Сыныптан тыс жұмысты ұйымдастыру түрлері
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
РМҚК Ы.АЛТЫНСАРИН АТЫНДАҒЫ АРҚАЛЫҚ МЕМЛЕКЕТТІК ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИНСТИТУТЫ
Жаратылыстану және ақпараттандыру факультеті
Математика, физика және информатика кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Информатикадан сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру
Орындаған:
050111 информатика
мамандығының 4 курс студенті: Сұлтанхан
К
Ғылыми жетекшісі:
Утельбаева А.Б
Арқалық-2009
МАЗМҰНЫ
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Негізгі бөлім
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..
1. Орта мектептегі сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру.
1.1. Информатика пәні бойынша қосымша оқытудың түрлері ... ... ...
1.1.1. Факультативтік сабақтар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.1.2. Үйірме
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ...
1.1.3. Экскурсия
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... .
1.2 Информатиканың басқа пәндермен байланысы
... ... ... ... ... ... ... ..
1.3. Сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру түрлері
1.3.1. Информатика пәні бойынша диспут
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.3.2. Информатика кеші
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ..
2. Информатикадан олимпиада және әдістемелік ұсыныстары
2.1. Пән бойынша олимпиаданы ұйымдастыру
2.2.Информатика бойынша олимпиадалық тапсырмаларды жасаудың
әдістемелік ұсыныстары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
...
2.3.Информатика бойынша олимпиадалық тапсырмаларды орындаудың
әдістемелік ұсыныстары (1- бөлім)
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.4.Динамикалық программалау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.5.Асып кетіп отырған қайтарулар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.6.Графалардағы алгоритмдер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.7.Информатикадан олимпиадалық тапсырмаларды шешу бойынша әдістемелік
ұсыныстар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... .
2.8. Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту және іскерлікті бекіту
Эксперменттік бөлім.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...
3.Сабақтан тыс Сайыс сабақ әдістері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.1 Информатика әлеміне саяхат
кеші ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.2. ХХІ-ғасыр көшбасшысы ойыны
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.3 Сынып көшбасшысы зерде ойыны
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.4 Жұлдызды сағат
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..
3.5 Сөз жұмбақтар мен Практикалық тапсырмалар
... ... ... ... ... ... ... .
Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе
Қазақстан егеміндік алған он жыл көлемінде қоғамда көптеген
демократиялық өзгерістер болды. Білім саласында реформалар, атап айтсақ
ақылы оқу топтары, көп сатылы оқу жүйелері, лицей, гимназия, колледж,
университет, академиялар пайда болды. Өркениетті елдер қатарына көтерілу
мақсатында қоғамда демократиялық өзгерістер болуы, білім саласындағы
құрлымдық өзгерістерімен қатар адамдардың қоғамдық, кәсіби және жеке
тұлғалық белсенділігі даму барысында ғана мүмкін. Қоғамның бүгінігі басты
бағыттарының бірі – білім беру ісін ақпараттандыру. Бұл бағыт жаңа
ақпараттық тхнологияларды пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлға,
бағыттап оқыту мақсаттарын жүзеге асыра отырып, оқу-тәрбие үрдісінің барлық
деңгейлерінің тиімділігі мен сапасын жоғарлатуды көздейді. Ол мектептерде
оқушыларды жаңаша оқыту мен тәрбиелеу мәселелеріне алып келеді. Орта және
жоғары білім беру жүйелерін қайта құруда болашақ мамандардың жеке
қасиеттері мен қабілеттерін дамыту, оқытуды жеке тұлғалық тұрғыдан
қарастыруды күшейту, оқыту барысында студенттерді информациямен аса
жүктемей сыныптан тыс жұмыстың іскерлік әрекеттері тәжірибиелерін дамыту
мәселері ескерілді. Сондай-ақ оқушылардың іс-әрекетін жоспарлау,
ұйымдастыру және бақылау жүйесін ғылыми негіздеу талап етілуде. Орта оқу
орындарында іс жүзінде оқушылардың оқу іс-әрекеттерін басқаруға болатын
сыныптан тыс жұмысына ерекше көңіл бөлініп отыр.
Орта мектеп пен жоғарғы оқу орындарында сыныптан тыс жұмыс мәселелері
тарихына тоқталсақ, бұл бағытта көп нәрселер орындалған және қарастырылуда.
Бұл проблеманың шешілуі-оқушыларды оқыту объектісі ретінде қарастырумен
бірге, оларды сыныптан тыс жұмысты ұйымдастыру қабілеттерін дамыта алатын
белсенді субъект болатындай етіп, оқу процесін ұйымдастыру тұрғысынан қайта
құруға тікелей байланысты. Оқу процесін дәл осылайша қайта құру мәселесі,
оқытудың жаңа, қарқынды жолдарының, олардың педагогикалық іс-тәжірибеде
пайдалану тәсілдерінің аталған еңбектерде жүйелі түрде қарастырылмауы
себепті, қазіргі күнге дейін шешімін таба алмай отыр. Сондықтан біз,
информатика пәнін оқыту процесін тұтастай қарастыру және оқушы
ебедейліктерін жоғарыда айтылған талаптарға сәйкестендіре отырып
ұйымдастыру, сыныптан тыс жұмыстар жасаудың ақыл-ой іс-әрекеттерінің
қалыптасуына кепілдек беру қажет қорытындыға келдік.
Оқу процесін оқушылардың сыныптан тыс жұмыстары мен толықтыру негізінде
ғана, нақты өмірде жемісті іс-әрекеттер жасай алатын маман даярлау
парадигмасы талаптарына сай оқу қажеттілігі және ғылыми негізделген
әдістеме жасау арқылы ғана аталып өткен объективті қарама-қайшылықты шешуге
болады. Дәл осы жағдай біздің зерттеу жұмысымыздың көкейкестілігін
көрсетеді деп білеміз.
Бұл тұжырым студенттердің сыныптан тыс жұмыстарының параметрлерін
анықтау тұрғысынан ары қарай нақтылана келіп, зерттеу жұмыстың
Информатикадан сыныптан тыс жұмысты ұйымдастыру тақырыбын таңдап алуға
ұйытқы болды.
Зерттеу мақсаты: Мектептерде сыныптан тыс жұмысты орындау процесін
ұйымдастыру яғни оқушылардың үлгеріміне қарай сыныптан тыс жұмыстарды
ұйымдастыру, оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттырып іскерлік,
шығармашылық қабілеттерін дамыту, олимпиада жарыстарын өткзіп логикалық ой-
өрісін кеңейту.
Зерттеу өзектілігі. Мектепте информатикадан сыныптан тыс жұмысты
ұйымдастыру, оқушылардың білім деңгейін көтеріп, ақыл-ой іс-әрекетінің
қалыптасуына кепілдік береді.Қазіргі таңдағы білім саласындағы жас
мұғалімдер мен бітіруші студенттер үшін де таптырмайтын құнды материал
болып табылады.
Зерттеу нысаны. Информатика пәнін оқытудағы оқушының сыныптан тыс
жұмысының жолдары мен құралдарын анықтау.
Зерттеу жұмысының құрылымы. Зерттеу кіріспеден, үш бөлім, қорытындыдан,
әдебиеттер тізімінен тұрады.
Зерттеудің Информатикадан сыныптан тыс жұмысты ұйымдастыру атты
бірінші бөлімінде сыныптан тыс жұмыс мәселелерінің қойылуы, үйірме,
олимпиада, информатикалық жарыстар, информатикалық кеш сияқты түрлері
анықталды. Бұрыннан белгілі және автордың жүргізген зерттеулерінің
нәтижелері негізінде сыныптан тыс жұмыс ұғымына жеке тұлғаға тән кәсіби
қасиет ретінде анықтама берілді, құрылымы анықталды, жемісті болуының
дидактикалық шарттары, сипаттамалар берілді.
Информатикадан олимпиада және әдістемелік ұсынстары атты екінші
бөлімде сыныптан тыс жұмысқа қажетті дидактикалық материалдар жүйесін
құрастырудың, компьютер көмегімен ұйымдастыру арқылы дараландырудың нақты
әдістемелері ұсынылды.Ал үшінші бөлім эксперменттік бөлімде Сыныптан тыс
сайыс сабақ әдістемелері,сонымен қатар тапсырмалардан тұрады.
Информатикадан сыныптан тыс жұмыстарды сабақтан тыс уақытта
информатикаға қызығатын оқушылар арасында мұғалім жүргізеді. Бұл жұмысты
мұғалім жоспарлайды. Егер оған оқушылардың қызығушылығы жоғалса, келуін
тоқтатады. Информатикадан сыныптан тыс жұмыстар оқушыны тек информатика
пәніне қызықтырып қана қоймайды, ол сонымен бірге өзін-өзі оқыту арқылы
жаңа білімді ала білуге үйретеді. Информатика пәнінен бағдарламаға,
оқулықтарға, оқыту әдістеріне қойылатын талаптар жоғары оқушыларға
арналған.
Информатикадан сыныптан тыс жұмыс дегеніміз – оқушыларды сабақтан тыс
уақытта мұғаліммен бірге өткізетін міндетті емес жүйелі сабағы.
Информатикадан сыныптан тыс жұмыстың екі түрін айтуға болады:
- Бағдарламаны оқып – үйренуге үлгермеуші оқушылармен жұмыс;
- Информатика үйренуге басқалармен салыстырғанда жоғары қызығушылық
пен қабілет көрсететін оқушылармен жұмыс;
Бірінші бағыт бойынша айтсақ, сыныптан тыс жұмыстың бұл түрі
мектептерде жүргізіледі. Мұның негізгі мақсаты информатика пәнінен
оқушыларда болатын кемшіліктерді де кезінде жою және алдын-алу.
Үлгермеушілермен жүргізілетін сыныптан тыс жұмыстың ұйымдастырылуы мен
өтілуінің кейбір жағдайларымен танысайық:
1. Қосымша сабақты үлгермеушілердің кішірек топтарымен (әр топта 3-4
адам) өткізу керек; бұл оқушылардың кемшіліктері де, оқып-үйрену
қабілеттері де шамалас болу керек.
2. Бұл сабақтарды жеке формада өткізу керек.
3. Үлгермеушілермен сабақты аптасына бір реттен артық өткізуге
болмайды, оны оқушының үй тапсырмасымен байланыстыру керек.
4.Информатикадан белгі-бір бөлімді қайталап болған сол баға қойылатын
қорытынды бақылау жұмысын алу керек.
Қазіргі информатиканың негізгі курсының мазмұны жағынан жаңаруы жаңа
мазмұнды сыныптан тыс жұмыстарды дүниеге келтірді, бірақ бұл бұдан бұрынғы
дәстүрлі сұрақтардан бас тарту деген сөз емес.
Информатикадан сыныптан тыс жұмыс пәндегі оқу жұмысын толықтырып
отырады және бағдарламада көрсетілген материалды оқушыларға тереңірек
ұғындыруы қажет.
Информатикаға бейтарап оқушылармен қатар бұл пәнге қызығатын оқушылар
да бар. Оларға сабақ үстінде алған білім аз. Олар сүйікті пәні жөнінде, оны
өмірде қалай пайдалану жөнінде көбірек білгісі келеді, кеңірек қиын да
қызықты тапсырмаларды орындағысы келеді. Сыныптан тыс жұмыстар оқушы
білімін тереңдетуге, логикалық ойлауын зерттеу дағдысын, информатикалық тіл
ережелерін дамытуға, информатикалық әдебиетті оқуға, информатика тарихынан
пайдалы мәліметтер жинауға көп пайдасын тигізеді.
1. Орта мектептегі сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру.
1.1. Информатика пәні бойынша қосымша оқытудың түрлері
1.1.1 Факультативтік сабақтар
Қазіргі уақыт талабына сай, ақпараттық технологиялардың дамуына
байланысты мектептердің есептегіш техника кабинеттерінің негізінде
пәнаралық факультативтік курстардың жасалып, іске асырылуы, информатика,
автоматика, электроника саласында оқушылардың техникалық шығармашылығын
дамытады деген үлкен мәнге ие болып отыр.
Жалпы білім беретін мектептердің орта мектепте информатикадан
мемлекеттік стандарттының жасалып, оқу процесіне енгізілуі факультативтік
курстардың дамуына елеулі үлес қосты.
Факультативтік сабақтың мақсаты:
1. информатика саласы немесе ЭЕМ-ны пайдаланатын басқа пәндер
бойынша алынған теориялық білім, іскерлік пен дағдыларды
тереңдетіп, кеңейту;
2. оқытудың кәсіптік бағдарын күшейтетін практикалық дайындықты
қамтуы тиіс.
Mектепте негізінен 8 сыныптан бастап жүргізіледі. Факультативтік
сабақтардың басты мақсаты білімді тереңдету мен кеңейту, оқушылардың пәнге
қызығушылықтарын дамыту, олардың қабілеттерін дамыту, оқушылардың бойында
қызығушылықты қалыптастыру, олардың шығармашылығы мен ықыластарын дамыту
болып табылады. Факультативтік сабақтар өткізудің қазіргі уақыттағы басты
түрлері берілген факультативтік курстың түйіндік сұрақтарын мүғалімнің
баяндауы (дәрістік тәсілмен), семинарлар, әңгімелесулер (пікірталастар),
есептер шығару, оқушылардың рефераттары (теориялық сұрақтар бойынша да,
есептер циклын шешу бойынша да), оқушылардың баяндамалары, т.б. болып
табылады.
Информатикадан факультативтік сабақтарды өткізудің мүмкін болатын
түрлерінің бірі әрбір сабақты екі бөлімге бөлу болып табылады. Бірінші
бөлім жаңа материалды оқу мен теориялық және практикалық сипаттағы
тапсырмалар бойынша оқушылардың өз бетімен жұмыстарына арналады. Сабақтың
бұл бөлімі аяқталған соң оқушыларға теория мен оның қосымшаларын оқу
бойынша үй тапсырмасы беріледі. Әрбір сабақтың екінші бөлімі жоғары
қиындықты есептерді шешуге және ерекше қиын немесе қызықты есептерді шешу
жолдарын талқылауға арналады. Факультативтік сабақтарды өткізудің бүл түрі
мектептегі оқытудың түрлері мен тәсілдерінен жоғары оқу орындарында
оқытудың түрлері мен тәсілдеріне ойдағыдай өтуге септігін тигізеді.
1.1.2. Үйірме
Информатикадан ұйымдастырылатын үйірме – мектеп оқушыларымен
жүргізілетін сыныптан тыс жұмыстардың ең көп таралған түрлерінің бірі.
Информатикадан жүргізілетін үйірмені мектептерде, оқушылар сарайында, оқу-
өндірістік комбинаттарындағы, мектепаралық есептегіш техника
кабинеттерінде, жоғарғы оқу орындарының кафедраларында ұйымдастыруға
болады. Орта мектепте информатиканы оқытудың жалпы жүйесіне сай үйірме
жұмыстарының программаларын дайындау, мектеп оқушыларының дайындық
деңгейіне қарай оқу тапсырмаларының жиынтығын, сонымен бірге осы
сабақтардың тиімді программалық қамтамасыз етілуін дайындау – маңызды
әдіснамалық міндет болып табылады. Информатикадан үйірме жұмыстары.
Оқушылардың информатиканың өмірмен, олардың болашақ мамандықтарымен тікелей
байланысы көрнекі түрде көрсетілетін үйірмелерге қатысуы сабақтарға
белсенді қатысудың алғышарттарын анықтайды, ал кейбіреулердің бойында
ізденушілік іс-әрекетке ұмтылысты туындатады.
Үйірме - сыныптан тыс жұмыстардың ең тиімді де әсершіл түрлерінің бірі.
Үйірме жұмысының негізінде еріктілік принципі жатыр. Әдетте үйірмелік
жұмыстар үлгерімі жақсы оқушылар үшін ұйымдастырылады. Бірақ кейде үлгерімі
нашар оқушылар да үйірмеге қатысуға тілек білдіреді. Ең бастысы мұндай
оқушыларға ерекше көңіл бөліп, олардың бойындағы информатикаға
қызығушылықты бекітіп, үйірмедегі жұмыстың олар үшін орындай алмайтындай
болмағанын қадағалап отыру керек. Әрине, үйірме мүшелерінің арасында
үлгерімі төмен оқушылардың болуы мұғалімнің жұмысын күрделілендіреді, бірақ
үйірме жетекшілері беретін тапсырмаларды дараландыру жолымен бұл
қиындықтарды жеңілдете алады. Ең бастысы - үйірме сабақтарына барлық тілек
білдірушілердің қатысуы салдарынан пайда болатын информатикадан үйірме
сабақтарының бұқаралығын сақтап қалу.
Үйірмені ұйымдастыру кезеңінен бастап оқушыларды қызықтырып, оларға
үйірмедегі жүмыс сынып сабақтарын қайталамайтындығын көрсетіп, алдағы
жұмыстың мақсаттары мен ашық сипатын айқын тұжырымдау керек. Үйірме
сабақтарын әрбір сабаққа бір сағаттан бөліп, аптасына бір рет өткізген жөн.
Үйірме жұмысын ұйымдастыруға оқушылардың өздерін тартқан дұрыс (оларға
оқылатын тақырып бойынша шағын баяндамалар дайындауды, нақты бір тақырып
бойынша есептер мен жаттығулар іріктеуді, тарихи сипаттағы анықтамаларды
дайындауды, сабаққа бағдарламалық құралдарды дайындауды, т.б. тапсыру).
Үйірме сабақтарында мұғалім пікірлер алмасу мен белсенді пікірталас
атмосферасын құруы керек. Информатикадан үйірме сабақтарының тақырыптарында
осы заманғы мектепте әр қилы. Үйірме жұмыстарының тақырыптарында
информатиканың тарихымен, программалық жабдықтың әртүрлі түрлерімен,
информатиканың математикалық негіздерімен байланысты мәселелер орын табады.
1.1.3 Экскурсия
Экскурсия – бұл қарастырылып отырған сала бойынша оқушының танымын
кеңейтіп, теориялық біліммен оның практикалық қолданылуының арасындағы
байланысты көруге және бақылау жүргізуге мүмкіндік беретін, сондай-ақ,
кәсіптік бағдары мен политехникалық оқытуды қамтитын, пәнаралық байланысты
жүзеге асыратын оқытуды ұйымдастыру түрі болып табылады.
Экскурсия өткізу тыңғылықты, дайындықты талап етеді. Мұғалім алдымен
оның мазмұны мен міндеттерін анықтап, есептеу орталығын таңдап, онымен
танысып, пайда болуы ықтимал қиындықтарды болжап, онымен күресі жолдарын
қарастырады.
Экскурсияға дайындық: оқушылар алдын-ала тапсырма алып, олардың
әрқайсысы қандай бақылаулар жүргізіп, қандай сұрақтарға өз бетімен жауап
беруі, материалды қандай түрде жинақтауы (ауызша хабарлама, реферат,
коллекция, альбом) және экскурсия жайлы есепті қай мезгілге дайындау
қажетін білуі тиіс.
Сонымен қатар, барлық оқушылардың белсенді жұмысын қамтамасыз етіп,
тәртібін және техника қауіпсіздігін сақтауы тиіс.
Экскурсияның қорытынды кезеңі экскурсия барысында оқушылардың алған
жалпы білімдерін тұжырымдайтын қорытынды әңгімені қамтиды. Экскурсия
материалдарын көрме ұйымдастыруда, арнайы сабақтар өткізуде тарату
материалдары ретінде пайдалануға болады.
1.2. Информатиканың басқа пәндермен байланысы
Пәнге қызықтыру мен пәнаралық байланыстарды орнату үшін өте маңызды.
Оларды бір пән бойынша да, бір немесе бір-біріне жақын білімдік сыбайлас
пәндер (математика, физика, технология) бойынша да өткізуге болады.
Оқушылар жаңа материалды ойындық түрде білу мүмкіндігін ғана емес, сонымен
бірге қосымша әдебиет пен интернет компьютерлік желісін пайдаланып зерттеу
жұмысын жүргізу, ұсынылатын тақырыптар бойынша жобалық жұмыс орындау
мүмкіндігін алады. Ұсынылатын тапсырмалар мен шаралардың барлығы
оқушылардың әртүрлі жастағы топтарын қамтиды және оған әркім қатыса алады.
Мүмкін тақырыптар: Информатика және техникалық прогресс, Информатика
және менің мамандығым, Информатика әскери техникада және т.б.
Таңдалынған тақырып бойынша дайындық бірнеше ай бұрын басталады. Онкүндік
(апта, айлық) аясында жоғары оқу орындарының ғалымдарымен, программистермен
кездесу, орын алғандарды марапаттау конференциясымен аяқталатын
викториналар, әңгімелесулер, ең үздік информатик сайысы, т.б.
өткізіледі.Мысалы:
Математика мен информатика пәнінің байланыстылығы
Әрбір мұғалім сабақта пәндер арасындағы өзара байланыстылықты дамытуды
ойлайды. Өйткені бұндай сабақтар оқушылардың серпілісін тудырып, пәнге
деген қызығушылығын арттырады. Мысалы, окушылар функцияның аналитик
көрінісін программаға енгізіп, оның графигін экранда көрсе, яғни болмаса
анық интегралды есептеуде программаға интеграл астындағы функцияны және
оның төменгі және жоғары шекараларын және анықтылықты енгізіп оның
нәтижесін компьютер арқылы алса сабақтың тиімділігі байқалады. Мұғалімнің,
оқушының тақырыпты қаншалықты меңгергенін білумен қатар уақытында
үнемделеді. Төменде соларды есепке алып, функцияның графигін жасау және
анық интегралын есептеу (Симпсон әдісі) программасын ұсынып отырмын.
Функцияның графигін жасау
10 RЕМ Функцияның графигін жасау
20 SCREN 9: GOLOR 11,12
30 DEF FNF(X)= ... ... ...:REM
Бүл жерде графигі жасалуы керек болған функцияның
аналитик көрінісі QBASIC қағидалары негізінде жазылады.
40 RЕМ Абсцисса осін жасау (1-сурет).
50 LОСАТЕ 12, 79: РRІNТ "X"
60 LОСАТЕ 12, 39: РRINТ "0"
70 LOСАТЕ 12, 49: РRINТ "1"
80 LINЕ (0, 175)-(640, 175)
90 LINЕ (635, 170)-(640, 175)
100 LINЕ (635, 180)-(640, 175)
110 LINE (385, 172И385, 178)
120 RЕМ Ордината осін жасау
130 LOСАТЕ 1, 42: РRINТ "Y"
140 LOСАТЕ 8, 42: РRINТ "1"
150 LINЕ (320, 350)-(320, 0)
160 LINЕ (315, 5)-(320, 0)
170 LINЕ (325, 5)-(320, 0)
180 LINЕ (317, 123)-(323, 123)
190 RЕМ Функцияның графигін жасау
200 ҒОR Х=0 ТО 640
210 РSЕТ (X, 175-52*ҒNҒ((Х-320)65)), 14
220 NЕХТ X
230 END
Бұл жерде экранның пропорционалдық коэффициенті. Мысалы. бүл
программа жәрдемінде у=2х2-4.х+1 функцияның графигін жасауымыз керек болса,
ол кезде 30 қатарын төмендегі көріністе жазамыз:
30 DЕҒ FNF(Х)=2*Х2-4*Х+1 және программаны Shift+Ғ5 пернелерін басу арқылы
жүмысқа түсіреміз (2-сурет).
1.3. Сыныптан тыс жұмысты ұйымдастыру түрлері
1.3.1. Информатика пәні бойынша диспут
Бұл сыныптар арасында сұрақтар мен жауаптар алмасатын өзіндік ойын.
Диспут барысында алдымен қиын сұрақтар қойылады. Диспуттың материалы туралы
сұрақтың маңызы зор. Бұл сұрақ диспуттың мақсаттарына байланысты шешіледі.
Осындай мақсаттардың ең маңыздысы – бұл өткен оқу жылдарындағы оқу
материалын қайталау. Бұл жағдайда оқушылардың алдына белгілі бір уақыт
аралығындағы материалды, анықтамаларды, қасиеттерді, ережелерді білетіндей,
есептерді шығарып, осы материал бойынша белгілі бір іс-әрекеттерді орындай
алатындай қайталау міндеті қойылады. Әрбір диспутқа қойылатын ең төменгі
талап оқушылардың оқулықтағы материалды дәл, жақсы және толық білуі,
тұжырымдамаларды білуі мен түсінуі болып табылады. Тек осыдан кейін ғана
және осының негізінде оқушылардың оқу материалымен шығармашылық жұмысын
ұйымдастырып жүргізуге болады.
Ойын элементтерін тиімді пайдалану
Мұғалімнің басты мақсаты оқушылардың білім сапасын арттыру. Сабақга
қолданылатын окытудың жаңа технологиялары оқушылардың білім сапасын
арттыруға және пәнге қызығушылық, ізденпаздығын, байқау қабілеттерін
жетілдіруге өзіндік дамуына мүмкіндік береді. Оқушылардың өздігінен окуға
үйрену, шығармашылық қабілетін дамыту, оқуына талдау жасау, алған білімін
практикада қолдана білуі олардың оқу бағдарламасын қаншалықты меңгергенін
көрсетеді. Мұғалім сабақ уақытын толық, ұтымды пайдаланып тараудағы толық
білімге қойылған талаптарды меңгертуде танымдық интеллектуалдық тесттерді,
кроссворд, сканворд, ребустарды пайдаланғаны дұрыс. Сабақты түрлендіріп
өтудің маңызы өте зор. Сабақта әр түрлі ойын элементтерін пайдалану-
оқушылардың іскерліктері мен дағдыларын жетілдіріп, олардың өзіне деген
сенімі қалыптасады. Төменде әріптестеріме сабақта қолдануға тиімді ойын
элементтерін ұсынып отырмьн.
"АУЫСТЫРМАҚ" ОЙЫНЫ
Компьютер құрамы
Төмеңдегі сөз тіркестерін қысқа сөздермен немесе бір ғана сөзбен
ауыстыру керек.
1.Баспа құрылғысы (принтер)
2. Экран нүктелерін аралағыш (курсор)
3. Компьютер теледидары (монитор)
4.Көп пернелі құрылғы (пернетақта)
5.Аз батырмалы құрылғы (тышқан)
6.Жүгірмелі қаламұш (плоттер)
7.Үн калталы қорап (картридж)
8.Дискет "жұтқыш" (дискіжетек)
9.Үлкен темір жәшік (жүйелік блок)
10.Көрсеткі әйнек (монитор)
11.Сиялы қорап (бүріккіш принтер)
12.Ақпарат жинақтауыш (қатты диск)
1З.Сазгер қорап (сазтаған - колонкалар)
14.Оқығыш құрылғы (сканер)
15.Жүйені басқарушы (процессор)
Қорытыңды тапсырмалар:
1)Көрсетілген құрылғылар ішінен мәлімет сақтау құрылғыларын айтып
беріңдер
2)Компьютер құрамындағы блоктарды мәлімет енгізу, шығару құрылғыларына
бөліңдер
Компьютер құрылғылары
1. Компьютер ақылшысы (процессор)
2. Ақпараттың бір түрі (бейнелік)
3. Сыртқы жады (диск)
4. Экрандағы қозғалыстарды басқарушы құрылғы(джойстик)
5. Ақпараттың ең кіші бірлігі (бит)
6. Мәлімет енгізу құрылғысы (бейнекамера)
7. Интернетпен байланыс жасайтын қурылғы
8. (модем)
9. Қозғалыссыз бейнені есте сақтайтын кәдімгі құрылғы (фотоаппарат)
10. 3иянкес программа (вирус)
11. Компьютердің беті (монитор)
12. Компыотер бұл мамансыз жұмыс істемейді (программалаушы)
13. Сыртқы жадымен жұмыс істейтін құрылғы (дискіжетек)
14. Мәлімет шығару құрылғысы (дисплей)
15. Программалау тілінде жазылған алгоритм (программа)
16. Мәлімет енгізу құрылғы (пернетақта)
17. Мәліметті қағазға шығару құрылғысы (принтер)
18. Есептің нәтижесін алу жолыңда атқарылатын іс-әрекеттер тізбегі
(алгоритм)
19. Графикалық ақпаратты оқуға арналған құрылғы (сканер)
20. Компьютерлер жиыны (желі)
21. Компьютерге сыртқы құрылғыларды жалғауға арналған құрылғы (ажыратып
қосқыш)
22. Жады сипаттамасы (сиымдылығы)
23. Графикалық редактор бул құрылғысыз жұмыс істемейді (тышқан қолтетігі)
24. Графиксызғыш құрылғы (плоттер)
25. Компьютер сымдары (кабель)
26. Магниттік таспалы құрылғы (стример)
27. Енгізу құрылғысының бөлігі (перне)
28. Ақпарат жинақтауыш (диск)
29. Оптикалық енгізу құрылғысы (сканер)
30. Мәлімет көрсету құрылғысы (дисплей)
31. Файлдар жиыны (бума папка)
32. Есте сақтау құрылғысы (винчестер)
33. Мәлімет жинақтауыш кұрылғыдан файл оку (жүктеу)
34. Экрандағы екпінді нүктені көрсететін арнайы таңба (курсор)
35. Компъютерлік жүйе кұрылымы (архитектура)
36. Ақпарат өлшеу бірлігі (байт)
Компьютер даму тарихы
1)Кім немен есептейді:
қазіргі ғалым ... ... ... ... ... ... (компъютер)
алғашқы адам ... ... ... ... ... ... (саусак)
XVII ғасыр ғалымы ... ... ... .. (есепшот)
ертедегі грек ... ... ... ... ... ... .. (тас)
2)компьютердегі мәліметтерді бейнелеу тәсілдері: (мәтін, дыбыс, бейне)
3)компьютердегі мәліметтерді кодтау кезіңде қандай символдар
қолданылады: (екілік сан таңбалары — биттер)
4)компьютерде ақпарат өлшеу бірліктері: (бит, башп, килобайт,
ЖАЗЫЛМАҒАН СӨЗДІ АНЫҚТАҢЫЗ
Кейбір сөздері жазылмаған мәтін оқылады, сол сөздерді өз орындарына
қойып жазып шығу керек.
Информатика терминдері
1)"Интернет желісіне қосылу үшін ... бар компьютер кажет. Бұл құрылғы
компьютер жұмыс істейтін ... сигналды телефон арнасы арқылы тасымалданатын
... түрге және керісінше ауыстырады. Құрылғылар ... және ... болып екіге
бөлінеді. Алғашқылары жүйелік блок ішіне қойылады, ал екіншілері — оның
сыртында орналасады. Компьютерлер мен провайдерлік фирма торабының
арасындағы байланыс арнасы ретінде кәдімгі ... немесе ... телефон арналары
пайдаланыла алады. Алғашқы арна жөнелтілетін
ақпарат көлемі... тутынушылар үішн, ал соңғылары — ... ақпараттар
тасымалдау кажет болғанда қолданылады.
Интернет ресурстарымен жұмыс істеуді бастау үшін сіздін компьютеріңізді
бүкіләлемдік ауқымды желіге косатын ... байланыс орнату керек.
Жауаптары. модемі, дискреттік (цифрлық), уздіксіз(анаюгтык). ішкі,
сыртқы, ауыстырылатын, арнайы бөлінген, шағын, көлемді, провайдермен.
Сөйлемді толықтырыңдар
Компьютердің ақпараттық құрылғылары
1.Джойстик(ұршықбас) — шарнирлі қолтетік, ал грекоол - ... тетік.
2 Сканер мен операциялық жүйе арасындағы байланыс ... хаттамасы көмегімен
атқарылады.
3.Экранға шығарылатын бейне кодталған түрде жедел жадының ... деп аталатын
арнайы бөлігінде сақталады.
4.Символдар кодтарын бейне сигналдарға түрлендіретін құрылғы ... деп
аталады.
5.Мәлімет жинақтауыштарға ақпарат жазуды және де оны іздеп табуды, олардан
керекті мәліметтерді жедел жадыға оқу істерін жүзеге асыратын құрылғылар
... деп аталады.
6 Винчестер - ақпаратты сақтайтын диск бетінің кез келген аймағын тауып
жазатын кұрылғы, ал стример ақпаратты ... түрде жазады.
7.Дискетте немесе винчестерде ақпарат шеңбер түріндегі жолсызықтарға
жазылады, ал СD-RОМ дискісіне ... түрдегі сызықтарға жазылады.
8.Принтер - ақпарат шығару құрылғысы, ал винчестер ақпаратты ... құрылғысы.
9. СD-RОМ дискісі лазерлік мәлімет жинақгауыш, ал дискет ... мәлімет
жинақтауыш.
10.Дискіжетек - ақпарат жинақтауыш, ал стример кұндағы (кассета) ...
Қандай сөз қою керек
Компьютердің аппараттық күрылғылары
1. Компьютердің... мен баспа машинкасының ұқсастықтары көп. (пернетақта)
2. ... мәтіндік мәліметті компьютер жадына қолмен термей енгізу үшін қажет.
(сканер)
3. ... - аудиоақпаратты енгізуге арналғаи шағын құрылғы. (микрофон)
4. ... компютердің ақыл-ойы тәріздес. (процессор)
5. ... микропроцессор мен жедел жады арасында ақпарат алмасуды және де
сыртқы кұрылғыларға мәліметтер беруді жүзеге асырады. (регистрлер)
6. ... шина компьютер құрылғылары жұмысын реттеп қадағалайды. (командалык)
1. ... шина жедел жадыдағы керекгі мәліметтерді тауып алуды қамтамасыз
ететін адрестерді беруді жүзеге асырады. (адрестік)
8. ... - ақпаратты автоматты түрде компьютерге енгізуге арналған
электрондык-оптикалық құрылғы. (сканер)
9. ... - компъютердегі ақпаратгы көрінетіндей етіп бейнелейтін құрылғы.
(монитор)
10. ... - компьютерлердің микросхемалары жасалатын материал. (интегралдық
схема)
Корытынды тапсырма
1.Жоғарыдағы өздерің анықтаған атауларды мәлімет енгізу және шығару
құрылғылары деп екі топқа жіктеп жазып шығыңдар.
2.Компьютер жоғарыдағы құрылгылардың қандай түрлерінсіз жұмыс істеп алады?
Неге?
Компьютердің жүйелік программалық жабдықтамалары
1 ... .- белгілі бір ортақ қасиеттеріне қарай біріктірілген, атқаратын
қызметі ұқсас, өзіндік аты арқылы дискіде сақталатын ақпараттар жиыны.
(Бума)
2.Файл атының ... болмауы да мүмкін, бірақ оны жазған дұрыс, өйткені ол
файлдағы мәліметтердің қандай түрде екенін білдіреді. (кеңейтілуі)
3.Файл ... - алдына нүкте қойылған, бірден үш символға дейінгі латын сөз
тіркестерден тұрады. (типі)
4 ... - жұмыс істеуші адамды компьютер құрылғыларымен байланыстырып,
олардағы мәліметтерді өңдеуді және де әр түрлі программалармен жұмыс
істеуді басқаруға арналған прогаммалар жиыны. (Операциялықжүйе)
5 ... - жұмыс істеуші адамды компьютермен мәлімет алмасу кезінде ыңғайлы
интерфейспен қамтамасыз етіп, жиі қолданылатын көптеген әрекеттерді
атқаратын программа. (Windows операциялык. жүйесі)
6 ... - дискідегі файл аттары, файл көлемдері, олардың жазылған немесе
өзгертілген мерзімдері сақталатын арнайы дискідегі орын. (ҒАТкестесі)
7 ... - қолданбалы программа мен сыртқы құрылғы "арасында" орналасып,
соңғыларын баскару қызметін атқаратын программалар жиыны. (Драйверлер)
8 ... - тұтынушы жұмыcын жеңілдетіп, басқару қызметтерін атқаратын
программалар жиыны. (Утилиттер)
9 ... - қатты дискіге белгілі бір программаны орнатуға арналған операция.
(инсталляция )
10. ...- компьютерлік жүйеде орындалатын әрекеттердің маңыздылық деңгейін
анықтайды.
(приоритет )
Кім не деп айтты ?
І.Программалау - екінші сауаттылық.
(А.П.Ершов)
2.Адамға - адамдық істі, ал есептеу машинасына - машиналық істі беру керек.
(Н.Винер)
3.Интернет - ақпараттық магистраль.
(Б.Гейте)
4.Кибернетика - қоғамды (мечпекетгі) басқаруға арналған ғылым.
(А.М.Ампер)
5.Ақпаратты тасымалдау, тарату, өндеу және түрлендіру процестері мен
заңдылықтары туралы ғылым информология деп аталады.
(В.И.Сифоров)
6.Машина адам тапсырмаған жұмысты және өзі істей алмайтын жұмысты ешқашан
да орындай алмайды.
(А.Лавлейс)
1.3.2. Информатика кеші
Информатика кеші - бұл сыныптың немесе үйірменің жыл бойғы жұмысының
қорытындыларын жасаудың өзіндік түрі. Оқушылар мұғаліммен бірігіп кештің
бағдарламасын, іс-шаралар мен көңіл күй көтерудің түрлерін мұқият
ойластырады, кешке арналған материалдарды іріктейді: қалжың есептер тарихи
мұғалұматтар, сөзжұмбақтар, викторина сұрақтары; қажет модельдерді,
плакаттарды, ұрандарды дайындайды, сыныпты безендіреді. Іс-шараның маңызды
тәрбиелік мәні бар: біріншіден, оқушылар өз сыныбының намысы үшін бірге
күреседі; екіншіден, бұл жарыс оқушылардың бойында жеңіске жетудегі
табандылықты, сабырлықты қалыптастырады.
Информатика пәні бойынша викторина - бұл өзіндік ойын түрі. Викторинаны
үйірме сабақтарында немесе жеке сыныптар арасындағы жарыс түрінде өткізген
тиімді (сабақтан тыс уақытта). Викторинаға арналған тапсырмалар шағын, тез
түсінетіндей, жазуды талап етпейтін, көбінесе ойша шешіле алатындай болуы
тиіс. Әдетте сабақтарда шешілетін типтік есептер викторина үшін қызықсыз.
Есептерден басқа викторинаға информатика бойынша әр түрлі сұрақтарды қосуға
болады. Сонымен бірге викторинаға қалжың есептерді қосады. Викториналарды
толығымен қандай да бір тақырыпқа арнауға болады, бірақ аралас викториналар
қызықтырақ өтеді.
Сөзжұмбақтар. Практика мүғалім мен оқушылардың әріптестіктері мен
шығармашылық бірлестіктері, өз бетімен білім алу мен өзін-өзі бақылау
идеяларын жүзеге асыру оқушылардың танымдық белсенділігін оятып, нәтижелі
оқытуға жетелейтіндігін көрсетеді. Сыныптан тыс жұмыстың да, сабақта
білімді тексерудің де қалыптан тыс түрлерінің бірі - сөзжұмбақтар құрастыру
және оларды шешу. Сөзжұмбақтарды пайдалау.
Оларды құру мен шешу оқушылардың ойлау қабілетін дамытуға септігін
тигізеді, өз ойларын нақты, қисынды және қысқа түрде білдіруге үйретеді.
Сөзжұмбақтар құру жұмысы оқушыларды жақсы дамытады, себебі онда көп нәрсені
еске түсіру, анықтамалықтарды, оқулықтарды пайдалану, қиял мен зеректілікті
таныту керек болады. Жұмысты жеке дара, жұптар, топтар бойынша
ұйымдастыруға болады. Егер оны жарыс тұрғысында ұйымдастырса, онда ол
ешкімді енжар қалдырмайды.
Сөзжұмбақтарды ғылыми терминологияны пайдалануды жаттықтыруға арналған
тесттік тапсырмалар нүсқасы ретінде қолданған тиімді. Оқушыларға кері
сөзжұмбақтар өте ұнайды. Алдын ала толтырылған сөз жұмбаққа оқушылар
сұрақтар ойластырады, өз сұрақтарын қорғау кезінде талдауды, салыстыруды
үйренеді. Мұндай тәсіл көп ақпарат алуға мүмкіндік береді, себебі мұғалім
оны не ауызша, не бейнефильм кадрларын, көркем суреттердің көшірмелерін,
газеттегі үзінділерді тарта отырып толықтырады.
Сайыс - мақсаты оқушылардың ғылымның, өнердің, спорттың қандай да бір
облысына қызығушылықтарын арттырып, үздіктерін анықтау болып табылатын
ұжымаралық немесе жеке дара біріншілік жарыс. Бұл жұмыс жеке үлгі түрінде
немесе мектеп мейрамының, кештің, үйірме жұмысының құрамдас бөлігі,
тақырыптық және есеп берушілік түрінде бола алады. Сайыстарға орай
оқушылардың компьютерлік шығармашылығы көрмелерін ұйымдастыруға болады
(суреттер, анимациялар, бағдарламалар, т.б.).
Белгілі адамдармен кездесулер өсіп келе жатқан буынды қалыптастырудың
маңызды құралы болып табылады. Мұндай кездесулер сыныптық немесе жалпы
мектептік, жеке дара сипатта немесе сыныптан тыс жұмыстың басқа түрлерінің
құрамында бола алады. Кездесулерді компьютерлік мамандық өкілдерімен,
компьютерлерді пайдаланатын басқа да мамандық өкілдерімен, сәйкес
мамандықтарды таңдап алған мектеп түлектерімен үйымдастыруға болады.
Кіріспе сөзде мұғалім оқушыларға қонақтардың өмірі мен қызметі туралы
әңгімелеуі, олардың өтіп жатқан шараға қызығушылықтарын оятуы, ал қорытынды
сөзде барлык, айтылғандарды жалпылап, қатысушыларға алғыс білдіруі керек.
2. Информатика бойынша олимпиада және олимпиадалық ұсыныстар
2.1. Пән бойынша олимпиаданы ұйымдастыру
Сыныптан тыс жұмыстардың бірі – олимпиада. Олимпиаданың негізгі
мақсаты:
- білімді, дамыған, дарынды мектеп оқушыларын іздеу;
- мектепте информатиканы оқыту деңгейін бағалау;
- информатиканы оқыту барысындағы ең жоғарғы деңгейге қойылатын
талаптарды ашу;
- мектеп, жоғарғы оқу орындары буынындағы кері байланысты жүзеге
асыру.
Олимпиаданың негізгі мақсаты – оқушының қабілетін ашуды ескере отырып,
логикалық-алгоритмдік және жүйелі комбинаторикалық ойлауы дамыған
оқушыларды табу қажет. Бұл әртүрлі дайын программалық құралдар мен
командаларды пайдалану іскерлігінде пайда болады. оқушыларды олимпиадаға
дайындау информатиканың базалық курсының жалғасы болып табылады. Негізінен
олимпиадаға оқушылар арасында дарынды балалар таңдалынып алынады. Одан
сыныптан тыс сабақтарда іріктеліп алынған оқушыларды стандартты емес
есептерді шешуге, алдыңғы жылдарда өткен олимпиада есептерімен таныстырып,
оларды шығаруға үйретеді.
Олимпиадалар. Ең дарынды оқушыларды анықтау, олардың бойында алға
қойған мақсатқа жетудегі табандылықты, өз бетімен жүмыс істеу әдетін
қалыптастыру мақсатында олимпиадалар өткізіледі. Информатикадан
олимпиадалар сыныптан тыс жұмыстың бүтіндей бір кешенінің (дәрістер,
кештер, үйірме жүмыстары, т.б.) қорытынды кезеңі болғанда көп пайда
келтіреді. Олимпиада тек жыл бойғы сыныптан тыс жүмыстың қорытындысы ғана
емес, сонымен бірге сыныптан тыс жұмысты кең жолға қоюдың тамаша
ынталандырмасы. Олимпиада – оқушыларды білім жағынан өсуге ынталандыратын,
олардың бойында информатика пәніне деген қызығушылықты, табандылықты
тәрбиелейтін жарыс.
Олимпиадалар әр түрлі деңгейлерде өткізіледі: мектепішілік, аудандық,
қалалық, т.с.с.
Сонымен бірге олимпиадалар информатиканы оқытудың жалпы деңгейіне де жақсы
әсер етеді, оқушылардың білім сапаларын анықтауға мүмкіндік береді және
жоғары деп саналатын дайындық деңгейін сипаттай отыра қандай да бір
дәрежеде мұғалімге бағыт береді. Бірақ олимпиадалар оқушылар үшін жаңа,
оларды қызықтыратын ақпараттың елеулі көзі болып табылмайтындығына,
сондықтан тереңдедіп дайындаудың негізгі түрі бола алмайтындығына назар
аудару керек.
Информатикадан олимпиадалық қозғалыстың математика, физика және химия
сияқты пәндерден айырмашылығы оның жуырда ғана ашылған тарихының болуы.
Алғашқы компьютердің 1949 жылы пайда болуына қарамастан, компьютерлік
техниканың дамуымен жаңа информациялық технология дәуірінің басталу ұғымы
тек 70- ші жылдардың аяғында ғана туды.
1985 жылдың көктемінде партиялық үкіметтің Арнаулы орта оқу
орындарындағы оқушылардың компьютерлік сауаттылығымен оқу процесіндегі
электронды есептегіш техникасын кеңінен ендіру шаралары туралы қаулы
қабылданды, ал енді 1985 жылдың күзінде еліміздің барлық мектептерінде
Информатикамен есептеуіш техикасы негіздері курсын оқыту басталады.
Мектептегі информатиканы оқытудың күрделі мәселелерін шешуге атақты
ғалым академикттер А.П. Ершов, Е.П. Велихов, В.Н. Наумов ж.т.б. Бірден
қосылды. Олардың арқасында аз уақыт ішінде елімізде біздің барлық білімді,
ғылыми, өнер-кәсіптік, және мәдени компьютерлік инфра құрылымға сүйене
отырып, білім беруде қойылған мәселелерді қысқа мерзімде немесе алатын
ұғымдар қалыптасты. Информатикалау бағытындағы еліміздің қарқынды дамуы
үшін компьютерлік жалпы оқыту жеткіліксіз екендігі белгілі болғандықтан,
информатикадан олимпиаданың тууы маңызды қадам болып отыр. Тағыда ертеңгі
күні информациялық технологияны жетілдіруге қабілетті жоғары
мамандандырылған мамандар қажет. Қазіргі мектеп оқушыларының информатикадан
бүкіл одақтық олимпиада өткізу туралы пікірі кімге алғаш туындағанын айту
қиын, бірақ мұндай қызықты және тез дамитын пәннің ұзақ уақыт олимпиадасыз
қалмайтындығы әбден мүмкін. 1987 жылдың күзінде СССР(КОСР) Білім беру
министрлігінде академиктер А.П. Ершов пен Н.Н. Красовский, ф-м.ғ.д. А.Л.
Семенов, т.ғ.к, доцент В.М Кирюхил, сондай -ақ Бүкіл одақтық олимпиадалар
орталық комитетінің мүшесі және министрлік өкілі Т.А Сарычев қатысқан
бірінші ұйымдастырылған кеңесі құрылды. Кеңесте елімізде информатикадан
мектеп оқушыларының алғашқы олимпиадасын 1988 жылдың көктемінде Свердловск,
қазіргі Екатеринбург қаласында өткізу туралы шешім қабылданды. Свердловск
алғашқы олимпиада өткізілетін қала болу кездей-соқ емес: сол кезде қаланың
және Свердловск обылысының көптеген мектептерінде Робот рон-1715 дербес
компьютерлері қойылған болатын, сол кезеңге сәйкес бағдарламалармен мектеп
информатикасын оқытатын оқулықтар жасалды.
Алғашқы ұйымдастырылған кеңесте, сондай-ақ информатикадан олимпиада
өткізу ережелері келісілген болатын және программалық комитет төрағасы мен
сарапшылар тағайындалды. Программалық комитеттің төрағасы академик А.П
Ершов, сарапшылар төрағасы академик Н.Н Красовский болды.
1988 жылы 13-сәуірден 20-шы сәуірге дейінгі аралықта өткен информатика
бойынша алғашқы олимпиада Ресейлік емес, Бүкіл одақтық атқа ие болды, оған
барлық Республика одақтарынан 80- мектеп оқушылары қатысты.
Сол кезде мұндай жарыстарды ұйымдастыру не бір елде, не дүние жүзінде
болмады. Информатика бойынша олимпиаданың мазмұны мен әдістемесін анықтап
алу үшін, сарапшылар мүшелері ретінде мектеп информатикасы мен олимпиадалық
қозғалыс аумағындағы ең таңдаулы мамандар әр республикадан және Ресей
Федерациясы аймағынан бір-бірден төрағалар шақырылды. Ұзаққа созылған талас
пен талқылаулар нәтижесінде біртіндеп осы заманға олимпиаданы өткізу
ережелері негізінде қойылған тәртіптер қалыптасты.
1990 жылы Харьков қаласында өткен III Бүкіл одақтық олимпиададан
бастап, олимпиаданың екі турында компьютерді пайдалану арқылы өткізу
қабылданды. Бұған дейін бірінші тур теориялық түрінде, ал екінші тур
практикалық түрде компьютерсіз өткізілді.
1992 жылы Могилев қаласында өткен олимпиада да мемлекет аралық деген
атқа ие болды, оған СССР-дің ыдырауынан кейін, барлық мемлекеттер мектеп
оқушылары қатысты. Бір мезгілде 1989 жылдан 1991 жылға дейін Бүкіл Одақтық
олимпиадамен бірге Бүкіл Одақтық олимпиаданың Республикалық кезеңі болып
табылатын Ресейлік олимпиада өткізілді. 1992 жылдан бастап, оларда БОО-да
деңгейінде өтетін болды.
1992 жылы мектеп оқушыларының Ресейлік олимпиада туралы жаңа ереже
қабылданды, оның үшінші кезеңі Ресей Федерациясының субьектілерінің білім
беруді басқару орындарымен ал соңғы кезеңі Ресей Федерациясының Білім беру
министрлігімен өткізілді.
Олимпиаданың үшінші кезеңінің жеңімпаздары бірден Олимпиаданың
қорытынды кезеңіне қатысуға шақырылды.
1992-1996 жж информатика бойынша Олимпиадалық қозғалыстың астанасы
жақсы компьютерлермен жабдықталған ондағы мамандандырылған Троицк
информатика центірі Байтиктің бар болуына байланысты Москва облысының
Троицк қаласы болды.
1997-1999 жж олимпиаданың қорытынды кезеңі Санкг-Петербуркте өтті.
Келесі жылдары білім беруді информатикалау мәселелерін еліміздің
экономикасын сәтті дамуымен аймақтық және одақтық білім беруді басқару
органдарының көңіл бөліуінің артуымен жалпы Ресейлік олимпиаданың
информатикадан қорытынды кезеңін өткізу аймақтарын елеулі кеңейтуге
мүмкіндік берді.
2000 жылдан бастап 2005 жыл аралығында олимпиада Троицк, Екатеринбург,
Пермь, Санкг-Петербург, Тверь облысы мен Новосибирск қалаларында
өткізілді.Халықаралық және ресейлік информатика бойынша олимпиада мен
студенттер мен мектеп оқушыларына арналған программаларды өткізу кезінде
өте үлкен ұйымдасқан тәжірибелер жинақталды, информатика және информациялық
технологиялар көмегінде дарынды жас мамандар даярлау жүйесіндегі еліміздегі
информатикалаудың дамуына маңызды үлес қосқан әртүрлі топтардың ықпалы
ретке келтірілген. Балалар мен тікелей нәтижеге ғана емес, яғни өздері үшін
жүлделі орынға, бірақ ұзақ мерзімді болашағына- информациялық техналогиялар
мен программалау көлеміндегі мамандандырудың келесі ауысымдарын тәрбиелеуге
бағытталған жоғары класстың мамандар мен педагогтар жұмыс істейді.
Орталық әдістемелік комиссиясының тұрақты төрағасы В.М Кирюхин болды.
Осы комиссияның бұрынғы мүшелері еліміздегі белгілі мектеп және
олимпиадалық информатика көлеміндегі ғалымдар мен педагогтар- профессор С.М
Окулов, В.В Прохоров, И.В Ромомовский, доценттер А.В Алексеев, С.Г
Волченков, Е.В Андреева, Д.В Лелюх болып табылды. Информатикадан мектеп
оқушыларының I Бүкілресейлік олимпиадасы мектеп оқушыларының информатикадан
I Бүкіл Одақтық олимпиадасының қорытынды кезеңі.
Бүкіл Одақтық олимпиадасының Республикалық кезеңі болып табылатын
мектеп оқушыларының информатикадан I Бүкілресейлік олимпиадасы 1989 жылдың
21 наурызынан 25- наурыз аралығында Красноярск қаласында өтті. Оған
Ресейдің барлық аймақтарынан 143- мектеп оқушылары қатысты. Олимпиаданы
ұйымдастырушылар Красноярск университеті, Красноярск Педагогикалық
институты, СОАМСССР есептегіш центірі (Красноярск қаласы) және Красноярск
облыстық атқару комитетінің халыққа Білім беру Бас басқармасы әділ қазылар
алқасын АНСССР Коореспондент мүшесі Ю.Н Чокин.
22- наурызда өткен олимпиаданың бірінші турында 4 есеп ұсынылды, оны
шығаруға берілген уақыт 4 сағатқа жетті. Барлық есептерде алгаритм құруға
және оны қандайда бір алгоритмдік тілде жазуға талап қойылды.
24- наурызда 4 сағаттың ішінде дербес компьютерді пайдалана отырып, екі
есепті шешуге ұсыныс жасайтын практикалық тур өтті. Қатынасушылардың қолына
дербес компьютердің ямаха Корветжәне Вк-0010 түрлері берілді.
Практикалық турдың ресми тілі бейсик болып жарияланды. Өз қатысушыларға өз
дискеталарын пайдалануға рұқсат етілді.
Жұмысты тексеру барысында әрбір есептің бағасын шарты әдеттегідей
болды, пркатикалық турдағы есепті бағалау кезінде егер дұрыс нәтиже беретін
тиімді программа құрылған болса жоғарғы бағыт қойылды: төрт балды
программасының тиімділігі аздау, бірақ нәтиже бергендер алды. Үш балды
тиімсіз программасы дұрыс толық емес, программасы дұрыс толық емес
бергендер алды; екі балл нәтижесі жоқ дұрыс программасы болғандарға бір
балл алгаритімі дұрыс, программада қате жібергендергендерге қойылды. Нолдік
балл алгаритімі қате болғандарға қойылды. Барлық есептерді тексеріп
болғаннан соң әділқазылар алқасы қиындықта қате есепті ишығарды. Жалпы
жұмыстың бағасы есептің бағасына сәйкес қиындық коэффицентіне
көбейтіндісінің қосындысына тең болады.
Қатысушылардың нәтижелері
Информатикадан бірінші Бүкілресейлік олимпиаданың жеңімпаздары мүмкін
болатын 175-баллдан 120 балл жинаған Москва облысының Обнинск қаласындағы
№36шы орта мектептің шы сынып оқушысы В. Белевцев болды.Екінші орынды
Свердновск қаласындағы №36шы орта мектептің шы сынып оқушысы Алиевский Д,
ал үшінші орынға 114 және112 балл жинаған Киров қаласындағы №3 орта
мектептің 10-шы сынып оқушысы М. Плакин ие болды. Олимпиада қорытындысы
бойынша БОО –ға қатысушыларға арналған командасы құрылды. Оған ең жақсы
нәтиже көрсетуші 22 мектеп оқушылары , сондай-ақ өткен жылғы информатика
БОО жүлдегері Свердловск қаласындағы №37 орта мектеп оқушысы Илья Жильцов
та кірді.
Информатикадан мектеп оқушыларының қорытынды кезеңі 1988 жылы сәуірдің
13-нен 20-сы аралығын да өткізілді. Олимпиадаға барлық Республикадағы
одығынан 80 мектеп оқушылары қатысты. Олимпиаданың оргын комитетіне
Свердловск болыстық атқару камитетінің төраңасының орынбасары А.А Ленов
басшылық етті. әділ қазылар алқасының төрағасы академик Н. Н .
Кросовский,ал төрағаның орынбасары В М Кирюхин болды.
Олимпиада өткізу үшін Роботрон - 1715 компьютерін пайдаланды
Олимпиада екі турда өтті. Теориялық тур 15-сәуірде өтті. Қатысушыларға
шақырылуына үш жарым сағат берілетін 4 есеп берілді. Бұған алгоритмдік
прогрммалаудың кез-келген көп тараған тілінде жазуға рұқсат етілді.
(Инфарматиека курсының алгоритмдік тілі, Паскаль тілі,Рапира, Бейсик,
Алгол,Фортран,Си және т.б.). егер берілген алгоритм дұрыс болса, алгоритм
құрудағы есептер шешілген деп есептеледі. Қосымша баллдар тиімділігі үшін
және түсініктемесінің бар болуы оның дұрыстығына негізделген (аз уақыт
жұмыс істеу, есте сақтау көлемін пайдалану). Есепті тексеру кезіндегі баға
(0-5 баллдар) есептің қиндығын сипаттайтын (осы есепті шығарушылар санына
байланысты). Коэфицентке көбейтіледі екінші компьютерлік тур 17-сәуірде
Орал мемелекеттік университетімен № 9 оқу өндірістік комбината базасында
өткізілді. Программалаудың мүмкін болатын тілі Бейсик немесе Паскаль.
Машиналық турдағы есептерде қол жеткен нәтижелер бағаланды,компьютерде тек
құралы ретінде баяндау, оның дәлелденуі, программаға түсініктемелері және
т.б. бағаланады. Есепті талдау 18-сәуірде ертенгісін, кешке өткізіледі, сол
күнгі опеляцияда қарастырылды. Ал 19-сәуірді Орал мәдениет сарайында
фестивалі болды. Олимпиадаға қатысушылар өздерімен бірге әкеолген өз
программалары бар иілгіш дискімен құмдақ (касета) тарымен өз жұмыстарын
көрсете алуға және басқалардың жұмысын қарап, программалық өнімдерімен
айырбастауға мүмкіндіктері болды. Фестивал кезінде мектеп оқушыларымен
команда басшыларына әр алуан компьютерлері берілген және барлық программасы
барлар әрекеттерін көрсетті. Олимпиаданы құрушылар өздерінің орта мектепке
арналған рограммалық құралын көрсетті.
Олимпиада қорытындысы бойынша 1-чемпионы Миниград қаласындағы №239
орпта мектептің оқушысы Александр Бащилло болды.Екінші орынды Мәскеу
қаласындағы МИФИ – дағы №542 орта мектеп оқушысы Вадим Заваллшин алды ал
үшінші орынға – Мәскеу қаласындағы №57 орта мектептен Вячеслов Калолинсков
ие болды.
Жеңімпаздарды марапаттау мен олимпиаданың жабылуы 19-сәуірде кешке
болды. Ең жақсы бес оқушы бірінші дәрежедегі диплом (олар мүмкін болатын
200 баллдан 125-156 балл жинаған), 9-оқушы екінші дәрежелі диплом(87-116
баллдан) және 15- оқушы үшінші дәрежелі дипломын(59-78балл) алды.
Олимпиаданың 15 қатысушысы арнайы ғылыми және қоғамдық ұйымдардың
силықтары ме,н, ал оның ішінде математикалық мәдениетті жоғары ұстағандары
үшін квант журналдары силықтары мен марапатталды.Бұл әдістемелік
материалдар информатика жөніндегі Орталық әдістемелік комиссиясының күшімен
дайындалып отыр және әділқазылардың ұйымдастыруы арқылы өткен 3-ші Бүкіл
россиялық информатика олимпиадасының Ресей Федерациясы субъектілерінде
информатика пәнінен оқушылардың аймақтық әдістемелік комиссияларының
ұйымдастыру комитеттерінің қызметін реттеуге бағытталған. Әдістемелік
материалдар информатикадан аймақтық олимпиадалардыңөткізілу реті мен
кепілдемелерін, сонымен қатар ұсынылатын мақсаттардың мәтіндері, сонымен
қатар, осы міндеттерді шешу жөніндегі қысқаша түсініктерді және
қатысушылардың шешімдерін бағалауды өз бойына жинақтаған.
Орталық әдістемелік комиссиясы ұсынылып отырған материалдар
информатикадан өлкелік, республикалық және облыстық олимпиадалар өткізуде
оның ұйымдастырушыларына игі табыстар тілейді. Қажет болғанда ұсынылып
отырған методикалық материалдар бойынша қосымша ақпараттарды
vkiryukhin@nmg.ru мекен-жайы бойынша информатиканың орталық әдістемелік
комиссиясына сүйене отырып, алуға болады.
Олимпиада ұйымдастыру мен өткізуден әдістемелік ұсыныс:
1.Информатика бойынша Бүкілресейлік үшінші оқушылар олимпиадасын
ұйымдастыру мен өткізу барысында Ресей Білім беру министрлігінің №4072
Бұйрығымен 2003 жылдың 30 қазанында бекітілген Бүкілресейлік оқушылар
олимпиадасының ережесіне сүйену керек.
2.Информатика бойынша орталық әдістемелік комиссиясы информатика бойынша
Бүкілресейлік оқушылар олимпиадасының үшінші кезеңі мен әрқайсысы 5
сағаттан аспайтын компьютерлік тур өткізуді ұсынады.
3. Компьютерных турларды өткізуде олимпиаданың әрбір қатысушысын жиілігі
866 МГц-ден кем емес процессор базасы мен 256 Мбайттан кем емес оперативті
жады, USРУС стандартты баспасы (клавиатура) мен SVGA мониторы бар дербес
компьютермен қамтамасыз ету ұсынылады.
4. Жарыс кезінде оған қатысушыларды бірдей жағдаймен қамтамасыз етуде
пайдаланылатын компьютерлердің бірыңғай не техникалық жағынан өзара ұқсас
түрлері болуы қажет.
5. Жарыс кезінде әрбір қатысушының қажетті программалық қамсыздандыру үшін,
информатикадан Бүкілресейлік оқушылар олимпиадасын өткізу барысында
олимпиаданың әр қатысушының өз жұмыс орнында мынадай программалық
жағдайлармен инстанциялау керектігін есепке алған дұрыс.
Windows 2000XP;
Far manager;
Borland Pascal 7.0;
Free Pascal 1.0.10
Borland CC++ 3.1;
DJGPP 2.03 (включая GNU CC++ 3.2.1, Rhide и Gdb);
Borland Delphi 6.0;
Microsoft Visual Basic 6.0;
Microsoft Visual C++ 6.0.
Windows 2000XP;
Far manager;
Borland Pascal 7.0;
Free Pascal 1.0.10
Borland CC++ 3.1;
DJGPP 2.03 (включая GNU CC++ 3.2.1, Rhide и Gdb);
Borland Delphi 6.0;
Microsoft Visual Basic 6.0;
Microsoft Visual C++ 6.0.
6. Турдың басталуына екі сағат қалғанда олимпиаданың әрбір қатысушысына
міндеттер шарты бойынша әділқазылар алқасына сұрақтар қоюға мүмкіндік беру
ұсынылады. Сұрақтар жазбаша түрде қойылуы керек және иә немесе жоқ
деген түрге құрылуы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
РМҚК Ы.АЛТЫНСАРИН АТЫНДАҒЫ АРҚАЛЫҚ МЕМЛЕКЕТТІК ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИНСТИТУТЫ
Жаратылыстану және ақпараттандыру факультеті
Математика, физика және информатика кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Информатикадан сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру
Орындаған:
050111 информатика
мамандығының 4 курс студенті: Сұлтанхан
К
Ғылыми жетекшісі:
Утельбаева А.Б
Арқалық-2009
МАЗМҰНЫ
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Негізгі бөлім
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..
1. Орта мектептегі сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру.
1.1. Информатика пәні бойынша қосымша оқытудың түрлері ... ... ...
1.1.1. Факультативтік сабақтар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.1.2. Үйірме
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ...
1.1.3. Экскурсия
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... .
1.2 Информатиканың басқа пәндермен байланысы
... ... ... ... ... ... ... ..
1.3. Сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру түрлері
1.3.1. Информатика пәні бойынша диспут
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.3.2. Информатика кеші
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ..
2. Информатикадан олимпиада және әдістемелік ұсыныстары
2.1. Пән бойынша олимпиаданы ұйымдастыру
2.2.Информатика бойынша олимпиадалық тапсырмаларды жасаудың
әдістемелік ұсыныстары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
...
2.3.Информатика бойынша олимпиадалық тапсырмаларды орындаудың
әдістемелік ұсыныстары (1- бөлім)
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.4.Динамикалық программалау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.5.Асып кетіп отырған қайтарулар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.6.Графалардағы алгоритмдер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.7.Информатикадан олимпиадалық тапсырмаларды шешу бойынша әдістемелік
ұсыныстар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... .
2.8. Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту және іскерлікті бекіту
Эксперменттік бөлім.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...
3.Сабақтан тыс Сайыс сабақ әдістері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.1 Информатика әлеміне саяхат
кеші ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.2. ХХІ-ғасыр көшбасшысы ойыны
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.3 Сынып көшбасшысы зерде ойыны
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.4 Жұлдызды сағат
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..
3.5 Сөз жұмбақтар мен Практикалық тапсырмалар
... ... ... ... ... ... ... .
Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе
Қазақстан егеміндік алған он жыл көлемінде қоғамда көптеген
демократиялық өзгерістер болды. Білім саласында реформалар, атап айтсақ
ақылы оқу топтары, көп сатылы оқу жүйелері, лицей, гимназия, колледж,
университет, академиялар пайда болды. Өркениетті елдер қатарына көтерілу
мақсатында қоғамда демократиялық өзгерістер болуы, білім саласындағы
құрлымдық өзгерістерімен қатар адамдардың қоғамдық, кәсіби және жеке
тұлғалық белсенділігі даму барысында ғана мүмкін. Қоғамның бүгінігі басты
бағыттарының бірі – білім беру ісін ақпараттандыру. Бұл бағыт жаңа
ақпараттық тхнологияларды пайдалану арқылы дамыта оқыту, дара тұлға,
бағыттап оқыту мақсаттарын жүзеге асыра отырып, оқу-тәрбие үрдісінің барлық
деңгейлерінің тиімділігі мен сапасын жоғарлатуды көздейді. Ол мектептерде
оқушыларды жаңаша оқыту мен тәрбиелеу мәселелеріне алып келеді. Орта және
жоғары білім беру жүйелерін қайта құруда болашақ мамандардың жеке
қасиеттері мен қабілеттерін дамыту, оқытуды жеке тұлғалық тұрғыдан
қарастыруды күшейту, оқыту барысында студенттерді информациямен аса
жүктемей сыныптан тыс жұмыстың іскерлік әрекеттері тәжірибиелерін дамыту
мәселері ескерілді. Сондай-ақ оқушылардың іс-әрекетін жоспарлау,
ұйымдастыру және бақылау жүйесін ғылыми негіздеу талап етілуде. Орта оқу
орындарында іс жүзінде оқушылардың оқу іс-әрекеттерін басқаруға болатын
сыныптан тыс жұмысына ерекше көңіл бөлініп отыр.
Орта мектеп пен жоғарғы оқу орындарында сыныптан тыс жұмыс мәселелері
тарихына тоқталсақ, бұл бағытта көп нәрселер орындалған және қарастырылуда.
Бұл проблеманың шешілуі-оқушыларды оқыту объектісі ретінде қарастырумен
бірге, оларды сыныптан тыс жұмысты ұйымдастыру қабілеттерін дамыта алатын
белсенді субъект болатындай етіп, оқу процесін ұйымдастыру тұрғысынан қайта
құруға тікелей байланысты. Оқу процесін дәл осылайша қайта құру мәселесі,
оқытудың жаңа, қарқынды жолдарының, олардың педагогикалық іс-тәжірибеде
пайдалану тәсілдерінің аталған еңбектерде жүйелі түрде қарастырылмауы
себепті, қазіргі күнге дейін шешімін таба алмай отыр. Сондықтан біз,
информатика пәнін оқыту процесін тұтастай қарастыру және оқушы
ебедейліктерін жоғарыда айтылған талаптарға сәйкестендіре отырып
ұйымдастыру, сыныптан тыс жұмыстар жасаудың ақыл-ой іс-әрекеттерінің
қалыптасуына кепілдек беру қажет қорытындыға келдік.
Оқу процесін оқушылардың сыныптан тыс жұмыстары мен толықтыру негізінде
ғана, нақты өмірде жемісті іс-әрекеттер жасай алатын маман даярлау
парадигмасы талаптарына сай оқу қажеттілігі және ғылыми негізделген
әдістеме жасау арқылы ғана аталып өткен объективті қарама-қайшылықты шешуге
болады. Дәл осы жағдай біздің зерттеу жұмысымыздың көкейкестілігін
көрсетеді деп білеміз.
Бұл тұжырым студенттердің сыныптан тыс жұмыстарының параметрлерін
анықтау тұрғысынан ары қарай нақтылана келіп, зерттеу жұмыстың
Информатикадан сыныптан тыс жұмысты ұйымдастыру тақырыбын таңдап алуға
ұйытқы болды.
Зерттеу мақсаты: Мектептерде сыныптан тыс жұмысты орындау процесін
ұйымдастыру яғни оқушылардың үлгеріміне қарай сыныптан тыс жұмыстарды
ұйымдастыру, оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттырып іскерлік,
шығармашылық қабілеттерін дамыту, олимпиада жарыстарын өткзіп логикалық ой-
өрісін кеңейту.
Зерттеу өзектілігі. Мектепте информатикадан сыныптан тыс жұмысты
ұйымдастыру, оқушылардың білім деңгейін көтеріп, ақыл-ой іс-әрекетінің
қалыптасуына кепілдік береді.Қазіргі таңдағы білім саласындағы жас
мұғалімдер мен бітіруші студенттер үшін де таптырмайтын құнды материал
болып табылады.
Зерттеу нысаны. Информатика пәнін оқытудағы оқушының сыныптан тыс
жұмысының жолдары мен құралдарын анықтау.
Зерттеу жұмысының құрылымы. Зерттеу кіріспеден, үш бөлім, қорытындыдан,
әдебиеттер тізімінен тұрады.
Зерттеудің Информатикадан сыныптан тыс жұмысты ұйымдастыру атты
бірінші бөлімінде сыныптан тыс жұмыс мәселелерінің қойылуы, үйірме,
олимпиада, информатикалық жарыстар, информатикалық кеш сияқты түрлері
анықталды. Бұрыннан белгілі және автордың жүргізген зерттеулерінің
нәтижелері негізінде сыныптан тыс жұмыс ұғымына жеке тұлғаға тән кәсіби
қасиет ретінде анықтама берілді, құрылымы анықталды, жемісті болуының
дидактикалық шарттары, сипаттамалар берілді.
Информатикадан олимпиада және әдістемелік ұсынстары атты екінші
бөлімде сыныптан тыс жұмысқа қажетті дидактикалық материалдар жүйесін
құрастырудың, компьютер көмегімен ұйымдастыру арқылы дараландырудың нақты
әдістемелері ұсынылды.Ал үшінші бөлім эксперменттік бөлімде Сыныптан тыс
сайыс сабақ әдістемелері,сонымен қатар тапсырмалардан тұрады.
Информатикадан сыныптан тыс жұмыстарды сабақтан тыс уақытта
информатикаға қызығатын оқушылар арасында мұғалім жүргізеді. Бұл жұмысты
мұғалім жоспарлайды. Егер оған оқушылардың қызығушылығы жоғалса, келуін
тоқтатады. Информатикадан сыныптан тыс жұмыстар оқушыны тек информатика
пәніне қызықтырып қана қоймайды, ол сонымен бірге өзін-өзі оқыту арқылы
жаңа білімді ала білуге үйретеді. Информатика пәнінен бағдарламаға,
оқулықтарға, оқыту әдістеріне қойылатын талаптар жоғары оқушыларға
арналған.
Информатикадан сыныптан тыс жұмыс дегеніміз – оқушыларды сабақтан тыс
уақытта мұғаліммен бірге өткізетін міндетті емес жүйелі сабағы.
Информатикадан сыныптан тыс жұмыстың екі түрін айтуға болады:
- Бағдарламаны оқып – үйренуге үлгермеуші оқушылармен жұмыс;
- Информатика үйренуге басқалармен салыстырғанда жоғары қызығушылық
пен қабілет көрсететін оқушылармен жұмыс;
Бірінші бағыт бойынша айтсақ, сыныптан тыс жұмыстың бұл түрі
мектептерде жүргізіледі. Мұның негізгі мақсаты информатика пәнінен
оқушыларда болатын кемшіліктерді де кезінде жою және алдын-алу.
Үлгермеушілермен жүргізілетін сыныптан тыс жұмыстың ұйымдастырылуы мен
өтілуінің кейбір жағдайларымен танысайық:
1. Қосымша сабақты үлгермеушілердің кішірек топтарымен (әр топта 3-4
адам) өткізу керек; бұл оқушылардың кемшіліктері де, оқып-үйрену
қабілеттері де шамалас болу керек.
2. Бұл сабақтарды жеке формада өткізу керек.
3. Үлгермеушілермен сабақты аптасына бір реттен артық өткізуге
болмайды, оны оқушының үй тапсырмасымен байланыстыру керек.
4.Информатикадан белгі-бір бөлімді қайталап болған сол баға қойылатын
қорытынды бақылау жұмысын алу керек.
Қазіргі информатиканың негізгі курсының мазмұны жағынан жаңаруы жаңа
мазмұнды сыныптан тыс жұмыстарды дүниеге келтірді, бірақ бұл бұдан бұрынғы
дәстүрлі сұрақтардан бас тарту деген сөз емес.
Информатикадан сыныптан тыс жұмыс пәндегі оқу жұмысын толықтырып
отырады және бағдарламада көрсетілген материалды оқушыларға тереңірек
ұғындыруы қажет.
Информатикаға бейтарап оқушылармен қатар бұл пәнге қызығатын оқушылар
да бар. Оларға сабақ үстінде алған білім аз. Олар сүйікті пәні жөнінде, оны
өмірде қалай пайдалану жөнінде көбірек білгісі келеді, кеңірек қиын да
қызықты тапсырмаларды орындағысы келеді. Сыныптан тыс жұмыстар оқушы
білімін тереңдетуге, логикалық ойлауын зерттеу дағдысын, информатикалық тіл
ережелерін дамытуға, информатикалық әдебиетті оқуға, информатика тарихынан
пайдалы мәліметтер жинауға көп пайдасын тигізеді.
1. Орта мектептегі сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру.
1.1. Информатика пәні бойынша қосымша оқытудың түрлері
1.1.1 Факультативтік сабақтар
Қазіргі уақыт талабына сай, ақпараттық технологиялардың дамуына
байланысты мектептердің есептегіш техника кабинеттерінің негізінде
пәнаралық факультативтік курстардың жасалып, іске асырылуы, информатика,
автоматика, электроника саласында оқушылардың техникалық шығармашылығын
дамытады деген үлкен мәнге ие болып отыр.
Жалпы білім беретін мектептердің орта мектепте информатикадан
мемлекеттік стандарттының жасалып, оқу процесіне енгізілуі факультативтік
курстардың дамуына елеулі үлес қосты.
Факультативтік сабақтың мақсаты:
1. информатика саласы немесе ЭЕМ-ны пайдаланатын басқа пәндер
бойынша алынған теориялық білім, іскерлік пен дағдыларды
тереңдетіп, кеңейту;
2. оқытудың кәсіптік бағдарын күшейтетін практикалық дайындықты
қамтуы тиіс.
Mектепте негізінен 8 сыныптан бастап жүргізіледі. Факультативтік
сабақтардың басты мақсаты білімді тереңдету мен кеңейту, оқушылардың пәнге
қызығушылықтарын дамыту, олардың қабілеттерін дамыту, оқушылардың бойында
қызығушылықты қалыптастыру, олардың шығармашылығы мен ықыластарын дамыту
болып табылады. Факультативтік сабақтар өткізудің қазіргі уақыттағы басты
түрлері берілген факультативтік курстың түйіндік сұрақтарын мүғалімнің
баяндауы (дәрістік тәсілмен), семинарлар, әңгімелесулер (пікірталастар),
есептер шығару, оқушылардың рефераттары (теориялық сұрақтар бойынша да,
есептер циклын шешу бойынша да), оқушылардың баяндамалары, т.б. болып
табылады.
Информатикадан факультативтік сабақтарды өткізудің мүмкін болатын
түрлерінің бірі әрбір сабақты екі бөлімге бөлу болып табылады. Бірінші
бөлім жаңа материалды оқу мен теориялық және практикалық сипаттағы
тапсырмалар бойынша оқушылардың өз бетімен жұмыстарына арналады. Сабақтың
бұл бөлімі аяқталған соң оқушыларға теория мен оның қосымшаларын оқу
бойынша үй тапсырмасы беріледі. Әрбір сабақтың екінші бөлімі жоғары
қиындықты есептерді шешуге және ерекше қиын немесе қызықты есептерді шешу
жолдарын талқылауға арналады. Факультативтік сабақтарды өткізудің бүл түрі
мектептегі оқытудың түрлері мен тәсілдерінен жоғары оқу орындарында
оқытудың түрлері мен тәсілдеріне ойдағыдай өтуге септігін тигізеді.
1.1.2. Үйірме
Информатикадан ұйымдастырылатын үйірме – мектеп оқушыларымен
жүргізілетін сыныптан тыс жұмыстардың ең көп таралған түрлерінің бірі.
Информатикадан жүргізілетін үйірмені мектептерде, оқушылар сарайында, оқу-
өндірістік комбинаттарындағы, мектепаралық есептегіш техника
кабинеттерінде, жоғарғы оқу орындарының кафедраларында ұйымдастыруға
болады. Орта мектепте информатиканы оқытудың жалпы жүйесіне сай үйірме
жұмыстарының программаларын дайындау, мектеп оқушыларының дайындық
деңгейіне қарай оқу тапсырмаларының жиынтығын, сонымен бірге осы
сабақтардың тиімді программалық қамтамасыз етілуін дайындау – маңызды
әдіснамалық міндет болып табылады. Информатикадан үйірме жұмыстары.
Оқушылардың информатиканың өмірмен, олардың болашақ мамандықтарымен тікелей
байланысы көрнекі түрде көрсетілетін үйірмелерге қатысуы сабақтарға
белсенді қатысудың алғышарттарын анықтайды, ал кейбіреулердің бойында
ізденушілік іс-әрекетке ұмтылысты туындатады.
Үйірме - сыныптан тыс жұмыстардың ең тиімді де әсершіл түрлерінің бірі.
Үйірме жұмысының негізінде еріктілік принципі жатыр. Әдетте үйірмелік
жұмыстар үлгерімі жақсы оқушылар үшін ұйымдастырылады. Бірақ кейде үлгерімі
нашар оқушылар да үйірмеге қатысуға тілек білдіреді. Ең бастысы мұндай
оқушыларға ерекше көңіл бөліп, олардың бойындағы информатикаға
қызығушылықты бекітіп, үйірмедегі жұмыстың олар үшін орындай алмайтындай
болмағанын қадағалап отыру керек. Әрине, үйірме мүшелерінің арасында
үлгерімі төмен оқушылардың болуы мұғалімнің жұмысын күрделілендіреді, бірақ
үйірме жетекшілері беретін тапсырмаларды дараландыру жолымен бұл
қиындықтарды жеңілдете алады. Ең бастысы - үйірме сабақтарына барлық тілек
білдірушілердің қатысуы салдарынан пайда болатын информатикадан үйірме
сабақтарының бұқаралығын сақтап қалу.
Үйірмені ұйымдастыру кезеңінен бастап оқушыларды қызықтырып, оларға
үйірмедегі жүмыс сынып сабақтарын қайталамайтындығын көрсетіп, алдағы
жұмыстың мақсаттары мен ашық сипатын айқын тұжырымдау керек. Үйірме
сабақтарын әрбір сабаққа бір сағаттан бөліп, аптасына бір рет өткізген жөн.
Үйірме жұмысын ұйымдастыруға оқушылардың өздерін тартқан дұрыс (оларға
оқылатын тақырып бойынша шағын баяндамалар дайындауды, нақты бір тақырып
бойынша есептер мен жаттығулар іріктеуді, тарихи сипаттағы анықтамаларды
дайындауды, сабаққа бағдарламалық құралдарды дайындауды, т.б. тапсыру).
Үйірме сабақтарында мұғалім пікірлер алмасу мен белсенді пікірталас
атмосферасын құруы керек. Информатикадан үйірме сабақтарының тақырыптарында
осы заманғы мектепте әр қилы. Үйірме жұмыстарының тақырыптарында
информатиканың тарихымен, программалық жабдықтың әртүрлі түрлерімен,
информатиканың математикалық негіздерімен байланысты мәселелер орын табады.
1.1.3 Экскурсия
Экскурсия – бұл қарастырылып отырған сала бойынша оқушының танымын
кеңейтіп, теориялық біліммен оның практикалық қолданылуының арасындағы
байланысты көруге және бақылау жүргізуге мүмкіндік беретін, сондай-ақ,
кәсіптік бағдары мен политехникалық оқытуды қамтитын, пәнаралық байланысты
жүзеге асыратын оқытуды ұйымдастыру түрі болып табылады.
Экскурсия өткізу тыңғылықты, дайындықты талап етеді. Мұғалім алдымен
оның мазмұны мен міндеттерін анықтап, есептеу орталығын таңдап, онымен
танысып, пайда болуы ықтимал қиындықтарды болжап, онымен күресі жолдарын
қарастырады.
Экскурсияға дайындық: оқушылар алдын-ала тапсырма алып, олардың
әрқайсысы қандай бақылаулар жүргізіп, қандай сұрақтарға өз бетімен жауап
беруі, материалды қандай түрде жинақтауы (ауызша хабарлама, реферат,
коллекция, альбом) және экскурсия жайлы есепті қай мезгілге дайындау
қажетін білуі тиіс.
Сонымен қатар, барлық оқушылардың белсенді жұмысын қамтамасыз етіп,
тәртібін және техника қауіпсіздігін сақтауы тиіс.
Экскурсияның қорытынды кезеңі экскурсия барысында оқушылардың алған
жалпы білімдерін тұжырымдайтын қорытынды әңгімені қамтиды. Экскурсия
материалдарын көрме ұйымдастыруда, арнайы сабақтар өткізуде тарату
материалдары ретінде пайдалануға болады.
1.2. Информатиканың басқа пәндермен байланысы
Пәнге қызықтыру мен пәнаралық байланыстарды орнату үшін өте маңызды.
Оларды бір пән бойынша да, бір немесе бір-біріне жақын білімдік сыбайлас
пәндер (математика, физика, технология) бойынша да өткізуге болады.
Оқушылар жаңа материалды ойындық түрде білу мүмкіндігін ғана емес, сонымен
бірге қосымша әдебиет пен интернет компьютерлік желісін пайдаланып зерттеу
жұмысын жүргізу, ұсынылатын тақырыптар бойынша жобалық жұмыс орындау
мүмкіндігін алады. Ұсынылатын тапсырмалар мен шаралардың барлығы
оқушылардың әртүрлі жастағы топтарын қамтиды және оған әркім қатыса алады.
Мүмкін тақырыптар: Информатика және техникалық прогресс, Информатика
және менің мамандығым, Информатика әскери техникада және т.б.
Таңдалынған тақырып бойынша дайындық бірнеше ай бұрын басталады. Онкүндік
(апта, айлық) аясында жоғары оқу орындарының ғалымдарымен, программистермен
кездесу, орын алғандарды марапаттау конференциясымен аяқталатын
викториналар, әңгімелесулер, ең үздік информатик сайысы, т.б.
өткізіледі.Мысалы:
Математика мен информатика пәнінің байланыстылығы
Әрбір мұғалім сабақта пәндер арасындағы өзара байланыстылықты дамытуды
ойлайды. Өйткені бұндай сабақтар оқушылардың серпілісін тудырып, пәнге
деген қызығушылығын арттырады. Мысалы, окушылар функцияның аналитик
көрінісін программаға енгізіп, оның графигін экранда көрсе, яғни болмаса
анық интегралды есептеуде программаға интеграл астындағы функцияны және
оның төменгі және жоғары шекараларын және анықтылықты енгізіп оның
нәтижесін компьютер арқылы алса сабақтың тиімділігі байқалады. Мұғалімнің,
оқушының тақырыпты қаншалықты меңгергенін білумен қатар уақытында
үнемделеді. Төменде соларды есепке алып, функцияның графигін жасау және
анық интегралын есептеу (Симпсон әдісі) программасын ұсынып отырмын.
Функцияның графигін жасау
10 RЕМ Функцияның графигін жасау
20 SCREN 9: GOLOR 11,12
30 DEF FNF(X)= ... ... ...:REM
Бүл жерде графигі жасалуы керек болған функцияның
аналитик көрінісі QBASIC қағидалары негізінде жазылады.
40 RЕМ Абсцисса осін жасау (1-сурет).
50 LОСАТЕ 12, 79: РRІNТ "X"
60 LОСАТЕ 12, 39: РRINТ "0"
70 LOСАТЕ 12, 49: РRINТ "1"
80 LINЕ (0, 175)-(640, 175)
90 LINЕ (635, 170)-(640, 175)
100 LINЕ (635, 180)-(640, 175)
110 LINE (385, 172И385, 178)
120 RЕМ Ордината осін жасау
130 LOСАТЕ 1, 42: РRINТ "Y"
140 LOСАТЕ 8, 42: РRINТ "1"
150 LINЕ (320, 350)-(320, 0)
160 LINЕ (315, 5)-(320, 0)
170 LINЕ (325, 5)-(320, 0)
180 LINЕ (317, 123)-(323, 123)
190 RЕМ Функцияның графигін жасау
200 ҒОR Х=0 ТО 640
210 РSЕТ (X, 175-52*ҒNҒ((Х-320)65)), 14
220 NЕХТ X
230 END
Бұл жерде экранның пропорционалдық коэффициенті. Мысалы. бүл
программа жәрдемінде у=2х2-4.х+1 функцияның графигін жасауымыз керек болса,
ол кезде 30 қатарын төмендегі көріністе жазамыз:
30 DЕҒ FNF(Х)=2*Х2-4*Х+1 және программаны Shift+Ғ5 пернелерін басу арқылы
жүмысқа түсіреміз (2-сурет).
1.3. Сыныптан тыс жұмысты ұйымдастыру түрлері
1.3.1. Информатика пәні бойынша диспут
Бұл сыныптар арасында сұрақтар мен жауаптар алмасатын өзіндік ойын.
Диспут барысында алдымен қиын сұрақтар қойылады. Диспуттың материалы туралы
сұрақтың маңызы зор. Бұл сұрақ диспуттың мақсаттарына байланысты шешіледі.
Осындай мақсаттардың ең маңыздысы – бұл өткен оқу жылдарындағы оқу
материалын қайталау. Бұл жағдайда оқушылардың алдына белгілі бір уақыт
аралығындағы материалды, анықтамаларды, қасиеттерді, ережелерді білетіндей,
есептерді шығарып, осы материал бойынша белгілі бір іс-әрекеттерді орындай
алатындай қайталау міндеті қойылады. Әрбір диспутқа қойылатын ең төменгі
талап оқушылардың оқулықтағы материалды дәл, жақсы және толық білуі,
тұжырымдамаларды білуі мен түсінуі болып табылады. Тек осыдан кейін ғана
және осының негізінде оқушылардың оқу материалымен шығармашылық жұмысын
ұйымдастырып жүргізуге болады.
Ойын элементтерін тиімді пайдалану
Мұғалімнің басты мақсаты оқушылардың білім сапасын арттыру. Сабақга
қолданылатын окытудың жаңа технологиялары оқушылардың білім сапасын
арттыруға және пәнге қызығушылық, ізденпаздығын, байқау қабілеттерін
жетілдіруге өзіндік дамуына мүмкіндік береді. Оқушылардың өздігінен окуға
үйрену, шығармашылық қабілетін дамыту, оқуына талдау жасау, алған білімін
практикада қолдана білуі олардың оқу бағдарламасын қаншалықты меңгергенін
көрсетеді. Мұғалім сабақ уақытын толық, ұтымды пайдаланып тараудағы толық
білімге қойылған талаптарды меңгертуде танымдық интеллектуалдық тесттерді,
кроссворд, сканворд, ребустарды пайдаланғаны дұрыс. Сабақты түрлендіріп
өтудің маңызы өте зор. Сабақта әр түрлі ойын элементтерін пайдалану-
оқушылардың іскерліктері мен дағдыларын жетілдіріп, олардың өзіне деген
сенімі қалыптасады. Төменде әріптестеріме сабақта қолдануға тиімді ойын
элементтерін ұсынып отырмьн.
"АУЫСТЫРМАҚ" ОЙЫНЫ
Компьютер құрамы
Төмеңдегі сөз тіркестерін қысқа сөздермен немесе бір ғана сөзбен
ауыстыру керек.
1.Баспа құрылғысы (принтер)
2. Экран нүктелерін аралағыш (курсор)
3. Компьютер теледидары (монитор)
4.Көп пернелі құрылғы (пернетақта)
5.Аз батырмалы құрылғы (тышқан)
6.Жүгірмелі қаламұш (плоттер)
7.Үн калталы қорап (картридж)
8.Дискет "жұтқыш" (дискіжетек)
9.Үлкен темір жәшік (жүйелік блок)
10.Көрсеткі әйнек (монитор)
11.Сиялы қорап (бүріккіш принтер)
12.Ақпарат жинақтауыш (қатты диск)
1З.Сазгер қорап (сазтаған - колонкалар)
14.Оқығыш құрылғы (сканер)
15.Жүйені басқарушы (процессор)
Қорытыңды тапсырмалар:
1)Көрсетілген құрылғылар ішінен мәлімет сақтау құрылғыларын айтып
беріңдер
2)Компьютер құрамындағы блоктарды мәлімет енгізу, шығару құрылғыларына
бөліңдер
Компьютер құрылғылары
1. Компьютер ақылшысы (процессор)
2. Ақпараттың бір түрі (бейнелік)
3. Сыртқы жады (диск)
4. Экрандағы қозғалыстарды басқарушы құрылғы(джойстик)
5. Ақпараттың ең кіші бірлігі (бит)
6. Мәлімет енгізу құрылғысы (бейнекамера)
7. Интернетпен байланыс жасайтын қурылғы
8. (модем)
9. Қозғалыссыз бейнені есте сақтайтын кәдімгі құрылғы (фотоаппарат)
10. 3иянкес программа (вирус)
11. Компьютердің беті (монитор)
12. Компыотер бұл мамансыз жұмыс істемейді (программалаушы)
13. Сыртқы жадымен жұмыс істейтін құрылғы (дискіжетек)
14. Мәлімет шығару құрылғысы (дисплей)
15. Программалау тілінде жазылған алгоритм (программа)
16. Мәлімет енгізу құрылғы (пернетақта)
17. Мәліметті қағазға шығару құрылғысы (принтер)
18. Есептің нәтижесін алу жолыңда атқарылатын іс-әрекеттер тізбегі
(алгоритм)
19. Графикалық ақпаратты оқуға арналған құрылғы (сканер)
20. Компьютерлер жиыны (желі)
21. Компьютерге сыртқы құрылғыларды жалғауға арналған құрылғы (ажыратып
қосқыш)
22. Жады сипаттамасы (сиымдылығы)
23. Графикалық редактор бул құрылғысыз жұмыс істемейді (тышқан қолтетігі)
24. Графиксызғыш құрылғы (плоттер)
25. Компьютер сымдары (кабель)
26. Магниттік таспалы құрылғы (стример)
27. Енгізу құрылғысының бөлігі (перне)
28. Ақпарат жинақтауыш (диск)
29. Оптикалық енгізу құрылғысы (сканер)
30. Мәлімет көрсету құрылғысы (дисплей)
31. Файлдар жиыны (бума папка)
32. Есте сақтау құрылғысы (винчестер)
33. Мәлімет жинақтауыш кұрылғыдан файл оку (жүктеу)
34. Экрандағы екпінді нүктені көрсететін арнайы таңба (курсор)
35. Компъютерлік жүйе кұрылымы (архитектура)
36. Ақпарат өлшеу бірлігі (байт)
Компьютер даму тарихы
1)Кім немен есептейді:
қазіргі ғалым ... ... ... ... ... ... (компъютер)
алғашқы адам ... ... ... ... ... ... (саусак)
XVII ғасыр ғалымы ... ... ... .. (есепшот)
ертедегі грек ... ... ... ... ... ... .. (тас)
2)компьютердегі мәліметтерді бейнелеу тәсілдері: (мәтін, дыбыс, бейне)
3)компьютердегі мәліметтерді кодтау кезіңде қандай символдар
қолданылады: (екілік сан таңбалары — биттер)
4)компьютерде ақпарат өлшеу бірліктері: (бит, башп, килобайт,
ЖАЗЫЛМАҒАН СӨЗДІ АНЫҚТАҢЫЗ
Кейбір сөздері жазылмаған мәтін оқылады, сол сөздерді өз орындарына
қойып жазып шығу керек.
Информатика терминдері
1)"Интернет желісіне қосылу үшін ... бар компьютер кажет. Бұл құрылғы
компьютер жұмыс істейтін ... сигналды телефон арнасы арқылы тасымалданатын
... түрге және керісінше ауыстырады. Құрылғылар ... және ... болып екіге
бөлінеді. Алғашқылары жүйелік блок ішіне қойылады, ал екіншілері — оның
сыртында орналасады. Компьютерлер мен провайдерлік фирма торабының
арасындағы байланыс арнасы ретінде кәдімгі ... немесе ... телефон арналары
пайдаланыла алады. Алғашқы арна жөнелтілетін
ақпарат көлемі... тутынушылар үішн, ал соңғылары — ... ақпараттар
тасымалдау кажет болғанда қолданылады.
Интернет ресурстарымен жұмыс істеуді бастау үшін сіздін компьютеріңізді
бүкіләлемдік ауқымды желіге косатын ... байланыс орнату керек.
Жауаптары. модемі, дискреттік (цифрлық), уздіксіз(анаюгтык). ішкі,
сыртқы, ауыстырылатын, арнайы бөлінген, шағын, көлемді, провайдермен.
Сөйлемді толықтырыңдар
Компьютердің ақпараттық құрылғылары
1.Джойстик(ұршықбас) — шарнирлі қолтетік, ал грекоол - ... тетік.
2 Сканер мен операциялық жүйе арасындағы байланыс ... хаттамасы көмегімен
атқарылады.
3.Экранға шығарылатын бейне кодталған түрде жедел жадының ... деп аталатын
арнайы бөлігінде сақталады.
4.Символдар кодтарын бейне сигналдарға түрлендіретін құрылғы ... деп
аталады.
5.Мәлімет жинақтауыштарға ақпарат жазуды және де оны іздеп табуды, олардан
керекті мәліметтерді жедел жадыға оқу істерін жүзеге асыратын құрылғылар
... деп аталады.
6 Винчестер - ақпаратты сақтайтын диск бетінің кез келген аймағын тауып
жазатын кұрылғы, ал стример ақпаратты ... түрде жазады.
7.Дискетте немесе винчестерде ақпарат шеңбер түріндегі жолсызықтарға
жазылады, ал СD-RОМ дискісіне ... түрдегі сызықтарға жазылады.
8.Принтер - ақпарат шығару құрылғысы, ал винчестер ақпаратты ... құрылғысы.
9. СD-RОМ дискісі лазерлік мәлімет жинақгауыш, ал дискет ... мәлімет
жинақтауыш.
10.Дискіжетек - ақпарат жинақтауыш, ал стример кұндағы (кассета) ...
Қандай сөз қою керек
Компьютердің аппараттық күрылғылары
1. Компьютердің... мен баспа машинкасының ұқсастықтары көп. (пернетақта)
2. ... мәтіндік мәліметті компьютер жадына қолмен термей енгізу үшін қажет.
(сканер)
3. ... - аудиоақпаратты енгізуге арналғаи шағын құрылғы. (микрофон)
4. ... компютердің ақыл-ойы тәріздес. (процессор)
5. ... микропроцессор мен жедел жады арасында ақпарат алмасуды және де
сыртқы кұрылғыларға мәліметтер беруді жүзеге асырады. (регистрлер)
6. ... шина компьютер құрылғылары жұмысын реттеп қадағалайды. (командалык)
1. ... шина жедел жадыдағы керекгі мәліметтерді тауып алуды қамтамасыз
ететін адрестерді беруді жүзеге асырады. (адрестік)
8. ... - ақпаратты автоматты түрде компьютерге енгізуге арналған
электрондык-оптикалық құрылғы. (сканер)
9. ... - компъютердегі ақпаратгы көрінетіндей етіп бейнелейтін құрылғы.
(монитор)
10. ... - компьютерлердің микросхемалары жасалатын материал. (интегралдық
схема)
Корытынды тапсырма
1.Жоғарыдағы өздерің анықтаған атауларды мәлімет енгізу және шығару
құрылғылары деп екі топқа жіктеп жазып шығыңдар.
2.Компьютер жоғарыдағы құрылгылардың қандай түрлерінсіз жұмыс істеп алады?
Неге?
Компьютердің жүйелік программалық жабдықтамалары
1 ... .- белгілі бір ортақ қасиеттеріне қарай біріктірілген, атқаратын
қызметі ұқсас, өзіндік аты арқылы дискіде сақталатын ақпараттар жиыны.
(Бума)
2.Файл атының ... болмауы да мүмкін, бірақ оны жазған дұрыс, өйткені ол
файлдағы мәліметтердің қандай түрде екенін білдіреді. (кеңейтілуі)
3.Файл ... - алдына нүкте қойылған, бірден үш символға дейінгі латын сөз
тіркестерден тұрады. (типі)
4 ... - жұмыс істеуші адамды компьютер құрылғыларымен байланыстырып,
олардағы мәліметтерді өңдеуді және де әр түрлі программалармен жұмыс
істеуді басқаруға арналған прогаммалар жиыны. (Операциялықжүйе)
5 ... - жұмыс істеуші адамды компьютермен мәлімет алмасу кезінде ыңғайлы
интерфейспен қамтамасыз етіп, жиі қолданылатын көптеген әрекеттерді
атқаратын программа. (Windows операциялык. жүйесі)
6 ... - дискідегі файл аттары, файл көлемдері, олардың жазылған немесе
өзгертілген мерзімдері сақталатын арнайы дискідегі орын. (ҒАТкестесі)
7 ... - қолданбалы программа мен сыртқы құрылғы "арасында" орналасып,
соңғыларын баскару қызметін атқаратын программалар жиыны. (Драйверлер)
8 ... - тұтынушы жұмыcын жеңілдетіп, басқару қызметтерін атқаратын
программалар жиыны. (Утилиттер)
9 ... - қатты дискіге белгілі бір программаны орнатуға арналған операция.
(инсталляция )
10. ...- компьютерлік жүйеде орындалатын әрекеттердің маңыздылық деңгейін
анықтайды.
(приоритет )
Кім не деп айтты ?
І.Программалау - екінші сауаттылық.
(А.П.Ершов)
2.Адамға - адамдық істі, ал есептеу машинасына - машиналық істі беру керек.
(Н.Винер)
3.Интернет - ақпараттық магистраль.
(Б.Гейте)
4.Кибернетика - қоғамды (мечпекетгі) басқаруға арналған ғылым.
(А.М.Ампер)
5.Ақпаратты тасымалдау, тарату, өндеу және түрлендіру процестері мен
заңдылықтары туралы ғылым информология деп аталады.
(В.И.Сифоров)
6.Машина адам тапсырмаған жұмысты және өзі істей алмайтын жұмысты ешқашан
да орындай алмайды.
(А.Лавлейс)
1.3.2. Информатика кеші
Информатика кеші - бұл сыныптың немесе үйірменің жыл бойғы жұмысының
қорытындыларын жасаудың өзіндік түрі. Оқушылар мұғаліммен бірігіп кештің
бағдарламасын, іс-шаралар мен көңіл күй көтерудің түрлерін мұқият
ойластырады, кешке арналған материалдарды іріктейді: қалжың есептер тарихи
мұғалұматтар, сөзжұмбақтар, викторина сұрақтары; қажет модельдерді,
плакаттарды, ұрандарды дайындайды, сыныпты безендіреді. Іс-шараның маңызды
тәрбиелік мәні бар: біріншіден, оқушылар өз сыныбының намысы үшін бірге
күреседі; екіншіден, бұл жарыс оқушылардың бойында жеңіске жетудегі
табандылықты, сабырлықты қалыптастырады.
Информатика пәні бойынша викторина - бұл өзіндік ойын түрі. Викторинаны
үйірме сабақтарында немесе жеке сыныптар арасындағы жарыс түрінде өткізген
тиімді (сабақтан тыс уақытта). Викторинаға арналған тапсырмалар шағын, тез
түсінетіндей, жазуды талап етпейтін, көбінесе ойша шешіле алатындай болуы
тиіс. Әдетте сабақтарда шешілетін типтік есептер викторина үшін қызықсыз.
Есептерден басқа викторинаға информатика бойынша әр түрлі сұрақтарды қосуға
болады. Сонымен бірге викторинаға қалжың есептерді қосады. Викториналарды
толығымен қандай да бір тақырыпқа арнауға болады, бірақ аралас викториналар
қызықтырақ өтеді.
Сөзжұмбақтар. Практика мүғалім мен оқушылардың әріптестіктері мен
шығармашылық бірлестіктері, өз бетімен білім алу мен өзін-өзі бақылау
идеяларын жүзеге асыру оқушылардың танымдық белсенділігін оятып, нәтижелі
оқытуға жетелейтіндігін көрсетеді. Сыныптан тыс жұмыстың да, сабақта
білімді тексерудің де қалыптан тыс түрлерінің бірі - сөзжұмбақтар құрастыру
және оларды шешу. Сөзжұмбақтарды пайдалау.
Оларды құру мен шешу оқушылардың ойлау қабілетін дамытуға септігін
тигізеді, өз ойларын нақты, қисынды және қысқа түрде білдіруге үйретеді.
Сөзжұмбақтар құру жұмысы оқушыларды жақсы дамытады, себебі онда көп нәрсені
еске түсіру, анықтамалықтарды, оқулықтарды пайдалану, қиял мен зеректілікті
таныту керек болады. Жұмысты жеке дара, жұптар, топтар бойынша
ұйымдастыруға болады. Егер оны жарыс тұрғысында ұйымдастырса, онда ол
ешкімді енжар қалдырмайды.
Сөзжұмбақтарды ғылыми терминологияны пайдалануды жаттықтыруға арналған
тесттік тапсырмалар нүсқасы ретінде қолданған тиімді. Оқушыларға кері
сөзжұмбақтар өте ұнайды. Алдын ала толтырылған сөз жұмбаққа оқушылар
сұрақтар ойластырады, өз сұрақтарын қорғау кезінде талдауды, салыстыруды
үйренеді. Мұндай тәсіл көп ақпарат алуға мүмкіндік береді, себебі мұғалім
оны не ауызша, не бейнефильм кадрларын, көркем суреттердің көшірмелерін,
газеттегі үзінділерді тарта отырып толықтырады.
Сайыс - мақсаты оқушылардың ғылымның, өнердің, спорттың қандай да бір
облысына қызығушылықтарын арттырып, үздіктерін анықтау болып табылатын
ұжымаралық немесе жеке дара біріншілік жарыс. Бұл жұмыс жеке үлгі түрінде
немесе мектеп мейрамының, кештің, үйірме жұмысының құрамдас бөлігі,
тақырыптық және есеп берушілік түрінде бола алады. Сайыстарға орай
оқушылардың компьютерлік шығармашылығы көрмелерін ұйымдастыруға болады
(суреттер, анимациялар, бағдарламалар, т.б.).
Белгілі адамдармен кездесулер өсіп келе жатқан буынды қалыптастырудың
маңызды құралы болып табылады. Мұндай кездесулер сыныптық немесе жалпы
мектептік, жеке дара сипатта немесе сыныптан тыс жұмыстың басқа түрлерінің
құрамында бола алады. Кездесулерді компьютерлік мамандық өкілдерімен,
компьютерлерді пайдаланатын басқа да мамандық өкілдерімен, сәйкес
мамандықтарды таңдап алған мектеп түлектерімен үйымдастыруға болады.
Кіріспе сөзде мұғалім оқушыларға қонақтардың өмірі мен қызметі туралы
әңгімелеуі, олардың өтіп жатқан шараға қызығушылықтарын оятуы, ал қорытынды
сөзде барлык, айтылғандарды жалпылап, қатысушыларға алғыс білдіруі керек.
2. Информатика бойынша олимпиада және олимпиадалық ұсыныстар
2.1. Пән бойынша олимпиаданы ұйымдастыру
Сыныптан тыс жұмыстардың бірі – олимпиада. Олимпиаданың негізгі
мақсаты:
- білімді, дамыған, дарынды мектеп оқушыларын іздеу;
- мектепте информатиканы оқыту деңгейін бағалау;
- информатиканы оқыту барысындағы ең жоғарғы деңгейге қойылатын
талаптарды ашу;
- мектеп, жоғарғы оқу орындары буынындағы кері байланысты жүзеге
асыру.
Олимпиаданың негізгі мақсаты – оқушының қабілетін ашуды ескере отырып,
логикалық-алгоритмдік және жүйелі комбинаторикалық ойлауы дамыған
оқушыларды табу қажет. Бұл әртүрлі дайын программалық құралдар мен
командаларды пайдалану іскерлігінде пайда болады. оқушыларды олимпиадаға
дайындау информатиканың базалық курсының жалғасы болып табылады. Негізінен
олимпиадаға оқушылар арасында дарынды балалар таңдалынып алынады. Одан
сыныптан тыс сабақтарда іріктеліп алынған оқушыларды стандартты емес
есептерді шешуге, алдыңғы жылдарда өткен олимпиада есептерімен таныстырып,
оларды шығаруға үйретеді.
Олимпиадалар. Ең дарынды оқушыларды анықтау, олардың бойында алға
қойған мақсатқа жетудегі табандылықты, өз бетімен жүмыс істеу әдетін
қалыптастыру мақсатында олимпиадалар өткізіледі. Информатикадан
олимпиадалар сыныптан тыс жұмыстың бүтіндей бір кешенінің (дәрістер,
кештер, үйірме жүмыстары, т.б.) қорытынды кезеңі болғанда көп пайда
келтіреді. Олимпиада тек жыл бойғы сыныптан тыс жүмыстың қорытындысы ғана
емес, сонымен бірге сыныптан тыс жұмысты кең жолға қоюдың тамаша
ынталандырмасы. Олимпиада – оқушыларды білім жағынан өсуге ынталандыратын,
олардың бойында информатика пәніне деген қызығушылықты, табандылықты
тәрбиелейтін жарыс.
Олимпиадалар әр түрлі деңгейлерде өткізіледі: мектепішілік, аудандық,
қалалық, т.с.с.
Сонымен бірге олимпиадалар информатиканы оқытудың жалпы деңгейіне де жақсы
әсер етеді, оқушылардың білім сапаларын анықтауға мүмкіндік береді және
жоғары деп саналатын дайындық деңгейін сипаттай отыра қандай да бір
дәрежеде мұғалімге бағыт береді. Бірақ олимпиадалар оқушылар үшін жаңа,
оларды қызықтыратын ақпараттың елеулі көзі болып табылмайтындығына,
сондықтан тереңдедіп дайындаудың негізгі түрі бола алмайтындығына назар
аудару керек.
Информатикадан олимпиадалық қозғалыстың математика, физика және химия
сияқты пәндерден айырмашылығы оның жуырда ғана ашылған тарихының болуы.
Алғашқы компьютердің 1949 жылы пайда болуына қарамастан, компьютерлік
техниканың дамуымен жаңа информациялық технология дәуірінің басталу ұғымы
тек 70- ші жылдардың аяғында ғана туды.
1985 жылдың көктемінде партиялық үкіметтің Арнаулы орта оқу
орындарындағы оқушылардың компьютерлік сауаттылығымен оқу процесіндегі
электронды есептегіш техникасын кеңінен ендіру шаралары туралы қаулы
қабылданды, ал енді 1985 жылдың күзінде еліміздің барлық мектептерінде
Информатикамен есептеуіш техикасы негіздері курсын оқыту басталады.
Мектептегі информатиканы оқытудың күрделі мәселелерін шешуге атақты
ғалым академикттер А.П. Ершов, Е.П. Велихов, В.Н. Наумов ж.т.б. Бірден
қосылды. Олардың арқасында аз уақыт ішінде елімізде біздің барлық білімді,
ғылыми, өнер-кәсіптік, және мәдени компьютерлік инфра құрылымға сүйене
отырып, білім беруде қойылған мәселелерді қысқа мерзімде немесе алатын
ұғымдар қалыптасты. Информатикалау бағытындағы еліміздің қарқынды дамуы
үшін компьютерлік жалпы оқыту жеткіліксіз екендігі белгілі болғандықтан,
информатикадан олимпиаданың тууы маңызды қадам болып отыр. Тағыда ертеңгі
күні информациялық технологияны жетілдіруге қабілетті жоғары
мамандандырылған мамандар қажет. Қазіргі мектеп оқушыларының информатикадан
бүкіл одақтық олимпиада өткізу туралы пікірі кімге алғаш туындағанын айту
қиын, бірақ мұндай қызықты және тез дамитын пәннің ұзақ уақыт олимпиадасыз
қалмайтындығы әбден мүмкін. 1987 жылдың күзінде СССР(КОСР) Білім беру
министрлігінде академиктер А.П. Ершов пен Н.Н. Красовский, ф-м.ғ.д. А.Л.
Семенов, т.ғ.к, доцент В.М Кирюхил, сондай -ақ Бүкіл одақтық олимпиадалар
орталық комитетінің мүшесі және министрлік өкілі Т.А Сарычев қатысқан
бірінші ұйымдастырылған кеңесі құрылды. Кеңесте елімізде информатикадан
мектеп оқушыларының алғашқы олимпиадасын 1988 жылдың көктемінде Свердловск,
қазіргі Екатеринбург қаласында өткізу туралы шешім қабылданды. Свердловск
алғашқы олимпиада өткізілетін қала болу кездей-соқ емес: сол кезде қаланың
және Свердловск обылысының көптеген мектептерінде Робот рон-1715 дербес
компьютерлері қойылған болатын, сол кезеңге сәйкес бағдарламалармен мектеп
информатикасын оқытатын оқулықтар жасалды.
Алғашқы ұйымдастырылған кеңесте, сондай-ақ информатикадан олимпиада
өткізу ережелері келісілген болатын және программалық комитет төрағасы мен
сарапшылар тағайындалды. Программалық комитеттің төрағасы академик А.П
Ершов, сарапшылар төрағасы академик Н.Н Красовский болды.
1988 жылы 13-сәуірден 20-шы сәуірге дейінгі аралықта өткен информатика
бойынша алғашқы олимпиада Ресейлік емес, Бүкіл одақтық атқа ие болды, оған
барлық Республика одақтарынан 80- мектеп оқушылары қатысты.
Сол кезде мұндай жарыстарды ұйымдастыру не бір елде, не дүние жүзінде
болмады. Информатика бойынша олимпиаданың мазмұны мен әдістемесін анықтап
алу үшін, сарапшылар мүшелері ретінде мектеп информатикасы мен олимпиадалық
қозғалыс аумағындағы ең таңдаулы мамандар әр республикадан және Ресей
Федерациясы аймағынан бір-бірден төрағалар шақырылды. Ұзаққа созылған талас
пен талқылаулар нәтижесінде біртіндеп осы заманға олимпиаданы өткізу
ережелері негізінде қойылған тәртіптер қалыптасты.
1990 жылы Харьков қаласында өткен III Бүкіл одақтық олимпиададан
бастап, олимпиаданың екі турында компьютерді пайдалану арқылы өткізу
қабылданды. Бұған дейін бірінші тур теориялық түрінде, ал екінші тур
практикалық түрде компьютерсіз өткізілді.
1992 жылы Могилев қаласында өткен олимпиада да мемлекет аралық деген
атқа ие болды, оған СССР-дің ыдырауынан кейін, барлық мемлекеттер мектеп
оқушылары қатысты. Бір мезгілде 1989 жылдан 1991 жылға дейін Бүкіл Одақтық
олимпиадамен бірге Бүкіл Одақтық олимпиаданың Республикалық кезеңі болып
табылатын Ресейлік олимпиада өткізілді. 1992 жылдан бастап, оларда БОО-да
деңгейінде өтетін болды.
1992 жылы мектеп оқушыларының Ресейлік олимпиада туралы жаңа ереже
қабылданды, оның үшінші кезеңі Ресей Федерациясының субьектілерінің білім
беруді басқару орындарымен ал соңғы кезеңі Ресей Федерациясының Білім беру
министрлігімен өткізілді.
Олимпиаданың үшінші кезеңінің жеңімпаздары бірден Олимпиаданың
қорытынды кезеңіне қатысуға шақырылды.
1992-1996 жж информатика бойынша Олимпиадалық қозғалыстың астанасы
жақсы компьютерлермен жабдықталған ондағы мамандандырылған Троицк
информатика центірі Байтиктің бар болуына байланысты Москва облысының
Троицк қаласы болды.
1997-1999 жж олимпиаданың қорытынды кезеңі Санкг-Петербуркте өтті.
Келесі жылдары білім беруді информатикалау мәселелерін еліміздің
экономикасын сәтті дамуымен аймақтық және одақтық білім беруді басқару
органдарының көңіл бөліуінің артуымен жалпы Ресейлік олимпиаданың
информатикадан қорытынды кезеңін өткізу аймақтарын елеулі кеңейтуге
мүмкіндік берді.
2000 жылдан бастап 2005 жыл аралығында олимпиада Троицк, Екатеринбург,
Пермь, Санкг-Петербург, Тверь облысы мен Новосибирск қалаларында
өткізілді.Халықаралық және ресейлік информатика бойынша олимпиада мен
студенттер мен мектеп оқушыларына арналған программаларды өткізу кезінде
өте үлкен ұйымдасқан тәжірибелер жинақталды, информатика және информациялық
технологиялар көмегінде дарынды жас мамандар даярлау жүйесіндегі еліміздегі
информатикалаудың дамуына маңызды үлес қосқан әртүрлі топтардың ықпалы
ретке келтірілген. Балалар мен тікелей нәтижеге ғана емес, яғни өздері үшін
жүлделі орынға, бірақ ұзақ мерзімді болашағына- информациялық техналогиялар
мен программалау көлеміндегі мамандандырудың келесі ауысымдарын тәрбиелеуге
бағытталған жоғары класстың мамандар мен педагогтар жұмыс істейді.
Орталық әдістемелік комиссиясының тұрақты төрағасы В.М Кирюхин болды.
Осы комиссияның бұрынғы мүшелері еліміздегі белгілі мектеп және
олимпиадалық информатика көлеміндегі ғалымдар мен педагогтар- профессор С.М
Окулов, В.В Прохоров, И.В Ромомовский, доценттер А.В Алексеев, С.Г
Волченков, Е.В Андреева, Д.В Лелюх болып табылды. Информатикадан мектеп
оқушыларының I Бүкілресейлік олимпиадасы мектеп оқушыларының информатикадан
I Бүкіл Одақтық олимпиадасының қорытынды кезеңі.
Бүкіл Одақтық олимпиадасының Республикалық кезеңі болып табылатын
мектеп оқушыларының информатикадан I Бүкілресейлік олимпиадасы 1989 жылдың
21 наурызынан 25- наурыз аралығында Красноярск қаласында өтті. Оған
Ресейдің барлық аймақтарынан 143- мектеп оқушылары қатысты. Олимпиаданы
ұйымдастырушылар Красноярск университеті, Красноярск Педагогикалық
институты, СОАМСССР есептегіш центірі (Красноярск қаласы) және Красноярск
облыстық атқару комитетінің халыққа Білім беру Бас басқармасы әділ қазылар
алқасын АНСССР Коореспондент мүшесі Ю.Н Чокин.
22- наурызда өткен олимпиаданың бірінші турында 4 есеп ұсынылды, оны
шығаруға берілген уақыт 4 сағатқа жетті. Барлық есептерде алгаритм құруға
және оны қандайда бір алгоритмдік тілде жазуға талап қойылды.
24- наурызда 4 сағаттың ішінде дербес компьютерді пайдалана отырып, екі
есепті шешуге ұсыныс жасайтын практикалық тур өтті. Қатынасушылардың қолына
дербес компьютердің ямаха Корветжәне Вк-0010 түрлері берілді.
Практикалық турдың ресми тілі бейсик болып жарияланды. Өз қатысушыларға өз
дискеталарын пайдалануға рұқсат етілді.
Жұмысты тексеру барысында әрбір есептің бағасын шарты әдеттегідей
болды, пркатикалық турдағы есепті бағалау кезінде егер дұрыс нәтиже беретін
тиімді программа құрылған болса жоғарғы бағыт қойылды: төрт балды
программасының тиімділігі аздау, бірақ нәтиже бергендер алды. Үш балды
тиімсіз программасы дұрыс толық емес, программасы дұрыс толық емес
бергендер алды; екі балл нәтижесі жоқ дұрыс программасы болғандарға бір
балл алгаритімі дұрыс, программада қате жібергендергендерге қойылды. Нолдік
балл алгаритімі қате болғандарға қойылды. Барлық есептерді тексеріп
болғаннан соң әділқазылар алқасы қиындықта қате есепті ишығарды. Жалпы
жұмыстың бағасы есептің бағасына сәйкес қиындық коэффицентіне
көбейтіндісінің қосындысына тең болады.
Қатысушылардың нәтижелері
Информатикадан бірінші Бүкілресейлік олимпиаданың жеңімпаздары мүмкін
болатын 175-баллдан 120 балл жинаған Москва облысының Обнинск қаласындағы
№36шы орта мектептің шы сынып оқушысы В. Белевцев болды.Екінші орынды
Свердновск қаласындағы №36шы орта мектептің шы сынып оқушысы Алиевский Д,
ал үшінші орынға 114 және112 балл жинаған Киров қаласындағы №3 орта
мектептің 10-шы сынып оқушысы М. Плакин ие болды. Олимпиада қорытындысы
бойынша БОО –ға қатысушыларға арналған командасы құрылды. Оған ең жақсы
нәтиже көрсетуші 22 мектеп оқушылары , сондай-ақ өткен жылғы информатика
БОО жүлдегері Свердловск қаласындағы №37 орта мектеп оқушысы Илья Жильцов
та кірді.
Информатикадан мектеп оқушыларының қорытынды кезеңі 1988 жылы сәуірдің
13-нен 20-сы аралығын да өткізілді. Олимпиадаға барлық Республикадағы
одығынан 80 мектеп оқушылары қатысты. Олимпиаданың оргын комитетіне
Свердловск болыстық атқару камитетінің төраңасының орынбасары А.А Ленов
басшылық етті. әділ қазылар алқасының төрағасы академик Н. Н .
Кросовский,ал төрағаның орынбасары В М Кирюхин болды.
Олимпиада өткізу үшін Роботрон - 1715 компьютерін пайдаланды
Олимпиада екі турда өтті. Теориялық тур 15-сәуірде өтті. Қатысушыларға
шақырылуына үш жарым сағат берілетін 4 есеп берілді. Бұған алгоритмдік
прогрммалаудың кез-келген көп тараған тілінде жазуға рұқсат етілді.
(Инфарматиека курсының алгоритмдік тілі, Паскаль тілі,Рапира, Бейсик,
Алгол,Фортран,Си және т.б.). егер берілген алгоритм дұрыс болса, алгоритм
құрудағы есептер шешілген деп есептеледі. Қосымша баллдар тиімділігі үшін
және түсініктемесінің бар болуы оның дұрыстығына негізделген (аз уақыт
жұмыс істеу, есте сақтау көлемін пайдалану). Есепті тексеру кезіндегі баға
(0-5 баллдар) есептің қиндығын сипаттайтын (осы есепті шығарушылар санына
байланысты). Коэфицентке көбейтіледі екінші компьютерлік тур 17-сәуірде
Орал мемелекеттік университетімен № 9 оқу өндірістік комбината базасында
өткізілді. Программалаудың мүмкін болатын тілі Бейсик немесе Паскаль.
Машиналық турдағы есептерде қол жеткен нәтижелер бағаланды,компьютерде тек
құралы ретінде баяндау, оның дәлелденуі, программаға түсініктемелері және
т.б. бағаланады. Есепті талдау 18-сәуірде ертенгісін, кешке өткізіледі, сол
күнгі опеляцияда қарастырылды. Ал 19-сәуірді Орал мәдениет сарайында
фестивалі болды. Олимпиадаға қатысушылар өздерімен бірге әкеолген өз
программалары бар иілгіш дискімен құмдақ (касета) тарымен өз жұмыстарын
көрсете алуға және басқалардың жұмысын қарап, программалық өнімдерімен
айырбастауға мүмкіндіктері болды. Фестивал кезінде мектеп оқушыларымен
команда басшыларына әр алуан компьютерлері берілген және барлық программасы
барлар әрекеттерін көрсетті. Олимпиаданы құрушылар өздерінің орта мектепке
арналған рограммалық құралын көрсетті.
Олимпиада қорытындысы бойынша 1-чемпионы Миниград қаласындағы №239
орпта мектептің оқушысы Александр Бащилло болды.Екінші орынды Мәскеу
қаласындағы МИФИ – дағы №542 орта мектеп оқушысы Вадим Заваллшин алды ал
үшінші орынға – Мәскеу қаласындағы №57 орта мектептен Вячеслов Калолинсков
ие болды.
Жеңімпаздарды марапаттау мен олимпиаданың жабылуы 19-сәуірде кешке
болды. Ең жақсы бес оқушы бірінші дәрежедегі диплом (олар мүмкін болатын
200 баллдан 125-156 балл жинаған), 9-оқушы екінші дәрежелі диплом(87-116
баллдан) және 15- оқушы үшінші дәрежелі дипломын(59-78балл) алды.
Олимпиаданың 15 қатысушысы арнайы ғылыми және қоғамдық ұйымдардың
силықтары ме,н, ал оның ішінде математикалық мәдениетті жоғары ұстағандары
үшін квант журналдары силықтары мен марапатталды.Бұл әдістемелік
материалдар информатика жөніндегі Орталық әдістемелік комиссиясының күшімен
дайындалып отыр және әділқазылардың ұйымдастыруы арқылы өткен 3-ші Бүкіл
россиялық информатика олимпиадасының Ресей Федерациясы субъектілерінде
информатика пәнінен оқушылардың аймақтық әдістемелік комиссияларының
ұйымдастыру комитеттерінің қызметін реттеуге бағытталған. Әдістемелік
материалдар информатикадан аймақтық олимпиадалардыңөткізілу реті мен
кепілдемелерін, сонымен қатар ұсынылатын мақсаттардың мәтіндері, сонымен
қатар, осы міндеттерді шешу жөніндегі қысқаша түсініктерді және
қатысушылардың шешімдерін бағалауды өз бойына жинақтаған.
Орталық әдістемелік комиссиясы ұсынылып отырған материалдар
информатикадан өлкелік, республикалық және облыстық олимпиадалар өткізуде
оның ұйымдастырушыларына игі табыстар тілейді. Қажет болғанда ұсынылып
отырған методикалық материалдар бойынша қосымша ақпараттарды
vkiryukhin@nmg.ru мекен-жайы бойынша информатиканың орталық әдістемелік
комиссиясына сүйене отырып, алуға болады.
Олимпиада ұйымдастыру мен өткізуден әдістемелік ұсыныс:
1.Информатика бойынша Бүкілресейлік үшінші оқушылар олимпиадасын
ұйымдастыру мен өткізу барысында Ресей Білім беру министрлігінің №4072
Бұйрығымен 2003 жылдың 30 қазанында бекітілген Бүкілресейлік оқушылар
олимпиадасының ережесіне сүйену керек.
2.Информатика бойынша орталық әдістемелік комиссиясы информатика бойынша
Бүкілресейлік оқушылар олимпиадасының үшінші кезеңі мен әрқайсысы 5
сағаттан аспайтын компьютерлік тур өткізуді ұсынады.
3. Компьютерных турларды өткізуде олимпиаданың әрбір қатысушысын жиілігі
866 МГц-ден кем емес процессор базасы мен 256 Мбайттан кем емес оперативті
жады, USРУС стандартты баспасы (клавиатура) мен SVGA мониторы бар дербес
компьютермен қамтамасыз ету ұсынылады.
4. Жарыс кезінде оған қатысушыларды бірдей жағдаймен қамтамасыз етуде
пайдаланылатын компьютерлердің бірыңғай не техникалық жағынан өзара ұқсас
түрлері болуы қажет.
5. Жарыс кезінде әрбір қатысушының қажетті программалық қамсыздандыру үшін,
информатикадан Бүкілресейлік оқушылар олимпиадасын өткізу барысында
олимпиаданың әр қатысушының өз жұмыс орнында мынадай программалық
жағдайлармен инстанциялау керектігін есепке алған дұрыс.
Windows 2000XP;
Far manager;
Borland Pascal 7.0;
Free Pascal 1.0.10
Borland CC++ 3.1;
DJGPP 2.03 (включая GNU CC++ 3.2.1, Rhide и Gdb);
Borland Delphi 6.0;
Microsoft Visual Basic 6.0;
Microsoft Visual C++ 6.0.
Windows 2000XP;
Far manager;
Borland Pascal 7.0;
Free Pascal 1.0.10
Borland CC++ 3.1;
DJGPP 2.03 (включая GNU CC++ 3.2.1, Rhide и Gdb);
Borland Delphi 6.0;
Microsoft Visual Basic 6.0;
Microsoft Visual C++ 6.0.
6. Турдың басталуына екі сағат қалғанда олимпиаданың әрбір қатысушысына
міндеттер шарты бойынша әділқазылар алқасына сұрақтар қоюға мүмкіндік беру
ұсынылады. Сұрақтар жазбаша түрде қойылуы керек және иә немесе жоқ
деген түрге құрылуы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz