Жаинизмнің басты мақсаты - қасірет деп түсінген өмірден азат болу

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Ежелгі Үнді философиясының негізгі бағыттары.
Біздің жыл санаумыздан үш мындай бұрын Ежелгі бұрын Үнді жерінде
қауымдық қоғам ыдырап, оның орнына құлдық қоғам қалыптаса бастады.Осыған
орай ежелгі үнді қоғамы 4 варнаға (каста) бөлінді. Олар: брахмандар
(абыздар), кшатрийлер (әскербасылары), вайшьилер (ауқатты шаруалар) және
шудралар (құлдар). Әр варна тұйықталған әлеуметтік топ болды да әрқайсысы
қоғамда өзіне тиесілі орын алды және өздеріне ғана тән дәстүрлі
мамандықтары болды. Мысалы, брахмандардың үлесіне – ой еңбегі кшатрийларға
- әскери қызмет, вайшьилерге – егін шаруашылығы, қолөнер кәсібі,
саудагерлік тисе, шудраларға – қара жұмыс қана тиді. Осы кезде қоғамдық
өмірге, әлеуметтік қатынастарға сай келетін мифологиялық, философиялық
көзқарастар да қалыптасты. Олар негізінен ежелгі үнді мәдениетінің
ескерткіші – ведаларда (веда - білім) жиынтықталған. Ведалар төрт бөлімнен
тұралды.

1. Самхит – құдайларға арналған гимндер жинағы.
2. Брахман – самхитті түсіндіретін әр түрлі мифологиялық әңгімелер.
3. Араньякта (Орман кітабы) – брахманға тән ритуалдардың орнына,
Сол құдайларды іштей сыйлап – құртеттеу, олар туралы ойлап – толғану сияқты
көзқарас.

4. Ведалардың ең соңғы сатысы упанишадта дәстүрлі касталарды
қарсы гөрі, олардың арасындағы айырмашылықты ең жоғары білім арқылы жоққа
шығаруға болады деген идея уағыздалады.
Упанишадтың басты тезисі – Брахман – бар әлемнің генетикалық,
түпнегіздік бастамасы және олардың соңы. Брахман екі түрлі болады.
Біріншісі – қозғалмайды, нақты өмір сүреді, бірақ жойылып кетуі мүмкін, ал
екіншісі – жойылмайды, өлмейді, қозғалыста болады және ақиқат. Бірінші
брахман көп түрлі болса, екіншісі – жалқы.Кейбір жағдайларда брахманмен
қатар, синоним ретінде атман ұғымы да қарастырылады. Атманның табиғаты –
бір жағынан дене сияқты болса, екінші жағынан рух сияқты. Рухты атман –
тіршіліктің негізі, ал екеуі қосылып, барлық денелердің бастамасы, негізі
және соңы болады. Брахман және атманмен бірге қатар тұрған ұғымдардың бірі
– мен. Мен өзін брахманмен, атманмен теңмін деп түсінгенде ғана
құдаймен, бүкіл әлеммен тең болады. Ал мен - бір бөлек, брахман, атман –
бір бөлек деп түсіну білімділікке жатпайды. Ал егер атманды танып білсек,
барлығын да білгеніміз. Жалпы білімділік Упанишадта өте жоғары бағаланады.
Мысалы, тікелей құрбандық шалғаннан гөрі, құрбандық шалу туралы білім өте
құндырақ. Нағыз брахман - өмір қиыншылығынан, үмітінен, қызғаншақтықтан
арылып, тыныштық тауып, алдап – арбаусыз ой кешіп, атманды түсініп, білген
адам. Өмірдің ең басты мақсаты – тірі кезінде сансардан (жанның бір денеден
бір денеге көшіп жүруі) құтылу арқылы атман – брахманмен қосылып бірігу.

Ведалар негізінде қалыптасқан философиялық ілімдер сол ведалардың
беделін мойындау – мойындамауына байланысты әр түрлі бағыттарға бөлінеді:
жаинизм, буддизм, даршандар, чарвактар – локаяттар, санкхья, т.б.

Жаинизм (жайна - жеңімпаз). Жаинизмнің негізі философиялық
көзқарастары Сиддханта деп аталатын кітаптар жинағында берілген (б.д.д.
III ғ.). Жаинизм сансарға, қармаға (әділ жаза заңдылығы) және мокшаға
(жанды қасіреттен азат ету) сенеді. Жаинизмнің басты мақсаты – қасірет деп
түсінген өмірден азат болу. Жаинизмнің ілімінше, қарма заңын құдайларға
құрбандық шалу арқылы өзіне қаратуға болмайды. Жанның бұрыңғы өмірде
жасаған келеңсіз істерінің салдарын осы өмірде сансардан құтылу арқылы
жеңуге болады.

Жайналықтар әлемді тіршілігі бар және тіршілігі жоқ деп екіге
бөлінеді. Тіршілігі жоқ (аджива) әлем атомдардан (ану) тұратын материалдан
(пудгала) құралады. Олар бір – бірімен қосылып, бөліне алады. Тіршіліксіз
әлемге сонымен қатар кеңестік (акаша), уақыт (қала), орта және қозғалыс
жатады.

Тіршілігі бар әлемнің жаны бар. Керек десеңіз, жердің де жаны бар.
Жанның өзі әр түрлі болады. Егер ауа, жер, от, өсімдіктер тек қана сезіне
алса, құстарға, жануарларға, адамдарға сезім мүшелері арқылы түйсіну тәнн.
Жалпы алғанда, тіршілік мәңгі, бірақ ол материалдық денелер түрін
қабылдаған көптеген жандарға бөлініп кетеді де, бір денелерден екінші
женеге ауысып отырады.

Жаинизмде мокша тіршілігі бар және тіршіліксіз әлемдердің арасын
толығымен алшақтатса, кар ма оларды біріктіреді. Карманың өзі көп түрлі.
Оның бірі – денеміздің табиғатын бізді дүниеге әкелген отбасын айқындаса,
екіншісі - өмірдің ұзақтығын, үшіншісі – тіршілік пен тіршілігі жоқтарды
біріктірудің негізі болып есептелетін құштарлыққа, ләззаттануға қатынасты
анықтайды.

Сансарадан азат болу үшін үш қазынаны сақтау керек. Олар дұрыс
қылық, шынайы білім, дұрыс сенім. Дұрыс сенім – тиртханкарлар деп аталатын
24 әулиенің іс - әрекетіне сену болса, дұрыс қылық – тазалықты, шындықты,
сабырлықты, т.б. сақтау. Ал шынайы білім – жанның сезім мүшелері мен ақыл –
ойға сүйенбей алған білімі. Мұндай танып – білу процесінде жан қарастырып
отырған заттармен тікелей байланысады. Ал, түйсіктер ақыл ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.