Зерттеудің негізгі кезеңдері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

0 Зерттеудің көкейкестілігі. Қоғамда болып жатқан тарихи-әлеуметтік
өзгерістер бүгінгі ұрпақ тәрбиесіне жаңа көзқараспен қарауды талап етеді.
Жылдар бойы саяси идеологияның ықпалынан мұрағат қорында сақтаулы жатқан
рухани мұраға бүгінгі жариялылық заманда оң көзқараспен қарап, ғылыми
дәйекті таңдаулар жасауға мүмкіндіктер туып отыр. Ұлттық мәдени мұраға
демократиялық-гуманистік көзбен қарап, оны бүгінгі ұрпақ тәрбиесіне тиімді
пайдалану мәселелері Қазақстан Республикасы Конституциясында,Қазақстан
Республикасы “Білім туралы” Заңында, Қазақстан Республикасы “Білім”
мемлекеттік бағдарламасында, Қазақстан Республикасында білім беруді
дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында,Қазақстан
Республикасы “Мәдени мұра” мемлекеттік бағдарламасында, Қазақстан
Республикасында Білім беру ұйымдарындағы тәрбиенің кешенді бағдарламасында,
Қазақстан Республикасы Мемлекеттік жастар саясатының тұжырымдамасында
негізгі орын алады.
Қазақстан Республикасының Президентінің 1997 жыл “Жалпы ұлттық татулық және
саяси қуғын- сүргін құрбандарын еске алу жылы”, 1998 жыл “Халық бірлігі мен
ұлттық тарих жылы ”, 1999 жыл “Ұрпақтар бірлігімен сабақтастығы жылы”
жарлығына сәйкес республикада көптеген іргелі жұмыстардың атқарылғаны
мәлім. Ал, ел Президентінің 2001 жылды “Қазақстан Республикасы
тәуелсіздігіне 10 жыл” деп атауыда халқымыздың ұлттық рухани мәдени
мұраларға деген құрметі деп білеміз . Сонымен қатар жалпы ұлттық
татулықпен саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу және халық бірлігімен
ұлттық тарих жылдарында жүргізілген жұмыстарда да бұл мәселелерді одан әрі
жалғастыру көзделді.Қазақстан Республикасы Мемлекеттік жастар саясаты
тұжырымдамасында; “Қазақстан Республикасындағы білім беру жүйесі туған
жеріміздің тарихында мыңдаған жылдар бойы қалыптасқан мол қазыналар идеялар
мен бастамалар негізінде құрылып, түрік этностарының ортақ мәдени
мұраларын, қазақ халқының рухани және адамгершілік дәстүрлерін, елімізді
мекендеген этностардың мәдени күш қуатын, әлемдік өркениет жасаған
қазыналарды тұғыр етуі тиіс”, деп атап көрсеткендей бүгінгі жас ұрпақты
рухани құндылықтар пегізінде тәрбиелеу мәселелері мектеп,мектеп-гимназия,
лицейлердің оқу-тәрбие үрдісінің алдында тұрған негізгі міндеттері болып
табылады.
Біз зерттеуімізге нысана етіп алып отырған ХХ ғасырдың басындағы
тарихи тағылымдар арқылы оқушылардың бойында мәдени құндылықтарды
қалыптастыру мәселелеріне арналған ғылыми зерттеу жұмыстары көптеп
табылады. Жеке тұлғалардың тәлімдік мұраларындағы ағартушылық және
педагогикалық мүмкіндіктер Т. Тәжібаев, Сытдыков, А. Көбесов, К.
Құнантаева, І. Халитова, К. Шаймерденова, Р.Көшенова,А. Құдиярова,
З.Көккөзова,Х. Шалғынбаева, А.Тұрсынова,К.Ибраева, С.
Садуақасова,С.Баймуратова,М.Ахметов а,Б.Иманбекова,Р.
Үсенбаева,Н.Туебекова,Ж.Божинг және басқа ғалымдардың еңбектерінде жан-
жақты қарастырылған.
Ал, М. Дулатов мұрасының қазақ тілі мен әдебиеті, тарих,
математика және т.б ғылым салаларының дамуына қосқан үлесі орасан зор. Оның
маңыздылығы туралы тарих ғылымы саласы бойынша М. Қойкелдиев,Ж.
Қасымбаев,К.Нүрпейсов,М.Қозыбаев,Е. Қуандықов,Ж.Ошақбаева, филология ғылымы
саласы бойынша С.Бейсембаев,Х.Мұханбедханов, Р. Бердібай,Т. Кәкішұлы, Р.
Нұрғалиев,Ш.Сәтбаева,Ү.Субханбердин а,Р.Сыздықова,С. Сейтов,Д.Ысқақ,
О.Хасан, журналистика саласы бойынша Т. Қожакеев,Н.Омаш, жазушы
ақындар,Д.Досжанов,Қ.Сәрсекеев, С.Тұрғынбеков,О. Қауғабаев, өнер саласы
бойынша І.Жақанов, С.Мақпырұлы, Қ.Болатбаев,математика ғылымына қосқан
үлесі туралы Т.Оспанов,Ж.Қайынбаев, және т.б ғылыми зерттеу еңбектерімен
көптеген мақалалары бар. Ал, педагогика ғылымы саласы бойынша Б.Қ.
Жарықбаев

С.Қ. Қалиев,С.А.Ұзақбаева,А.Қ. Құсайынов, Қ.Ж.Қожахметова,Ш.
Таубаева,Ш.Джанзақова,Р. Дүйсембінова,Қ.Бөлеев, К. Елікбаев,т.б
еңбектерінде ұрпақтан ұрпаққа жалғасқан ұлттық мәдени мұралармен бірге М.
Дулатовтың педагогикалық және психологиялық мұрасына да тоқталды.
М. Дулатовтың еңбектеріне жекелей арналған десертациялық жұмыстар да
баршылық.Маселен, М.Дулатовтың мұрасын зерттеуге алғаш қалма тартқандардең
бірі –М. Әбсенетов. Оның 1991 жылы . “ХХ ғасырлардың басындағы тарихи
-әдеби процестегі М.Дулатұлының шығармашылығы” атты филология ғылымы
бойынша кандидаттық десертациясы жазылып, қорғалуы қазақ елінің қорғалуы
қазақ елінің тәуелсіздігі мен жариялылығының алғашқы бастау кезеңі еді.Ал,
Ж.Т. Өміржановтың “Міржақов Дулатовтың прозасы”атты филология ғылымы
бойынша кандидаттық десертациясында ғұламаның прозалық шығармалары бүгінгі
күн тұрғысынан зерделенді. Ол М.Дулатов прозасының ХХ- басындағы қоғамдық
санаға үлесіне тоқталады.
С.Иманбаеваның тарих ғылымы бойынша жазылған “М.Дулатовтың өмірімен
саяси- әлеуметтік қызметі(1885-1935)” атты десертациясында ғұламаның қазақ
тарихының алатын орны және оның ұлттық тарих ғылымының дамуына қосқан
іргелі үлесі тарихи тұрғыда талданылып, қарастырылды.
Сонымен қатар Жапон ғалымы Томихико Уямоның Токио университетінің
ғылыми кеңесінде қорғаған “ХХ- ғасырдың басындағы қазақ интеллигенттерінің
көзқарастары:Міржақов Дулатовтың “Оян, қазақ!”кітабы туралы” кандидаттық
дессертациясы М.Дулатовтың шығармаларының тарихи маңыздылығының тағы бір
қырын көрсетеді.Ғұламаның “Оян,қазақ!” кітабы тек қазақ халқының ғана
патриоттық рухын оятып қоймай, сонымен қатар шетел халықтарының да рухани
танымдық қасиетін қалыптастыруға бүгінгі жағдайда игі ықпал етіп отырғанын
жоғарыдағы зерттеу бойынша қалам тартқан белгілі тарихшы ғалымдар К.
Нүрпеисов,А.Бөкен, С. Маметтер күншығыс елінде қазақ зиялылары туралы
қорғалған тұңғыш десертация ретінде де халқымыздың мақтанышы болып табылады
деп ерекше атап өткен болатын.
Б.М. Қосановтың “Қазақ бастауыш мектебінде математиканы оқыту
жөніндегі ғылыми- әдістемелік ой- пікірлердің қалыптасуы мен дамуы” атты
кандидаттық десертациясында ХХ- ғасырдың 30- жылдарына дейін математика
пәнінің оқыту мәселесіне қосқан үлесіне ғылыми талдау жасады.
Гүлнәр Міржақыпқызының әкесі туралы жазған “Шындық шырағы” атты екі
томдық мемуарын “Міржақыптану” ғылымына қосқан іргелі де елеулі еңбек деп
білеміз.
Алайда, М.Дулатовтың еңбектеріндегі тәлімдік мұраға педагогика
ғылымы саласы бойынша, әсіресе, тәлім- тәрбие нысаны тұрғысынан арнайы
терең зерттеу жасалған емес. Бұл оның мұрасын бүгінгі оқу- тәрбие үрдісінде
пайдалану жөніндегі қарама- қайшылықты көрсетеді. Оның үстіне бүгінде
қоғамдық тәрбиедегі идеологиялық сананың айқындалмауы салдарынан мәдени-
жаһанданудың ықпалымен батыстық бисаясаттық, аморальдық бейнелеуге көзсіз
елестеушілік етек алып отырған кезде оқушы жастарды озық мәдениет
үлгілерімен қаруландырып, шынайы отан сүйгіш азамат етіп тәрбиелеудің
қажеттігі күннен-күнге артуда. Ұрпақтан-ұрпаққа жалғасқан тәлімдік мұраны
жеке тұлғаны қалыптастыру үрдісіне пайдаланудың бүгінде айрықша қызмет
атқаратынын ескере келіп, М.Дулатовты педагогикалық көзқарастарына арнайы
назар аударуға тура келеді. М. Дулатовтың ұлттық идеологияға негізделген
педагогикалық мұрасы бүгінгі жас ұрпақтың бойына адамгершілік құндылық
қасиеттерді қалыптастыруда пәрменді құрал болатындығы сөзсіз.
СоныменМ.Дулатовтың атына қалдырған ұлттық тәлімдік мұрасын жан- жақты
зерделеу нәтижесінде, ғылыми-зерттеу жұмыстың тақырыбын “Міржақов
Дулатовтың тәлімдік мұрасы арқылы тұлға мәдениетін қалыптастыру” (9-11
сыныптар негізінде) деп алдық.
Зерттеудің мақсаты:
М.Дулатовтың тәлімдік мұрасына ғылыми- теориялық тұрғыда сипаттама бере
отырып, оның еңбектеріндегі мәдени құндылықтарды тұлға мәдениетін
қалыптастыруға пайдалану.
Зерттеудің нысаны:Жалпы білім беретін мектептің 9-11 сыныптарындағы оқу
тәрбие үрдісі.
Зерттеу пәні: М. Дулатовтың тәлімдік мұрасы арқылы тұлға мәдениетін
қалыптастыру.
Зерттеудің ғылыми болжамы:егер М. Дулатовтың тәлімдік мұрасына
теориялық тұрғыда талдау жасап, мәдени құндылықтарын айқындап, оны оқу
тәрбие үрдісінде пайдаланудың мүмкіндіктері анықталса, онда бойында ұлттық
құндылықтардың игі қасиеттері дарыған тұлға қалыптастырады, өйткені М.
Дулатовтың тәлімдік мұрасы мәдениетті ұрпақ тәрбиелеудің пәрменді
құралдарының бірі болып табылады.
Зерттеудің міндеттері:
-М. Дулатовтың қоғам қайраткері және педагог- ағартушы ретінде
қалыптасуына ықпал еткен қоғамдық- әлеуметтік жағдайларды анықтау;
- М. Дулатовтың тәлімдік мұрасындағы мәдени –ағартушылық идеаларды
айқындау;
-М.Дулатовтың тәлімдік мұрасындағы мәдени құндылықтарды жүйелей отырып,
тұлға мәдениетін қалыптастырудың құрылымдық үлгісін жасау;
-“М. Дулатов мұрасы ” атты арнайы курс бағдарламасы мен әдістемесін жасап,
оны тәжірибелік- эксперимент барысында сынақтан өткізу, нәтижесін анықтау.
Зерттеудің жетекші идеясы: М.Дулатовтың тәлімдік мұрасы мен ағартушылық
қызметін ғылыми- педагогикалық тұрғыда пайымдай отырып, оның еңбектеріндегі
мәдени құндылықтар арқылы тұлға мәдениетін қалыптастыру.
Зерттеу жұмысының әдіснамалық негіздері:жеке тұлғаны дамыту және
қалыптастыруға байланысты тарихи- диалектикалық даму заңдылықтары, мәдени-
әлеуметтік,көркем- әдеби, педагогикалық, психологиялық компоненттердің
өзара байланысы мен әсері, Қазақстан Республикасы Конституциясы, Қазақстан
Республикасы “Білім туралы” Заңы, Қазақстан Республикасының “Білім”
мемлекеттік бағдарламасы, Қ.Р Білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға
арналған мемлекеттік бағдарлам Үшінші кезең(2005-2006жж.) –М. Дулатовтың
тәлімдік мұрасын бір жүйеге келтіріп, эксперименттік-тәжірибелік
жұмыстардың нәтижесін қорыту, әдістемелік ұсыныстар жа
асы.
Зерттеу көздері.ХХ ғасырдың басындағы әдебиеттер мен мерзімді
басылымдар және
одан кейінгі қазақстандық, шетелдік және қазіргі ТМД елдеріндегі
ғалымдардың тәлімдік ғылыми-зерттеу еңбектері; М. Дулатовтың өзінің
еңбектері;Қазақстан Республикасы Орталық мемлекеттік мұрағатындағы және
Қазақстан Республикасы Ұлттық кітапханасының сирек кітаптар мен
қолжазбалар қорындағы материалдар.
Зерттеу әдістері:тарихи педагогикалық еңбектерге, мұрағаттағы іс-
қажаттарға сирек кездесетін қолжазбаларға тарихи-салыстырмалы талдау жасау,
қорыту, ғұламаның мұрасы негізінде оқушылармен сауалнамалар, тест жүргізу,
арнаулы курс өткізу.
Зерттеудің негізгі кезеңдері:
Бірінші кезең (1997-2002 жж.) –М.Дулатов мұрасына байланысты мұрағат
материалдарын, сирек кездесетін қолжазбаларды жинақтау еңбектеріне
педагогика, философия, тарих, психология ғалымдары салалары бойынша және
баспасөз беттеріндегі мақалаларға салыстырмалы түрде талдау жасау.
Екінші кезең(2002-2005 жж.)-М.Дулатовтың тәлімдік мұрасы бойынша
ғылыми-әдістемелік кешен жасау, оны мектептің оқу- тәрбие үрдісіне енгізу.
Үшінші кезең(2005-2006жж.) –М. Дулатовтың тәлімдік мұрасын бір жүйеге
келтіріп, эксперименттік-тәжірибелік жұмыстардың нәтижесін қорыту,
әдістемелік ұсыныстар жа
сау, дессертацияны ғылыми тұрғыда рәсімдеу.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен теориялық маңыздылығы:
- М. Дулатовтың қоғам қайраткері және ағартушы- педагог ретінде
қалыптасуына ықпал еткен жағдайларға ғылыми теориялық тұрғыда
сипаттама берілді;
- М. Дулатовтың өмірі мен шығармашылығының кезеңдеріне байланысты
жіктемесі жасалынды:
- М. Дулатовтың тәлімдік мұрасындағы мәдени- ағартушылық идеалар
анықталды:
- М.Дулатовтың тәлімдік мұрасындағы мәдени құндылықтар жүйесі алғашқы рет
айқындалып , тұлға мәдениетін қалыптастырудың құрылымдық үлгісі
әзірленді.
Зерттеудің практикалық мәнділігі:
- М. Дулатовтың тәлімдік мұрасын бүгінгі мектептердің оқу- тәрбие
үрдісінде пайдалану мүмкіндіктері қарастырылды:
- М.Дулатовтың мұрасы атты арнаулы курс бағдарламасы және әдістемесі
жасалды .
Зерттеу базасы: Тәжірибелік- эксперименттік жұмыстар Алматы
қаласындағы А. Байтұрсынов атындағы № 139,Ж. Жабаев атындағы № 161 мектеп-
гимназияларда және Алматы облысы Сарқан ауданындағы Тасарық,Қарабөгет орта
мектептерінде жүргізілді.
Қорғауға ұсынылатын қағидалар:
- М. Дулатовтың қоғам қайраткері және педагог- ағартушы ретінде
қалыптасуына ықпал еткен қоғамдық- әлеуметтік жағдайларға сипаттама;
- М.Дулатовтың ұлттық білім беру жүйесінің дамуына қосқан үлесі;
- М. Дулатовтың тәлімдік мұрасындағы мәдени құндылықтар жүйесі мен тұлға
мәдениетін қалыптастырудың құрылымдық үлгісі;
- “М.Дулатовтың мұрасы” атты арнаулы курс бағдарламасы мен әдістемесі.
Зерттеу нәтижелерінің дәлелділігі: дессертанттық тарихи, әдеби мұрағат және
Қазақстан Республикасы Ұлттық кітапханасының сирек кездесетін кітаптар мен
қолжазбалар қорларындағы материалдарға ғылыми сипаттама берумен, М.Дулатов
мұрасын білім беру ісінде пайдаланумен қамтамасыз етілді.
Зерттеу нәтижелерін сынақтан өткізу және тәрбиеге ендіру: зерттеу
нәтижелері Алматы қаласы Ы. Алтынсарин атындағы Қазақ білім академиясында
“Білім беру ұйымдарында жетім балаларды тәрбиелеу: жай- күйі, мәселелері,
әлеуметтік бейімдеудің болашағы”, “Қайнар” университетінде “Қазақстанның
тәуелсіздігіне-10 жыл: нәтижелері мен болашағы ”, Шымкент қаласында “Рухани
мәселелер және діннің бүгінгі қоғамнан алатын орны” атты халықаралық
ғылыми- практикалық конференцияларда, Алматы қаласында “Білім беру
ұйымдарында әдістемелік және ғылыми жұмыстарды жетілдіру жолдары мен
проблемалары” атты бірінші республикалық қалалық педагогикалық оқуларда,
Алматы қаласы Білім беру жүйесі мамандарының біліктілігін көтеру және
қайта даярлау институтында және Израйл мемлекетінде өткен “Білім беру
жүйесінде қазіргі жетістіктерді пайдалану” атты халықаралық, “Сорос-
Қазақстан” қоры өткізген “Нәтижелі мектеп: өзгеріс үрдісі кезінде басқару”
атты семинарларда, Қазақстан Республикасы Ұлттық педагогикалық
кітапханада “М. Дулатұлы- ағартушы, ғалым”,әл- Фараби атындағы Қазақ Ұлттық
университетінде “Білеме бүгінгі жас Міржақыпты?” тақырыбында өткен ғылыми
-практикалық конференцияларда баяндалып,
талқыланды.
Диссертацияның құрылымы: кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан,
пайдаланылған әдебиеттер тізімінен, қосымшалардан тұрады.
Кіріспеде зерттеудің ғылыми аппараты, тақырыптың көкейкестілігі,
зерттеу жұмысының мақсат, нысаны, пәні, болжамы мен міндеттері, әдіснамалық
негізі, жетекші идеясы, зерттеу әдістері, кезеңдері, оның ғылыми жаңалығы
мен практикалық мәнділігі, қорғауға ұсынылатын қағидалар, зерттеу
нәтижелерінің дәлдігі, тәжірибеге енгізілуі қарастырылды.
М. Дулатовтың тәлімдік мұрасының ғылыми- теориялық негіздері атты
бірінші бөлімде М, Дулатовтың қоғам қайраткері және педагог – ағартушы
ретінде қалыптасуына ықпал еткен қоғамдық -әлеуметтік жағдайлар баяндалды.
Сонымен қатар М. Дулатовтың тәлімдік мұрасының ерекшеліктеріне ғылыми –
теориялық тұрғыда сипаттама берілді . М. Дулатовтың өмірі мен шығармашылығы
кезеңдеріне байланысты жіктелді. ХХ ғасырдың басындағы педагогикалық
ойлардың даму тарихына талдау жасай келе , сол кезде өмір сүрген зиялы
қауымның педагогикалық мұраларындағы идеялық үндестіктер талданып ашылды.
Әсіресе, Алаш партиясының саясаттағы және оқу-тәрбие мәселелерімен
байланысты қызметтері дәйектілікпен көрсетілді.
М. Дулатовтың тәлімдік мұрасындағы мәдени-ағартушылық құндылықтар
сараланып, жинақталып жүйе ретінде ұсынылып, тұлға мәдениетін
қалыптастырудың құрылымдық үлгісі жасалды.
М. Дулатовтың тәлімдік мұрасындағы мәдени- ағартушылық құндылықтарды
мектептің оқу- тәрбие атты екінші бөлімде М.Дулатовтың мұрасындағы мәдени-
ағартушылық құндылықтарды пән сабақтарында және сыныптан, мектептен тыс
уақыттағы іс- шараларды пайдаланудың мүмкіндіктері қарастырылды. М. Дулатов
мұрасының мектеп оқулықтарында қамтылуына талдау жасалынды. Сонымен қатар
М. Дулатовтың тәлімдік мұрасындағы педагогикалық ой- пікірлер жинақталған
“М. Дулатов мұрасы” атты арнаулы курс бағдарламасы мен әдістемесі
даярланып, эксперименттік- тәжірибелік жұмыстар арқылы тұлға мәдениетін
қалыптастырудың нәтижесі қорытындылады.
Қорытындыда ғылыми- зерттеу жұмыстарының нәтижесі қол жеткен
жетістіктері бойынша тұжырымдалып, ғылыми- әдістемелік ұсыныстар ұсынылды.
Қосымшада Қазақстан Республикасы Мемлекеттік орталық мұрағатында
сақталуы құжаттардың көшірмесі, тест сұрақтары мен мектеп оқушыларының
шығармашылық жұмыстары берілді.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ
Еліміздің егемендік алып, ұлттық тарихымызды шынайы зерттеуге жол
ашылуы “ақтандақтақтарымыздың” тарихын зерттеп, оның нәтижесін бүгінгі
ұрпақ тәрбиесіне пайдалануға мүмкіндік туғызды. Әсіресе,ХХ ғасырдың басында
саясаттың салдарынан зерттелінбей келген ұлттық тәлімдік мұра халқымыздың
теңдесі жоқ байлығы болып табылады.
ХХ ғасырдың басындағы педагогикалық ой- пікірлердің дамуы ұлттық
мәдениеттің негізін қалаған м. Дулатовтың ағартушылық идеяларынан, саяси-
қоғамдық көзқарастарынан , қайраткерлік іс- әрекеттерінен өрбитінін
байқаймыз. Ағартушылық қызметтің ұлт қамы,ұлттық білім беру және алдыңғы
қатарлы елдрдің білімін меңгертуге арналған, бар ғұмырын халық мүддесін
сарп еткен М. Дулатовтың артына қалдырған мәдени- ағартушылық еңбектері
баға жетпес құнды мұра.
“Қазақ” атты алаш азаматтарына арналған еңбекте М. Дулатов туралы:
“Дулатов Міржақов(1885-1935 жж.)-ақын, жазушы, журналист, ағартушы-педагог,
қоғам қайраткері” деген сипаттама берілген. Осындай ұлы қоғам қайраткері,
педагог- ғылымының дүниеге көзқарасының қалыптасуына нелер және қалай әсер
етті деген сұрақ туындайды. Бұл сұраққа жауап М. Дулатов өмір сүрген
кезеңдегі қоғамдық- әлеуметтік жағдайларымен байланыстыра қарастырылады.
М.Дулатовтың қоғам- қайраткері, педагог- ағартушы ретінде қалыптасуына
ықпал еткен қоғамдық,- әлеуметтік жағдайларды айқындау үшін оның өмірі мен
шығармашылығы балалық шақ, шәкірттік, кемелдену, қайраткерлік және өмірінің
соңғы кезеңдеріне байланысты жіктелініп, әр кезеңдерді қамтитын мерзімі,
сол кезеңдегі басты уақиғалар оның шығармаларындағы көріністері, тұлға
ретінде қалыптасуы сараланды.(Кесте-1).
М.Дулатов туралы жарияланған еңбектер мен зертттеу материалдарына шолу
жасай келе, оның саяси және қоғам қайраткері, ағартушы ретінде әлемге аты
әйгілі болғаны байқалады. Оған дәлел Жапон ғалымы Томихико Уямонның “ХХ
ғасырдың басындағы қазақ интеллегенттерінің көзқарасы: М.Дулатовтың “Оян,
қазақ!”кітабы туралы” атты десертациясы Жапон халқының патриоттық рухын
оятуда негізгі тәрбие құралы ретінде ұсынылып отырғаннан көруге болады.
Томихико Уямоның “Оян, қазақ!” кітабы туралы “М.Дулатов “Оян,
қазақ!”кітабында патшаны аллегориялық формада санады. Жерінен айырылған
қазақтардың аянышты халі М.Дулатовты мұңға батырды. Сонда да ол ұлтаралық
наразылықты қоздырған емес, керісінше қоныс аударып келгендердің
(қарашекпенділердің) еңбек сүйгіштігін жоғары бағалады. Ол қазақтардың
қазіргі өркениеттен Россия арқылы жететініне сенді ”,- деп, М.Дулатовтың
болашақты алыстан көретін данышпандығы мен интернационалдық көзқарасын ашып
көрсетті.
“Қалғанша жарты жаңқам мен сенікі, пайдалан шаруана жараса алаш!”
деген ұстанымнан айнымай өткен А. Байтұрсынов, Ә. Бөкейханов, Ж. Аймауытов
т.б зиялылар М. Дулатовтың ұлттық- саяси көзқарасының қалыптасуына, тікелей
ұлттық оқу-ағарту, білім беруді дамыту істеріне белсене араласуына себепші
болды.

М.Дулатовтың қоғамдық-тарихи, әлеуметтік көзкарасының қалыптасуына өзі
негізін калаған "Алаш" партиясы ықпал етті. "Алаш" партиясының негізгі
көздеген мақсаты қазақ елі басқа елдермен терезесі тең, өз алдына ұлттық
территориясы бар автономиялы ел болуы еді. М.Дулатовтың бар болмыс-бітімін,
ішкі дүниесін суреттейтін еңбегі "Оян, казақ!". Ол қазақ халқының басындағы
ауыр халді бейнелейтін, халықты күреске шақырған, ұран болған, МДулатовтың
атын алты алашқа таратқан құнды еңбек болып табылады. М.Дулатовтың саяси-
ағартушылық іс-әрекеті мен ол баспасөзде жарияланған "Оян, казақ!" ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.