Жұмыспен қамту және жұмысқа орналастыру

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 61 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе

1 тарау. Еңбек құқығы туралы жАлпы түсінік

1. 1 Еңбек құқығының пәні, әдісі және жүйесі

1. 2 Еңбек кұқығының қағидаттары

1. 3 Еңбек құқығының қайнар көздері

2 тарау. Еңбек шарты және оның құқықтық қатынастарды реттеудегі ролі

2. 1 Еңбек қатынастары: ұғымы мен мазмұны. Еңбек құқығы субъектілері

2. 2 Жұмыспен қамту және жұмысқа орналастыру

2. 3 Еңбек шарты ұғымы

2. 4 Жұмыс уақыты және демалыс уақыты

3 тарау. Жеке еңбек шарты туралы түсінік

3. 1 Жеке еңбек шартының мазмұны

3. 2 Жеке еңбек шартының түсінігі және оның белгілері

3. 3 Жеке еңбек шартының түрлері

3. 4 Жеке еңбек шартының тараптары

Тапсырмалар

Әдебиеттер

Мұқаба

Кіріспе

Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабының 4-тармақшасына сәйкес азаматтардың кұқықтарына, бостандықтары мен міндеттеріне қатысты еңбек туралы нормативтік құқықтық актілердің ресми жариялануы оларды колданудың міндетті шарты болып табылады.

Егер Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шарттарда Қазақстан Республикасы еңбек туралы нормативтік құқыктық актілеріндегіден өзгеше ережелер белгіленсе, аталған шарттың ережелері қолданылады. Халықаралық шарттан оны қолдану үшін республика ішілік нормативтік құқықтық акті шығару талап етілетін жағдайлардан басқа, халықаралық шарттар еңбек қатынастарына тікелей колданылады.

Азаматтардың Қазақстан Республикасындағы еңбек бостандығына конституциялық құқығын іске асыру процесінде туындайтын еңбек қатынастарын реттейтін негізгі заң 1999 жылғы 10 желтоқсанда қабылданған «Қазақстан Республикасындағы еңбек туралы» Заң болып табылады. Бұл Заң 2000 жылдың 1 қаңтарынан бастап қолданысқа енгізілді. «Қазақстан Республикасындағы еңбек туралы» Қазақстан Республикасы-ның заңына сәйкес Казақ КСР-інің 1972 жылғы 21 шілдедегі Еңбек туралы заңдар кодексі 2000 жылдың 1 қаңтарынан бастап республика аумағында өз күшін жойды.

Еңбек туралы Заңның күші егер Конституцияда, зандарда және Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шарттарда өзгеше козделмесе, республика аумағында еңбек қызметімен айналысатын шетелдіктерге және азаматтығы жоқ адамдарға да қолданылады. Сондай-ақ республика аумағында орналасқан, құрылтайшылары немесе меншік иелері (толығынан немесе ішінара) шетелдік заңды немесе жеке тұлғалар болып табылатын ұйымдардың Қызметкерлеріне Қазақстан Республикасының еңбек туралы зандары қолданылады.

Еңбек туралы негізгі заң 9 тараудан, 109 баптан тұрады, және еңбек қатынастарының осы Заңға қайшы келмейтін бөлігін сақтап қалған заңдар мен басқа нормативтік құқықтық актілер реттемейтін саласын айқындайды. Оларға, мысалы, мына заңдар жатады: 1992 жылы 4 шілдеде қабылданған «Ұжымдық шарттар туралы», 1993 жылы 22 қаңтарда кабылданған «Еңбекті қорғау туралы», 1993 жылғы 9 сәуірде қабылданған «Кәсіптік одақтар туралы», 1996 жылы 8 шілдеде қабылданған «Ұжымдық еңбек даулары мен ереуілдер туралы», 2001 жылы 23 каңтарда қабылданған «Халықты жұмыспен қамту туралы» және т. б.

Еңбек құқығы дегеніміз - жұмысшылар мен қызметшілердің еңбек қатынастарын және еңбекті қолдануға байланысты басқа да қатынастарды реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы. Ол бірлескен еңбек әрекетіндегі жұмысшылар мен қызметшілердің еңбегіне, сондай-ақ жеке еңбек шарты бойынша жұмыс істейтін жекелеген азаматтардың еңбегіне байланысты туындайтын қоғамдық қатынастарды реттейді. Құқықтың бұл саласы азаматтарды жұмысқа қабылдау, басқа жұмысқа ауыстыру және жұмыстан босату, жұмыс уақытының ұзақтығы, еңбекке ақы төлеудің көлемі мен нысаны, еңбекті қорғаудағы міндетті ережелер еңбек дауларын қараудың тәртібі және тағы басқа жағдайларды айқындайды.

Еңбек-адамдардың өмірі үшін қажетті материалдық, рухани және басқа да құндылықтар жасауға бағытталған адам қызметі.

Еңбек қатынастары-тараптардың әдетте жеке еңбек және ұжымдық шарттар негізінде белгілі бір еңбек қызметін жүзеге асыруы жөнінде туындайтын жұмыс беруші мен қызметкер арасындағы қатынастар.

Еңбек қатынастары еңбек құқығының пәні болып табылады. Еңбек қатынастары еңбек құқығының негізгі бөлігі бола тұрып, қоғамдық еңбек саласындағы материалды және рухани игіліктерді игеру барысында қалыптасады. Еңбек құқығының пәні еңбекке қабілеттілікті іске асыру еңбекті ұйымдастыру мен басқару жөніндегі мемлекеттік және жеке ұйымдарда азаматтардың еңбегін қолдану жөнінде қалыптасатын жеке дара да, сондай-ақ ұжымдық та қоғамдық қатынастарды құрайды.

Қазіргі кезде еңбек құқығы қатынастарына субьектілер ретінде еңбекке қабілетті азаматтар, ұйымдар, жұмыс беруші, яғни, кез-келген меншік нысанындағы жеке және заңды тұлғалар еңбек ұжымдары, кәсіптік одақтар және мемлекеттік органдар қатысады.

1 тарау. Еңбек құқығы туралы жАлпы түсінік

1. 1 Еңбек құқығының пәні, әдісі және жүйесі

Қазіргі қазақстандык құқық салаларының ішіндегі еңбек құқығы басты орындардың бірінде, өйткені ол қоғамдық еңбек қатынастарын реттейді.

Еңбек құқығының пәні деп ұжымдық еңбекті ұйымдастырудағы өндірістік қатынастарды және оған тығыз байланысты қарым-қатынастарды айтады.

Еңбек құкығының пәніне жататын қоғамдық қарым-қатынастардың түрлері туралы қазіргі қолданыста жүрген ғылыми басылымдардағы, оқу құралдарындағы пікірлер алуан түрлі, өйткені нарықтық экономика жағдайында өмірге прогрессивтік жаңа еңбек қатынастары келеді. Бұл қоғамдық қарым-қатынастардың пайда болуы олардың бір-бірімен байланысы еңбекті ұйымдастырудағы ерекшеліктеріне, оның мазмұнына байланысты. Қазіргі кезде еңбек құқығының қатынастары бұрынғыдай тек жұмыскер мен мемлекеттік кәсіпорын, мекеме, ұйым арасындағы қатынастар емес, жаңа жағдайда заңға сәйкес меншік түріне байланысты заңды тұлғалар мен жеке адамдар арасындағы еңбек қатынастары.

Жаңа жағдайда пайда болған барлық еңбек құқығының қатынастары мынадай топтарға жіктеледі:

Бірінші топқа бұрыннан қалыптасқан мемлекет меншігіне байланысты пайда болған еңбек құқығы қатынастарын жатқызуға болады. Мұндағы ерекшелік, еңбек ұжымдары заң жүзінде кәсіпорынның мүлкіне меншік иесі бола алмайды, бірақ бұл жағдайда еңбек ұжымы кәсіпорынды басқарудан мүлде шеттетілді деуге де болмайды, өйткені олар кәсіпорынды, оның кұрылымдарын жалға немесе ұжымдық меншікке айналдыра алады.

Мемлекеттік кәсіпорындардағы еңбек қатынастарын құқықтық реттеудегі басты қағида ол мемлекет тарапынан басқаруды еңбек ұжымының өзін-өзі басқаруымен және кәсіпорын әкімшілігінің жеке-дара басқаруымен тығыз байланыстыру.

Екінші топқа кооперативтік, акционерлік занды ұйымдардың меншігіне негізделген еңбек қатынастары кіреді. Бұл еңбек қатынастарының өзіндік ерекшеліктері бар, оның тараптары: бір жағынан - меншік иесінің ұжымы, оның өкілдері (басқарма, бастық) ; екінші жағынан әрбір меншік иесі (өзі еңбеккер болуы мүмкін), жалдамалы жұмысшы болып саналады, ал кәсіпорынды басқару - өзін-өзі толық басқаруға негізделген.

Кооперативтерді ұйымдастыру, олардың шаруашылық жағдайы Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылы шыққан «Өндірістік кооператив туралы» заң күші бар Жарлығы негізінде және кооперативтің жалпы жиналысында қабылданған жарғысы бойынша анықталады. Еңбек қатынастарының субъектісі ретінде кооператив өздігінен еңбекті ұйымдастырып, жұмыс күнінің ұзақтығын, демалыс беру тәртібін, жалақы төлеу жүйесін белгілейді.

Акционерлік қоғамдағы еңбек қатынастарының субъектісі болып жеке еңбеккер, оның ішінде акция ұстаушы және өз атынан жалдау шартын жасаушы акционерлік қоғам болып табылады.

Меншіктің әр түріне негізделген шаруашылық серіктестіктер акционерлік қоғамдардың моделімен жұмыс істейді, бұлардың құрылтайшылары мемлекеттік, кооперативтік, қоғамдық кәсіпорындар, шетелдік фирмалар мен азаматтар болады, сондықтан бұл саладағы еңбек қатынастары нормативтік кұқықтық актілермен, кәсіпорын жарғысымен және құрылтай құжаттарымен анықталады. Еңбек қатынастарына түсуші тараптардың кұқықтық жағдайы жеке еңбек шарттарында (контрактілерінде) қарастырылып, толықтырылады.

Азаматтардың өз меншігінен пайда болған еңбек қатынастары үшінші топты құрайды.

Мұны екі түрге бөлуге болады: жеке іскерлік және еңбек шаруашылығы түріндегі ұжымдық іскерлік. Біріншісі - жеке адамның өз еңбегіне негізделген, сондықтан бұл жағдайда еңбек қатынастары тумайды, оны азаматтық және салық заңдары реттейді. Екіншісі - меншік иесі өз меншігінен табыс алуды көздеп отбасы мүшелерінің еңбегін біріктіреді және жұмыс күшін жалдайды.

Жұмыс күшін жалдау ісін жүзеге асырған кезде пайда болатын еңбек қатынастары төртінші топқа жатады. Олар еңбеккер меншік иесі болмағанда, кәсіпорынды басқаруға, түскен түсімді бөлісуге қатысқан жағдайда пайда болады. Жұмыс күшін жалдаудың реті, жағдайы мемлекет тарапынан бақылауға алынады және занды негізде бекітіледі.

Әрбір құқық саласының өзіне тиісті қоғамдық қарым-қатынастарын құқықтық негізде реттейтін әдістері болады. Еңбек құқығы қатынастарын реттеуші тәсілдер жиынтығын әдістер дейді.

Қазіргі еңбек құқығының әдістерін әр түрлі негіздер бойынша бірнеше топтарға бөлуге болады. Кұқықтық маңыздылығы бойынша олар жалпы, салалық, жергілікті және жекеше әсер ететін әдістер болып бөлінеді.

Іс-әрекетіне байланысты еңбек құқығының әдістері «бұйрық беру» және «ынталандыру» болып бөлінеді де, бұлар «әкімшілік» және «экономикалық» әдістерге жатады.

Еңбек қатынастарын айқындайтын құқық әдістері оларды жүзеге асырудағы мақсатқа жету негізі бойынша да мынандай топтарға бөлінеді: өндіріс нәтижесіне жетуді, жеке еңбек шартындағы міндеттемелерді орындауды, материалды және басқа ресурстарды үнемдеуді, т. б. көздеген «ынталандыру» әдістерінен тұрады.

Қорыта келгенде, еңбек қатынастарын реттеуші әдістердің ерекшеліктері мынада:

1) еңбек құқығы қатынастарын реттеуде келісім әдістерін басым қолдану;

2) жекеше және ұжымдық еңбекті реттеуге негізделген әдістерді қолдану;

3) еңбекте «ынталандыру» мен «міндеттеу» әдістерін тиімді қиылыстырып қолдану;

4) еңбек қатынастары пайда болғанда, жүзеге асырылғанда «келісім» және еңбекті басқаруда «міндеттеу» қағидаларына сүйену;

Еңбек қатынастарын реттеудің басты әдісі - әлеуметтік - әріптестік әдіс, оның мынадай түрлері бар. 1) кәсіпорын деңгейінде - ұжымдық шарт; 2) салалық, жергілікті жер деңгейінде - салалық, жергілікті тарифтік және басқа әлеуметтік-экономикалық келісім; 3) мемлекет деңгейінде - Бас келісімдер.

Қолданыста жүрген заңдармен, басқа да нормативтік актілермен қатар қызметкерлердің меншік иесімен арадағы еңбек қатынастарын реттейтін қайнар көз - ұжымдық шарт. Бұл жұмыс беруші мен еңбеккерлердің арақатынасынан туатын екі жақты жазбаша келісім. Қазіргі жағдайда ұжымдық шарттың мақсаты - мемлекет тарапынан берілген кепілдіктерді көбейту, өйткені онда еңбекті ұйымдастыру мен ақы төлеу жүйесі; жұмыс және демалыс уақытының ұзақтығы; жұмыспен қамтамасыз етіп, қайта оқыту, әйелдер мен жастар еңбегін қорғау т. б. секілді еңбеккер мен жұмыс берушінің мүдделерін реттейтін ережелер белгіленеді.

Ұжымдық құқық жасаудың нәтижесі деп жыл сайын жасалатын Қазақстан Республикасы Үкіметі, Қазақстан кәсіподақтарының федерациясы және жұмыс берушілердің республикалық бірлестіктері арасындағы Бас келісімді атауға болады.

Ұжымдық келісімдермен бірге жұмыс беруші мен кәсіподақтар жергілікті ішкі жағдайлардың ерекшеліктерін ескере отырып, еңбек тәртібінің ережелерін, ауысым, демалыс беру кестелерін және басқа да құқықтық келісімдер жасайды. Ал Бас келісімдер еңбекақының, зейнетақы, стипендия, әлеуметтік, арнайы жәрдемақылардың ең аз мөлшерлерін, жұмыспен қамтамасыз ету шараларын, еңбек дауларына, ереуілдерге жол бермеу жолдарын белгілеп, реттейді.

Еңбектік жеке құқықтар еңбек шарттарымен (контрактілермен) белгіленеді. Жеке еңбек шартын жасағанда «заңмен тыйым салынбайтын іс-әрекеттердің барлығын да жасауға болады» - деген қағида жүзеге асырылады.

Еңбек құқығының жүйесі деп құқықтық нормалардың мазмұнды негізде реттеліп, бөлінуін айтады.

Барлық құқық салалары құқықтық нормаларды- жалпы және ерекше деп аталатын екі бөлімге бөледі.

Еңбек құқығының түсінігі, әдістері мен қайнар көздері, еңбек қатынастары, еңбек құқығының кағидаттары (принциптері), еңбек құқығының субъектілері, ұжымдық шарттар жалпы бөлімде зерттеледі.

Ерекше бөлімде жұмыспен қамту; жеке еңбек шарты; жұмыс уақыты мен демалыс уақыты, жалақы, еңбек тәртібі; материалдық жауапкершілік, еңбекті қорғау, еңбек даулары қарастырылады. Жалпы және ерекше бөлім өзара тығыз байланысты, осы екі бөлімнің жиынтығы еңбек құқығын құрайды. Жалпы бөлімнің ережелері мен институттары Ерекше бөлімдегі нақты нормаларды қолданғанда негізгі басшылыкқа алынады.

Еңбек құқығы кұқық саласының жеке саласы болуымен бірге ол басқа құқық салаларымен тығыз байланысты. Сонымен бірге еңбек құқығы өзінің аткаратын рөлі, мәні, құқықтық реттеу әдісінің ерекшелігіне байланысты басқа құқық салаларынан оқшауланып, ажыратылады.

Еңбек кұқығы азаматтық, әкімшілік және әлеуметтік қамсыздандыру кұқықтарымен тығыз байланысты.

1. 2 Еңбек кұқығының қағидаттары

Еңбек кұқығының қағидаттары - еңбек қатынастарын және олармен тығыз байланысты басқа да қоғамдық қатынастарды реттеу үшін негізге алынатын бастапқы идеялар, постулаттар.

Республиканың Ата заңында еңбек саласындағы қатынастарды құқықтық реттеудің негізгі қағидаттары баянды етілген: еңбек бостандығы және озінің еңбекке қабілеттілігіне еркін билік ету, қызмет пен кәсіп түрін тандау мүмкіндігі; еріксіз еңбекке тыйым салу және жұмыссыздықтан қорғау (24-бап) ; денсаулықты сақтау құқығы (29-бап) ; бірлестіктер бостандығына құқығы (23-бап) ; құқықтар мен бостандықтарды заңмен тыйым салынбаған барлық әдістермен қорғау құқығы (13-бап) ; еңбегі үшін ешқандай кемсітушіліксіз және жалақының ең аз мөлшерінен кем емес еңбекақы алу құқығы (24, 28 баптар) ; демалуға құқығы (24-бап) . Бұл конституциялық қағидаттар еңбек қатынастарын реттеудің салааралык қағидаттарына жатады.

Еңбек құқығының салалық қағидаттарына мыналар жатады:

1. Еңбек шартын жасасу бостандығы;

2. Қауіпсіздік пен тазалық талаптарына сай еңбек жағдайларымен қамтамасыз ету;

3. Заңдарда белгіленген ең төмен жалақы мөлшерінен кем емес еңбекке ақы алу кепілдігі;

4. Демалыс пен жұмыс режімінің қалыпты жағдайларына мемлекеттік кепілдіктердің берілуі;

5. Еңбек тәртібін қамтамасыз ету;

6. Кәсіби біліктілікті арттыру кепілдігі;

7. Өндірістік кәсіптік мүдделерді қамтамасыз ету және қорғау үшін кәсіптік одақтарға бірігу кұқығы;

8. Еңбек құқығы нормаларының бірлігі және дифференциясы (арнайы түрлерде бөлінуі) .

1. 3 Еңбек құқығының қайнар көздері

Еңбек құқығының қайнар көздері деп еңбек қатынастары саласындағы өкілетті органдардың барлық қажетті жағдайларда қолдануға болатын нормативтік нұсқаулары белгіленген құқықтық актілерді айтады.

Кең мағынада нормативтік құқықтык акті дегеніміз - референдумда қабылданған не уәкілетті орган немесе мемлекеттік лауазымды адам қабылдаған, құқықтық нормаларды белгілейтін, олардың қолданылуын өзгертетін, тоқтататын немесе тоқтата тұратын белгіленген нысандағы жазбаша ресми құжат.

Қолданыстағы құжаттарда қайнар көздер «еңбек туралы нормативтік актілер», «еңбек туралы заң актілері», «еңбек құқығының нормативтік актілері», «еңбек туралы заңдар» деп аталады.

Еңбек заңнамасына мынадай еңбек туралы нормативтік құқықтық актілер кіреді:

1. Еңбек қатынастарын құқықтық реттеу негіздерін айқындайтын, тікелей қолданылатын басты заң Қазақстан Республикасының Конституциясы. Барлык еңбек туралы нормативтік құқықтық актілер Ата Заңға. сәйкес келуге тиіс.

2. Қазақстан Республикасының аумағындағы еңбек қатынастарын реттейтін Қазақстан Республикасындағы Еңбек туралы Қазақстан Республикасының Заңы және соған сәйкес қабылданған заңдар және Қазақстан Республикасы Президентінің жарлықтары;

3. Қазақстан Республикасы Президентінің жарлықтары;

4. Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулылары;

5. Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің нормативтік қаулылары;

6. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтік қаулылары;

7. Министрліктер мен ведомстволардың нормативтік құқықтық актілері;

8. Жергілікті мәслихаттардың өз құзыреті шегіндегі нормативтік актілері;

9. Локальды (жергілікті) нормативтік актілер;

10. Жұмыс берушінің актілері.

Азаматтардың Қазақстан Республикасындағы еңбек бостандығына конституциялық құқығын іске асыру процесінде туындайтын еңбек қатынастарын реттейтін негізгі заң 1999 жылғы 10 желтоқсанда қабылданған «Қазақстан Республикасындағы еңбек туралы» Заң болып табылады. Бұл Заң 2000 жылдың 1 қаңтарынан бастап қолданысқа енгізілді. «Қазақстан Республикасындағы еңбек туралы» Қазақстан Республикасының заңына сәйкес Казақ КСР-інің 1972 жылғы 21 шілдедегі Еңбек туралы заңдар кодексі 2000 жылдың 1 қаңтарынан бастап республика аумағында өз күшін жойды.

Еңбек туралы Заңның күші егер Конституцияда, зандарда және Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шарттарда өзгеше көзделмесе, республика аумағында еңбек қызметімен айналысатын шетелдіктерге және азаматтығы жоқ адамдарға да қолданылады. Сондай-ақ республика аумағында орналасқан, құрылтайшылары немесе меншік иелері (толығынан немесе ішінара) шетелдік заңды немесе жеке тұлғалар болып табылатын ұйымдардың Қызметкерлеріне Қазақстан Республикасының еңбек туралы зандары қолданылады.

Еңбек туралы негізгі заң 9 тараудан, 109 баптан тұрады, және еңбек қатынастарының осы Заңға қайшы келмейтін бөлігін сақтап қалған зандар мен басқа нормативтік құқықтык актілер реттемейтін саласын айқындайды. Оларға, мысалы, мына заңдар жатады: 1992 жылы 4 шілдеде қабылданған «Ұжымдық шарттар туралы», 1993 жылы 22 қаңтарда кабылданған «Еңбекті қорғау туралы», 1993 жылғы 9 сәуірде қабылданған «Кәсіптік одақтар туралы», 1996 жылы 8 шілдеде қабылданған «Ұжымдық еңбек даулары мен ереуілдер туралы», 2001 жылы 23 каңтарда қабылданған «Халықты жұмыспен қамту туралы» және т. б.

Нарық жағдайында еңбек құқығын жүзеге асыруда Қазақстан Республикасының Үкіметі қабылдаған қаулылардың маңызы зор.

Мысалы, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1996 жылғы 9 қаңтарда қабылданған Қазақстан Республикасының «Экономика саласындағы жұмыскерлердің жалақысы туралы» қаулысы. Онда барлық экономика саласындағы қызметкерлерге арналған жалпы тарифтік тор бекітілген.

Жергілікті мәслихаттардың, әкімдіктердің өз құзыреті шеңберінде шығаратын шешімдерінің де еңбек құқықтарын реттеуде маңызы бар.

Еңбек құқығының қайнар көзі ретінде Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының, Конституциялық Кеңес Пленумдарының нормативтік қаулылары пайдаланылады. Бұл қаулыларда сот жұмыстарын қарағанда заңдарды қолдану туралы түсініктемелер беріледі. Қаулылар негізінде барлық соттардың заңдарды қолданғанда олардың мазмұнын бірдей түсініп, бірыңғай тұрғыда жүзеге асыруын көздейді.

Орталықтандырылған тәртіппен кабылданған нормативтік құқықтық актілер жалпы ережелерді белгілейді, ал олар ұйымдарда қолданғанда нақтылауды талап етеді немесе соған рұқсат береді.

Ұйымдарда қабылданған нормативтік актілер жұмыс берушінің актілері деп аталады. Оларға, өкімдер, бұйрықтар, ішкі еңбек тәртібінің ережелері жатады.

Локальды (жергілікті) нормативтік актілерге сонымен қатар ұжымдық шарттар мен келісімдер, сыйлықақы беру ережелері, жылдық қорытынды бойынша ақы толеу тәртібі, т. б. жатады.

Бұл нормативтік актілер біріншіден, ұйымның барлық қызметкерлеріне қатысты; екіншіден, оларды бұлжытпай орындау барлық қызметкерлерге міндеттеледі; үшіншіден, тұракты (бірнеше рет) колдануға бағытталған. Бірақ бұл жергілікті актілер еңбек қатынастарын реттейтін басты зандарға қайшы келмеуі тиіс.

Қорыта келгенде, еңбек туралы заңнама мынадай негізгі міндеттерді атқарады:

1) еңбек саласындағы нарықтық қатынастардың құқықтық негіздерін бекіту;

2) еңбек бостандығы мен жеке еңбек шарттарын жасасу бостандығын бекемдеу;

3) еңбек қатынастарындағы жұмыс беруші мен қызметкерлердің құқықтық мәртебесін белгілеп, айқындау;

4) әлеуметтік серіктестік қатынастарын реттеу;

5) қызметкерлердің, жұмыссыздардың әлеуметтік қорғалуын қамтамасыз ететін құқықтық кепілдіктер жүйесін орнықтыру.

2 тарау. Еңбек шарты және оның құқықтық қатынастарды реттеудегі ролі

2. 1 Еңбек қатынастары: ұғымы мен мазмұны. Еңбек құқығы субъектілері

Тараптардың жеке еңбек және ұжымдық шарттар негізінде белгілі бір еңбек қызметін жүзеге асыруы жөнінде туындайтын жұмыс беруші мен қызметкер арасындағы қатынастар еңбек қатынастары деп танылады.

Мемлекеттік мекемелер мен ұйымдарға қызметкер ретінде жеке еңбек- шарты бойынша жұмысқа алынған тұлғалардың немесе өзге де жұмыс берушілерде (кооперативте, жеке тұлғаларда) жалдану бойынша жұмыс істейтін қызметкерлердің еңбегін қолдануға байланысты қатынастар ғана еңбек заңдарымен реттеледі.

Жеке еңбек шарты негізінде туындайтын еңбек кұқықтық қатынастарын мердігерлік, тапсырма, қызмет көрсету және т. б. шарты бойынша ұйымдар үшін қандай да бір нақты жұмысты орындаған адамдардың еңбекке қатысуы жөніндегі басқа қатынастардан ажырата білген жөн. Аталған шарттар негізінде еңбек қатынастары емес, азаматтық-құқықтық қатынастар пайда болады да, олар азаматтық заңдармен реттеледі. Еңбек қатынастары мен азаматтық-құқықтық қатынастардың аражігін айырудың практикалық маңызы бар. Өйткені, еңбек құқықтық қарым-қатынастарға түсуші қызметкерге еңбек заңдарында белгіленген тәртіппен жыл сайынғы еңбек демалысы беріледі, еңбекке уақытша жарамсыз болған кезеңге жәрдемақы төленеді және т. б. Ал азаматтық-құқықтық шарттар негізінде тек мүліктік, сондай-ақ мүліктік қатынастарға байланысты мүліктік емес жеке қатынастар туындайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.