Бастауьгш мектептін

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

ЫБЫРАЙ АЛТЫНСАРИННІҢ
ПЕДАГОГИКАЛЫҚ-АҒАРТУШЫЛЫҚ
ИДЕЯЛАРЫНЫҢ ІСКЕ АСУЫ

Ыбырай Алтынсарин мектеп ашумен ғана шектелмеді, сонымен біргс
мектептегі оқу құралдары, оқу жоспары, оқу программасы мен мектеп жұмысының
ісі, оның нақты құрылысын жасаумен шұғылданды. Ол мектептегі тәлім-тәрбие,
оқыту мен тәрбиелеу жұмыстарына басшылық жасады. Алтынсарин мектептің жанды
тұлғасы — мұғалім ролін айрықша бағалады. Халық мектептері үшін ең
керектісі — оқытушы. Тамаша жақсы педагогика құралдары да, ең жақсы үкімет
бұйрықтары да, әбден мұқият түрде жүргізілген инспектор бақылауы да
оқытушыға тең келе алмайды,— деп, мұғалім білімділігін, сауаттылығын,
ұстаздық шеберлігін өте жоғары бағалап, дәріптеді.
Болашағына дұрыс бағдар жасаған үлкен кемеңгердің қателеспегенін
қазіргі уақыт, өмірдің өзі дәлелдеп отыр.
Бұл жұмыста Ыбырайдың ағартушылық-педагогикалық ой-пікірлерінің
біздің мектеп емірінен нақты орын алғандығы баяндалмақ. Атап айтқанда:
1.Әрбір оқулық жүйелі түрде сұрыпталатыны, әрбір пәннің
жетілдірілген программа арқылы жүргізілетіні, оқу жоспарының 14
вариантының болуы, оны әрбір пед-коллективтің таңдап алуға праволы
екендігі;
2.Әрбір мектептің ғылым жаңалықтарымен, техникалық оқу құралдарының
ең озық түрлеріне — компьютерлік класс, лингафон, ТСО кабинеттері, т. б.
көрнекіліктер мен дидактикалық материалдарға бай екендігі;
3.Ең бастысы Алтынсарин идеяларын нақты іс жүзіне асырған жанды
тұлға — мектеп мұғалімінің адамгершілігі, білімділігі, кәсіптік шеберлігі.
Мектептегі жас мүғалімдермен жүргізілетін методикалық жұмыс мақсаты, оның
әдіс-тәсілі, формасы, нәтижесі;
4.Мектеп өмірінің айнымас бір бөлігі — ата-ана ұй-ымының жұмысы,
тәрбиелік мәні, оқушы-мұғалім — ата-ана бірлігінің баланы адамгершілікке,
санылылыққа, әділдікке, еңбекті сүюге, жаманнан жиренуге т. б. өмірден
орнын таба білуге көмегінің тиетіні;
5. Мәдени ошақтар: кітапхана жұмысы, көркемөнерпаздар үйірмесі,
мектептегі жасөспірімдер клубы, жалпы, қоғамдық ұйымдардың, базалық
мекеменің, ата-ана, оқушы, ұстаздар коллективімен бірігіп жұмыс істеуінін
оқыту мен тәрбиелеуге тигізер пайдасы;
6. Алтынсарин тұңғыш көтерген тіл тазалығының, шығармалары арқылы
уағыздаған адамгершілік тәрбиенің қазіргі қоғам өміріндегі хал-ахуалы,
проблемалар туралы ой-пікір айтылады.
Басты мақсат — Алтынсариннің ағартушылық-педагогикалық істері,
арманы — туған халқын мәдениетке, прогреске жетелеу ісінің аяқсыз қалмай,
жалғасын табуына жету.
қазақ мектептеріне лайықтап, оқу процесіндс балалардын. білім дәрежесін
анықтап, қажетті жағдайда программа-ны өзгертіп отыруды мұғалімдерден талап
етті.
Алтынсарин оқулықтардың құнды жақтарын бағала-ды. Бастауьгш мектептін.
білім шеңберін толықтырып,. байытуды басты мәселе етті.

ЫБЫРАЙДЫҢ ТІЛ ТАЗАЛЫҒЫ ҮШІН КҮРЕСІ

Туған халқының келешегіне нық сенген Ыбырай қазақ сөздерін
фонетикалық жағынан бере алмайтын араб алфавитінен бас тартып, қазақша
кітаптардың, сабақтың татаршамен шұбарлануына қарсы күресті. Алтынсарин
Ильминскийге 1871 жылы 31 тамызда жазған хатында орыс алфавитін сол үшін
қолданғанын ашық айтады. Ыбырай жоғарыда айтылған қоспа тілге
әдебиетіміздің басы болып саналатын Қазақ хрестоматиясын жарыққа шығару
арқылы қатты соққы берді. Бұл кітап тіл тазалығын сақтаудағы практикалық
өнеге.
Автор өзінің Хрестоматиясының алғы сөзінде ...нысанаға дәл тиюі
үшін орыс әрпімен бастыруды дұрыс деп таптық,— деді. Ыбырайдың мұндағы
мақсаты — қазақ балаларына түсініксіз кітаби тілден қол үзу, та-тарша
араластырылып жазылқан кітаптардан құтылу, қазақ тілінің дұрыс жазылуын,
оның тазалығын сақтап қалу екені белгілі.
Ыбырайдың қазақ тілі тазалығы үшін күрескенін, өзі де жазу үстінде
осы принципті ұстанғанын орыс ғалымы Ильминский Ыбырай туралы
естеліктерінде атап айтады. Ыбырай тілмаш болып жүрген кезінде іс
қағаздарын таза қазақша жазуға тырысқан.
Қазақтын ауыз әдебиетімен жете таныс Ыбырай ел аузынан фольклор
материалдарын жиып бастырды. Мысалы, Қара батыр, Жәнібек батыр, Жиренше
шешен атымен байланысты аңыз-әңгімелердің ауыз әдебиетінің бір байлығы
болып саналатын мақал-мәтелдердің Ыбырай хрестоматиясынан орын алуы тегін
емес. Ыбырай тіл туралы да еңбек қалдырған. Бұл арада біз XIX ғасырдағы
қазақ тілінін, лексикасын сипаттайтын әрі екі тілді, атап айтқанда, қазақ
және орыс тілдерінің грамматикасын салыстырып беретін Начальное
руководство к обучению киргизов русскому языку деген еңбегін айтып
көрсеткен.

ЫБЫРАЙ АПТЫНСАРИН ДИДАКТИКАСЫНЫҢ ҚАЗІРГІ МЕКТЕПКЕ ЫҚПАЛЫ

Дидактика, методика мәселелері Ы. Алтынсариннін педагогикалық
еңбектерінен маңызды орын алады. Ұлы педагог жастарды сапалы оқыту, саналы
тәрбиелеудің мынадай дидактикалық принциптерін ұсынды.
1. Оқыту мен тәрбиелеу мәселесінде мұғалімнің ролін
жоғары бағалау;
2. Бастауыш кластарға арналған оқу программасы-
нын. болуы;
3. Қазақ мектептерінде оқулықтарды пайдалану жол-
дары;
4. Оқу-материалдық базаньщ шешуші күшке айналуы. Ыбырайдың
пікірінше, педагогикалық жүмыстағы
негізгі шешуші күш — мұғалім. Сондықтан қазақ жас-тарын оқыту ісінде
мұғалімнің ролі мен оны даярлау ерекше мәнге ие болады.
Мұралімдік барлық мамандықтын, бастауы бола тұра, ең қиын мамандық.
Сондықтан ертеңгі жас өспірім ұр-иақты тәрбиелеу мен оқыту ісіне аса
білікті, тәжірибе-лі, қабілетті, халық педагогикасын жан-жақты меңгер-ген,
мейірімді адамдар тартылуы тиіс.
Ыбырай класс — сабақ жүйесін жақтады. Оқушылар құрамынын. тұрақты болуын,
балалардың мерзімді уа-қытта мектепке келуін қадағалады. Өзінің оқулықтарын
қазақ мектептеріне лайықтап, оқу процесіндс балалардын. білім дәрежесін
анықтап, қажетті жағдайда программа-ны өзгертіп отыруды мұғалімдерден талап
етті.
Алтынсарин оқулықтардың құнды жақтарын бағала-ды. Бастауьгш мектептін.
білім шеңберін толықтырып,. байытуды басты мәселе етті.
: Ы. АЛТЫНСАРИН ШЫҒАРМАЛАРЫНДАҒЫ
ЕҢБЕК ТӘРБИЕСІ
С. Күлшанова, Алматы
XIX расырдыц аярында сцбек тақырыбы қазақ жаз-ба әдебиетіне Ыбырай
Алтыисаріш шығармалары ар-қылы келді. Ыбырай Алтынсаригшіц еңбек мәселесін
сурсттсуі біздің экономпкалық ерекшеліктерімізге тығыз байланысты.
Еңбек тәрбиесі Ы. Алтынсариннін, хрестоматиялық еңбектерінде негізгі орын
алады. Ыбырай Алтынсарин-ніқ қай әңгімесін алсақ та еңбекпен тығыз
байланысты,
Бай баласы мен жарлы баласы атты әңгімесі не-гізінен еқбек тәрбиесіне
арналган. Екі бала Үсен мен Асан — екі тап өкілі. Үсен арқылы еңбекші
бұқараның жас ұрпағының еңбек сүйгіштігін, әр нә.рсенің ретін таба
білетіндігін көреетеді. Асан бейнесінен мұндай қасиет байқалмайды.
Үсен бейнесінен еңбек сүйгіштіктен басқа, дәрменсіз Асанға кемегі оның
адамгершілік жағынан бейнесін сомдай түседі.
Қыпшақ Сейтқұл — шығармаеының тәрбиелік мәні аса зор. Осы әңгімесі арқылы
әуелі еңбектің, әсіресе ұй-ымдасқан еңбектің күшін көрсетпек, екіншіден,
қалың көпшілікті егіншілікпен айналысуға шақыруды мақсат еткен. Ы.
Алтынсарин қазақ жерінде егін шаруашылы-рыныц дамитындырына ешқашан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.