БІЗДІҢ ТӨЛ КҮРЕСІМІЗ - ҚАЗАҚША КҮРЕС

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

БІЗДІҢ ТӨЛ КҮРЕСІМІЗ -ҚАЗАҚША КҮРЕС
Бейжіңде өткен ХХІХ-жазғы Олимпиада ойындарында Спорт және туризм
академиясынан 31 атлет ел намысын қорғап келді. Оның ішінде осы оқу орнын
бітірген чемпион - Бақыт Сәрсекбаев, күміс жүлдегер Асхат Жіткеев және қола
медаль иегері -Нүрбақыт Теңізбаевтар да бар. Міне осындай даңқты шәкірттер
тәрбиелеп шығарған аталмыш академияның үстазы, Қазақстан Республикасының
еңбек сіңірген жаттықтырушысы, Қазақша күрес федерациясының вице-президенті
- Елемес Әлімханүлымен сұқбаттасқан едік.
Сізді жүрт қазақша спорт күресінің киімін алғаш ойлап тапқан адам деп жүр.
Дегенмен, бүл тура-сында айтпас бүрын оқырман қауымға өзіңізді кеңінен
таныстыра кетсеңіз?
- Мен өзім Шығыс Қазақстан облы-сының Үржар ауданының Көктал деген ауылында
дүниеге келдім. Жастайымнан сол ауылда күреспен шұғылданып, спортқа
жақындау болдым. Әскери қызметті өтеп келгеннен кейін де, бұл ісімді
таетамай ары қарай машыға түстім. Содан 1972 жылы осы акаде-мияға оқуға
түстім. Ол кезде Спорт және дене тәрбиесі институты деген аты бар-тын.
Оқуымды бітірген соң оеы жерге қызметке қалдым. Міне содан бері қанша жыл
өтті қазақ күресінің басы-қасынан кетпедім. Бүгінде федера-цияның вице-
президенті, жауапты хат-шысы болып жүрмін.
Қазақша күреске арналған киімнің үлгісін алғаш жасап шыққаным рас.
Бұрындары қазақтар бұл күресте ешқан-дай бір нақты киім кимеген. Осы салада
біраз зерттеулер жасай келе, күрес ба-рысына, техникасына бұл киімнің де
мол әсер ететінін анықтаған болдым. Осының барлығын негізге ала отырып,
толыққан-ды қазақи дәстүрде киім пішімін салып шықтым. Қазір заңды патөнт
бойынша бұл киімді тігушілер де күн артып өсіп келеді.
- Сондай-ақ, 15 жылғы жүргізген зерттеулер нөтижесіне сүйене оты-рып,
қазақ күресінің бірнеше түрі бо-лғандығын дөлелдөп, қазіргі қазақ күресінің
бір саласы ретінде жаңа төл күресіміздің жобасын үсынды-ңыз. Сіз жобасын
үсынған күрестің осы түрі тарихта бүрын болған ба? Жоқ, әлде Шығыс жекпе-
жектері секілді бүл да төл күресіміздің басқа бір саласы ма?
- Жапондарды алсақ та, кәрістерді, тіпті қытайларды алсақ та, олардың жек-
пе-жектерінің бірнеше бағыты бар. Сол секілді біздің де күресіміздің
бірнеше саласы болған. Ол біздің көне тарихы-мыздан белгілі.
Қазақ топырағында балуандық өнер-дің өте көне тарихы бар екендігінің бір
дәлелі - осыдагі 18 ғасыр бұрын 371-381 жылдар арасында ғүндар патшасы Ба-
ламбер (Атиланың алдында) өзінің ұрыс-тардағы жеңістерімен ірі мемлекеттік
шешімдерінен кейін үлкен той-жиын өткізіп, ат жарысы, балуан күресі, садақ
тарту, найза лақтыру секілді сайыстар ұйымдастырыпты. Ғұндар тілімен осы
сайыстар Ээр хүреш деп аталған екен. Сондай-ақ, тарихқа үңілсек, біздің
елде кең таралған бірнеше күрес түрлері бол-ған. Атап айтар болсақ, жалаң
аяқ, белбеусіз күрес, шапан киіп, белдік бу-ынып күресу, белдік буынып,
кеудені жалаңаштап күресу, аяқ киімді шешпей күртеше немесе шапан киіп
күресу, күрес үстінде ұрып құлату, отырып күре-су түрлері болған. Ал
қазіргі таңда біздің елде ресми түрде жалғыз ғана қазақ күресінің түрі бар.
Барлық жарыс-тарды тіпті біздің Академияда сабақты да осы бір күрес түрі
бойынша өткіземіз. Басқа күрес түрлерінің наси-хатталмай қалу себебін мен
Кеңес өкіметінің солақай саясатымен байланыс-тырамын. Енді мәдени
мұраларымызды халыққа қайтарып жатқан кезде төл күресімізді де жаңғыртудың
сәті келді. Осы мақсаттағы ізденістің арқасында төл күресіміздің бірнеше
түрі бар екендігі дәлелденді. Енді соларды халық арасына кеңінен насихаттау
керек болып тұр.
- Елемес аға, осы салада, жалпы спорттың басқа салаларында бап-керлер қалай
дайындалып жатыр?
- Өкінішке қарай, бізде әлі күнге дейін жаттықтырушы мен мұғалімнің ара-
сындағы ерекшелік сақталмай отыр. Жұмыстары бөлек болған соң, олардың
бағдарламасы да бөлек болу керек. Осы себепті біз былтыр барлық жоғары оқу
орындары делегацияларының қатысуы-мен академия жанындағы Дене
шынықЖұмыстары бөлөк болған соң, олардың бағдарламасы да бөлек болу керек.
Осы себепті біз былтыр барлық жоғары оқу орындары делегацияларының
қатысуымен академия жанындағы Дене шынық-тыру және спорт мамандығына
байланысты әдістемелік квңестің отырысцнда оқу бағдарламасына өзгөрістөр
өнгіэдік. Яғни, көлөр жылдан бастап жаттықтырушылық мамандыққа оқып жатқан
студөнт-тер бір бағдарламамен, ұстаздық жағына барған студенттер бөлек
бағдарламамен оқиды. Бұрын екеуі бірдей болатын. Бұл оқу жоспарымен спорт
саласына маман-дар дайындайтын барлық 31 жоғары оқу орнының барлығы бірдей
жұмыс жасай алмайды. Енді қарапайым тілмен айтар болсам, шәкірт
тәрбиелейтін бапкерлер дайындау ісін де жаңа жо-лға қойғалы отырмыз. Бұ-
рындары біз таза педагог жаттықтырушы дайындасақ, енді нақты спортшы даяр-
лайтын бапкер оқытып шы-ғарамыз.
Өзім де біраз жылдар бойы шәкірт тәрбиелеп келемін. Және де бұл ісімнен
ешқашан қашпай-мын да. Мен тәрбиелеген спортшылар Құдайға шүкір, жаман
болып жатқан жоқ. Араларынан Әлем, Олимпиа-да, чемпиондары да шығып жатыр.
Оларды бөліп-жа-рып айтпай-ақ қояйын, өйткені маған шәкірттің бәрі бірдей.
Ал келер жыл-дан бастап бұл академияда шәкірт тәрбиелейтін бап-керлер
дайындау ісі жаңа жолға қойылмақ. Бұрында-ры біз таза педагог жат-тықтырушы
дайындасақ, енді нақты спортшы даяр-лайтын бапкер оқытып шы-ғарамыз.
- Осы арада олимпи-адалық
жөне халықтық спорт түрлерінің дамуы-ның арасындағы алшақ-тық туралы да
айта кет-кен жөн шығар?
-
Бізде ел арасында кең тараған 200-ден астам халықтық ойындар бар. Оның
ішінде өзіндік ойын ережесі жасалып, жарыс күнтізбесіне кіріп спорт
түріне айналғандары да жетерлік. Оған ат спортын, қазақ күресін,
тоғызқұма-лақты мысалға алуға бола-ды. Олар қазір ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.