Оқыту үрдісінде ұлт мектептеріндегі мұғалімдер мен орыс тілінде шығып тұратын жоғарыда аталған баспа сөзді басшылыққа алу

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Ы.Алтынсариннiң әрбiр елдiң ағарту жүйесiнiң болуы керек деген халқтық
идеясын басшылыққа ала отырып,қазақ халқына бiлiм беру жүйесiн жасауға
талаптанды. Мамандығы мұғалiм болғандытан, көбiнесе оқыту, тәрбие беру,
оқыту методикасы сияқты проблемаларды озi редактор больпп отырған “Айқап”
жұрналы арқылы кең түрде елге жеткiзе бiлдi. М.Сералин болашақта ашылатын
мектептер баланың дүние танымын дамытатын пендердің болуы үшiн кызмет
еткен. Осыған орай мектеп үйiнiң болуы жөнiнде: “жарты ‚‘үй” мектебiнiң
орнына ең сәулеттi “үй мектепке арналуы тиiс,”— дедi 144. М.Сералиннiң
қазақ халқы басқалармен теңелу үшiн оған “ұлт болып өмiр сүрумен бiрге,
блiм керек дегендi кезiнде батыл айтты. Ол сол кездегi бой көрсеткен қазақ
халқының ұлт болып өмiр сүруi мүмкiн емес дейтiн реакциялық пiкiрге қарсы
Қазақ мектептерi халқында”, жене тiл мәдениетi” деген тақырыптарда
мақалалар жазып, өзiнiң нақты ойларын ортаға салады. М.Сералиннiң қай
мақаласын алмасақ та автор тар шеңберде калмай, жалпы қазақ халқының
тiршiлiгiне тiкелей араласып отырған. “Қазiргi заманда бiздiң қазақ
жастарының iшiнде оқушы талапкер аз емес,” - деп жастардың талаптарын,
олардың санының күн сайын көбеюiне ризалық бiлдiредi 145. Педагог басқа
ұлттардың жақсы жақтарын алып, оку шеберлiгiн,ғылымның маңыздылығын үйренiп
халқымызға тарату мәселесiн көрсете бiлгенi, кезiндегi Ь1.Алтынсариннің
‘осы замандағы жан таңқаларлық нәрсеннiң бәрi де ғылыммен табылған. Өнердiң
барлығы ғылымда”- деген ойымен ұштасып жатыр. М.Сералин жоғарыдағы коғамдық
педагогикалық пiкiрлерiмен орыс мектептерi тұрмысына байланысты, жоспарлы
мәселелерге де үнемi коңiл болiп отырады. Мектептердегi оку iсiн дұрыс
жолға салу сң кажеттi нәрсе деп, ана тiлiнде жазылған оқулықтардың
қажеттілiгiн айтты. Қазақша әлiппе халқында” атты мақаласында: iлгсрi басып
қатарға кiруi үшiн өз тiлiмiзде матбұғаттың болуы, яғни газет, журнал һәм
ғибаратты кiтаптар болуы тиiс”,- деп ана тiлiндегi оқулықтардың
қажеттiлiгiн айтады 146.
.М.Сералин: “Мектеп, медресе аш, мектеп сал, балаңды оқыт, бұл заманда
өнерден сыбаға ал, сонда адам болып қатарға кiрiп, халық боласың, өйтпесе,
алдыңғы қатарлы әлем елдерiнен қалып коясың, “- дептi 145.
Ы.Алтынсариннiң басқа шәкiрттерi сияқты М.Сералин сол кезеңде өмiр сүрген
ағартушы демократиялық топ өкiлдерi сияқты арман тiлектерi халқымыздың
бостандықта өмiр сүруi, мәдениеттi, сауатты ел болуы, сол арманды қолдан
келгенше .iскс асыруга тырысу деп ұққан.

Қазақ халқы өзiнiң ағартушы-ұстазының қызметi мен
шығармашылығын бағалай бiлген. 1884 жылы “Оренбурский листок” газетiнде
Ь1.Алтынсаринның шәкiрттерi мен iзбасарлары: “Бiздерге, копшiлiктер үшiн,
Ыбырай Алтынсарин қандай қымбат болса, оның шығармалары да сондай Қымбат.
Ы. Алтынсаринмен бүтiндей бiр халықтың, оның бүкiл өмiрiнiң ақыл-ойын,
рухын, мiнез-кұлқының бейнесiн көремiз,” дегсн 147.
Сондай-ақ, ұстаздың шәкiртi Р. Балғымбаев “Ы.Алтынсарин туралы”
естслiгiнде: Алтынсарин өзiнiң ана тiлi - қазақ тiлiн ерекше сүйетiн. Бұл
тiлдi ол әрi көркемдiгi, әрi дәлдiгi үшiн қадiр тұтып қастерлейтiн, оның
тазалығы жолында шәкiрттердi оқытып даярлау кезiнде де аяусыз күрес ашып,
қамқор насихатшысы болды,”- деп еске алады 148.
Ь1.Алтынсариннiң шәкiртi әрi мектебiнен ұшқан алғашқы тулектерiнiң бiрi
Ә.Балғымбаев сол кездегi мұғалiмдер даярлайтын мектептi бiтiрген. Мiне, сол
жылдан бастап ол қазақ балаларына бiлiм берудегi Ы.Алтынсарин жасаған оқу
жүйесiн басшылыққа алып, Қостанай қаласындағы екi кластық орыс-қазақ
училищесiнде мұғалiм болып iстедi. Белгiлi оқу жоспарлары меп
бағдарламасының негiзiнде жұмыс iстеп, Ы.Алтъiнсарин негiзiн жасаған екi
кластық училищеде ұстаздық ету Ә. Балғымбаевтың педагогтық тәжiрибесiн одан
әрi ұштай түстi. Педагог маман 1891 жылы Қарабұтақтағы (Актөбе) екi кластық
училищеге меңгерушi болып тағайындалды. Училищеде қызмет iстей жүрiп, ол
қалың бұқара халықтың мүддесiн ойлап, шын мәнiнде бiлiм берудi аңсайды, сол
бағытта iзденiп, көп оқиды. Аудандық мектептерге, ондағы оқыту iсiне зер
салады. Ә.Балғымбаев оқулық жазуға да араласады. Ол Орынбор қаласында М.
Ронгинскиймен танысып, “Қазақ ауылдық мектептеріне арналған әлiппе” жазады.
Жазылуы мен мазмұны жағынан Ы. Алтынсариннiң оқулықтарына ұқсас. 1907 жылы
Ә.Балғымбаев Торғай облысындағы Халық училищесiнде инспектор мiндетiн
атқарады. Ұстазы Ы.Алтынсарин сияқты ол да К.Д.Ушинискийдiң бiлiм беру
туралы пiкiрлерiн басшылықа алады. К.Д.Ушинскийдiң “...бiздiң мектептерiмiз
бен оқу кұралдарымызда тек адам баласына пайдасын, шынында өте қажстгiлерiн
ғана алдыру жағын карастыру керек,”деген пiкiрiн педагогикалық қызметiне
негiзгi арқау еттi 148. Ә. Балғымбаев халық училищелерiнде инспектор
болып iстей жүре, Қостанай, Ырғыз және Торгай уездерiнде орыс-қазақ
мектептерiнiң санын көбейту және оның жұмысын жақсарту жольшда көп еңбек
сiңiрген.

Ә.Балғымбаевтың қазақ арасындағы алғашқы ауылдық мектептердi Қайта Құру
туралы айтқаны - мейлiнше прогресшiл пiкiр. Ондай мектептердi қажет
сахарасында тез тарату үшiн өскелең таланты бағдарламалар кажет. Бұрынғы
бағдарламалар шәкiрттердiң жас ерекшелiгiне лайықты бiлiм алып, жан-жақты
дамуын қамтамасыз ете алмайды. Сондықтан ең алдымен бұрынғы бағдарламаларды
кайта жасау керек дегендi айтты. Сонымен,
Ә. Балгымбаев ауылдық мектептi кайта кұруды айтып, насихаттап қана қойған
жоқ, оның заман талап еткен нақты жолдарын белгiледi. Ауылдық мектептi төрт
жылдық курсты училищеге айналдырып, оқу жоспары мен багдарламасын кеңейту,
коғамдық пәндердi көбiрек оқыту керектiгiн куаттаы.Ы.Алтнсарин енгiзген -
география, жаратылыстану, орыс тiлi мен әдебистi, математика сиякты
пәндердің оқытылуы қажет деп қарады. Ә.Балғымбаев мектептегi пайдаланатын
оқулықтарды белгiлi бiр жүйеге келтiруде де елеулi еңбек етгi. Ол мұндай
жүйелi оқулықтың мектеп оушылары үшiп қажеттігiн кезектегi мәселелердiң
бiрi ретiнде көтердi. Сабақ үстiндс жене сабақтан тыс уаықыттарда кiтапты
дұрыс пайдалану, оның мәнi туралы құнды пiкiрлср айтты. Мектептерде шәкiрт
саны мұғалiмдерге тiкелсй катысты болса, сол мұғалімдер меп оқушылардьң
емiн-еркiн пайдаланатъндай мектеп курсына лайьқты кiтаптар да жеткiлiктi
болуы тиiс. Мiне, осыған ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.