Ыбырай Алтынсариннің ізбасарлары мен дәріптеушілері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

1. Ыбырай Алтынсариннің оқу жүйесін дамытушы, еңбектерін дәріптеуші ғалым - А. Е. Алекторов

2. Ыбырай Алтынсариннің шәкірті, ізбасары Ғ. Балғынбаев

3. Ыбырай және М. П. Рогинский

4. В. В. Григорьев

Әдебиеттер:

Алтынсарин Ы. Үш томдық шығармалар жинағы. Алматы, т-1 1976ж.
Балғымбаевтың Ғ. естеліктері. Қазақ ССР Ғылым академиясының кітапханасы. Қолжазбалар қоры, №357.
Васильев А. В. Исторический очерк русского образования в Торгайской области и современное его состояние. Оренбург, 1896г.
Дербісалин Ә. Ы. Алтынсарин. Алматы, 1965ж.
Ильминский Н. И. Воспоминание об Алтынсарине. Казань, 1891г.
Ламашев Ә. Ыбырай Алтынсарин. А., 1991ж.
Эфиров А. Ф. Ы. Алтынсарин. Алматы, 1949ж.
Жүсіпов Ә. Ыбырай (Ибраһим) Алтынасриннің нағашы жұрты (Алтынасрин оқулары, Арқалық, 1991ж. ) .

А. Е. АЛЕКТОРОВ

Москвада шығып тұратын «Московские ведомости» газетінің редакторы М. Н. Катков зерттеу жұмыстарына, әдебиетке икемі бар Александр Ефимович Алекторовты Орынбор губерниясы қазақтарымен танысып, материалдар жинауға жіберді. Бұл - 1882 жылдың жаз айларының бірі болатын. Сөйтіп, ол Орынбор губерниясына қарасты бірінші рет аяқ басты. Екі ай бойы аралап көрді.

А. Е. Алекторов 1886 жылы Бөкей ордасы мектептерінің инспекторы болып тағайындалды. 1868 жылғы реформадан кейін Бөкей Ордасы Торғай облыстық басқармасына бағынды. Міне, осы жылы «Ханская ставкадағы» бір ғана орыс-қазақ мектебі болмаса, басқалары діни мектептер мен медресселер еді.

А. Е. Алекторов Бөкей Ордасы мектептерінің инспекторы болып істеген 1886-1893 жылдары оқу-ағарту саласындағы молдалардың ықпалына қарсы күресті. Оқу министрлігінің арнаулы рұқсатынсыз еш жерде өз бетімен мектеп ашуға тиым салды.

А. Е. Алекторов Бөкей Ордасындағы діни мектептер мен медресселерді біртіндеп жауып, олардың орнына қазақ-орыс мектептерін ашу бағытын мықтап ұстады. Қазаннан молдалардың ағылып көшіп келуіне қарсы болды, осы процесстің тоқталуына мықты әсер етті.

А. Е. Алекторов Бөкей Ордасы қазақтары арасында оқу-ағарту ісін ғана жүргізіп қойған жоқ, сонымен қатар олардың тарихын, этногафиясы мен ауыз әдебиеті нұсқаларын зерттеді. 1887 жылы «Оренбургский листок» газетінің 8 санында «Ішкі Бөкей Ордасы» аталатын тарихи очерктерін жариялады. Сол сияқты қазақ халқының той думандары, сауық кештері, дүниеге келген ұл-қыздарына ат қою дәстүрі, үйлену, неке салттары, мал шаруашылығының және жер шаруашылығының жай-жапсары, қазақ ұлтының шығу тарихы туралы мақалалар жазды. Қазақтар арасында ол кезде жиі кездесетін жесір дауы, жер дауы, сауда-саттық мәселелері, табиғи жер байлығы туралы, қыс қыстау, жаз жайлау, адамгершілік, денсаулық мәселелері әр саладағы ресми баспасөз беттерінде жарық көріп, А. Е. Алекторовтың мақалаларында көрініс тапты тауып отырды.

Қалай дегенмен де, А. Е. Алекторов патшалық Россияның өкілі екенін естен шығара алмады, христиан дінін уағыздады, ислам дінін христиан дінімен ауыстыру жолдарын іздеді.

Ол Бөкей Ордасы мектептерінің оқу жүйесін қайта құруды Ыбырай Алтынсариннің оқыту жүйесін пайдалануға тырысты. Қазақ балаларына бастауыш білім беруде Н. И. Ильминскийдің ойлары мен ұсыныстарын қабылдады, әсіресе мектепте алғашқы екі жылда сабақтың ана тілінде жүруін дұрыс деп білді. Ыбырай Алтынсариннің 1879 жылы шығарған « Қазақ хрестоматиясын » оқулық ретінде ұсынды «аса бағалы, оқушыға тіптен түсінікті» - деп жоғары баға берді. 1887 жылдан бастап, оның өзі де қазақ балаларына түсінікті олардың өз тілінде оқулық кітап жазуға кірісті. Ол ойын іске асырды да.

1891 жылы Москвадан «Азбука для начальных русско-киргизских школ» атты оқулық шығарды. Кітаптың соңында қазақша-орысша сөздік берілген. Оқулық орыс алфавитімен таза қазақ тілінде Ыбырай Алтынсарин тәсілімен жазылған.

А. Е. Алекторов қазақ балаларын орыс кітаптарын оқуға үйрететін тұңғыш методикалық оқу құралының авторы болды. Осы «К мудрости ступенька» аталатын еңбегіне Ыбырай Алтынсариннің «Кел, балалар, оқылық» - деп аталатын белгілі өлеңін тұтас енгізген. Ол қазақ ағартушысының бұл шығармасы «теңдесі жоқ, бола да қоймайтын, кесек сырлы дүние, оқу гимні» - деген. Кейін бұл оқулық төрт рет қайта басылып, соңғысы 1910 жылы Омскіден «Казахско-русская азбука. К мудтрости ступенька» деген атпен шықты.

А. Е. Алекторов өз тұсында Бөкей Ордасы мектептерін сан жағынан көбейтуден гөрі, олардағы оқу сапасын жақсартуға баса назар аударды. Әсіресе, мұғалімдер даярлау, шақырту сияқты перспективалы мәселелерді шешуде қыруар жұмыс атқарды. Оқу-ағарту ісін жетік білетін нақты нұсқаулар бірігіп, өзгі сабақтарды өзі жү ргізіп отырды.

1893 жылы А. Е. Алекторов Астрахань губерниясы мектептерінің инспекторы болып тағайындалады. Бір жылғы жуық Астрахань мектептеріне басшылық ете жүріп, Бөкей Ордасы қазақтарының арасынан жиналған фольклорлық шығармалары «Астраханский листок» газетінің беттерінде жарияланып тұрды. Қазақтар өмірі жөніндегі тақырып оның барша еңбектерінің өзегі болып қала берді. Мысалы, аталған газеттің беттерінде1893 жылы «Аталық», «Алтын пышақ», «Тоғыз тоңқылдақ, бір шіңкілдек», «Түлкі мен қарт», «Екі қой», «Үш төренің сараңдығы» атты жазбаларын жарияланды.

1894 жылғы 1 қыркүйектен бастап А. Е. Алекторов өзі сұранып, Орынбор губерниясына бағынатын Торғай облысы мектептерінің инспекторлығына ауысады. Бұл өңірдегі мектептердің жұмысымен ол Орынбор өлкесіне келген 1882 жылдан бастап-ақ таныс болатын. Әр кез Орынборда өтетін оқу ісіне байланысты жиналыс-мәжілістерде Ыбырай Алтынсаринмен де, онан кейінгі Торғай мектептерінің инспекторы А. В. Васильевпен де талай рет кездесіп, пікір алысқан. Ыбырай Алтынсарин енгізген оқу жүйесін қолдап, оның өміршеңдігі мен болашағын мақтан тұтқан. Әсіресе, оқытушылар даярлайтын мектептер мен қыздар училищелері жұмысын, олардың халыққа тигізіп отырған игі әсерін газет-журнал беттерінде кең насихаттап отырған.

А. Е. Алекторов Торғай облысы мектептеріне инспектор болып тағайындалмастан көп бұрын, бұл өңірдің тарихи мен сол тұстағы экономикалық және әлеуметтік жағдайын терең зерттеген болатын. Оған дәлел, А. Е. Алекторовтың 1891 жылы Орныбор баспаханасынан «Тургайская область. Естественные и производительные силы области, хозяйственная деятельность, ее населения» атты көлемді зерттеу еңбегінің жарық көруі.

А. Е. Алекторов бұл еңбегінде Торғай облысының оқу ісі туралы, инспектор-педагог Ыбырай Алтынсариннің орны мен тындырған ісі жайында тұңғыш рет салиқалы ойлар айтып, тұжырымдар жасады.

А. Е. Алекторов ауылдық мектептердің ашылуына ерекше көңіл бөлді, оларда оқыту сапасының жақсаруымен материалдық базаларының нығаюына көп еңбек сіңірді. Мектеп санын көбейтуді, олардың қазақ даласының ең шалғай деген түкпірлерінде ашылуын қалады.

Александр Ефимович қазақ мектептерінде пайдаланылатын оқулықтар жазу жұмысын жалғастыра берді. 1898 жылы «Қазақ хрестоматиясының» бірінші бөлімін шығарды.

А. Е. Алекторов мектеп жанына ойын алаңдарын ұйымдастыру, бау-бақша салу, жеміс ағаштарын отырғызу тіпті бақ жасау, тәжірибе жүргізетін көлемдік егістік, шабындық жері болу сияқты маңызды мәселелерді үнемі көтеріп отырды. А. Е. Алекторов әсіресе, құстар мен көл-өзендерді қамқорлыққа алу сияқты табиғат қорғау мәселелерін де көтерді. Бұған мұғалімдерді тартты.

ХІХ ғасырдың соңғы жылдарында Торғай облысы мектептері сан жағынан көбейіп, сапа жағынан да жақсарды, материалдық жағынан біраз нығая түсті. Осынау қиындығы мен бейнеті көп жұмысты болыстық училищелер инспекторы А. Е. Алекторов дұрыс бағыттап, ілгері бастыруға бар күш-жігерін аяған жоқ.

А. Е. Алекторов өзінің ұзақ жылдар бойғы ізденуімен зерттеулерінің қорытындысы ретінде 1900 жылы Қазан университетінің баспаханасынан «Указатель книг, журнальных статей и заметок о казахах» аталатын еңбегін бастырып шығарды. Көлемі 969 бет, қосымшалары 14 бет. Қазақ халқының тарихы мен экономикасы, саяси және әлеуметтік жағдайы туралы баспа беттерінде жарияланған кітаптар, мақалалар, очерктер, әңгімелер т. б. жоймаған , аса сирек кездесетін басылым. Қазақ халқының тарихы мен мәдени өміріне байланысты материалдар іздеген ғалымдар А. Е. Алекторовтың осы еңбегіне соқпай, оған сілтеме жасамай кете алмайды.

А. Е. Алекторов, өзі айтқандай, «аса сүйкімді әсер қалдырған, жас та тың және сергек қазақ халқының» ортасында болған, оның тарихын, мәдениетін этнографиясы мен фольклорын жатпай-тұрмай зерттеген, осы өлкеде 35 жыл бойы оқу-ағарту ісін ұйымдастырған аса қадірлі орыстың оқыған зиялы азаматы болды.

Александр Ефимович Алекторов қазақтың тілін, салты мен әдет-ғұрпын жақсы білді. «Бұл салада көптеген жинау жұмыстарын жүргізді, зерттеу еңбектерін жазды».

Социалистік Еңбек Ері, сөз зергері, атақты қазақ совет жазушысы Ғабит Мүсіреповтың сөзімен айтсақ: «А. Е. Алекторовқа жалпы қазақ халқы үлкен қарыздар».

М. П. РОГИНСКИЙ

Қазан академиясын бітірген М. П. Родинский 1891-1902 жылдада осы қаладағы оқу округіне бағынатын инспекциялардың бірінде халық училищелерінің инспекторы болып қызмет атқарды.

1903 жылы Михаил Петрович Ронгинский Торғай халық училищелерінің директоры болып тағайындалып, Орынбор қаласына көшіп келеді. М. П. Рогинский Торғай облысының төрт уезін аралап, халық училищелері мен мектептері жұмысымен танысады, оқытушылармен кездесіп, облыстағы оқу ісінің барысына ой жүгіртеді. Ол осы сапарында түйгендерін саралап, 1904 жылы Орынбор оқу округі попечителіне «Краткие соображения относительно введения общедоступности и обучения в Тургайской области» және «О женском русско-казахском образований» аталатын екі хабарлама тапсырды. Оқу жасындағы балаларға, оның ішінде қазақ қыздарына жаппай бастауыш білім беру мәселесін көтерді.

М. П. Рогинский қазақ жастарына жаппай сауаттандырудың бір ғана жолы ауылдық мектептерді қажетінше ашу, мұндай мектептер көп қаражат та, ерекше мекенжай да тілемейді, елмен бірге көшіп-қона жүріп, балаларды оқыта беруге болады, - деп қорытынды жасайды.

Ол Ыбырай Алтынсариннің « Қазақ хрестоматиясына » аса жоғары баға беріп, бұл оқулықтың қайта басылымын шығаруға бірнеше рет ұсыныс жасады. 1905 жылы Орынбордағы Торғай облыстық басқармасының аға кеңесшісі А. В. Васильевке барып, Ыбырай хрестоматиясын көп тиражбен бастырып, шығару туралы келісіп оралады. 1906 жылы А. В. Васильев Ыбырай Алтынсарин хрестоматиясын көп тиражбен бастырып шығару туралы келісіп оралады. 1906 жылы А. В. Васильев Ыбырай Алтынсарин хрестоматиясын Орынбор баспасынан біраз тараулар қосып, орыс графикасымен толықтырылып, екінші рет шығарды.

М. П. Рогинский Ыбырай Алтынсариннің « Қазақ хрестоматиясын » ақыл-кеңестің көзі, дүниетанымның алғашқы шарты деп есептеп, «әрбір мектеп бітірген жастың қолтығына осы кітапты сыйлық, ретінде қыстырып жібереді, «қолың босаса-ақ қайта оқып, қасыңда екінші адам болса, оқып бер», - деп тапсырған екен.

М. П. Рогинский 1905 жылы «Букварь для казахский аульных школ» аталатын оқулық жазып, баспадан шығарды. Кезінде бұл оқулық қазақ балаларының орыс тілі мен ана тілінің ғылыми негіздерінен ұғымдар алуына белгілі дәрежеде септігін тигізді. Кітап әртүрлі суреттермен, хрестоматиялық материалдармен жабдықталған. Мұның өзі автордың сабақтың көрнекілік принципін, оқытудағы әдеби шығармалардың алатын орнын жоғары бағалағанын көрсетеді.

М. П. Рогинский оқу-тәрбие және методикалық жұмысты жақсарта түсуге бағышталған көптеген ұйымдастыру жұмыстарын жүргізді, оқытушылардың тәжірибе және пікір алмасуына мүмкіндіктер туғызды. Мысалы, 1905 жылы облыстық методикалық конференция өткізді, ауылдық мектеп мұғалімдері үшін ашық сабақтар ұйымдастырды.

Ыбырай Алтынсариннің бастамаларын жалғастыруда, қосымша мектертер ашып, оқу-ағарту ісіне жаны ашыған орыстың білімді интеллегенттерінің бірі ретінде М. П. Рогинскийдің аты А. В. Васильев пен А. Е. Алекторов есімдерімен қатар тұрады.

М. П. Рогинский қазақ мұғалімдеріне ерекше қамқорлық жасап отырды. М. П. Рогинский қазақ училищелерін қазақтар арасынан шыққан, білімді әрі тәжірибесі мол адам басқарса тиімді болады деп қорытынды жасады. 1906 жылы Орынбор оқу округінің попечителі Н. А. Бобровниковке Ғ. Балғымбаевты Торғай облысының бірінші ауданына кіретін училищелер мен мектептердің инспекторы етіп тағайындауды ұсынып, ресми хат жазады. Сөйтіп, Ыбырай Алтынсариннен кейінгі екінші қазақ Ғ. Балғымбаев 1907 жылы Торғай облысының бірінші ауданы - Қостанай және Торғай уездері мектептерінің ресми инспектоы болып тағайындалады.

М. П. Рогинсий 1917-1923 жылдарда Орынбор қаласында, 1924 жылдан өмірінің соңына дейін Уфа қаласындағы оқу-ағарту саласы мекемелерінде жұмыс атқарды.

Ғ. БАЛҒЫМБАЕВ

Ғ. Балғымбаев 1866 жылы 20 сәуірде Торғай уезінде көшпелі қазақ семьясында дүниеге келді. Әкесі Балғымбай шаруа, момын, өз шаруасымен ғана шұғылданған, бірақ көзі ашық, сауатты адам болған. Ғабдулғали (ел ішінде Әбдіғали деп те атай берді) Ыбырай Алтынсарин ашқан Торғайдағы екі кластық мектепті тәмәмдайды. 1883-1886 жылдарда Орскі қаласындағы мұғалімдер даярлайтын мектепте оқып, оны ойдағыдай бітіріп шыққаннан кейін, Ы. Алтынсариннің ұсынысы бойынша бір жыл Қостанайдағы екі кластық училищеде мұғалімге жәрдемші болып жұмыс істейді. 1887 жылдан бастап осы училищенің бірінші класына мұғалім болып тағайындалады, әрі уақытша осы училищенің меңгерушілігі қызметін қоса атқарады. 1891 жылдың 20 шілдесінде Балғымбаев Қарабұтақтағы екі кластық училищеге меңгеруші болып ауысады. Кейін 1902-1097 жылдарда Орынбордан шығатын «Тургайские областные ведомости» газеті редакторларының бірі болады, сонымен қатар Орынбор оқу округінде қазақ училищелерін басқарады. Ал, 1907-1917 жылдары Торғай облыстық халық училещелерінің инспекторы болып қызмет істейді. Торғай жерінде Балғымбаев оқу-ағарту ісін ұйымдастыру жұмысымен айналысқан кезде жаңадан 22 орыс-қазақ училищесі ашылады.

Ғ. Балғымбаев өз тұсындағы орыс мәдениетін бойына сіңіре білген, саяси ағымды жетік түсінген, прогресшіл қазақ интеллегенті. Олай дейтініміз, ол 1905-1907 жылдардағы буржуазиялық революция қарсаңында бұқаралық жұмысқа белсене араласқаны жөнінде архивтік деректер жиі кездеседі. Сондай-ақ ол, өз әріптестері арасында ғана емес, сол тұстағы озық ойлы шығыс зерттеуші орыс ғалымдары арасында белгілі болған. Орынбор оқу округінің попечителі Н. А. Бобровниковтың, халық ағарту министрлігінің коллегия мүшесі А. С. Будиловичтің, белгілі шығыстанушы, Торғай училищелерінің инспекторы А. В. Васильевтің, Торғай оқу орындарын ұйымдастырушылардың бірі В. В. Катаринскийдің жазбалары мен естеліктерінде Ғ. Балғымбаевтың аты жиі кездеседі және барлық жағдайда да жігерлі, сүйкімді, білгір, ағартушы ретінде баяндалады.

Ғ. Балғымбаев 1916 жылы А. Иманов бастаған ұлт-азаттық қозғалысын қолдаған, Ұлы Октябрь революциясын құшақ жая қарсы алғандардың бірі. Тек сөз жүзінде ғана емес

В. В. ГРИГОРЬЕВ

Василий Васильевич Григорьев 1816 жылғы 15 наурызда Петербургте дүниеге келді. Питердегі Анненков мектебінде аз-кем оқығаны болмаса, ол университетке түсуге өз бетімен әзірленген. 1831 жылы Петербург университетінің филология факультетінің шығыс бөліміне түседі, оны 1834 жылы ғылым кандидаты дәрежесімен аяқтады. Шетелдер ісі министрлігіне қарайтын Шығыстану институтына орналасты. 1835 жылы он тоғыз жасар В. В. Григорьев институтта Шығыс халықтары тілдерін жете меңгергені үшін бриллиантты жүзікке ие болды. 1836 жылы жоғарыда аталған институттан кетіп, Петербург университетінде парсы тілінен лекция оқи бастады. Әрі профессорлық дәреже алуға дайындалды. Кейін ол университет ректорымен келіспей, 1838 жылдың қыркүйек айында Одессадағы Ришельев лицейіне уақытша профессор міндетін атқарушы болып орналасты да шығыс тілдерінің арнаулы курсын жүргізді.

1842 жылы магистрлікке емтихан тапсырып, ғылыми дәреже алу үшін диссертация қорғайды, 1842 жылдың декабрь айында магистрлық диплом алып, аталған лицейдің профессоры болып бекітіледі.

1844 жылы қайтадан Петербургке оралып, ішкі істер министрілігіне жаңа жұмысқа ауысады. Сол кезде Петербургте екі ғылыми қоғам бар еді - географиялық және археологиялық қоғам. Василий Васильевич осы қоғамдар жұмысына белсене араласты. Біріншісіне 1846 жылы қызметкер-мүше («Член-сотрудник») болып және оның Шығыс бөлімінің жауапты секретары міндетін атқарып жүрді. Ішкі істер минстистрлігінде жұмыс оған мүлде ұнамады, қалайда шығыс халықтары арасында болу, олардың өткендері мен бүгінгілерін жете білу мақсатын алдына қойды. Оның сәті де түсті. В. В. Григорьев 1851 жылғы 1 декабрьде Орынбор және Самар генерал-губернаторы қарамағына ерекше тапсырмалар атқарушы қызметкер болып тағайындалды да, 1852 жылғы 10 қаңтарда Орынбор қаласына біржола жұмысқа келді.

В. В. Гргиорьев 1854 жылдың 12 қаңтарында Орынбор Шекара комиссиясының председателі болып бекітілді де, сол жылғы 30 наурызда жұмысқа кірісіп кетті.

Осы бір адал жанды, қазақ халқын шексіз сүйген, үлкен ғалым Василий Васильевич Григорьев пен Ыбырай Алтынсариннің 1852-1860 жылдар арасындағы бауырластық қарым-қатынасы туралы ерекше айтқан жөн.

1852 жылы оның ресми сапармен Орынборға келгенін жоғарыда айттық. Алғашқы танысқан мәдени мекемелерінің бірі - шекара комиссиясы жанынан ашылған қазақ балалары оқитын жеті жылдық мектеп болатын. В. В. Григорьев мектепке қатты қамқорлық жасады, оның оқу жүйесіне де, материалдық базасын нығайту мен оқытушыларын іріктеп алуға да тікелей араласып отырды.

В. В. Григорьев Ыбырай Алтынсариннің атасы, әскери шені бар Жаңбыршин Балғожамен таныс, тіптен достас адам болды. Ыбырай Алтынсариннің оқуды үздік бітіргенін, әрі елде жұмыс істеп ысыла бастағанын білетін В. В. Григорьев, оны 1859 жылы Орынборға алдырып, август айының бірінен бастап өзіне жәрдемші-тілмәш етіп орналастырған. Міне, осы, 1859-1860 жылдар қазақтың ұлы педагогының ғалым-зерттеуші ретінде қалыптасуының алғашқы баспалдақтары болды. Григорьевтің жұмыс орнында бай кітапхана болатын, оны Алтынсаринге пайдалануға рұқсат ететін, көп жағдайларда ол оқуға тиіс кітаптардың үлкен тізімін жасап беретін.

Кезінде Торғайдағы, Ырғыздағы, Ақтөбедегі және Қостанайдағы уездік мектептер де В. В. Григорьевтің жобасы бойынша ашылуға рұқсат алған еді. В. В. Григорьев Торғай даласында тұңғыш қазақ балаларына арнап мектептер ашуды қолдаған, оның қажет екенін дәлелдеген адам, өзі жасаған үлгі-жобасын іске де асырған шығыстанушы ғалым. Дәлірек айтқанда, сол мектептердің ұйымдасуына басшылық беріп, жол сілтеді. Ыбырай Алтынсариннің өмір тануына, ой-өрісінің онан әрі кеңейе беруіне көп септігін тигізді.

Ақыры 1863 жылғы 20 наурызда В. В. Григорьев Орынбор қазақтары облыстық басқармасының бастығы міндетінен біржола босайды. В. В. Григорьев дала әкімшілігінің ішінде бірінші болып, қазақ тілін ресми тілге айналдырды.

Бұл кезде Россияда оқу-ағарту жұмысының түбегейлі мәселелерін қозғайтын пікірлерді газет-журналдар жариялай бастаған еді. В. В. Григорьев ұлы ақын Николай Алексеевич Некрасовпен танысып, «Современник» журналында жарияланған демократтық ой-пікірлерді қолдады. 1864 жылы осы журналда «Оренбургские казахи: их честность и умение в торговом деле» атты терең де мазмұнды мақала жариялады.

Ақыры Петербург университетінің Шығыс факультетіне «Шығыс халықтары тарихы» курсынан лекция оқуға орналасады. 1863 жылдың қараша айында Шығыс тілдерінің докторы ғылыми дәрежесін алады да, осы жылдың желтоқсанында университет советінде ординарлық профессор болып бекітіледі.

В. В. Григорьев 25-тен астамы қазақ өміріне, тұрмысына байланысты, көптеген шығыс халықтары тілдеріндегі шығармалардан аударма жасаған. «Қазақ тілі дыбыстарын орыс әріптерінде беру» атты аса құнды еңбегі 1862 жылы шығарды. 1861 жылы «Северная пчела» атты журналдың 241-санында өзі жобасын жасап, ашылуына тікелей қатысқан Торғайға қараған далада түрлі ғылым негіздерінен білім беретін «Троицк мектебі» туралы мақала, орыс және неміс тілдерінде «Көшпелі халықтардың отырықшылыққа бейімділігі туралы» (1875) мақала жариялады.

Ыбырай - этнограф

І. Ыбырайдың этнографиялық зерттеулері - өмірлік мақсатына жетуінің бір саласы.

ІІ. Ыбырайдың негізгі қазақ этнографиясы жөніндегі зерттеу очерктері. Қарастырылған әлеуметтік проблемалар.

ІІІ. Ыбырай этнографиялық еңбектерінің өз заманындағы және қазіргі құндылық маңызы.

Әдебиеттер:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.