Windows операциялық жүйесінің түсінігі
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
І тарау. Негізгі бөлім.
1. Windows операциялық
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... .
1.1. Windows операциялық жүйесінің
түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.2. Windows операциялық жүйесінің
қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3. Windows операциялық жүйесінің
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.4. Операциялық жүйесінің стандартты
программалары ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...
2. Windows операциялық жүйесінің білім берудегі
орны ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.1. Орта мектепте Windows операциялық жүйесінің оқыту
әдістемесі ... ... ... ..
2.2. Орта буынды стандартты программалардың оқыту
әдістемесі ... ... ... ... ...
2.3. Стандартты программаларды жаңа технологиялар элемнттерін қолдана
отырып
оқыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ІІ. Практикалық (Тәжірибелік)
2. Стандартты программалардың орта мектепте оқытылуы ... ... ... ... ... ...
2.1. Wad графикалық редакторында тапсырмаларды деңгейлеп орындау
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2. Wad Pad мәтіндік редактор тапсырмаларды орындау
тәсілдері ... ... ... ... ...
2.3. Калькулятор – математикада қолданылу
тәсілдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.4. Блокнат – кіші гірім мәтін редакторында мәтін теру
ережелері ... ... ... ... ...
2.5. Фоногроф және лазерлік ойнатқыш
редакторы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.6. Стандартты программаларды буфер алмасу жолдарын түсіндіру
әдістемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1. Орта мектептегі стандартты программалардың оқытылу мазмұны мен
мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.1. Стандартты программаларды оқыту
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.2. Стандартты программаларды оқыту
мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ІІІ.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ...
ІV. Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ..
І тарау. Негізгі бөлім.
1. Windows операциялық жүйесі.
Операциялық жүйенің соңғы версиялары программаларға 1Мб-тан артық жедел
жадты қолдану және программалардың бірінен екіншісіне ауысу мүмкіндігін
беретін, кейініректе шыққан сервистік программалармен толтырылған болатын.
Адам мен компьютер арасындағы байланысты ұйымдастырушы қызметін, яғни,
қолданылатын негізгі интерфейс рөлін командалық қатар атқарады. Бұл қатар
арқылы MS-DOS жүйесі мен адам арасындағы сұхбат ыңғайсыз жүргізіледі, ЭЕМ-
ді басқару үшін қажет жүзден аса командалар пернелерден енгізіліп барып
орындалады. Командаларды жазу тәртібі өте күрделі деуге болады, кейде бір
команданы орындау үшін ондаған символдарды теруге тура келеді. Осы
операциялық жүйемен негізінен тек маман программалаушылар ғана тікелей
жұмыс істейді де, көптеген адамдар ондай дәрежеге көтеріле алмайды.
Осыдан барып, адам мен операциялық жүйе арасындағы байланысты жеңілдету
үшін әртүрлі жүйелік қоршаулар құрастырыла бастады. Бірақ олар негізінен
текстік режимде жұмыс істейтін. Бұларда бір-екі пернені қатар басу арқылы
күрделі де қиын командаларды термей-ақ тікелей орындау жүзеге асырылды.
Жүйелік программалық қоршаулар негізінен компьютердің файлдық жүйесімен
жұмыс істеуді жеңілдетті, яғни қажет информацияны жылдам әрі жеңіл тауып,
оның мазмұнын қарауға және онымен жұмыс істеуге өз септігін тигізді.
80-ші жылдардың ортасында MS (PC) – DOS- тың мұндай кемшілігінен арылу
үшін, Microsoft фирмасы IBM тәрізді компьютерлерге арналған бірнеше
есепті қатар шығара алатын операциялық жүйелер жұмысын қолға алды, солардың
бірі Windows жүйесі болатын. Алайда, осы уақытқа дейін олардың онша көп
таралмауын дербес компьютерлердің есептеу мүмкіндіктерінің төмендігімен
түсіндіруге болады.
80386 сериялы микропроцессорлардың пайда болуымен қатар іске қосыла
бастаған Windows графикалық ортасының жаңа версиясы Windows 3.1 бірте-бірте
бұрынғы текстік программалық қоршауларды қатардан ығыстырып шығара бастады.
80486 сериялы процессорлардың шығуына байланысты дербес компьютерлердің
көптеген жаңа түрлеріне графикалық мүмкіндігі мол Windows 3.1 немесе одан
кейінгі Windows 3.11 версиясы қондырылған MS – DOS операциялық жүйесі
орнатыла бастады.
Microsoft корпорациясының ОС жасау жолындағы келесі елеулі қадамы болып
ондағы графиктік интерфейстің қондырылған программа күйінде емес, сол
жүйенің ажырамас бөлігі болатын операциялық жүйені құру болып саналады.
Осылайша Windows 95 және Windows NТ операциялық жүйелері пайда болды.
Windows 95 жүйесінің, сондай-ақ Windows NТ жүйесінің соңғы версияларының
графиктік интерфейсі стандарттары Windows 3.1 жүйесінің стандартынан өзгеше
түрге енді, бірақ негізгі идеологиясы бұрынғыша сақталған болатын. Windows
3.1-ден Windows 95-ке өту әрине MS – ДOS-тан бірден Windows 95-ке өтуге
қарағанда біршама жеңіл екені түсінікті.
Қазіргі операциялық жүйелердің адамға беретін жеңілдіктері MS – DOS
жүйесінің мүмкіндіктеріне қарағанда өте жоғары, ал графиктік интерфейс
солардың тек бір қыры ғана.
1.1. Windows операциялық жүйесінің түсінігі.
Терезе- Windows жүйесіндегі ең негізгі ұғым болып саналады, Windows
сөзінің нақты аудармасы терезе екені осыны білдіреді.
Терезе- экранның төртбұрышты қоршаулы аумағы, онда әртүрлі программалар
орындалады, кез-келген мәліметтер өңделіп түзетіледі және басқару
әрекеттері жүргізіледі. Windows терезесі экранды толығымен, жартылай алуы
немесе белгілі бір бөлігін ғана қамтуы мүмкін.
Экран бетінде бір мезетте бірнеше терезе орналаса береді. Мұнда кез-
келген программаның өзіне тән жұмыс істеу терезесі болады. Егер терезені
жабатын болсақ, дәл сол уақытқа дейін екпінді күйінде болып жұмыс істеп
тұрған программаның жұмыс да аяқталады.
Болашақта Windows ортасының әртүрлі терезелерін қарастырамыз, олардың
жұмыс істеуінде айырмашылық болса да, бәрінің ортақ элементтері, қасиеттері
бар. Енді сол элементтерге тоқталып өтейік.
Терезе жақтаулары шекаралар - бұл терезенің периметрі бойынша өтетін
тік және көлденең сызықтар. Терезенің жоғарғы жағында тақырып қатары
орналасқан. Тақырып қатарының сол жағында Жүйелік меню батырмасы
орналасқан, ал оң жағында терезенің көлемін өзгертуге арналған батырмалар
бар. Тақырып қатарынан төменірек меню қатары орын алған. Ал меню қатарынан
төменгі төртбұрышты аудан- терезенің жұмыс аумағы деп аталады. Осы жұмыс
аумағындаәр түрлі информация бола береді: орындалатын программа, өңделуге
арналған мәліметтер, басқа кішігірім терезелер және т.б.
Кез-келген терезенің белгілі бір шектеулі көлемі болады, сондықтан
информация көп болса, ол терезеге симай да қалады. Мұндай жағдайда
терезенің оң жақ шетінде айналу сызықтары деп аталатын элемент пайда
болады. Бұл элементтің пайда болуы ос мезетте терезе ішіне симайтын
информацияның бейнеленіп тұрғанын көрсетеді.
Экран бетіндегі программалар мен құжаттар орналасатын терезелер үш
түрлі болады.:
- толық экранды терезе, яғни терезе экранды толығымен алып тұрады;
- қалыпты күйдегі терезе, яғни тезе экранның белгілі бір бөлігін алып
тұрады;
- шартбелгі түріндіе, яғни терезе кішірейтіліп шартбелгіге айналып
кеткен.
Жұмыс столы.
Жұмыс столы- екінші негізгі түсінік болып саналады.
Жұмыс столы түсінігі қазіргі барлық операциялық жүйелер интерфейсінің
негізгі элементі болып саналады.
Ол қандай болуы тиіс?
Әдеттегі өзіміздің жұмыс столымзды алайық. Жұмыс столында кітаптар,
мәліметтер салынған бумалар, құрал-жабдықтар орналасуы мүмкін. Олар, сіздің
қалауыңызша, столда әр түрлі күйде орналаса алады. Стол беті әдемі
дастарқанмен жабылуы мүмкін немесе ештеңе төселмей таза болуы да ықтимал.
Сіздің стол бетіндегі заттарды алма-кезек қолдануға, орнын ауыстыруыңызға
болады. Дәл осы стол бейнесі экранда да жүзеге асырылып отыр.
Windows ортасында жұмыс столының рөлін дисплей экраны орындайды. Онда
жұмыс істейтін программалардың терезелері, құжаттардың жеке файлдары
шартбелгілер түрінде орналасқан.
Өзіңіздің жұмыс столыңызды реттеп таза ұстауыңыз сияқты экранда да
қоқырсып жатқан столда жұмыс істеу тіптен ыңғайсыз. Қажетті құжаттарды,
құрал-жабдықтарды жоғалтып алмайтындай экранда артық зат ұстамай жұмыс
істеуге көңіл бөлейік.
Шартбелгілер, жарлықтар, бумалар.
Шартбелгі (Icon) – бұл экран бетіндегі қысқаша жазуы бар кішірейтілген
графикалық бейне. Ол дисплей экранындағы программаны, терезені, функцияны
файлды т.б. бейнелеп тұруы мүмкін. Әр шартбелгі белгілі бір терезеге сәйкес
келеді және ол қажет болғанда үлкейту батырмасы арқылы терезеге айналады.
Экранда мынадай шартбелгілер кездеседі:
- қосымша программалар шартбелгісі;
- белгілі бір топтар шартбелгісі;
- функциялар шартбелгісі.
Жарлық (Shortcut) - бұл белгілі бір обьектімен тікелей қатынас жасауды
іске асыратын командалық файл. Мысалы, жарлық арқылы каталогтың, желідегі
дискінің ішіндегісін көрсетуге болады, тез арада басқа каталогта орналасқан
программаларды іске қосуға, файлды да жылдам ашуға болады және т.б.
Жарлықты пайдаланғанда негізіг обьектілердің өздері өз орындарында ешбір
өзгеріссіз тұрады. Ал сол обьектілермен қатынас жасау Shortcut файлында
сақталған информацияның көмегімен іске асырылады. Мысалы, егер жұмыс
столында файлдың өзі орналастырылған болса, онда олардың бірін өшіру
командасын қолданған кезде ол дискіден жойылады. Ал егер де сіз жұмыс
столынан Shortcut шартбелгісін орналастырып, оны артынан өшірсеңіз, онда
жарлық беріп тұрған командалық файл өшіріледі де, бастапқы файлдар ешбір
өзгеріссіз қалады.
Бума (folder) экранда каталогтарды (Windows 95) және программалық
топтарды (Windows 3.1 ) белгілеу үшін қолданылады. Мұның мағынасы мынада:
каталог пен программалар тобы белгілі бір обьектілерді орналастыруда
қолданылатын контейнер болып табылады. Каталог- файлдарға арналған
контейнер, программалық топ – жеке программаларға арналған контейнер т.с.с.
Әрине мұндай контейнерлер әр обьект үшін әр түрлі болуы мүмкін. Бірақ
олармен атқарылатын амалдар біртектес бола береді.
Тышқан тәрізді графикалық сілтеме
Windows ортасында пернелер тақтасының көмегімен жұмыс істеуге болады,
бірақ тышқан тетігімен басқарылатын графиктік сілтемені немесе олардың
комбинацияларын қолдану өте тиімді. Стол бетімен тышқанды жылжыту экран
бетіндегі тышқан сілтемесінің жылжуымен сай келеді.
Тышқан тетігінің екі немесе үш батырмасы болады. Жұмыс барысында
негізінен оның сол жақтағы, ал анда-санда оң жақтағы батырмасы қолданылады.
Тышқан тетігінің ортаңғы батырмасы Windows ортасының тек кейбір
программалармен жұмыс істеуде қолданылады.
Тышқан тетігімен орындалатын ең негізгі операция- экран бетімен
сілтеменің қозғалуы болып табылады. Бұл дайындық операциясы, ол өздігінен
ешқандай әрекет-амал орындамайды.
Келесі операция- сырт еткізу (Click). Бұл операция сілтемені экран
бетіндегі қажетті элементке апарғаннан кейін ғана орындалады, мысалы,
сілтемені графиктік элементтің шартбелгісіне жеткізіп, енді басқа бір
операция орындауға болады. Сырт еткізу деп тышқанның сол жақ батырмасын бір
рет басып, қайта жылдам қоя беруді айтады. Жоғарыда айтып өткеніміздей,
Windows жүйесінде әдетте жұмыс істеу кезінде негізінен тышқанның сол жақ
батырмасы кеңінен қолданылады. Сондықтан, алдағы уақытта, тышқан батырмасын
жай сарт еткізу дегеніміз- тышқанның сол жақ батырмасын басып жылдам қайта
қоя беру болып табылады.
Бұл әрекет меню пункттерінің бірін таңдау, обьектілерді белгілеу немесе
қатар курсорын қалаған орынға жедел көшіру кездерінде және терезелерді
екпінді етіп жұмысқа қосу кезінде және т.б. қолданылады.
Тышқанның орындалатын күрделі операцияға оның сол жақ батырмасын жылдам
түрде екі рет сырт еткізу әрекеті жатады. Оның жұмыс істеуі негізінен
тышқанды жай сырт еткізу әрекетіне өте ұқсас, яғни тышқан сілтемесі керекті
элементке апарылғаннан соң, тез арада тышқанның батырмасын екі рет сырт
еткізу қажет болады. Бұл әрекет алғаш тышқанмен жұмыс істей бастаған адамға
күрделі операция болып табылады. Оның ерекшелігі тышқанды екі рет жылдам
сырт еткізу аралығында өте аз уақыт өтуі тиіс, ол секундтың оннан бір
бөлігіндей ғана уақыт. Егер ол аралықта көп уақыт өтіп кетсе, онда Windows
жүйесі бұл әрекетті жекеленген екі бөлек сырт еткізу деп түсінеді. Ал егер
бұл амал дұрыс орындалса, онда Windows жүйесі бірден белгіленген операцияны
іске асыра бастайды.
Келесі операция- жылжыту (Drag & Drop). Ол терезелер мен
шартбелгілердің орнын ауыстырады, яғни басқа орынға жылжытады және
терезелердің ұзындығы мен енін өзгертуде қолданылады. Обьектілерді жылжыту
амалы былай орындалады: сілтемені орны ауыстырылатын элементке апарып,
тышқанның сол жақ батырмасын басып, оны сол басулы күйінде ұстап отырып,
сілтемені қалаған жаңа орынға жеткіземіз, сонан соң батырманы қоя береміз.
Осы айтылған тышқан тетігі көмегімен орындалатын операциялар Windows
жүйесін басқаруға толық мүмкіндік береді.
Мәлімет алмастыру буфері.
Өзінің жұмыс істеу кезінде Windows жүйесі программалар мен құжаттар
арасында мәлімет алмастыру үшін компьютер жедел жадтың арнаулы бөлігін
алмасу буфері (Clipboard) ретінде пайдаланады. Буфер әртүрлі программалар
немесе құжаттар арасында мәліметтерді тасымалдап, олардың фрагменттерін бір-
біріне ауыстырып отыру үшін қолданылады. Тасымалданатын мәлімет ретінде
текст үзінділері (фрагменттер), сурет, кесте және т.б. обьектілер алынуы
мүмкін
1.2. Windows операциялық жүйесінің қызметі.
Қазіргі кездегі барлық дербес компьютерлер сұхбаттық режимде жұмыс
істейді. Бұл режимде компьютер қолданушы мен және техникалық құрылғылармен
тікелей қарым-қатынаста болады. Компьютер сұхбаттық режимде болу үшін, онда
алдын ала программалар жүйесі жұмыс істеу қажет. Бұл программалар жүйесі
перне тақтадан, тышқаннан және басқа да құрылғылардан үнемі сұраныс жасап
отыруы керек. Бұл жүйе қолданбалы программаларға бақылау жасап, түрлі
программалардағы мәліметтердің шатасып кетпеуін қадағалап отыруы қажет.
Мұндай программалар жүйесі операциялық жүйе деп аталады. Операциялық жүйе
жүйелік және қызметтік программалық жасақтамалар кешені болып табылады.
Қандай да бір нақты операциялық жүйенің қолданбалары деп берілген жүйенің
басқаруымен жұмыс істеуге негізделген программаны айтады.
Барлық операциялық жүйелердің ең негізгі қызметі:
- Қолданушы мен программалық жабдықтар арасындағы байланыс түрлерін
қамтамасыз ету;
- Аппараттық және программалық жасақтама арасындағы байланысты
қамтамасыз ету;
- Әр түрлі программалар арасындағы байланыстарды қамтамасыз ету.
Бұған қоса операциялық жүйе келесідей қызметтерді атқарады:
- операциялық жүйенің құрамына ентеін Интернеттің негізгі қызмет
түрлеріне қатынауды қамтамасыз ету;
- бір мезгілде бірнеше қолданбалы программалармен жұмыс істеу;
- қолданбалар арасында мәліметтер алмасу;
- мәтінді құжаттарды оқу, редакциялау және баспаға шығару;
- қарапайым суреттерді салу;
- арифметикалық және математикалық есептеулерді жүргізу;
- бейне жазбаларды шығару;
- күнделіктер мен қызметтік жазбаларды жүргізу;
- электрондық поштамен хабар алмасу;
- бірыңғай анықтамалық жүйе жұмысын қамтамасыз ету.
Кез-келген операциялық жүйе сияқты Windows мынадай мәселелердің
орындалуын қамтамасыз етуі тиіс:
- компьютердің барлық құрал-жабдықтарын (аппараттарын) басқару;
- файлдық жүйемен жұмыс істеуді қамтамасыз ету;
- қолданбалы программаларды іске қосу;
Бұған қоса Windows жүйесі:
- бір уақытта бірнеше программалардың жұмыс істеуін қамтамасыз ету;
- әр түрлі программалар арасында мәліметтер алмасу;
- масштаб бойынша өзгеріле алатын шрифтер қолдану;
- мультимедия мүмкіндіктерін қолдану;
- жалпы ортақтастырылған анықтамалық жүйені пайдалану істерін
қамтамасыз ете алады.
1.3. Windows операциялық жүйесінің түрлері.
Жүйенің (программаның) қасиеттері терезесін ашу
Жүйенің қасиеттері терезесін ашу үшін Менің компьютерім бумасының
жанама менюін ашып, Қасиеттер (Свойства) командасын таңдау керек.
Егер пернетақтада Windows пернесі бар болса, онда BREAK пернелерін
қатар басу керек.
Желі қасиеттері терезесін ашу үшін Желілік қоршау бумасын ашып, оның
жанама менюімен Қасиеттер (Свойства) командасын таңдау қажет.
Операциялық жүйе жүктелетін дискет жасау
Операциялық жүйе толық жүктелетін дискет жасау үшін бас менюден
Баптау (Настройка) командасын таңдап, Басқару тақтасын (панель
управления) ашып, программаларды орнату және өшіру белгішесін (значок
установки и удаления программ) екі рет шерту керек. Жүктелетін диск
(Загрузочный диск) ішкі бетін таңдап, Диск жасау (Создать диск)
батырмасын шерту қажет.
Бас менюдегі командаларды орналастыру тәртібі
Бас менюдегі командаларды (ішкі менюлер де солай) орналастыру тәртібі
тышқанның сол жақ пернесін басып тұрып, команданы тасымалдау арқылы жүзеге
асырылады.
Меню ішіндегі кез келген команда (жарлық) үшін оның жанама менюін ашып,
осы жолды Өшіруге немесе қасиеттер терезесін ашып көруге болады. Командалар
аттарын альфавит бойынша орналастыру үшін жанама менюден Аттары бойынша
сұрыптау (Сортировать по имени) командасын орындау керек.
Бас меню құрамында жаңа бума ашу
Бас меню құрамында жаңа бума ашу үшін Іске қосу (Пуск) батырмасының
жанама менюінен Сілтеуіш (Проводник) жолын таңдап, Бас меню бумасы ішінен
жаңа бума ашу керек (Файл-Создать-Папку..). Сонан соң сол бума ішіне
керекті командалар, яғни жарлықтар көшірмесін орналастыруға болады.
Ал егер Бас меню ішіндегі Программалар бумасы ішінен жаңа бума ашқыңыз
келсе, жоғарыдағы тәртіппен Бас меню бумасын, содан кейін Программалар
бумасын ашып, жаңа бума немесе жарлықтар қосуға болады.
Бас меню құрамына жаңа жол қосу
Бас меню құрамына белгілі бір құжатқа (бумаға) арналған жаңа жол
(жарлық) қосу үшін, жұмыс үстелінде ашық тұрған терезедегі керекті құжат
белгішесін тасымалдап Іске қосу (Пуск) батырмасына тарту керек. Қажет
болса, керекті белгішені тасымалдап ішкі Программалар немесе Стандартты
топтарына да сатылай тасымалдап енгізуге болады.
1.4. Операциялық жүйесінің стандартты программалары.
Windows жүйесінің стандартты программалары құрамына бір топ
программалар жиыны кіреді. Олар әр адамға қажетті операциялық жүйе орындай
алмайтын бірсыпыра жұмыстардың орындалуын қамтамасыз етеді, мысалы:
- текстік құжаттар құру;
- графиктік бейне-көріністер құру және оларды редакциялау;
- жұмыс уақытын жоспарлауды ұйымдастыру;
- математикалық есептеулерді орындау және т.б;
Әдетте, бұл қосымша программалар Реквизиттер тобында орналасқан.
WordPad текстік редакторы.
WordPad және Write редакторлары күрделі де қиын текстік құжаттарды
құруға мүмкіндік береді. Алайда кейінгі шығып жатқан мамандандырылған
текстік редакторларға қарағанда оның мүмкіндігі төмендеу. Қазіргі кезде
кеңінен қолданылып, ең қуатты, мүмкіншілігі мол деп танылып жүрген текстік
редакторлардың жаңа түрлері бар.
Windows 3.х жүйесінде редакторды іске қосу үшін Реквизиттер
тобындағы Write редакторы шартбелгісін таңдау керек.
Ал, Windows 95 жүйесінде – Іске қосу ----- Программалар - ---
Стандартты ---- WordPad командасын орындау қажет.
Word Pad және Write редакторлары текстік құжаттарды пернелерде теріп
дискілерде сақтауға, оларды өңдеуге- ішкі көрінісі мен шрифтін өзгертуге,
құжат ішінде символдарды іздеу мен ауыстыру әдістерін іске асыруға,
графиктік суреттерді қосуға, оның беттерінің параметрлерін өзгертуге және
қағазға басып шығаруға мүмкіндік береді.
Осы атап өткен мүмкіндіктердің ішінен біз, келешекте қажет болатын,
тексті қағазға басып шығару жолын кеңінен қарастырып өтеміз. Windows
жүйесінің бір ерекшелігі- ондағы кез-келген қосымша программадағы тексті
қағазға басу бір тәртіппен жүргізілетіні.
Программа терезесінде орналасқан құжатты баспаға шығармастан бұрын,
принтер түрін және олардың параметрлерін енгізу қажет болады. Бұл жағдайда
Файл----Принтер таңдау және Файл Баспаға шығару деген командаларды меню
жүйесінен таңдау қажет болады. Бұл командалардың сұхбаттасу терезесінде
құжатты басып шығару үшін қолданылатын принтердің аты мен маркасы
көрсетіледі. Пайда болған тізімнен өзімізге қажетті принтерімізді
таңдауымызға болады және де принтерден басып шығарылатын қағаздың мөлшерін
де алдын-ала белгілеп анықтаған жөн.
Егер де сіз Параметрлер батырмасын басатын болсаныз онда экранға
шығатын сұхбаттасу трезесінде принтердің сапалы басылым шығарудың
параметрлерін қолдануға болады
Принтр түрін және баспаға шығарудың параметрлерін анықтап болған соң
меню жүйесінен Файл Баспаға шығару командасын таңдау қажет. Сұхбаттасу
терезесінде басып шығару аумағы мен оны көшірмесінің саны анықталады.Бұдан
кейін ОК пернесін бассақ, онда параметрлері анықталған принтерге экран
бетінде алдын-ала дайындалған информация қағазға басылып шығады.
Блокнот
Блокнот-кішігірім текстік файлдармен жұмыс істеуге арналған редактор.
Оның мүмкіндігі көптеген қарапайым текстік редакторлар мүмкіндіктеріне
қарағанда төмендеу, бірақ жылдам істейді.
Оның бір талассыз жақсы жағы бар-ол қарапайым әрі жинақы жұмыс істеуге
мүмкіндік береді, жедел жатта тіптен ешқандай орын алмайды десе де болады
және басқа программалардың қатарласа жұмыс істеуіне ешбір кедергісін
тигізбейді. Бұл программаны іске қосу үшін Реквизиттер тобында орналасқан
Блокнот атты шартбелгіні таңдау қажет.
Блокнот текісті форматтамай тек қана оның сөздерінен тұратын файлдарды
құрады, дискіде сақтайды.
Картотека- бұл карточкаларды жинаудың бір жүйеге келтірілген
компьютерлік аналогы, яғни компьютерде жазылып дайындалған, кейін керек
болатын түрлі хабар, мәліметтер, материалдар тіркелген карточкалар жинағы.
Ол кейбір белгілері бойынша жүйелендіріп, бір тәртіпке келтірілген
информацияны сақтау үшін қолданылады. Жиі қолданылатын белгілер қатарына-
қызметкерлердің адресін, жоба жасағанда дайындалған жазбаларды, кітаптар
аннотацияларын, басқа да анықтамалық мәліметтерді жатқызуға болады. Бұл
программаны іске қосу үшін Реквизиттер тобындағы Картотека шартбелгісін
таңдап алу керек.
Картотека іске қосылысымен екі бөліктен- тақырып аты мен жазба
енгізілетін өрістен тұратын карточка жасай бастайды. Тақырып атын енгізу
үшін терезе ішінен орын таңдап алып, тышқанды екі рет сырт еткізк керек,
сосын пайда болған сұхбаттасу терезесіне сөз енгізіп, ОК батырмасын басу
қажет. Мұнан соң ғана жазба өрісіне текс енгізуге болады. Жазба өрісіне
енгізілетін информация 11 қатардан аспауы тиіс.
Әрқашан карточкалардың бірі активті күйде, яғни екпінді болады, - ол
басқалардың үстінде көрініп тұрады. Басқа карточканы бетке шығару үшін оның
көрінетін бөлігіне тышқан курсорын апарып, оны сырт еткізу керек.
Карточка тақырыбын өзгерту мүмкіндігі бар. Ол үшін меню қатарынан
Өңдеу- Тақырып командасын таңдап алып, сұхбат терезесінде сол мезетте
екпінді болып тұрған карточка үшін тақырыптың жаңа атын енгізу керек.
Егер карточка саны көп болса онда олардың тізімін көру режиміне Көру-
Тізім командасы арқылы көшуге болады. Экран бетіне енгізілген барлық
карточкалар тізімі шығарылады.
Құрастырылған картотеканы файлға сақтауға, одан оқуға, принтердің
көмегімен қағазға басып алуға болады.
Календарь.
Календарь- бұл жұмыс уақытын жоспарлауға, мерзімдік жоспар жасауға,
кездесулер мен телефон шалу кестелерін құруға арналған шағын программа.
Қорыта келсек, календарь дегеніміз- күнделікті компьютерлік варианты. Оны
іске қосу үшін Реквизиттер тобынан Календарь шартбелгісін таңдап алу
керек.
Календардағы информацияны көрудің екі режимі бар, олар:
- күнделікті кесте- Көру-Күн командасы режимі;
- айлықи кесте- Көру- Ай командасын қолдану режимі.
Бірінші режимде көрсетілген уақыт қасында- алдағы болатын жұмыстар
жайлы қысқаша мағлұматтар болады. Терезенің төменгі бөлігінде ескерту
жазуға арналған бірнеше қатарлар орналасқан. Мұнда әр күнге байланысты
естелік информация сияқты қысқаша текст теруге болады. Терезенің жоғарғы
бөлігіндегі бағыттауыш тілсызықтар календарды аударуға мүмкіндік береді.
Екінші режимде экран бетінде үстіміздегі айдың барлық күндері
бейнеленеді. Олардың ішіндегі көмескі түрімен белгіленген күндердің бірі-
екпінді күйде болады. Бұл керекті күнге тез арада өтуіміз үшін және де ай
күндерінде жазылған ескертпе жазуларды тез қарап шығуда қолданылады.
Ескертпе жазуға арналған қатарлар ай күндерінен төменде орналасқан және оны
оқу, өзгерту үшін сол күнді екпінді етіп алу қажет.
Құрастырылған календарлық кестенің файлға жазылуы, одан оқылуы, қағазға
басылуы мүмкін.
Калькулятор.
Калькулятор программасы – бүгінгі күндері тіпті төменгі сынып оқушылары
да көптеп қолданатын компьютерлік калькулятор болып табылады. Программаны
іске қосу үшін Реквизиттер тобында Калькулятор шартбелгісін таңдау
қажет.
Программа екі режимде жұмыс істейді:
- стандартты (жады бар қарапайым арифметикалық калькулятор) режим;
- ғылыми (қиын да күрделі есептеулер жүргізуге арналған қуатты
калькулятор) калькулятор режимі.
Есептеуге қажет сандар тышқанмен немесе пернелер көмегімен
енгізіледі. Енгізілген цифрлар мен де есептеулер нәтижесі индикатор бетіне
шығады.
Калькуляторда төрт арифметикалық амалдан, процентті есептеп шығарудан,
квадрат түбірден және кері шаманы табудан басқа стандартты режимде есте
сақтай отырып келесі әрекеттерді орындауға болады:
ЗП- индикатордағы санды жадқа жазады;
П+ -жадтағы санға индикатордағы санды қосады;
ИП- жадта сақталған санды индикаторға шығарады;
ПО- жадты тазалайды.
Индикаторға енгізілген соңғы цифрды өшіруге арналған Кейін батырмасының
бар екені есте болуы керек.
Сағат.
Сағат- Windows ортасының ағымдағы уақыт пен мерзімді көрсету үшін
қолданылатын ең қарапайым программасы. Бұл программаны іске қосу үшін
Реквизиттер тобындағы Сағат шартбелгісін таңдау қажет.
Сағат программасының экраны екі қалыптың бірінде болуы мүмкін:
- тақырып қатары және менюі бар;
- тек тақырып қатары ғана шығады, ал меню қатары жасырын күйде болады.
Бір күйден екіншісіне ауысу үшін тышқан жұмыс аумағында тұрғанда оны
екі рет сырт еткізу керек.
Сағат кәдімгі циферблаты мен тілдері бар күйде немесе тек сан арқылы
уақытты көрсететін индекатор күйінде бола алады. Оның сыртқы көрінісін
Параметрлер менюі командаларымен өзгертуге болады. Параметрлер менюі арқылы
сағатты секундтарды және күн мерзімін көрсететін етіп қоюға да болады.
2. Windows операциялық жүйесінің білім берудегі орны.
Windows-тің жұмыс істеудің басталу кезінде қосымша терезе немесе
Windows- жұмыс үстелі шығады.
Ал, жұмыс аяқтау үшін, жұмыс панеліндегі негізгі меню Іске қосу
Жұмысты аяқтау белгішесін таңдап, тышқанның сол жақ батырмасын басыңыз.
Экранда Жұмысты аяқтау тақтасы шығады. Иә- таңдаған амалың орындалады.
Біраз уақыттан соң, экранда енді компьютерді өшіруге болады жазуы шығады.
Сонда ғана жүйелік блоктың алдыңғы бетіндегі Қосу Өшіру батырмасын басу
қажет. Егер шыққың келмесе Отмена батырмасын басыңыз.
1. Жұмыс үстелі – Windows 98-дің негізгі экраны болып табылады.
Жұмыс орнында Windowsтің обьектілері мен басқару элементтері
орналасқан. Обьект- олармен Windows жұмыс істейтіндердің
барлығы. Обьекті – ұғым. Әр обьектінің өзіне тән қасиеттері
болады. Олар бір-бірінен қасиеттері арқылы ажыратылады. Windows
обьектілері: қапшықтар (папка), файлдар, терезелер, таңбашалар,
белгішелер мен тышқан.
2. Терезелер. Терезе- Windows операциялық жүйесінің негізгі
обьектісі. Терезе- көзге байқалмайтын шекарасы бар,
тіктөртбұрышты аймақ. Әр терезенің оны басқару элементтері және
обьектілері мен ақпараттар орнласатын жұмыс аймағы болады.
Windows жүйесінде бірнеше терезені бір мезгілде ашып, жұмыс
жасауға болады. Жұмыс панеліне қарап, қанша және қандай
терезенің ашық тұрғанын білуге болады. Себебі, жұмыс панелінде
ашық тұрған терезелердің тақырыптары жазылған батырмалар пайда
болады.
3. Бағыттаушы немес жол сілтеуші (Проводник) Оның терезесі Мой
компьютер қапшығының терезесінен өзгеше, өйткені ол оң және сол
жақ бөліктерінен тұрады. Жол сілтеушіні іске қосу үшін
әрекеттерді орындау керек.
Қазіргі компьютерлерде операциялық жүйе орнатылып келеді. Компьютерде
біраз уақыт жұмыс істеген соң операциялық жүйені қайтадан орнатуға тура
келеді. Операциялық жүйені орнатпас бұрын жүктемелі дискет (загрузочный
дискет) дайындап алу керек, оны мына тізбекті орындап дайындауға болады:
Іске қосу-Баптау-Басқару тақтасы-Бағдарламаны орнату және жою-жүктемелі
дискет.
Содан кейін компьютерді өшіріп жүктемелі дискет арқылы қосу керек. Сол
кезде сізден сұрайды компьютерді:
1. Компьютерді CD-ROM-мен қосу
2. Компьютерді CD-ROM-сыз қосу
3. Анықтаманы шақыру
Сізге бұның ішінде 1-сі қажет-Enter. Компьютердің жүктелуіне 1-2
минуттай уақыт кетеді.
А:
Енді сізге С: дискісін форматтау керек, ол үшін:
А: format с: деп теріп жазып Enter пернесін басасыз, сосын сізден
сұрайды форматтайын ба әлде жоқ па, егер өзіңізге сенімді болсаңыз Y- Enter
басуыңыз керек.Форматтау процесі біраз уақыт болады, ол аяқталған соң,
жүйелік файлды (системный файл) дискеттен С: дискісіне көшіру қажет.
А: sys а: с: - Enter
Содан кейін CD-ROM –ға компакт –дискіні салып, оның адресін теріп
көрсетесіз. Негізінде компакт-дискідегі операциялық жүйеңіз қандай папкада
орналасқанын алдын ала қарап жазып алыңыз. Егер сізде бір С: -дискісі ғана
болса, онда CD-ROM –ның адресі былай болады:
D: Win98 setyp.exe-Enter, setyp.exe- Windows –тің орнату
бағдарламасы іске қосылады. Егер сіз компакт-дискідегі папкаларды көремін
десеңіз, онда dir –командасы арқылы көруге болады: D: dir – Enter.
Сосын Windows сізге мынадай сауалдар қояды, яғни Windows ОЖ –сін
орнатасыз ба әлде жоқ па, егер де орнататын болсаңыз Жалғастыру немесе
арықарай дейсіз, кейін Windows –тің серийный номерін енгізу қажет, ол сол
компакт-дискінің қорабында жазулы болу керек, соны пернетақта арқылы теріп
енгізесіз, одан әрі Windows-ті қай дискіге орналастырайын деп сұрайды,әрине
С: Windows-і көрсетесіз де-арықарай, одан соң сізден қай түрін орнатасыз
дейді, бұл жерде Таңдау бойынша дегенді белгілеп, арықарай дейсіз де
өзіңізге қажетті Windows –тің компоненттерін таңдайсыз. Содан кейін
пернетақтаңыздың негізгі тілін таңдайсыз-Мекені және тілі-Русский дейсіз.
Тағы сізден компьютердің атын және желілер тобын сұрайды, сондай-ақ сіз
қай мемлекетте тұратыныңызды да сұрайды, әрине бұл жерге сіз Қазақсатан деп
көрсетесіз.
Осының бәрін орындауға 30-40 минуттай уақыт жұмсайсыз, орнату барысында
компьютер автоматты т үрде өшіріліп қайта қосылып отырады.
Windows –ті орнатып болған соң, сіз Іске қосу-Баптау-Басқару тақтасын-
ашып Windows –ді баптауыңыз керек.
1. Электр қоректендіруін басқаруын ашып
ждущий режим –никогда, отключение дисков –никогда осы шарттарды
орнатыңыз.
Егер де сізге бірнеше компьютер бір-біріне қосылған болса, онда Басқару
тақтасындағы жүйені ашып, файлға және баспаға ортақ рұқсат беру-дегенді
шертіп, соның ішіндегілерге белгішелер қоясыз да, ОК ОК батырмасын
шертесіз.
Содан кейін сізде драйверлерді орнату керек, яғни манитордың,
принциптердің драйверлерін орнатасыз. Содан соң басқа да бағдарламаларды
қайта орнатасыз.
Windows Milennium операциялық жүйесі де дәл осылай орнатылады, тек,
сіздің компьютеріңіздің оперативті жады 64 МБ болу керек.
Ескерту: бұл жұмысты орындамас бұрын өзінізге керекті құжаттарды,
файлдарды дискетке не басқа винчестерге көшіріп алыңыз, өйткені дискіні
форматтаған да компьютердегі бүкіл ақпарат жойылып кетеді.
2.1. Орта мектепте Windows операциялық жүйесінің оқыту әдістемесі.
Windows жүйесіндегі кез-келген программа терезе ішінде орындалады, сол
себепті тереземен атқарылатын амалдарды (көлемін өзгерту, экран бетінде
жылжыту, терезені үлкейту және кішірейту) орындай білу қажет. Windows
жүйесінде терезе арқылы орындалатын негізгі іс-әрекеттер қарастырылады.
Терезенің көлемін өзгерту.
Терезенің көлемін өзгерту үшін тышқан курсорын терезенің төрт
жақтауының кез-келгеніне, мысалы, сол жақ шекарасына апарыңыз. Тышқан
курсоры өзінің сыртқы бейнесін өзгертісімен, яғни екі жақты көлденең
тілсызыққа айналысымен, терезенің енін өзгерте аламыз. Тышқанның сол жақ
батырмасын басып тұрып, терезенің тік жақтауын солға не оңға жылжыту (ал
да, жылжыт принципі бойынша) керек. Тышқанның батырмасын жіберсеңіз,
терезе енінің өзгергенін көресіздер.
Ал терезенің ұзындығы мен енін қатар өзгерту үшін, тышқан курсорын
терезенің төрт бұрышының біріне, яғни қабырға сызықтары қиылысқан жеріне
апару керек. Бұл сәтте курсор екі жақты көлбеу тілсызық түріне келеді де,
ол өз кезегінде терезе көлемін алдыңғы айтылған тәсілмен бірден екі бағытта
өзгерту мүмкіндігін береді.
Терезені жылжыту.
Терезені экран бетімен жылжыту үшін курсорды тақырып қатарына алып
барамыз. Мұндайда курсордың чыртқы пішіні өзгермеуі тиіс, бірақ бағытауыш
тілсызық ұшы көк тіктөртбұрышқа түскенде ғана операцияны орындауға болады.
Ол үшін тышқан батырмасын басып, оны сол басулы күйінде жібермей ұстап
тұрып, ал да, жылжыт принципі бойынша курсорды жаңа орынға жылжытамыз.
Курсорды жіберген сәтте терезе жылжып барған жаңа орында бекітіліп сақталып
қалады.
Терезелер мен шарбелгілер.
Монитор экранында бірнеше терезе ашық тұрса, жұмыс столында шашырап
қағаз жатқан секілді кұй кешесіз. Қазіргі сәтте қажет емес терезелерді
жауып, ашық терезелер санын азайту керек. Ал егер сізге бірнеше программа
қатар қажет болса, онда олар тұра береді. Бір терезені кішірейтіп
шартбелгіге айналдыру Терезені кішірейту командасымен немесе терезенің оң
жақ жоғарғы бұрышындағы батырма арқылы жүзеге асады.
Терезе әдетте ықшам шартбелгі түріне дейін кішірейтілуі мүмкін. Бұл
үшін тышқан курсорын тақырып қатарының оң жағында орналасқан Кішірейткіш
батырмасына әкеліп, оның сол жақ шеткі пернесін сырт еткіземіз.
Сол сәтте терезе экраннан алынып, оның орнына жазуы бар кішкене сурет,
яғни шартбелгі пайда болады.
Егер шартбелгіні терезе көлеміндей етіп үлкейткіңіз келсе, онда тышқан
курсорын соған әкеліп, екі рет тышқанды сырт еткізіңіз. Сол мезетте
Программа Диспетчері терезесі бұрынғы орнында пайда болады. Ал егер де екі
рет сырт еткізу орындалмаса онда шартбелгінің қасынан тікбұрышты аумақ-
Жүйелік меню пайда болады. Бұл менюде терезелермен жұмыс істеуге арналған
бірнеше командалар орналасқан. Жүйелік меню жұмысы тышқанмен де, әрі
пернелік тақтамен де жүзеге асырыла береді. Көбінесе, Қалпына келтіру
командасын таңдау-шартбелгі бейнесіндегі екі рет сырт еткізудің іске
аспауын алмастырады және Программа Диспетчері терезесін бұрынғы қалпына
келтіреді.
Жүйелік менюдегі командалардың бірін таңдау үшін курсордың соның атына
әкеліп, бір рет сырт еткізсе болғаны. Осы тәсілмен-ақ кез-келген менюдегі
командаларды таңдауға болады.
Толық экран түріндегі терезе.
Көптеген программалар терезелері экранды толығымен қамтуы мүмкін. Ол
үшін курсорды тақырыптың оң жағындағы Үлкейту батырмасына әкеліп тышқанды
бір рет сырт еткізіңіз. Одан кейін терезе экранды толығымен алып тұрады.
Егер де сіз қазір терезенің орналасуы мен өлшемдерін бұдан бұрын айтылып
өткен тәсілмен өзгерткіңіз келсе, онда мұның мүмкін емес екеніне көзіңіз
жетеді. Бірақ оның есесіне жұмыс аумағы барынша үлкен ауданды алуы мүмкін.
Терезені алғашқы қалпына келтіру үшін курсорды Қалпына Келтіру
батырмасына әкеліңіз. Ол үлкейту батырмасының орнына пайда болады. Бұл
батырманы бір рет сырт еткізу арқылы Программа Диспетчері терезесін алғашқы
қалпына келтіруге болады.
Терезені ғана кішірейтіп қоймай, осы терезеге сәйкес прграмманы да
жауып, оның жұмысын аяқтау үшін оң жақ жоғарғы бұрыштағы Х түріндегі Жабу
батырмасын басу керек немесе жүйелік менюді шығарып соның Жабу командасын
орындау қажет.
Жүйелік менюдегі Жабу командасы атының оң жағынан сіз Alt+F4 деген
жазуды көре аласыз. Бұл жазу осы команданы пернелер комбинацияларын қолдану
арқылы да орындауға болатынын білдіреді. Ең әуелі бірінші перне (Alt)
басылады, сосын оны жібермеу арқылы екінші перне (F4) басылады. Менюдегі
командалардың оң жағында осылай етіп жазылған перне немесе пернелер
комбинациясын ыстық пернелер деп атайды.
Терезелер түрлері.
Windows 3.х жүйесін жіктегенде жұмыс столында оның негізгі программасы-
Программа Диспетчері терезесі орналасады. Оның жұмыс аумағында бірнеше
шартбелгілер орналасқан, олардың әрқайсысының қасында кішкене жазулары бар.
Әр шартбелгі қасындағы жазу әр терезенің атауын білдіреді. Бұл белгілердің
кез-келгенін екі рет сырт еткізуден кейін экранда тақырыбы ойындар деп
аталатын жаңа терезе пайда болады. Бұл жаңадан пайда болған терезенің жұмыс
аумағында сыртында жазуы бар басқа да шартбелгілер орналаса алады.
Программа Диспетчері терезесі мен Ойындар терезесі арасындағы
айырмашылыққа көңіл аударыңыз. Бірінші айырмашылығы болып, Ойындар
терезесінде меню қатарының жоқтығы табылады. Бұдан басқа айырмашылығына -
Программа Диспетчері терезесіне шартбелгілер бейне көріністерінің бірдей
болуы да, ал Ойындар терезелерінде олардың әртүрлі болуы жатады.
Программа Диспетчері- бұл өзіндік программа және оның терезесі –
программаның терезесі болып табылады.
Ойындар- бұл жай түбірлі сөз, ол дәл осы жерде ойын программалары
сақталғанын білдіреді. Топ- арнайы белгілеріне қарап біріктірілген
пограммалар жиыны. Осыған орай ойындар шартбелгісі- топ шартбелгісі болып
табылады, ал ойындар терезесі- топ терезесі немесе шартбелгілерді сақтауға
арналған жай аумақ болып табылады. Олардың әрқайсысы әр ойын программасына
береді.
Топтар шартбелгілері бір-бірінен шартбелгі маңындағы жазуларымен
ерекшеленеді. Олардың ашылуы да ұқсас. Яғни екі рет сырт еткізуден кейін
іске асады.
Терезелердің екінші бір түрі болып сұхбаттасу терезесі есептеледі, оның
мысалы ретінде Windows жүйесі жабыларда шығатын мәліметі бар терезені
айтуға болады.
Терезелерді ретке келтіру.
Программа Диспетчері (Windows 3.х) терезесінде бірнеше топтар
шартбелгілері орналасқан. Бірмезгілде экранда бірнеше терезелер ашық тұруы
мүмкін. Олар бір-бірін басып та тұра алады немес экранның көрініп тұрған
жұмыс аумағынан шетке шығуы да мүмкін. Бұдан басқа, экран бетімен тек
терезелер ғана емес, сондай-ақ шартбелгілер жылжып орналасуы мүмкін.
Программа Диспетчері терезесіндегі информацияны бірнеше тәсілмен
реттеуге болады.
Егер сіз барынша жұмыс аумағын тазартқыңыз келсе, онда ең алдымен
барлық топтардың терезелерін жабуға тура келеді, тек содан кейін барып,
Терезе менюіндегі шартбелгілерді реттеу командасын таңдау қажет. Бұл
команда орындалысымен барлық топтардың шартбелгілері Программа Диспетчері
терезесінің сол жағының төменгі бұрышына қатарласа орналастырылады. Сонан
соң егер біз кейбір меню жүйесінен командаларды таңдағымыз келсе мұны
қысқаша былай жазамыз:
Меню- Команда (Ыстық пернелер). Мысалға, соңғы команданы шақыру келесі
түрмен беріледі: Терезе- Шартбелгілерді реттеу.
Егер сіз бірнеше терезелердің ішіндегісін бір уақытта қарап шыққыңыз
келсе, онда Терезе- Мозайка (Shift+ F4) командасын таңдаған жөн. Бұл
команда орындалғаннан соң барлық ашық терезелер Программа Диспетчері
терезесі жұмыс аумағында бірқалыпты қатарласқан күйде орналасады. Егер
барлық терезелер мен шартбелгілер берілген аумаққа симаған жағдайда негізгі
терезеде айналым сзғыштары пайда болады.
Егер сіз бірнеше топтар терезелерін кезекпен қарап шыққыңыз клсе және
де әрқайсысында орналсқан барлық шартбелгілер көрініп түруы қажет болса,
онда Терезе- Каскад (Shift+ F5) командасын таңдаған жөн. Команда
орындалысымен терезелер кемерлене әрқайсысының тақырып қатары көрінетіндей
болып, бірі екіншісінің үстіне қабаттаса орналасады.
Осы айтылған әрекетті тек топтар терезелері үшін ғана емес, барлық
текстік және графиктік редакторлар терезелерімен де орындауға болады.
Қосымша программаларды іске қосу.
Windows - программаларды іске қосу мынадай тәртіппен жүргізіледі:
- Windows 3х үшін- қажетті программалар топтарының терезесі ашық
болғанда ғана іске асады. Іске қосу үшін қажетті программа шарт
белгісіне курсорды әкеліп тышқанды екі рет сырт еткізу керек. Сонда
оның терезесі экран бетіне шығарылады.
- Windows 95 үшін- Іске қосу батырмасын басып, сол кезде шыққан
менюден өзімізге қажет топты немесе топшаны белгілеп, оның ішінде
орналасқан программалар шартбелгісінің біріне курсорды жеткізіп,
тышқанды бір рет сырт еткізсе болғаны.
Калькулятор программасының терезесін қарастырайық. Мұнда терезе
көлемін өзгерте алмаймыз, сол себепті терезе толық экранды күйге
үлкейтілмейді. Тақырып қатарының сол жақ шетінде тек жүйелік меню
батырмасы, ал оң жақ шетінде Кішірейткіш батырмасы ғана орналасқан.
Бірнеше программаларды іске қосу.
Windows-да бірнеше қосымша программаларды бір уақытта іске қосуға
болады. Әдетте, мұны бір программадан екіншісіне жиі көшу қажет болғанда
жасайды. Іске қосылған программалар саны компьютердің жедел жады көлемімен
ғана шектеледі.
Бір уақытта бірнеше программалармен жұмыс істеу мүмкіндігі- Windows
жүйесінің MS-DOS жүйесі алдындағы ең негізгі артықшылықтарының бірі болып
табылады. Алайда мұндай жұмыс алдын-ала белгілі бір дайындықты талап етеді,
өйткені тәжірибелі адамдардың өздері де бір мезетте бірнеше программалармен
жұмыс істеу барысында көптеген мәселелерге тап болады.
Жоғарыда айтып өткеніміздей, Windows ортасында терезені жабу мен оны
кішірейту әрекеттерінің ірқайсысы- әртүрлі амалдар тобына жатады. Топтар
терезесімен жұмыс істеу барысында бұл айырмашылық тіптен байқалмайды да,
себебі топтың шартбелгісінің терезеге айналуы соқтырмайтын. Мұндағы бар
өзгерістер тек экран бетінде ғана болады.
Экрандағы терезелердің біреуі үнемі екпінді күйде болып, басқалардың
үстінде орналасады. Мұндай терезе екпінді (активті) терезе деп аталып, оның
тақырыбы айқын көк бояумен белгіленеді. Басқа терезені екпінді ету үшін
оның көрініп тұрған аумағына курсорды жеткізіп, тышқанды сырт еткізу керек,
сонда ол терезе толық көрініп басқаларының үстіне орнласады.
Бұл істі атқарудың басқа жылдамырақ жолы- Alt+Tab пернелерін қатар басу
болып табылады.
Компьютер жұмысын басқару жолдары.
Жаңа құрылғыларды ЭЕМ-ге қосуда, жаңа прграммаларды компьютерге
отырғызғанда, шрифтерді алып тастау не енгізу кездерінде, Жұмыс столын
көркейту істерін атқарғанда, сандарды, даталар мен уақытты бейнелеу
түрлерін өзгерту барысында Басқару панелі деп аталатын жүйелік бумада
орналасқан мүмкіндіктер пайдаланылады. Бұл буманы іске қосу менің
компьютерім атты жүйелік топтағы Басқару панелі шартбелгісін таңдап,
тышқанды екі рет сырт еткізу арқылы немесе ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
І тарау. Негізгі бөлім.
1. Windows операциялық
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... .
1.1. Windows операциялық жүйесінің
түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.2. Windows операциялық жүйесінің
қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3. Windows операциялық жүйесінің
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.4. Операциялық жүйесінің стандартты
программалары ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...
2. Windows операциялық жүйесінің білім берудегі
орны ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.1. Орта мектепте Windows операциялық жүйесінің оқыту
әдістемесі ... ... ... ..
2.2. Орта буынды стандартты программалардың оқыту
әдістемесі ... ... ... ... ...
2.3. Стандартты программаларды жаңа технологиялар элемнттерін қолдана
отырып
оқыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ІІ. Практикалық (Тәжірибелік)
2. Стандартты программалардың орта мектепте оқытылуы ... ... ... ... ... ...
2.1. Wad графикалық редакторында тапсырмаларды деңгейлеп орындау
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2. Wad Pad мәтіндік редактор тапсырмаларды орындау
тәсілдері ... ... ... ... ...
2.3. Калькулятор – математикада қолданылу
тәсілдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.4. Блокнат – кіші гірім мәтін редакторында мәтін теру
ережелері ... ... ... ... ...
2.5. Фоногроф және лазерлік ойнатқыш
редакторы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.6. Стандартты программаларды буфер алмасу жолдарын түсіндіру
әдістемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1. Орта мектептегі стандартты программалардың оқытылу мазмұны мен
мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.1. Стандартты программаларды оқыту
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.2. Стандартты программаларды оқыту
мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ІІІ.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ...
ІV. Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ..
І тарау. Негізгі бөлім.
1. Windows операциялық жүйесі.
Операциялық жүйенің соңғы версиялары программаларға 1Мб-тан артық жедел
жадты қолдану және программалардың бірінен екіншісіне ауысу мүмкіндігін
беретін, кейініректе шыққан сервистік программалармен толтырылған болатын.
Адам мен компьютер арасындағы байланысты ұйымдастырушы қызметін, яғни,
қолданылатын негізгі интерфейс рөлін командалық қатар атқарады. Бұл қатар
арқылы MS-DOS жүйесі мен адам арасындағы сұхбат ыңғайсыз жүргізіледі, ЭЕМ-
ді басқару үшін қажет жүзден аса командалар пернелерден енгізіліп барып
орындалады. Командаларды жазу тәртібі өте күрделі деуге болады, кейде бір
команданы орындау үшін ондаған символдарды теруге тура келеді. Осы
операциялық жүйемен негізінен тек маман программалаушылар ғана тікелей
жұмыс істейді де, көптеген адамдар ондай дәрежеге көтеріле алмайды.
Осыдан барып, адам мен операциялық жүйе арасындағы байланысты жеңілдету
үшін әртүрлі жүйелік қоршаулар құрастырыла бастады. Бірақ олар негізінен
текстік режимде жұмыс істейтін. Бұларда бір-екі пернені қатар басу арқылы
күрделі де қиын командаларды термей-ақ тікелей орындау жүзеге асырылды.
Жүйелік программалық қоршаулар негізінен компьютердің файлдық жүйесімен
жұмыс істеуді жеңілдетті, яғни қажет информацияны жылдам әрі жеңіл тауып,
оның мазмұнын қарауға және онымен жұмыс істеуге өз септігін тигізді.
80-ші жылдардың ортасында MS (PC) – DOS- тың мұндай кемшілігінен арылу
үшін, Microsoft фирмасы IBM тәрізді компьютерлерге арналған бірнеше
есепті қатар шығара алатын операциялық жүйелер жұмысын қолға алды, солардың
бірі Windows жүйесі болатын. Алайда, осы уақытқа дейін олардың онша көп
таралмауын дербес компьютерлердің есептеу мүмкіндіктерінің төмендігімен
түсіндіруге болады.
80386 сериялы микропроцессорлардың пайда болуымен қатар іске қосыла
бастаған Windows графикалық ортасының жаңа версиясы Windows 3.1 бірте-бірте
бұрынғы текстік программалық қоршауларды қатардан ығыстырып шығара бастады.
80486 сериялы процессорлардың шығуына байланысты дербес компьютерлердің
көптеген жаңа түрлеріне графикалық мүмкіндігі мол Windows 3.1 немесе одан
кейінгі Windows 3.11 версиясы қондырылған MS – DOS операциялық жүйесі
орнатыла бастады.
Microsoft корпорациясының ОС жасау жолындағы келесі елеулі қадамы болып
ондағы графиктік интерфейстің қондырылған программа күйінде емес, сол
жүйенің ажырамас бөлігі болатын операциялық жүйені құру болып саналады.
Осылайша Windows 95 және Windows NТ операциялық жүйелері пайда болды.
Windows 95 жүйесінің, сондай-ақ Windows NТ жүйесінің соңғы версияларының
графиктік интерфейсі стандарттары Windows 3.1 жүйесінің стандартынан өзгеше
түрге енді, бірақ негізгі идеологиясы бұрынғыша сақталған болатын. Windows
3.1-ден Windows 95-ке өту әрине MS – ДOS-тан бірден Windows 95-ке өтуге
қарағанда біршама жеңіл екені түсінікті.
Қазіргі операциялық жүйелердің адамға беретін жеңілдіктері MS – DOS
жүйесінің мүмкіндіктеріне қарағанда өте жоғары, ал графиктік интерфейс
солардың тек бір қыры ғана.
1.1. Windows операциялық жүйесінің түсінігі.
Терезе- Windows жүйесіндегі ең негізгі ұғым болып саналады, Windows
сөзінің нақты аудармасы терезе екені осыны білдіреді.
Терезе- экранның төртбұрышты қоршаулы аумағы, онда әртүрлі программалар
орындалады, кез-келген мәліметтер өңделіп түзетіледі және басқару
әрекеттері жүргізіледі. Windows терезесі экранды толығымен, жартылай алуы
немесе белгілі бір бөлігін ғана қамтуы мүмкін.
Экран бетінде бір мезетте бірнеше терезе орналаса береді. Мұнда кез-
келген программаның өзіне тән жұмыс істеу терезесі болады. Егер терезені
жабатын болсақ, дәл сол уақытқа дейін екпінді күйінде болып жұмыс істеп
тұрған программаның жұмыс да аяқталады.
Болашақта Windows ортасының әртүрлі терезелерін қарастырамыз, олардың
жұмыс істеуінде айырмашылық болса да, бәрінің ортақ элементтері, қасиеттері
бар. Енді сол элементтерге тоқталып өтейік.
Терезе жақтаулары шекаралар - бұл терезенің периметрі бойынша өтетін
тік және көлденең сызықтар. Терезенің жоғарғы жағында тақырып қатары
орналасқан. Тақырып қатарының сол жағында Жүйелік меню батырмасы
орналасқан, ал оң жағында терезенің көлемін өзгертуге арналған батырмалар
бар. Тақырып қатарынан төменірек меню қатары орын алған. Ал меню қатарынан
төменгі төртбұрышты аудан- терезенің жұмыс аумағы деп аталады. Осы жұмыс
аумағындаәр түрлі информация бола береді: орындалатын программа, өңделуге
арналған мәліметтер, басқа кішігірім терезелер және т.б.
Кез-келген терезенің белгілі бір шектеулі көлемі болады, сондықтан
информация көп болса, ол терезеге симай да қалады. Мұндай жағдайда
терезенің оң жақ шетінде айналу сызықтары деп аталатын элемент пайда
болады. Бұл элементтің пайда болуы ос мезетте терезе ішіне симайтын
информацияның бейнеленіп тұрғанын көрсетеді.
Экран бетіндегі программалар мен құжаттар орналасатын терезелер үш
түрлі болады.:
- толық экранды терезе, яғни терезе экранды толығымен алып тұрады;
- қалыпты күйдегі терезе, яғни тезе экранның белгілі бір бөлігін алып
тұрады;
- шартбелгі түріндіе, яғни терезе кішірейтіліп шартбелгіге айналып
кеткен.
Жұмыс столы.
Жұмыс столы- екінші негізгі түсінік болып саналады.
Жұмыс столы түсінігі қазіргі барлық операциялық жүйелер интерфейсінің
негізгі элементі болып саналады.
Ол қандай болуы тиіс?
Әдеттегі өзіміздің жұмыс столымзды алайық. Жұмыс столында кітаптар,
мәліметтер салынған бумалар, құрал-жабдықтар орналасуы мүмкін. Олар, сіздің
қалауыңызша, столда әр түрлі күйде орналаса алады. Стол беті әдемі
дастарқанмен жабылуы мүмкін немесе ештеңе төселмей таза болуы да ықтимал.
Сіздің стол бетіндегі заттарды алма-кезек қолдануға, орнын ауыстыруыңызға
болады. Дәл осы стол бейнесі экранда да жүзеге асырылып отыр.
Windows ортасында жұмыс столының рөлін дисплей экраны орындайды. Онда
жұмыс істейтін программалардың терезелері, құжаттардың жеке файлдары
шартбелгілер түрінде орналасқан.
Өзіңіздің жұмыс столыңызды реттеп таза ұстауыңыз сияқты экранда да
қоқырсып жатқан столда жұмыс істеу тіптен ыңғайсыз. Қажетті құжаттарды,
құрал-жабдықтарды жоғалтып алмайтындай экранда артық зат ұстамай жұмыс
істеуге көңіл бөлейік.
Шартбелгілер, жарлықтар, бумалар.
Шартбелгі (Icon) – бұл экран бетіндегі қысқаша жазуы бар кішірейтілген
графикалық бейне. Ол дисплей экранындағы программаны, терезені, функцияны
файлды т.б. бейнелеп тұруы мүмкін. Әр шартбелгі белгілі бір терезеге сәйкес
келеді және ол қажет болғанда үлкейту батырмасы арқылы терезеге айналады.
Экранда мынадай шартбелгілер кездеседі:
- қосымша программалар шартбелгісі;
- белгілі бір топтар шартбелгісі;
- функциялар шартбелгісі.
Жарлық (Shortcut) - бұл белгілі бір обьектімен тікелей қатынас жасауды
іске асыратын командалық файл. Мысалы, жарлық арқылы каталогтың, желідегі
дискінің ішіндегісін көрсетуге болады, тез арада басқа каталогта орналасқан
программаларды іске қосуға, файлды да жылдам ашуға болады және т.б.
Жарлықты пайдаланғанда негізіг обьектілердің өздері өз орындарында ешбір
өзгеріссіз тұрады. Ал сол обьектілермен қатынас жасау Shortcut файлында
сақталған информацияның көмегімен іске асырылады. Мысалы, егер жұмыс
столында файлдың өзі орналастырылған болса, онда олардың бірін өшіру
командасын қолданған кезде ол дискіден жойылады. Ал егер де сіз жұмыс
столынан Shortcut шартбелгісін орналастырып, оны артынан өшірсеңіз, онда
жарлық беріп тұрған командалық файл өшіріледі де, бастапқы файлдар ешбір
өзгеріссіз қалады.
Бума (folder) экранда каталогтарды (Windows 95) және программалық
топтарды (Windows 3.1 ) белгілеу үшін қолданылады. Мұның мағынасы мынада:
каталог пен программалар тобы белгілі бір обьектілерді орналастыруда
қолданылатын контейнер болып табылады. Каталог- файлдарға арналған
контейнер, программалық топ – жеке программаларға арналған контейнер т.с.с.
Әрине мұндай контейнерлер әр обьект үшін әр түрлі болуы мүмкін. Бірақ
олармен атқарылатын амалдар біртектес бола береді.
Тышқан тәрізді графикалық сілтеме
Windows ортасында пернелер тақтасының көмегімен жұмыс істеуге болады,
бірақ тышқан тетігімен басқарылатын графиктік сілтемені немесе олардың
комбинацияларын қолдану өте тиімді. Стол бетімен тышқанды жылжыту экран
бетіндегі тышқан сілтемесінің жылжуымен сай келеді.
Тышқан тетігінің екі немесе үш батырмасы болады. Жұмыс барысында
негізінен оның сол жақтағы, ал анда-санда оң жақтағы батырмасы қолданылады.
Тышқан тетігінің ортаңғы батырмасы Windows ортасының тек кейбір
программалармен жұмыс істеуде қолданылады.
Тышқан тетігімен орындалатын ең негізгі операция- экран бетімен
сілтеменің қозғалуы болып табылады. Бұл дайындық операциясы, ол өздігінен
ешқандай әрекет-амал орындамайды.
Келесі операция- сырт еткізу (Click). Бұл операция сілтемені экран
бетіндегі қажетті элементке апарғаннан кейін ғана орындалады, мысалы,
сілтемені графиктік элементтің шартбелгісіне жеткізіп, енді басқа бір
операция орындауға болады. Сырт еткізу деп тышқанның сол жақ батырмасын бір
рет басып, қайта жылдам қоя беруді айтады. Жоғарыда айтып өткеніміздей,
Windows жүйесінде әдетте жұмыс істеу кезінде негізінен тышқанның сол жақ
батырмасы кеңінен қолданылады. Сондықтан, алдағы уақытта, тышқан батырмасын
жай сарт еткізу дегеніміз- тышқанның сол жақ батырмасын басып жылдам қайта
қоя беру болып табылады.
Бұл әрекет меню пункттерінің бірін таңдау, обьектілерді белгілеу немесе
қатар курсорын қалаған орынға жедел көшіру кездерінде және терезелерді
екпінді етіп жұмысқа қосу кезінде және т.б. қолданылады.
Тышқанның орындалатын күрделі операцияға оның сол жақ батырмасын жылдам
түрде екі рет сырт еткізу әрекеті жатады. Оның жұмыс істеуі негізінен
тышқанды жай сырт еткізу әрекетіне өте ұқсас, яғни тышқан сілтемесі керекті
элементке апарылғаннан соң, тез арада тышқанның батырмасын екі рет сырт
еткізу қажет болады. Бұл әрекет алғаш тышқанмен жұмыс істей бастаған адамға
күрделі операция болып табылады. Оның ерекшелігі тышқанды екі рет жылдам
сырт еткізу аралығында өте аз уақыт өтуі тиіс, ол секундтың оннан бір
бөлігіндей ғана уақыт. Егер ол аралықта көп уақыт өтіп кетсе, онда Windows
жүйесі бұл әрекетті жекеленген екі бөлек сырт еткізу деп түсінеді. Ал егер
бұл амал дұрыс орындалса, онда Windows жүйесі бірден белгіленген операцияны
іске асыра бастайды.
Келесі операция- жылжыту (Drag & Drop). Ол терезелер мен
шартбелгілердің орнын ауыстырады, яғни басқа орынға жылжытады және
терезелердің ұзындығы мен енін өзгертуде қолданылады. Обьектілерді жылжыту
амалы былай орындалады: сілтемені орны ауыстырылатын элементке апарып,
тышқанның сол жақ батырмасын басып, оны сол басулы күйінде ұстап отырып,
сілтемені қалаған жаңа орынға жеткіземіз, сонан соң батырманы қоя береміз.
Осы айтылған тышқан тетігі көмегімен орындалатын операциялар Windows
жүйесін басқаруға толық мүмкіндік береді.
Мәлімет алмастыру буфері.
Өзінің жұмыс істеу кезінде Windows жүйесі программалар мен құжаттар
арасында мәлімет алмастыру үшін компьютер жедел жадтың арнаулы бөлігін
алмасу буфері (Clipboard) ретінде пайдаланады. Буфер әртүрлі программалар
немесе құжаттар арасында мәліметтерді тасымалдап, олардың фрагменттерін бір-
біріне ауыстырып отыру үшін қолданылады. Тасымалданатын мәлімет ретінде
текст үзінділері (фрагменттер), сурет, кесте және т.б. обьектілер алынуы
мүмкін
1.2. Windows операциялық жүйесінің қызметі.
Қазіргі кездегі барлық дербес компьютерлер сұхбаттық режимде жұмыс
істейді. Бұл режимде компьютер қолданушы мен және техникалық құрылғылармен
тікелей қарым-қатынаста болады. Компьютер сұхбаттық режимде болу үшін, онда
алдын ала программалар жүйесі жұмыс істеу қажет. Бұл программалар жүйесі
перне тақтадан, тышқаннан және басқа да құрылғылардан үнемі сұраныс жасап
отыруы керек. Бұл жүйе қолданбалы программаларға бақылау жасап, түрлі
программалардағы мәліметтердің шатасып кетпеуін қадағалап отыруы қажет.
Мұндай программалар жүйесі операциялық жүйе деп аталады. Операциялық жүйе
жүйелік және қызметтік программалық жасақтамалар кешені болып табылады.
Қандай да бір нақты операциялық жүйенің қолданбалары деп берілген жүйенің
басқаруымен жұмыс істеуге негізделген программаны айтады.
Барлық операциялық жүйелердің ең негізгі қызметі:
- Қолданушы мен программалық жабдықтар арасындағы байланыс түрлерін
қамтамасыз ету;
- Аппараттық және программалық жасақтама арасындағы байланысты
қамтамасыз ету;
- Әр түрлі программалар арасындағы байланыстарды қамтамасыз ету.
Бұған қоса операциялық жүйе келесідей қызметтерді атқарады:
- операциялық жүйенің құрамына ентеін Интернеттің негізгі қызмет
түрлеріне қатынауды қамтамасыз ету;
- бір мезгілде бірнеше қолданбалы программалармен жұмыс істеу;
- қолданбалар арасында мәліметтер алмасу;
- мәтінді құжаттарды оқу, редакциялау және баспаға шығару;
- қарапайым суреттерді салу;
- арифметикалық және математикалық есептеулерді жүргізу;
- бейне жазбаларды шығару;
- күнделіктер мен қызметтік жазбаларды жүргізу;
- электрондық поштамен хабар алмасу;
- бірыңғай анықтамалық жүйе жұмысын қамтамасыз ету.
Кез-келген операциялық жүйе сияқты Windows мынадай мәселелердің
орындалуын қамтамасыз етуі тиіс:
- компьютердің барлық құрал-жабдықтарын (аппараттарын) басқару;
- файлдық жүйемен жұмыс істеуді қамтамасыз ету;
- қолданбалы программаларды іске қосу;
Бұған қоса Windows жүйесі:
- бір уақытта бірнеше программалардың жұмыс істеуін қамтамасыз ету;
- әр түрлі программалар арасында мәліметтер алмасу;
- масштаб бойынша өзгеріле алатын шрифтер қолдану;
- мультимедия мүмкіндіктерін қолдану;
- жалпы ортақтастырылған анықтамалық жүйені пайдалану істерін
қамтамасыз ете алады.
1.3. Windows операциялық жүйесінің түрлері.
Жүйенің (программаның) қасиеттері терезесін ашу
Жүйенің қасиеттері терезесін ашу үшін Менің компьютерім бумасының
жанама менюін ашып, Қасиеттер (Свойства) командасын таңдау керек.
Егер пернетақтада Windows пернесі бар болса, онда BREAK пернелерін
қатар басу керек.
Желі қасиеттері терезесін ашу үшін Желілік қоршау бумасын ашып, оның
жанама менюімен Қасиеттер (Свойства) командасын таңдау қажет.
Операциялық жүйе жүктелетін дискет жасау
Операциялық жүйе толық жүктелетін дискет жасау үшін бас менюден
Баптау (Настройка) командасын таңдап, Басқару тақтасын (панель
управления) ашып, программаларды орнату және өшіру белгішесін (значок
установки и удаления программ) екі рет шерту керек. Жүктелетін диск
(Загрузочный диск) ішкі бетін таңдап, Диск жасау (Создать диск)
батырмасын шерту қажет.
Бас менюдегі командаларды орналастыру тәртібі
Бас менюдегі командаларды (ішкі менюлер де солай) орналастыру тәртібі
тышқанның сол жақ пернесін басып тұрып, команданы тасымалдау арқылы жүзеге
асырылады.
Меню ішіндегі кез келген команда (жарлық) үшін оның жанама менюін ашып,
осы жолды Өшіруге немесе қасиеттер терезесін ашып көруге болады. Командалар
аттарын альфавит бойынша орналастыру үшін жанама менюден Аттары бойынша
сұрыптау (Сортировать по имени) командасын орындау керек.
Бас меню құрамында жаңа бума ашу
Бас меню құрамында жаңа бума ашу үшін Іске қосу (Пуск) батырмасының
жанама менюінен Сілтеуіш (Проводник) жолын таңдап, Бас меню бумасы ішінен
жаңа бума ашу керек (Файл-Создать-Папку..). Сонан соң сол бума ішіне
керекті командалар, яғни жарлықтар көшірмесін орналастыруға болады.
Ал егер Бас меню ішіндегі Программалар бумасы ішінен жаңа бума ашқыңыз
келсе, жоғарыдағы тәртіппен Бас меню бумасын, содан кейін Программалар
бумасын ашып, жаңа бума немесе жарлықтар қосуға болады.
Бас меню құрамына жаңа жол қосу
Бас меню құрамына белгілі бір құжатқа (бумаға) арналған жаңа жол
(жарлық) қосу үшін, жұмыс үстелінде ашық тұрған терезедегі керекті құжат
белгішесін тасымалдап Іске қосу (Пуск) батырмасына тарту керек. Қажет
болса, керекті белгішені тасымалдап ішкі Программалар немесе Стандартты
топтарына да сатылай тасымалдап енгізуге болады.
1.4. Операциялық жүйесінің стандартты программалары.
Windows жүйесінің стандартты программалары құрамына бір топ
программалар жиыны кіреді. Олар әр адамға қажетті операциялық жүйе орындай
алмайтын бірсыпыра жұмыстардың орындалуын қамтамасыз етеді, мысалы:
- текстік құжаттар құру;
- графиктік бейне-көріністер құру және оларды редакциялау;
- жұмыс уақытын жоспарлауды ұйымдастыру;
- математикалық есептеулерді орындау және т.б;
Әдетте, бұл қосымша программалар Реквизиттер тобында орналасқан.
WordPad текстік редакторы.
WordPad және Write редакторлары күрделі де қиын текстік құжаттарды
құруға мүмкіндік береді. Алайда кейінгі шығып жатқан мамандандырылған
текстік редакторларға қарағанда оның мүмкіндігі төмендеу. Қазіргі кезде
кеңінен қолданылып, ең қуатты, мүмкіншілігі мол деп танылып жүрген текстік
редакторлардың жаңа түрлері бар.
Windows 3.х жүйесінде редакторды іске қосу үшін Реквизиттер
тобындағы Write редакторы шартбелгісін таңдау керек.
Ал, Windows 95 жүйесінде – Іске қосу ----- Программалар - ---
Стандартты ---- WordPad командасын орындау қажет.
Word Pad және Write редакторлары текстік құжаттарды пернелерде теріп
дискілерде сақтауға, оларды өңдеуге- ішкі көрінісі мен шрифтін өзгертуге,
құжат ішінде символдарды іздеу мен ауыстыру әдістерін іске асыруға,
графиктік суреттерді қосуға, оның беттерінің параметрлерін өзгертуге және
қағазға басып шығаруға мүмкіндік береді.
Осы атап өткен мүмкіндіктердің ішінен біз, келешекте қажет болатын,
тексті қағазға басып шығару жолын кеңінен қарастырып өтеміз. Windows
жүйесінің бір ерекшелігі- ондағы кез-келген қосымша программадағы тексті
қағазға басу бір тәртіппен жүргізілетіні.
Программа терезесінде орналасқан құжатты баспаға шығармастан бұрын,
принтер түрін және олардың параметрлерін енгізу қажет болады. Бұл жағдайда
Файл----Принтер таңдау және Файл Баспаға шығару деген командаларды меню
жүйесінен таңдау қажет болады. Бұл командалардың сұхбаттасу терезесінде
құжатты басып шығару үшін қолданылатын принтердің аты мен маркасы
көрсетіледі. Пайда болған тізімнен өзімізге қажетті принтерімізді
таңдауымызға болады және де принтерден басып шығарылатын қағаздың мөлшерін
де алдын-ала белгілеп анықтаған жөн.
Егер де сіз Параметрлер батырмасын басатын болсаныз онда экранға
шығатын сұхбаттасу трезесінде принтердің сапалы басылым шығарудың
параметрлерін қолдануға болады
Принтр түрін және баспаға шығарудың параметрлерін анықтап болған соң
меню жүйесінен Файл Баспаға шығару командасын таңдау қажет. Сұхбаттасу
терезесінде басып шығару аумағы мен оны көшірмесінің саны анықталады.Бұдан
кейін ОК пернесін бассақ, онда параметрлері анықталған принтерге экран
бетінде алдын-ала дайындалған информация қағазға басылып шығады.
Блокнот
Блокнот-кішігірім текстік файлдармен жұмыс істеуге арналған редактор.
Оның мүмкіндігі көптеген қарапайым текстік редакторлар мүмкіндіктеріне
қарағанда төмендеу, бірақ жылдам істейді.
Оның бір талассыз жақсы жағы бар-ол қарапайым әрі жинақы жұмыс істеуге
мүмкіндік береді, жедел жатта тіптен ешқандай орын алмайды десе де болады
және басқа программалардың қатарласа жұмыс істеуіне ешбір кедергісін
тигізбейді. Бұл программаны іске қосу үшін Реквизиттер тобында орналасқан
Блокнот атты шартбелгіні таңдау қажет.
Блокнот текісті форматтамай тек қана оның сөздерінен тұратын файлдарды
құрады, дискіде сақтайды.
Картотека- бұл карточкаларды жинаудың бір жүйеге келтірілген
компьютерлік аналогы, яғни компьютерде жазылып дайындалған, кейін керек
болатын түрлі хабар, мәліметтер, материалдар тіркелген карточкалар жинағы.
Ол кейбір белгілері бойынша жүйелендіріп, бір тәртіпке келтірілген
информацияны сақтау үшін қолданылады. Жиі қолданылатын белгілер қатарына-
қызметкерлердің адресін, жоба жасағанда дайындалған жазбаларды, кітаптар
аннотацияларын, басқа да анықтамалық мәліметтерді жатқызуға болады. Бұл
программаны іске қосу үшін Реквизиттер тобындағы Картотека шартбелгісін
таңдап алу керек.
Картотека іске қосылысымен екі бөліктен- тақырып аты мен жазба
енгізілетін өрістен тұратын карточка жасай бастайды. Тақырып атын енгізу
үшін терезе ішінен орын таңдап алып, тышқанды екі рет сырт еткізк керек,
сосын пайда болған сұхбаттасу терезесіне сөз енгізіп, ОК батырмасын басу
қажет. Мұнан соң ғана жазба өрісіне текс енгізуге болады. Жазба өрісіне
енгізілетін информация 11 қатардан аспауы тиіс.
Әрқашан карточкалардың бірі активті күйде, яғни екпінді болады, - ол
басқалардың үстінде көрініп тұрады. Басқа карточканы бетке шығару үшін оның
көрінетін бөлігіне тышқан курсорын апарып, оны сырт еткізу керек.
Карточка тақырыбын өзгерту мүмкіндігі бар. Ол үшін меню қатарынан
Өңдеу- Тақырып командасын таңдап алып, сұхбат терезесінде сол мезетте
екпінді болып тұрған карточка үшін тақырыптың жаңа атын енгізу керек.
Егер карточка саны көп болса онда олардың тізімін көру режиміне Көру-
Тізім командасы арқылы көшуге болады. Экран бетіне енгізілген барлық
карточкалар тізімі шығарылады.
Құрастырылған картотеканы файлға сақтауға, одан оқуға, принтердің
көмегімен қағазға басып алуға болады.
Календарь.
Календарь- бұл жұмыс уақытын жоспарлауға, мерзімдік жоспар жасауға,
кездесулер мен телефон шалу кестелерін құруға арналған шағын программа.
Қорыта келсек, календарь дегеніміз- күнделікті компьютерлік варианты. Оны
іске қосу үшін Реквизиттер тобынан Календарь шартбелгісін таңдап алу
керек.
Календардағы информацияны көрудің екі режимі бар, олар:
- күнделікті кесте- Көру-Күн командасы режимі;
- айлықи кесте- Көру- Ай командасын қолдану режимі.
Бірінші режимде көрсетілген уақыт қасында- алдағы болатын жұмыстар
жайлы қысқаша мағлұматтар болады. Терезенің төменгі бөлігінде ескерту
жазуға арналған бірнеше қатарлар орналасқан. Мұнда әр күнге байланысты
естелік информация сияқты қысқаша текст теруге болады. Терезенің жоғарғы
бөлігіндегі бағыттауыш тілсызықтар календарды аударуға мүмкіндік береді.
Екінші режимде экран бетінде үстіміздегі айдың барлық күндері
бейнеленеді. Олардың ішіндегі көмескі түрімен белгіленген күндердің бірі-
екпінді күйде болады. Бұл керекті күнге тез арада өтуіміз үшін және де ай
күндерінде жазылған ескертпе жазуларды тез қарап шығуда қолданылады.
Ескертпе жазуға арналған қатарлар ай күндерінен төменде орналасқан және оны
оқу, өзгерту үшін сол күнді екпінді етіп алу қажет.
Құрастырылған календарлық кестенің файлға жазылуы, одан оқылуы, қағазға
басылуы мүмкін.
Калькулятор.
Калькулятор программасы – бүгінгі күндері тіпті төменгі сынып оқушылары
да көптеп қолданатын компьютерлік калькулятор болып табылады. Программаны
іске қосу үшін Реквизиттер тобында Калькулятор шартбелгісін таңдау
қажет.
Программа екі режимде жұмыс істейді:
- стандартты (жады бар қарапайым арифметикалық калькулятор) режим;
- ғылыми (қиын да күрделі есептеулер жүргізуге арналған қуатты
калькулятор) калькулятор режимі.
Есептеуге қажет сандар тышқанмен немесе пернелер көмегімен
енгізіледі. Енгізілген цифрлар мен де есептеулер нәтижесі индикатор бетіне
шығады.
Калькуляторда төрт арифметикалық амалдан, процентті есептеп шығарудан,
квадрат түбірден және кері шаманы табудан басқа стандартты режимде есте
сақтай отырып келесі әрекеттерді орындауға болады:
ЗП- индикатордағы санды жадқа жазады;
П+ -жадтағы санға индикатордағы санды қосады;
ИП- жадта сақталған санды индикаторға шығарады;
ПО- жадты тазалайды.
Индикаторға енгізілген соңғы цифрды өшіруге арналған Кейін батырмасының
бар екені есте болуы керек.
Сағат.
Сағат- Windows ортасының ағымдағы уақыт пен мерзімді көрсету үшін
қолданылатын ең қарапайым программасы. Бұл программаны іске қосу үшін
Реквизиттер тобындағы Сағат шартбелгісін таңдау қажет.
Сағат программасының экраны екі қалыптың бірінде болуы мүмкін:
- тақырып қатары және менюі бар;
- тек тақырып қатары ғана шығады, ал меню қатары жасырын күйде болады.
Бір күйден екіншісіне ауысу үшін тышқан жұмыс аумағында тұрғанда оны
екі рет сырт еткізу керек.
Сағат кәдімгі циферблаты мен тілдері бар күйде немесе тек сан арқылы
уақытты көрсететін индекатор күйінде бола алады. Оның сыртқы көрінісін
Параметрлер менюі командаларымен өзгертуге болады. Параметрлер менюі арқылы
сағатты секундтарды және күн мерзімін көрсететін етіп қоюға да болады.
2. Windows операциялық жүйесінің білім берудегі орны.
Windows-тің жұмыс істеудің басталу кезінде қосымша терезе немесе
Windows- жұмыс үстелі шығады.
Ал, жұмыс аяқтау үшін, жұмыс панеліндегі негізгі меню Іске қосу
Жұмысты аяқтау белгішесін таңдап, тышқанның сол жақ батырмасын басыңыз.
Экранда Жұмысты аяқтау тақтасы шығады. Иә- таңдаған амалың орындалады.
Біраз уақыттан соң, экранда енді компьютерді өшіруге болады жазуы шығады.
Сонда ғана жүйелік блоктың алдыңғы бетіндегі Қосу Өшіру батырмасын басу
қажет. Егер шыққың келмесе Отмена батырмасын басыңыз.
1. Жұмыс үстелі – Windows 98-дің негізгі экраны болып табылады.
Жұмыс орнында Windowsтің обьектілері мен басқару элементтері
орналасқан. Обьект- олармен Windows жұмыс істейтіндердің
барлығы. Обьекті – ұғым. Әр обьектінің өзіне тән қасиеттері
болады. Олар бір-бірінен қасиеттері арқылы ажыратылады. Windows
обьектілері: қапшықтар (папка), файлдар, терезелер, таңбашалар,
белгішелер мен тышқан.
2. Терезелер. Терезе- Windows операциялық жүйесінің негізгі
обьектісі. Терезе- көзге байқалмайтын шекарасы бар,
тіктөртбұрышты аймақ. Әр терезенің оны басқару элементтері және
обьектілері мен ақпараттар орнласатын жұмыс аймағы болады.
Windows жүйесінде бірнеше терезені бір мезгілде ашып, жұмыс
жасауға болады. Жұмыс панеліне қарап, қанша және қандай
терезенің ашық тұрғанын білуге болады. Себебі, жұмыс панелінде
ашық тұрған терезелердің тақырыптары жазылған батырмалар пайда
болады.
3. Бағыттаушы немес жол сілтеуші (Проводник) Оның терезесі Мой
компьютер қапшығының терезесінен өзгеше, өйткені ол оң және сол
жақ бөліктерінен тұрады. Жол сілтеушіні іске қосу үшін
әрекеттерді орындау керек.
Қазіргі компьютерлерде операциялық жүйе орнатылып келеді. Компьютерде
біраз уақыт жұмыс істеген соң операциялық жүйені қайтадан орнатуға тура
келеді. Операциялық жүйені орнатпас бұрын жүктемелі дискет (загрузочный
дискет) дайындап алу керек, оны мына тізбекті орындап дайындауға болады:
Іске қосу-Баптау-Басқару тақтасы-Бағдарламаны орнату және жою-жүктемелі
дискет.
Содан кейін компьютерді өшіріп жүктемелі дискет арқылы қосу керек. Сол
кезде сізден сұрайды компьютерді:
1. Компьютерді CD-ROM-мен қосу
2. Компьютерді CD-ROM-сыз қосу
3. Анықтаманы шақыру
Сізге бұның ішінде 1-сі қажет-Enter. Компьютердің жүктелуіне 1-2
минуттай уақыт кетеді.
А:
Енді сізге С: дискісін форматтау керек, ол үшін:
А: format с: деп теріп жазып Enter пернесін басасыз, сосын сізден
сұрайды форматтайын ба әлде жоқ па, егер өзіңізге сенімді болсаңыз Y- Enter
басуыңыз керек.Форматтау процесі біраз уақыт болады, ол аяқталған соң,
жүйелік файлды (системный файл) дискеттен С: дискісіне көшіру қажет.
А: sys а: с: - Enter
Содан кейін CD-ROM –ға компакт –дискіні салып, оның адресін теріп
көрсетесіз. Негізінде компакт-дискідегі операциялық жүйеңіз қандай папкада
орналасқанын алдын ала қарап жазып алыңыз. Егер сізде бір С: -дискісі ғана
болса, онда CD-ROM –ның адресі былай болады:
D: Win98 setyp.exe-Enter, setyp.exe- Windows –тің орнату
бағдарламасы іске қосылады. Егер сіз компакт-дискідегі папкаларды көремін
десеңіз, онда dir –командасы арқылы көруге болады: D: dir – Enter.
Сосын Windows сізге мынадай сауалдар қояды, яғни Windows ОЖ –сін
орнатасыз ба әлде жоқ па, егер де орнататын болсаңыз Жалғастыру немесе
арықарай дейсіз, кейін Windows –тің серийный номерін енгізу қажет, ол сол
компакт-дискінің қорабында жазулы болу керек, соны пернетақта арқылы теріп
енгізесіз, одан әрі Windows-ті қай дискіге орналастырайын деп сұрайды,әрине
С: Windows-і көрсетесіз де-арықарай, одан соң сізден қай түрін орнатасыз
дейді, бұл жерде Таңдау бойынша дегенді белгілеп, арықарай дейсіз де
өзіңізге қажетті Windows –тің компоненттерін таңдайсыз. Содан кейін
пернетақтаңыздың негізгі тілін таңдайсыз-Мекені және тілі-Русский дейсіз.
Тағы сізден компьютердің атын және желілер тобын сұрайды, сондай-ақ сіз
қай мемлекетте тұратыныңызды да сұрайды, әрине бұл жерге сіз Қазақсатан деп
көрсетесіз.
Осының бәрін орындауға 30-40 минуттай уақыт жұмсайсыз, орнату барысында
компьютер автоматты т үрде өшіріліп қайта қосылып отырады.
Windows –ті орнатып болған соң, сіз Іске қосу-Баптау-Басқару тақтасын-
ашып Windows –ді баптауыңыз керек.
1. Электр қоректендіруін басқаруын ашып
ждущий режим –никогда, отключение дисков –никогда осы шарттарды
орнатыңыз.
Егер де сізге бірнеше компьютер бір-біріне қосылған болса, онда Басқару
тақтасындағы жүйені ашып, файлға және баспаға ортақ рұқсат беру-дегенді
шертіп, соның ішіндегілерге белгішелер қоясыз да, ОК ОК батырмасын
шертесіз.
Содан кейін сізде драйверлерді орнату керек, яғни манитордың,
принциптердің драйверлерін орнатасыз. Содан соң басқа да бағдарламаларды
қайта орнатасыз.
Windows Milennium операциялық жүйесі де дәл осылай орнатылады, тек,
сіздің компьютеріңіздің оперативті жады 64 МБ болу керек.
Ескерту: бұл жұмысты орындамас бұрын өзінізге керекті құжаттарды,
файлдарды дискетке не басқа винчестерге көшіріп алыңыз, өйткені дискіні
форматтаған да компьютердегі бүкіл ақпарат жойылып кетеді.
2.1. Орта мектепте Windows операциялық жүйесінің оқыту әдістемесі.
Windows жүйесіндегі кез-келген программа терезе ішінде орындалады, сол
себепті тереземен атқарылатын амалдарды (көлемін өзгерту, экран бетінде
жылжыту, терезені үлкейту және кішірейту) орындай білу қажет. Windows
жүйесінде терезе арқылы орындалатын негізгі іс-әрекеттер қарастырылады.
Терезенің көлемін өзгерту.
Терезенің көлемін өзгерту үшін тышқан курсорын терезенің төрт
жақтауының кез-келгеніне, мысалы, сол жақ шекарасына апарыңыз. Тышқан
курсоры өзінің сыртқы бейнесін өзгертісімен, яғни екі жақты көлденең
тілсызыққа айналысымен, терезенің енін өзгерте аламыз. Тышқанның сол жақ
батырмасын басып тұрып, терезенің тік жақтауын солға не оңға жылжыту (ал
да, жылжыт принципі бойынша) керек. Тышқанның батырмасын жіберсеңіз,
терезе енінің өзгергенін көресіздер.
Ал терезенің ұзындығы мен енін қатар өзгерту үшін, тышқан курсорын
терезенің төрт бұрышының біріне, яғни қабырға сызықтары қиылысқан жеріне
апару керек. Бұл сәтте курсор екі жақты көлбеу тілсызық түріне келеді де,
ол өз кезегінде терезе көлемін алдыңғы айтылған тәсілмен бірден екі бағытта
өзгерту мүмкіндігін береді.
Терезені жылжыту.
Терезені экран бетімен жылжыту үшін курсорды тақырып қатарына алып
барамыз. Мұндайда курсордың чыртқы пішіні өзгермеуі тиіс, бірақ бағытауыш
тілсызық ұшы көк тіктөртбұрышқа түскенде ғана операцияны орындауға болады.
Ол үшін тышқан батырмасын басып, оны сол басулы күйінде жібермей ұстап
тұрып, ал да, жылжыт принципі бойынша курсорды жаңа орынға жылжытамыз.
Курсорды жіберген сәтте терезе жылжып барған жаңа орында бекітіліп сақталып
қалады.
Терезелер мен шарбелгілер.
Монитор экранында бірнеше терезе ашық тұрса, жұмыс столында шашырап
қағаз жатқан секілді кұй кешесіз. Қазіргі сәтте қажет емес терезелерді
жауып, ашық терезелер санын азайту керек. Ал егер сізге бірнеше программа
қатар қажет болса, онда олар тұра береді. Бір терезені кішірейтіп
шартбелгіге айналдыру Терезені кішірейту командасымен немесе терезенің оң
жақ жоғарғы бұрышындағы батырма арқылы жүзеге асады.
Терезе әдетте ықшам шартбелгі түріне дейін кішірейтілуі мүмкін. Бұл
үшін тышқан курсорын тақырып қатарының оң жағында орналасқан Кішірейткіш
батырмасына әкеліп, оның сол жақ шеткі пернесін сырт еткіземіз.
Сол сәтте терезе экраннан алынып, оның орнына жазуы бар кішкене сурет,
яғни шартбелгі пайда болады.
Егер шартбелгіні терезе көлеміндей етіп үлкейткіңіз келсе, онда тышқан
курсорын соған әкеліп, екі рет тышқанды сырт еткізіңіз. Сол мезетте
Программа Диспетчері терезесі бұрынғы орнында пайда болады. Ал егер де екі
рет сырт еткізу орындалмаса онда шартбелгінің қасынан тікбұрышты аумақ-
Жүйелік меню пайда болады. Бұл менюде терезелермен жұмыс істеуге арналған
бірнеше командалар орналасқан. Жүйелік меню жұмысы тышқанмен де, әрі
пернелік тақтамен де жүзеге асырыла береді. Көбінесе, Қалпына келтіру
командасын таңдау-шартбелгі бейнесіндегі екі рет сырт еткізудің іске
аспауын алмастырады және Программа Диспетчері терезесін бұрынғы қалпына
келтіреді.
Жүйелік менюдегі командалардың бірін таңдау үшін курсордың соның атына
әкеліп, бір рет сырт еткізсе болғаны. Осы тәсілмен-ақ кез-келген менюдегі
командаларды таңдауға болады.
Толық экран түріндегі терезе.
Көптеген программалар терезелері экранды толығымен қамтуы мүмкін. Ол
үшін курсорды тақырыптың оң жағындағы Үлкейту батырмасына әкеліп тышқанды
бір рет сырт еткізіңіз. Одан кейін терезе экранды толығымен алып тұрады.
Егер де сіз қазір терезенің орналасуы мен өлшемдерін бұдан бұрын айтылып
өткен тәсілмен өзгерткіңіз келсе, онда мұның мүмкін емес екеніне көзіңіз
жетеді. Бірақ оның есесіне жұмыс аумағы барынша үлкен ауданды алуы мүмкін.
Терезені алғашқы қалпына келтіру үшін курсорды Қалпына Келтіру
батырмасына әкеліңіз. Ол үлкейту батырмасының орнына пайда болады. Бұл
батырманы бір рет сырт еткізу арқылы Программа Диспетчері терезесін алғашқы
қалпына келтіруге болады.
Терезені ғана кішірейтіп қоймай, осы терезеге сәйкес прграмманы да
жауып, оның жұмысын аяқтау үшін оң жақ жоғарғы бұрыштағы Х түріндегі Жабу
батырмасын басу керек немесе жүйелік менюді шығарып соның Жабу командасын
орындау қажет.
Жүйелік менюдегі Жабу командасы атының оң жағынан сіз Alt+F4 деген
жазуды көре аласыз. Бұл жазу осы команданы пернелер комбинацияларын қолдану
арқылы да орындауға болатынын білдіреді. Ең әуелі бірінші перне (Alt)
басылады, сосын оны жібермеу арқылы екінші перне (F4) басылады. Менюдегі
командалардың оң жағында осылай етіп жазылған перне немесе пернелер
комбинациясын ыстық пернелер деп атайды.
Терезелер түрлері.
Windows 3.х жүйесін жіктегенде жұмыс столында оның негізгі программасы-
Программа Диспетчері терезесі орналасады. Оның жұмыс аумағында бірнеше
шартбелгілер орналасқан, олардың әрқайсысының қасында кішкене жазулары бар.
Әр шартбелгі қасындағы жазу әр терезенің атауын білдіреді. Бұл белгілердің
кез-келгенін екі рет сырт еткізуден кейін экранда тақырыбы ойындар деп
аталатын жаңа терезе пайда болады. Бұл жаңадан пайда болған терезенің жұмыс
аумағында сыртында жазуы бар басқа да шартбелгілер орналаса алады.
Программа Диспетчері терезесі мен Ойындар терезесі арасындағы
айырмашылыққа көңіл аударыңыз. Бірінші айырмашылығы болып, Ойындар
терезесінде меню қатарының жоқтығы табылады. Бұдан басқа айырмашылығына -
Программа Диспетчері терезесіне шартбелгілер бейне көріністерінің бірдей
болуы да, ал Ойындар терезелерінде олардың әртүрлі болуы жатады.
Программа Диспетчері- бұл өзіндік программа және оның терезесі –
программаның терезесі болып табылады.
Ойындар- бұл жай түбірлі сөз, ол дәл осы жерде ойын программалары
сақталғанын білдіреді. Топ- арнайы белгілеріне қарап біріктірілген
пограммалар жиыны. Осыған орай ойындар шартбелгісі- топ шартбелгісі болып
табылады, ал ойындар терезесі- топ терезесі немесе шартбелгілерді сақтауға
арналған жай аумақ болып табылады. Олардың әрқайсысы әр ойын программасына
береді.
Топтар шартбелгілері бір-бірінен шартбелгі маңындағы жазуларымен
ерекшеленеді. Олардың ашылуы да ұқсас. Яғни екі рет сырт еткізуден кейін
іске асады.
Терезелердің екінші бір түрі болып сұхбаттасу терезесі есептеледі, оның
мысалы ретінде Windows жүйесі жабыларда шығатын мәліметі бар терезені
айтуға болады.
Терезелерді ретке келтіру.
Программа Диспетчері (Windows 3.х) терезесінде бірнеше топтар
шартбелгілері орналасқан. Бірмезгілде экранда бірнеше терезелер ашық тұруы
мүмкін. Олар бір-бірін басып та тұра алады немес экранның көрініп тұрған
жұмыс аумағынан шетке шығуы да мүмкін. Бұдан басқа, экран бетімен тек
терезелер ғана емес, сондай-ақ шартбелгілер жылжып орналасуы мүмкін.
Программа Диспетчері терезесіндегі информацияны бірнеше тәсілмен
реттеуге болады.
Егер сіз барынша жұмыс аумағын тазартқыңыз келсе, онда ең алдымен
барлық топтардың терезелерін жабуға тура келеді, тек содан кейін барып,
Терезе менюіндегі шартбелгілерді реттеу командасын таңдау қажет. Бұл
команда орындалысымен барлық топтардың шартбелгілері Программа Диспетчері
терезесінің сол жағының төменгі бұрышына қатарласа орналастырылады. Сонан
соң егер біз кейбір меню жүйесінен командаларды таңдағымыз келсе мұны
қысқаша былай жазамыз:
Меню- Команда (Ыстық пернелер). Мысалға, соңғы команданы шақыру келесі
түрмен беріледі: Терезе- Шартбелгілерді реттеу.
Егер сіз бірнеше терезелердің ішіндегісін бір уақытта қарап шыққыңыз
келсе, онда Терезе- Мозайка (Shift+ F4) командасын таңдаған жөн. Бұл
команда орындалғаннан соң барлық ашық терезелер Программа Диспетчері
терезесі жұмыс аумағында бірқалыпты қатарласқан күйде орналасады. Егер
барлық терезелер мен шартбелгілер берілген аумаққа симаған жағдайда негізгі
терезеде айналым сзғыштары пайда болады.
Егер сіз бірнеше топтар терезелерін кезекпен қарап шыққыңыз клсе және
де әрқайсысында орналсқан барлық шартбелгілер көрініп түруы қажет болса,
онда Терезе- Каскад (Shift+ F5) командасын таңдаған жөн. Команда
орындалысымен терезелер кемерлене әрқайсысының тақырып қатары көрінетіндей
болып, бірі екіншісінің үстіне қабаттаса орналасады.
Осы айтылған әрекетті тек топтар терезелері үшін ғана емес, барлық
текстік және графиктік редакторлар терезелерімен де орындауға болады.
Қосымша программаларды іске қосу.
Windows - программаларды іске қосу мынадай тәртіппен жүргізіледі:
- Windows 3х үшін- қажетті программалар топтарының терезесі ашық
болғанда ғана іске асады. Іске қосу үшін қажетті программа шарт
белгісіне курсорды әкеліп тышқанды екі рет сырт еткізу керек. Сонда
оның терезесі экран бетіне шығарылады.
- Windows 95 үшін- Іске қосу батырмасын басып, сол кезде шыққан
менюден өзімізге қажет топты немесе топшаны белгілеп, оның ішінде
орналасқан программалар шартбелгісінің біріне курсорды жеткізіп,
тышқанды бір рет сырт еткізсе болғаны.
Калькулятор программасының терезесін қарастырайық. Мұнда терезе
көлемін өзгерте алмаймыз, сол себепті терезе толық экранды күйге
үлкейтілмейді. Тақырып қатарының сол жақ шетінде тек жүйелік меню
батырмасы, ал оң жақ шетінде Кішірейткіш батырмасы ғана орналасқан.
Бірнеше программаларды іске қосу.
Windows-да бірнеше қосымша программаларды бір уақытта іске қосуға
болады. Әдетте, мұны бір программадан екіншісіне жиі көшу қажет болғанда
жасайды. Іске қосылған программалар саны компьютердің жедел жады көлемімен
ғана шектеледі.
Бір уақытта бірнеше программалармен жұмыс істеу мүмкіндігі- Windows
жүйесінің MS-DOS жүйесі алдындағы ең негізгі артықшылықтарының бірі болып
табылады. Алайда мұндай жұмыс алдын-ала белгілі бір дайындықты талап етеді,
өйткені тәжірибелі адамдардың өздері де бір мезетте бірнеше программалармен
жұмыс істеу барысында көптеген мәселелерге тап болады.
Жоғарыда айтып өткеніміздей, Windows ортасында терезені жабу мен оны
кішірейту әрекеттерінің ірқайсысы- әртүрлі амалдар тобына жатады. Топтар
терезесімен жұмыс істеу барысында бұл айырмашылық тіптен байқалмайды да,
себебі топтың шартбелгісінің терезеге айналуы соқтырмайтын. Мұндағы бар
өзгерістер тек экран бетінде ғана болады.
Экрандағы терезелердің біреуі үнемі екпінді күйде болып, басқалардың
үстінде орналасады. Мұндай терезе екпінді (активті) терезе деп аталып, оның
тақырыбы айқын көк бояумен белгіленеді. Басқа терезені екпінді ету үшін
оның көрініп тұрған аумағына курсорды жеткізіп, тышқанды сырт еткізу керек,
сонда ол терезе толық көрініп басқаларының үстіне орнласады.
Бұл істі атқарудың басқа жылдамырақ жолы- Alt+Tab пернелерін қатар басу
болып табылады.
Компьютер жұмысын басқару жолдары.
Жаңа құрылғыларды ЭЕМ-ге қосуда, жаңа прграммаларды компьютерге
отырғызғанда, шрифтерді алып тастау не енгізу кездерінде, Жұмыс столын
көркейту істерін атқарғанда, сандарды, даталар мен уақытты бейнелеу
түрлерін өзгерту барысында Басқару панелі деп аталатын жүйелік бумада
орналасқан мүмкіндіктер пайдаланылады. Бұл буманы іске қосу менің
компьютерім атты жүйелік топтағы Басқару панелі шартбелгісін таңдап,
тышқанды екі рет сырт еткізу арқылы немесе ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz