Темпераменттің концептуалдық сипаттамасы, құрылымдық өлшемдері және диагностикалық индекстері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

Темпераменттің концептуалдық сипатталуы

Темпераментті тұжырымдамалық сипаттау (лат сөзі temperamentum) - индивидтің мінезінің (ерекше) динамикалық ерекшелігі жағынан: өнімділігі, жылдамдығы, шапшаңдығы психикалық процестің ырғағы және күйі. Басқаша айтқанда жеке адамның индивидтік - психологиялық үйлесуі, оның тәртібі және заттық, эмоциялық-еріктік және динамикалық мінездемесі. Темперамент ерекшеліктері басқа психикалық қасиеттер мен өзгерістермен салыыстырғанда биологиялылығы және тұқым қуалаушылығы басым. Темпераменттің жаңа түсінігі негізінде адамның индивидтік тәртібі биологиялық шартты формальды-динамикалық қасиетінің Павлов И. П. Теплова Б. М, В. Д. Небымецина және олврдың шәкірттерінің алған жұмыстарының тұжырымы жатыр. Жаңа теориялық түсінік механизм туралы түрлендіру формальды тәрбиелік жүйе ретіндегі өлшемге, функциалдық жүйенің әр түрлі блогтарының фундаментальдық ерекшеліктерін анықтайтын. Бұл тұжырымына сүйенсек адам тәрбиесі организмнің ортамен байланысы тәрбиелік континизм актілерінен құралады. Мұндай әрбір акт иерархияда төрт блоктан тұрады: афференттік (жеткізуші) шешім қабылдау, орындау және қайта байланыс. Егер индивид мінезінің формальды қасиетін индивидуальдық биолгиялық қасиетке жалпылама жүйеде қорытындылап, адам мінезінің функционалдық жүйеде қалыптастырады деп қабылдасақ, онда біз функционалдық жүйенің ішкі төрттік құрылымынан шыға отырып, адам мінезінің және тіршіліктің фундаментальдық төрт құралын шығаруымыз керек. Біріншісі кең мағынада таңдап қорытуды көрсетеді. Афференттік (жеткізуші) синетездің қысқалығы немесе организмнің ортамен күш арқылы әрекеттестік дәрежесі; екіншісі шешім қабылдауда біріншісінен басқаға жеңіл дәрежеде өтетінін көрсетеді; үшіншісі мінездің қабылдаған шешімін тез орындауын көрсетсе, төртіншісі - мінездің формальдық аспектісінің базалық құралын көрсетеді - акцептордың әрекеті қорытындысының оныменен сәйкес келмеу мүмкіндігі сезімін бейнелейді.

Бүгінгі таңда темперамент диагностикасында өлшемнің 4 фундаменттік құрылымына сұрақ қоғамы жасалынған: 1) энергиялылық, 2) пластикалылық, 3) жылдамдық немесе ырғақ, 4) эмоциональды сезімшілдік.

Екінші ерекше қарастырылған модель адам мінезінің екі приципиальдық түрлі аспектілерін көрсету болып табылады.

Психологияда адамның өмірлік іс-әрекетіне заттық және әлеуметтік әлем әсер ететіні белгілі.

Бірінші әрекеттестік түрін субъект-объект әрекеттестігі деп немесе заттық іс-әрекет, екіншісін - субъект-субъекттік әрекеттестік немесе қарым-қатынас деп атау қабылданған. Екінші әркеттестік түрін өз-өзіңмен сөйлесу, өзіне деген қарым-қатынасқа жатқызуға болады.

Темперамент индексі және түрлері

Ғылыми және ғылыми практикалық тапсырмаларды шешу барысында оның темпераменттік қасиетінің мәнін ғана емес, сонымен қатар характерлік талдаудың мәнін, темперамент қасиетінің әр түрлі дәрежеде анықтайтын интеграциясын білу қажет.

Коррекциондық және факторлық байланыс мазмұнынан шыға отырып, көрсетілген тест бойынша адам темпераментінің мынадай он индексі бар:

1) жалпы эмоция индексі (ИОЭ)

ИОЭ = ЭМ + СЭМ

2) дисбаланс эмоция индексі (ИЭД)

ИЭД = ЭМ - СЭМ

3) жалпы ырғақ индексі (ИОТ)

ИОТ = Т + СТ

4) Заттық іс-әрекетке дайындық дәрежесі (ИУГ (П) )

ИУГ (П) = ЭР + П

5) әлеуметтік іс-әрекетке дайындық дәрежесі (ИУГ (С) )

ИУГ (С) = СЭР + СП

6) заттық белсенділік индексі (ИПА)

ИПА = ЭР + П + Т

7) әлеуметтік белсенділік индексі (ИСА)

ИСА = СЭР + СП + СТ

8) жалпы белсенділік индексі (ИОА)

ИОА = ИПА + ИСА

9) дисбаланс белсенділік индексі (ИАД)

ИАД = ИПА - ИСА

10) бейімделу индексі (МА)

МА =(ИПА - ИОЭ) + ИСА

Негізінде бұларды темпераменттің түр-түріне бөлуге болады. Оларды жіктеу (топтау) - зерттеуші ғалымдардың алдағы жұмысы. Бірақ қазірдің өзінде темперамент қасиеттерінің төрт комбинацияларын айтуға болды.

Жоғары эмоциялы-белсенді (1-8 индекстерінің жоғары мәні) ; классикалық терминологияға сүйенсек, бұл холерик типіне жақын.
Жоғары эмоциялы-енжар (1 индекстің және 8 индекстен төмен мәндер) меланхолик типін еске түсіреді.
Төмен эмоциалы-белсенді (1 индекстен төмен және 8 индекстен жоғары мәндер) - классикалық терминологияда сангвиник типіне сәйкес келеді.
Төмен эмоциялы-енжар (1 және 8 индекстерінен төмен мәндер) - бірнешеуі классикалық флегматик типін еске түсіреді.