XIX ғ. II жартысы - XX ғ. басындағы алғашқы ана тіліндегі оқулықтардың ғылыми-әдістемелік негіздері мен сауат ашу әдістерінің тарихы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

2. 2. Алғашқы ана тіліндегі оқулықтардың ғылыми- әдістемелік негіздері.

XIX ғасырдың II жартысы мен XX ғасырдың алғашқы ширегінде жарық көрген әдиби кітаптар мен ғылыми-әдістемелік оқулықтар сол кезінде қазақ халқының ұлттық санасын, ғылыми танымы мен мәдениетін және педагогикалық-тәжірбесін жетілдіре түсуге үлесін қосқан құнды мұралар екен күмән келтірмейді. Араб әрпімен басылған алғашқы оқу құралдарының мәтіндеріндегі жиі кездесетін тіл шұбарлығына қарамастан, олардын мазмұнынан жалпы адамзат баласына тән асқақ ьоральдық қасиеттер-өнегелі әдеп, жарасымда кісілік, сүйкімді мінез, азаматтардың ата-ана, туған жер, халық алдындағы парызы мен борышысөз болады. Әсіресе, туысқан түркі тілдес мұсылман елдеріне ортақ тәлім-тәрбие қағидаларынаерекше көңіл бөлгендік байқалады. Қазақ Даласында оқу-ағарту ісінің дамуына Ташкентегі «Түркістан уалаяты» мен Омбыда шықан «Дала уалаяты Газеттері зор үлес қосқан. Газет беттерінде мектепмедреселерге оқулық басып шығару істері жиі-жиі

Сөз болды. Мәселен, «Дала уалаяты» мен газетінде «Қазақ тілін түзу қылып сөйлеуге және оқулық жазуға болмайды дегенге илану жарамайды. Ешбір түзу, тиянағы жоқ тіл болуы мүмкін емес. Қазақ халқының һәм тәлін жақсы көріп ұмтылған адамдар марқұм Ы. Алтынсариннің көрсеткен жолымен жүрсе болғаны. Қазақтың тілін жөндеп, көркейтпек үшін бастаған жұмысын қостап ілгері бастырса жарайды, »- деген мақала жарық көрген \152\. Ал, «Дала өлкесінде қандай мектеп пайдалы» атты мақалада қазақ деріне қандай мектептер керек, олардың оқу бағдарламасы, мазмұны қандай болуы керектігі жөнінде: мектептер қазақ өміріне сай көшпелі т болуы қажет деген пікірлер болды\152\. Мақала авторы: « Біріншісі-ауыл шаруашылығы кәсібіне икемді бастауыш мектеп, оқу мерзімі үш жылды қымтитын. Екіншісі-кәдімгі бастауыш мектептердің сәл өзгертілген түрі -ол да үш жылдық. Үшіншісі-тек оқуға, жазуға, санауға үйрететін екі жылдық сауат ашу мектептері. Бұлардың қай-қайсысы болса да қазақ тұрмысына етене жақын және балаларды ата-анасына қол үздірмей оқытатындай болу керек, »» -деп мектептердің үш түрін айтады \152\. Жалпы қай халықтың болмасын сауат ашу әдісі тәжірибе сінде ана тілі әдәстемесінде қоғам дамуының әр кезіңіндет қажеттілікке сәйкес оқытудың әдіс-тәсілдерін іздестіріп, оны бірте-бірте жетілдіру жолдары қарастырылып отырған. Сауат ашу әдістері тарихында синтетикалық әдәс (жинақтау), аналитикалық әдіс(таодау), аналитика-синтетикалық оқыту әдістерді (талдау-жинақтау) қолданылып келген Алғашқы екі әдіс жеке- дара қолданылмаған ал соңғы әдіс кеңес дәуірінде және күні бүгінге дейін пайдалануда. Әдістеме тарихына үңілсек, мектептерде сонау жылардан бері әріп қосу әдісі, буындау әдісі, дыбыс әдісі, тұтас сөз әдісі секілді оқуға және жазуға үйрететін төрт түрлі әдіс қолданылған.

Дыбыстық талдау- жинаутау әдісінің дүниеге келуі К. Д. Ушинский атымен тікелей байланысты. Оның ( «Родное слово», «Детский мир», «О первоначально преподаваний т. б. ) еңбектерінде әдіскер ғалым балаларға тілдік сауат ашуды жекелеген дыбыстардың сөз ішінде естілуін танудан бастайды. К. Д. Ушинский талдау және жинақтау жұмыстарын жүргізуде алуан әдіс- тәсілдер мен жаттығу түрлерін ұсынған. Мысалы, белгілі бір сөзден қажетті дыбысты табу, дыбыстардан сөз құрау, сөзді буынға, буынды дыбысқа айналдыру, бір дыбысқа басқа бір дыбыспен алмастыру сөз мағынасының өзгеретінін байқату (ой-бой, ай-тай) сөз артына дыбыс қосу (ал- ала, бал- бала), дыбыстардың орнын алмастыру, сөз мағынасының түрленетінін ұғындыру (тос-сат, нан- сақ, тақа- сақа) және т. б.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.