып(4-сурет), металл кристалының шекарасында
электрондар қозғалысы шектелетін потенциалдық тосқауылдың пайда
болатындығын түсіндірдік (4-сурет ). Енді жеңілдетілген энергетикалық
диограмманы пайдаланып , қатты денелер мен ваккум шекарасын
кескіндейңік (13-сурет). Суретте көрсетілгендей валенттік зонаның
түбінде жатқан электронды қатты денеден шығарып әкету үшін Wa
энергия қажет оны- электронның толық шығу жұмысы деп атайды. Егер
потенциалдық шұңқырдағы электронның энергиясы WWa болса, онда электрон
кристалдан ваккумге шыға алмайды. Ал WWa , болса , онда мұндай
электрондар ретсіз қозғалыс кезінде кристалл шекарасына ( бетіне)
келіп, шекарадағы потенциал тосқауылды жеңіп , кристалды қоршаған
кеңістікке шығып кетуі мүмкін. Бұл құбылыс электрондық эмиссия деп
аталады. Қатты денелердегі электрондарға қосымша энергия беру
әдістерін және оларға сәйкес алынатын электрондық эмиссия түрлерін
кейінгі тарауда қарастырамыз .
Дегенмен нақты кристалдарда температура жоғарылаған сайын
электрондар жоғары орналасқан энергетикалық деңгейлерге өтеді де ,
оларды кристалдан шығарып алу үшін аздап жұмыс жасау қажет
болады.Сондықтан қатты денелердің электрлік қасиетінің бір сипаты
ретінде электронардың термодинамикалық шығу жұмысы х0 (немесе шығу
жұмысы ) деген ендіріледі. Ол жұмыс –Ферми деңгейінде орналасқан
электронды кристалдан шығарып әкету жұмысына тең. Ферми деңгейінің
физикалық мағынасын 4 және 5түсіндірдік. Жартылай өткізгіштердегі
өткізгіштік зонаның ең төменгі деңгейінде орналасқан электронды
кристалдан шығарп алу үшін жасалатын жұмысты сыртқы шығару жұмысы
х немесе электрондық ұқсастық деп атайды.
Әдетте ол 16эВ аралығында жатады.
Біз жоғарыда электрондардың денелерден шығуын тек сапа жағынан
қарастырдық , ал оның сандық заңдылықтарын табу үшін потенциалдық
тосқауылдың биіктігі мен формасын білу өте маңызды . Сондықтан бұл
мәселені өз алдына бөлек қарайық .Атомдардан кристалл түзілуі
жөнінде келтірілген 4- суреттегі модельдің мәселенің түсінуді
жеңілдеткенімен, үлкегн кемшілігі бар.Ол модель, кристалл
шекарасындағы потенциалдық тосқауылдың биіктігі мен формасын,
жекеленген электромен атом ядросының арасындағы Кулондық әсер
көмегімен анықтауға болады деген түсінік береді шындығында ондай
түсінік қате , оның белгілі дәрежеде тек сутегі атомы үшін орындалуы
мүмкін . Көп электронды атомдарда электрон мен ядро арасында Кулон
заңы орындалмайды, өйткені жеке электронның ядроның әсерлесуіне басқа
электрондар да (электрондар коллективі) өз әсерлерін тигізеді , сондықтан
ондай атомның потенциалдық шұңқырын дәл есептеу мүмкін емес.Оған қоса
нақты үш өлшемді кристалдардың, шекарасында бір ғана атом емес өте көп
атамдар орналасқан, олардың барлығы дерлік шекарадағы потенциалдық
энергияға өз әсерлерін тигізеді. Сондықтан қатты дене шекарасындағы
потенциалдық тосқауылдың биіктігі мен формасын дәл есептеп табу -
шешілмейтін мәселе. Дегенмен, бұл мәселені жуықтап шешугке болады .
Қатты дененің бетінен х қашытықта орналасқан нүктелік зарядтың
ол денеге айналы ... жалғасы
жұмысы.
Біз металда электрон қозғалысын,тереңдігі Wa болатын потенциалдық
шұңғырдағы бөлшек қозғалысы ретінде қарастырдық(5). Мысал ретінде Na
атомдарының тізбегін қарастырып(4-сурет), металл кристалының шекарасында
электрондар қозғалысы шектелетін потенциалдық тосқауылдың пайда
болатындығын түсіндірдік (4-сурет ). Енді жеңілдетілген энергетикалық
диограмманы пайдаланып , қатты денелер мен ваккум шекарасын
кескіндейңік (13-сурет). Суретте көрсетілгендей валенттік зонаның
түбінде жатқан электронды қатты денеден шығарып әкету үшін Wa
энергия қажет оны- электронның толық шығу жұмысы деп атайды. Егер
потенциалдық шұңқырдағы электронның энергиясы WWa болса, онда электрон
кристалдан ваккумге шыға алмайды. Ал WWa , болса , онда мұндай
электрондар ретсіз қозғалыс кезінде кристалл шекарасына ( бетіне)
келіп, шекарадағы потенциал тосқауылды жеңіп , кристалды қоршаған
кеңістікке шығып кетуі мүмкін. Бұл құбылыс электрондық эмиссия деп
аталады. Қатты денелердегі электрондарға қосымша энергия беру
әдістерін және оларға сәйкес алынатын электрондық эмиссия түрлерін
кейінгі тарауда қарастырамыз .
Дегенмен нақты кристалдарда температура жоғарылаған сайын
электрондар жоғары орналасқан энергетикалық деңгейлерге өтеді де ,
оларды кристалдан шығарып алу үшін аздап жұмыс жасау қажет
болады.Сондықтан қатты денелердің электрлік қасиетінің бір сипаты
ретінде электронардың термодинамикалық шығу жұмысы х0 (немесе шығу
жұмысы ) деген ендіріледі. Ол жұмыс –Ферми деңгейінде орналасқан
электронды кристалдан шығарып әкету жұмысына тең. Ферми деңгейінің
физикалық мағынасын 4 және 5түсіндірдік. Жартылай өткізгіштердегі
өткізгіштік зонаның ең төменгі деңгейінде орналасқан электронды
кристалдан шығарп алу үшін жасалатын жұмысты сыртқы шығару жұмысы
х немесе электрондық ұқсастық деп атайды.
Әдетте ол 16эВ аралығында жатады.
Біз жоғарыда электрондардың денелерден шығуын тек сапа жағынан
қарастырдық , ал оның сандық заңдылықтарын табу үшін потенциалдық
тосқауылдың биіктігі мен формасын білу өте маңызды . Сондықтан бұл
мәселені өз алдына бөлек қарайық .Атомдардан кристалл түзілуі
жөнінде келтірілген 4- суреттегі модельдің мәселенің түсінуді
жеңілдеткенімен, үлкегн кемшілігі бар.Ол модель, кристалл
шекарасындағы потенциалдық тосқауылдың биіктігі мен формасын,
жекеленген электромен атом ядросының арасындағы Кулондық әсер
көмегімен анықтауға болады деген түсінік береді шындығында ондай
түсінік қате , оның белгілі дәрежеде тек сутегі атомы үшін орындалуы
мүмкін . Көп электронды атомдарда электрон мен ядро арасында Кулон
заңы орындалмайды, өйткені жеке электронның ядроның әсерлесуіне басқа
электрондар да (электрондар коллективі) өз әсерлерін тигізеді , сондықтан
ондай атомның потенциалдық шұңқырын дәл есептеу мүмкін емес.Оған қоса
нақты үш өлшемді кристалдардың, шекарасында бір ғана атом емес өте көп
атамдар орналасқан, олардың барлығы дерлік шекарадағы потенциалдық
энергияға өз әсерлерін тигізеді. Сондықтан қатты дене шекарасындағы
потенциалдық тосқауылдың биіктігі мен формасын дәл есептеп табу -
шешілмейтін мәселе. Дегенмен, бұл мәселені жуықтап шешугке болады .
Қатты дененің бетінен х қашытықта орналасқан нүктелік зарядтың
ол денеге айналы ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz