Қор қайтарымы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

2 ТАРАУ. ЖАМБЫЛГИПС АҚ-НЫҢ НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРЫН ПАЙДАЛАНУ ЖӘНЕ ЖАҢАРТУ
ДЕҢГЕЙІН КЕШЕНДІ БАҒАЛАУ

1. Жамбылгипс АҚ-ның қысқаша технико-экономикалық мінездемесі

“Жамбылгипс” АҚ-ның жалпы сипаттамасы
“Жамбылгипс” зауыты №1792-ші бұйрық негізінде 1954 жылы 31
желтоқсанда құрылып, 1961 жылы зауыттың өндірістік қызметі басталып,
жобалық қуаты отыз мың тонна жылына гипс тасын шығару бойынша іске қосылды.
Шикізат базасы болып- әбден қаралып, дайындалған екі уческедегі, яғни
“Шығыс” және “Батыс”- Улькен-Бұрылтауда орналасқан үш қабаттан тұратын,
51,0 млн. тонна гипс запасы бар жерден тұрады. Яғни, бұл жер Тараз
қаласынан Батысқа қарай 32 шақырым жерде орналасқан.
Таулы қойнау белгіленген 132 га бөлінген жер ауданында қопсытылуға
рұқсат етілген. Ал жерлі аймақ №0085359 серия бойынша, 255,45 га ауданымен
Жамбыл облысы, Жамбыл ауданының Әкімімен 1996 жылы 24 шілдеде үнемі
пайдалануға бөлінген. Сонымен қатар 1995 жылы 22 мамырда жиырма жылға
берілген қойнаулы жер №319 МГ сериялы лицензияға сәйкес өңделде.
Гипсті қазу ашық тәсілмен, алдын-ала қопсытып,жару жұмыстары арқылы
жүргізіледі. Карьерден гипс тасы автокөлікпен таулы цехтың өндірістік
алаңына жеткізіледі, онда гипсті уату, сорттау жұмыстары жүргізіліп,
шикізат қоймасына дайын жалпақ ленталық пластик түрінде жетеді. Шикізат
қоймасынан гипс тасы экскаватор көмегімен теміржол платформаларына тиеліп,
цемент өндірісі үшін Республика тұтынушыларына жөнелтіледі. Гипс тасының
бір бөлігі автокөліктерге тиеліп, гипс цехының алаңына жеткізіледі. Осы
алаңнан гипс тасы ұнтақтайтын арнайы диірменге майдалануға беріледі.
Ұнтақталған гипс диірменнен шнектермен 70-140оС температура деңгейінде
термоөңдеу жүргізілетін гипс қайнату қазандарына тасымалданады. Қазандар
табиғи газбен ысытылады. Қайнатылу процесі аяқталғаннан кейін гипс
шнектермен, элеваторлармен тиеліп барып бункерлерге одан ары қарай дайын
өнім силосына тасымалданады.
Силостардан гипс пневмокөлікпен темір жол цистерналарына тиеліп немесе
автокөліктермен тұтынушылар қажеттігіне жөнелтіледі.
Гипс тасының негізгі тұтынушылары болып, Қазақстанның цемент
зауыттары, сонымен қатар Ресейдегі Батыстық-Сібір, кейінірек Қырғызстанның
цемент зауыттары да тұтына бастады. Осы тұста айта кететін бір жәйт,
бүгінгі таңда Қазақстанда бес цемент зауыттары бар, нақтырақ; Өскемен,
Қарағанды, Шымкент және Семей қалаларында.
Жаңа құрылыстарға қажетті гипске деген сұраныстың ұлғаюына байланысты
гипс карьерін ұлғайту шешімі қабылданған болатын. Біздің облысымыз гипс
запасына бай болуына қарамастан және гипс тасын, құрылыс гипсін шығаруда
үлкен нәтижелерге қол жеткізе алатынына қарамастан мұның барлығы 100%
қолдануда емес.
Әлем тәжірибесінің талдауы көрсеткендей, көптеген дамыған мемлекеттер
цемент орнына құрылыс гипсін қолданады. Гипс өніміне капитал салымы цемент
өндіруге қарағанда екі есе, технико-экономикалық ресурстар төрт есе,
металл сыйымдылығы үш есе аз болып келеді. Дегенмен, мұның барлығына
қарамастан, Қазақстанда негізінде гипстік шикізат тек цементтік өнеркәсіпке
және құрылыс гипсі жөндеу жағдайында, жекеше жұмыстарда қолданылады.
Дәл қазіргі уақытта зауыт моралді және физикалық ескірген
технологиялық жабдықтарда жұмыс істеуде. Көбінесе, тұтынушылардың аз
болуынан тоқтап та қалады. Бүгінгі күні зауытта 93 адам саны жұмыс істейді.
Зауыттың орналасқан жеріне келетін болсақ, “Жамбылгипс” ЖАҚ-мы Тараз
қаласында орналасқан, кәсіпорынның заңды мекен-жайы; Қазақстан
Республикасы, Тараз қаласы, Ниеткалиева көшесі, 116 үй.
Зауыттың өз есеп шоты бар, Тараз қаласындағы “Центр Кредит” банкісімен
қызмет жасасады.
1993 жылы “Жамбылгипс” зауыты Мемлекеттік мүліктік Жамбыл аумақтық
комитеті шешімінің №424-ші бұйрық негізінде 1993 жылдың 17-ші қыркүйек
айынан бастап “Жамбылгипс” зауыты ашық түрдегі акционерлік қоғам болып
өзгертілді.
№ 2954-1919 куәлік негізінде “Жамбылгипс” ашық акционерлік қоғамы
жабық түрдегі акционерлік қоғам болып өзгертілді. Жамбыл облысы Әділет
басқармасы шешімімен ЖАҚ-ның жарлығына №405 бұйрық бойынша өзгертулер
еңгізілді.
Кәсіпорынның негізгі қызмет түрі болып гипс тасын алу, өңдеу және
өткізу болып табылады. 1961 жылдан өзінің өндірістік қызметі басталғаннан
бері кәсіпорын гипстің Улькен-Бұрылтау деген қайнар көзінен алынатын
шикізатты өңдеумен айналысқан.
“Жамбылгипс” АҚ-мы өндірістік негізде гипстің ең ірі қайнар көзін
өңдей бастаған алғашқы кәсіпорын болып табылады, бүгінде гипсті алу немесе
табу бойынша ірі потенциалды жағдайымен жалғыз өндірістік құрылым болып
табылады.
Зауыттың негізгі жұмысы болып гипс тасын алу және Қазақстанның,
Қырғызстанның, Ресейдің цемент зауыттарын қамтамасыз етіп, сонымен қатар
құрылыс цементін шығару. Қазіргі уақытта “Жамбылгипс” АҚ-мы шығаратын өнім
сапасын көтеріп және ассортимент түрлерін кеңейтуге ұмтылуда.

Кесте-2.1 Жамбылгипс АҚ-ның технико-экономикалық көрсеткіштері

№ Негізгі Өлшем
көрсеткіштер бірлігі 2004 2005 +;- %
1 Өткізілген өнімн. 331500,3 339136,9 7636,6 102,3
түскен түсім мың т.
2 Өнім өзінд құны мың т. 248432,0 278060,0 29628 111,9
3 Жалпы табыс мың т. 83068,3 61076,9 -21991,4 73,5
4 Кезең шығындары мың т. 110434,4 119998,5 9564,1 108,7
5 Негізгі қызметт мың т. -27366,1 -58921,6 -31555,5 2,2 есе
табыс
6 Негізгі емес мың т. 334123,2 12142,5 -321980,7 3,6 есе
қызмет табыс
7 Салыққа дейінгі мың т. 306757,1 -46779,0 -35353,6 15,2
жиынтық табыс
8 Таза табыс мың т. 214730,0 -46779,0 -167951 21,8
9 өткіз өнімнің 1 тгтг 1,08 1,17 0,09 8,3
кеткен шығыны
10 өнім % 59,8 -11,8 -71,6 -
рентабельділігі
11 Сату % 64,8 -13,8 -78,6 -
рентабельділігі
12 өндіріс % 19,3 -7,9 -27,2
рентабельділігі

Кестені қарастырсақ екі жылдың арасында айтарлықтай айырмашылық бар.
Сол көрсеткіштерді бір-бірімен салыстырып, анықтап талдап көрейік.
Өткізілген өнімнен түскен табыс есепті жылды базалық жылмен
салыстырсақ, ауытқу 7336,6 мың тг құрап, 2,3 пайыз оң өзгеріс алып келді.
Мұның себебі, нарыққа жаңа материал шығып соның есебінен өтім күшейді.
Өнімнің өзіндік құны - шикізаттарға шығындардың өсуіне байланысты 11,9
пайызға өсуімен байқалса, жалпы табыстың сальдосы -21991 мың тг құрап,
өзіндік шығындардың асыра қымбаттауынан теріс нәтижені көрсетіп отыр. Кезең
шығындарына тоқталсақ, бұл базалық жылы 110434,4 мың тг құраса, есепті жылы
119998,5 мың тг құрап -21991,4 мың тг, яғни 8,7 пайызға өсіп отыр. Бесінші
көрсеткіш негізгі қызметтен түскен табыс 2004 жылды 2005 жылмен
салыстырғанда 2,2 есе төмендеді. Негізгі емес қызметтен түскен табыс
базалық жылы 334123,4 мың тг құрап, есепті жылы 12142,5 мың тг болып 3,6
есе төмендеді. Салыққа дейінгі жиынтық табысты қарайтын болсақ, 2004 жылды
2005 жылмен салыстырсақ, 15,2 есе теріс өзгеріс байқалады. Бұл жалпы есепті
жылы табыстың айтарлықтай төмендеуі және шығындардың көбеюі қатты әсер
етті. Сегізінші көрсеткіш таза табысқа келетін болсақ, корпоративтік
төлемнен кейін 2005 жылды өткен жылмен салыстырсақ -167951 мың тг болып
78,8 пайыз төмендеді. Өткізілген өнімнің 1 тг кеткен шығыны базалық жылы
1,08 болса, есепті жылы ол 0,09 тг өсіп, 8,3 пайызға жоғарылаған. Келесі
көрсеткіштеріміз кәсіпорынның рентабельділігімен тығыз. өнім және сату
рентабельдіктеріне келетін болсақ, бұлар 28,4 – 27,4 ке дейін төмендесе,
өндіріс рентабельділігі бұдан да үлкен айырмашылықты 72,8 пайыз теріс
нәтижені көрсетіп тұр. Бұл кәсіпорынның үлкен шығындарымен және таза
табыстың азаюымен түсіндіріледі.

Кесте-2.2 “Жамбылгипс” АҚ-да натуралды түрде өндірілген өнім көлемі

Абсолюттік
Көрсеткіштер Өлшем 2004 жыл 2005 жыл ауытқу
бірлігі (+,-)
Өндірілген өнім көлемі
соның ішінде: тонна 226756 311728 84972
-құрылыс гипсі
-селективті гипс тонна 4596 4160 -436
-гипс тасы тонна 9124 10520 1396
-мрамор ұнтағы тонна 210000 296000 86000
тонна 3036 1048 -1988

Жамбылгипс” АҚ-ның өнім көлемі натуралды түрде көрсетілген. Базистік
жылына қарағанда есепті жылы өндірілген өнім көлемі біршама жоғарырақ.
Яғни, 2004 жылы 226756 тонна өнім өндірілсе, есепті жыл 2005 жылы 311728
тонна өндірілген. Мұндағы абсолюттік ауытқу 84972 тоннаны көрсетіп отыр.
Сонымен қатар, кестеде өндірілген өнім түрлері жеке дара көрсетілген.
Кәсіпорын өндіретін өнімдерінің ішінде 2004 жылға қарағанда есепті жылы ең
көп өндірілгені бұл- гипс тасы. Демек, 2005 жылы бұл өнім түрі 1999 жылмен
салыстырғанда 86000 тоннаға артық өндірілген. Ал, ең азы бұл- құрылыс
гипсі. Мұнда, базистік жылға қарағанда есепті жылы -436 тоннаға кем
өндірілгенін байқаймыз.

Кесте-2.3
Өнім көлеміне факторлардың әсерін талдау
Абсолюттік
№ 2004 жыл 2005 ауытқу (+,-)
Көрсеткіштер жыл

1. Өнім көлемі, мың,теңге 257188 332728 75540
2. Еңбеккерлер саны, адам 332 372 40
3. Бір еңбеккердің еңбек өнімділігі,
мың тг 2990,8 3578,4 587,6
4. Өнім көлемінің өзгеруі:
Барлығы 75540
Соның ішінде факторлардың
өзгеруіне байланысты
Жұмысшылар саны - - 119632
Еңбек өнімділігі - - 2185872

“Жамбылгипс” АҚ-ның өнім көлеміне факторлардың әсеріне талдау
жүргізілген. Мұнда көріп отырғандай, еңбеккерлер саны базистік жылы
кәсіпорында 332 адам жұмыс істесе, есепті жылы 372 адамға көбейген, яғни 40
адамды құрап отыр. Бір еңбеккерге шаққандағы еңбек өнімділігі 2005 жылы
3578,4 мың теңге болса, базистік жыл 2990,8 мың теңге болған. Бұдан біз
абсолюттік ауытқудың 587,6 мың теңгені көрсетуін байқаймыз. Осы
көрсеткіштерді пайдалана отырып, өнім көлеміне факторлардың әсерін талдау
нәтижесінде біз жұмысшылар саны мен еңбек өнімділігінің өнім көлеміне оң
әсерлерін тигізгенін аңғарамыз.
Көрсетілген кестеде өнім көлеміне факторлардың әсерін айырмашылықты санау
тәсілін қолдану арқылы талдау жүргізілген.
Талдау кезінде мынадай формулалар қолданылды:
1. Жалпы факторлардың өзгеруі:
∆Q=Nеб*ЕӨеб-Nб*ЕӨб=Өеб-Qб= 332728 - 257188=75540

2. Жұмысшылар санының өзгеруі:
∆Qr= (Nеб-Nб)*Еөб= (372-332)*2990,8=119632

3. Еңбек өнімділігінің өзгеруі:
∆QЕӨ=Nеб*(ЕӨеб-ЕӨб)= 372*(3578,4-2990,8)= 2185872

4. Тексеру:
∆Q= ∆QN+∆QЕӨ= 119632+2185872=3382192

Мұндағы; Nеб, Nб- есеп беру және базистік жылдағы жұмысшылар саны; адам.
ЕӨеб, ЕӨб- есеп беру және базистік жылдағы еңбек өнімділігі.
(Технико-экономика көрсеткіштер 3-бет, қаржылық талдау 4-бет)
Кәсіпорында негізгі құралдарды үнемі жаңартып отыру, олардың тозуын
болдырмау, құрал-жабдықтардың өндірістік жағдайын жетілдіріп отыру негізгі
құралдардың жұмыс атқару деңгейін көтерудің басты бағыттары болуы тиіс.
Жамбылгипс АҚ негізгі құралдарды пайдалану деңгейін олардың жарамдылық,
жаңару және тозу коэффициенттері арқылы анықтасақ.

Кесте- 2.4 Негізгі құралдар техникалық жағдайын бағалау көрсеткіштері

№ Негізгі көрсеткіштер 2004 жыл 2005 ауытқу
жыл
+;- %
1 Негізгі құралдардың 251943,4 339635,5 87692,1 134,8
бастапқы құны
(мың тг)
2 Тозу коэффициенті 0,2 0,2 - -
3 Негізгі құр жарамдылық0,8 0,5 -0,3 62,5
коэф.
4 Негізгі құр істен шығу0,009 0,09 0,081 10 есе
коэфф.
5 Негізгі құр жаңару 0,2 0,1 -0,1 50
коэффиц.
6 өндіріс мақсат мүлік 0,6 0,8 0,2 133,3
коэффиц.

Негізгі құралдардың тозуына байланысты олардың бастапқы құны да
жыл да өзгеріске ұшырап отырады. Сол сияқты Жамбылгипс АҚ-ң негізгі
құралдарының бастапқы құны, есеспті жылы базалық жылмен салыстырғанда
87692,1 мың теңгеге өсіп отыр, яғни негізгі құралдардың осындай сомаға
тозуы байқалады.
Негізгі құралдардың техникалық жағдайын сипаттайтын көрсеткіш
тозу сомасы базалық жыл мен есепті жылды салыстырғанда өзгеріссіз қалып
отыр, яғни 0,2 – ге тең.
Жоғарыда кестеден көріп отырғанымыздай кәсіпорынның негізгі
құралдарында бірқтар өзгерістер болған.
2005 жылы өткен жылмен салыстырғанда негізгі құралдарды жаңару
коэффиценті 50 пайызға төмендеген Бұл көрсеткіштерге қарап отырып
кәсіпорында мүліктерін жаңарту жұмыстары төмен деңгейде атқарылып жатқанын
байқаймыз.
Өндірістен пайдаланудан шығарылған құрал – жабдық көлемі екі
жыл көрсеткіштерін салыстыра келгенде 10 есеге артып. Бұл дегеніміз
кәсіпорындағы құрал –жабдықтардың тозу деңгейінің күрт жоғары екендігін
көрсетеді.
Сонымен бірге кәсіпорынның негізгі құралдарның өндірістің толық
қуатты жұмыс істеуіне жарамдылығын көрсететін көрсеткіш 37,5 пайызға
төмендеп кеткен.
Өндірістік мақсаттағы мүліктердің жарамдылық коэффициенті екі жыл
көрсеткіштерін салыстыра келе 33 пайызға артқанын байқаймыз. Бұл
көрсеткішке қарап отырып, кәсіпорында өндірістік құрал-жабдықтарын ұдайы
жаңартып жетілдіріп отырады.

2.2 Жамбылгипс АҚ-ның негізгі құралдармен қамтамасыз етілуін талдау

Негізгі қорлар кәсіпорынның негізгі капиталының жалпы сомасының үлес
салмағынан тұрады. Негізгі қордың саны, техникалық деңгейі тиімді
пайдалануы кәсіпорын қызметінің соңғы нәтижесіне байланысты болады. Олар;
өнімді шығару, оның өзіндік құны, пайда, рентабелділік дәрежесі және
қаржылық жағдайлардың тұрақтылығы.
Негізгі қорлардың пайдаланылуын талдаудың негізгі міндеттері- оның
қорлардың көлемін, құрамы мен динамикасын талдау, техникалық жағдайын
бағалау, кәсіпорынның негізгі қорлармен қамтамасыз етілуін және олардың
құрылымдық бөлімдер арасында бөлінуінің ұтымдылығын анықтау, пайдалану
көрсеткіштерін зерттеу, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.