Тіл мүкістігі бар балалар

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 60 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе8

1 Дислалия туралы жалпы түсінік және оның түрлері11

1. 1 Механикалық дислалия және оның себептері11

1. 2 Функционалды дислалия және оның себептері12

1. 3 Фонемаларды түзету туралы жалпы мәлімет16

1. 4 Тірек-қимыл аппараты зақымданған балаларға психологиялық

2 Арнайы ғылыми әдебиетте дислалиясы бар мектепке дейінгі балаларда дыбысталуды түзету мәселелері38

2. 1 Мектепке дейінгі балалардағы дислалияны жою жолдары38

2. 2 Мектепке дейінгі балалардың диспалиясын жою жөніндегі логопедтік жұмыстың кезеңдері мен мағынасы42

2. 3 Жоғары мектепке дейінгі балаларда дыбыстаулың бұзылуының пайда болуын көрнекі құралдарды қолдана отырып алдын алу бойынша тәжірибелік зерттеу жүргізу48

2. 4 Көрнекі құралдарды қолдана отырып дислалиясы бар мектепке дейінгі балалардың дыбысталуының бұзылуын жеңу53

2. 5 Логопедиялық жұмыстың нәтижелерін талдау58

Қорытынды60

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі63

Кіріспе

Адамдардың әлеуметтік қарым-қатынас жасаудың негізгі факторларының бірі тіл болып табылады.

Сөйлеу - іс-әрекеті қарым-қатынасы үшін тілді қолдану процесі болып табылады.

2005 жылдың 13 сәуірінде қабылданған Қазақстан Республикасында мүгедектерді әлеуметтік қорғау және білім беру Заңына сәйкес мүмкіншілігі шектелген балалар толығымен білім алуға және шығармашылық, дүниетанымдық қабілеттерін ерікті дамытуға тең құқылы [1] .

Елімізде әлеуметтік процестерді жан-жақты жеделдету мақсаты күн тәртібіне қойылып отырған мектеп реформасы әр бір педагогикалық ұжымға, мұғалімдер мен тәрбиешілерге зор міндет жүктеп, олардан шығармашылықпен еңбектенуді талап етеді.

Баланың жан-жақты даму мәселелерінің бірі сөйлеудің дамуы болып табылады. Баланың сөйлеуі қаншалықты жақсы дамыса, соншалықты баланың қоршаған ортаны тануда мүмкіндіктері ашылады және оңай қарым-қатынас жасай алады.

Сөйлеу қарым-қатынасы «психикалық даму факторы ретінде, өзіндік регуляция шарты ретінде», «тұлғаның қоғамдық білімге және қоғамдық тәжірибені игеруге үйрену және ойлаудың даму шарты әдісі ретінде» адам өмірінің орталық маңызды орнын алады[12] .

Сөлеу тілі толық жетілмеген баланың мектептегі оқу үлгерімі нашар болатыны сөсіз. Сондықтан баланың сөйлеу тіліндегі мүкістіктердің қандайын болмасын орнығып, қиындап кетпей тұрған-жасына дейін жою керек. Сонымен бірге, баланың мектеп жасына дейінгі кезеңіндегі сөйлеу тілі күшті қарқынмен күн санап дамитынын және тілі кез келген дыбысқа еліктегіш, қабылдағыш, бұрмалауға көнгіш, өте жұмсақ иілгіш келетінін ұмытпау керек. Сондықтан дислалияның барлық түрлері жеңіл, әрі тез жойылады.

Сондай-ақ, тіліндегі дыбыстардың айтылуындағы күрделі мүкістіктері толып жатқан қатты асқынуларға әкеліп соғуы мүмкін және баланың ауызекі сөйлеу тілі мен жазу тілінде басқа кемістіктерді шығаратынын ескеру қажет.

Сөйлеу қарым-қатынасының дамуы баланың дамуымен қоса бірте-бірте жүзеге асады. Сөйлеудің қалыптасуы баланың барлық психикалық функцияларының дамуымен өзара байланысты. Қалыпты сөйлеу қарым қатынасын қамтамасыз ету үшін әріптің дыбысталуының дұрыс шығуы қажет. «Сөйлеудің айтылуы жағы» немесе «айтылу» түсінігі сөйлеудің фонетикалық құрылымын білдіреді және біруақытта сөйлеу-жүргізуші дағдылар жиынтығын білдіреді. Бұған сөйлеу тыныс алу, дыбыс шығару, дыбыстарды және олардың маңызын айту дағдылары, орфоэпия нормаларын бақылай отырып, сөздік екпін қою және фразалық интонация жасау дағдылары жатады.

Сөйлеудің айтылу жағының қалыптасуы қарым-қатынас жасау процесінде жүзеге асады, және лексикалық, грамматикалық және интонациялық-ритмикалық жақтарынынң дамуына байланысты болады, яғни, тілдің толық дамуына байланысты болады.

Сөйлеудің даму процесі кезінде әр түрлі тілдік әдістерді қолдану балалардың дыбыс шығаруының қалыптасуының жастық ерекшелігін анықтайды.

Дұрыс дыбыс шығарудың қалыптасуының қиындықтарының пайда болуы және олардың алдын алу сөйлеудің дұрыс айтылу жағының қалыпты дамуын қамтамасыз етеді. Сөйлеудің айтылу жағының бұзылуы кезінде сөйлеудің фонетикалық қалыптасуының ақаулары пайда болады. Ең кең таралған сөйлеу ақауы дислалия болып табылады. Дислалия кезінде кейбір дыбыстар тіпті айтылмайды да, немесе естілмейді, немесе басқасымен ауыстырылады. Жеткіліксіз анық емес сөйлеу қоршаған ортамен қарым-қатынасты қиындатады, сөйлеудің басқа дефектілерін тудыруы мүмкін, баланың жеке тұлғасына әсер етеді.

Сөйлеудің бұзылуы - балалар арасында ғана емес сонымен қатар үлкендер арасында жеткілікті кең таралған құбылыс. Мұндай бұзылулардың себебі әр түрлі болып келеді. Бірақ бұлар дұрыс емес немесе эффективті емес емдеу жасағаннан пайда болады. Осы көріністе көп жағдайда мұндай балаларда қандай да бір деңгейде дыбысталудың, лексиканың, грамматиканың, фонематикалық процесстердің және т. б. бұзылулар бар болады. Егер осы бұзылуларды бала кезінде алдын алмаса, қоршаған ортамен қарым-қатынас жасаған кезде қиындықтар тудырады, ал одан кейін «бала-жасөспірім-ересек» даму тізбегінде тұлғаның белгілі өзгерулеріне әкеледі. Балаларда оқуына кедергі жасайтын және өзінің табиғи мүмкіндіктерін ашуға кедергі жасайтын қысылудың пайда болуына әкеледі. Камелетке толмаған ерте жаста сөйлеу баланың психологиялық және физикалық дамуына сәкес келеді. Әрі қарай осы кемшіліктерден қоршаған ортамен қарым-қатынасы қиындай түседі. 4-5 жасында дамыған балалар өздерінің сөйлеу кемістіктерін байқайды және оны ауыр басынан өткереді. Мектепке дейінгі жас - сөйлеу кемістіктерінің алдын алу үшін нағыз жас болып табылады. Бұған мектепке дейінгі балалардың келесі ерекшеліктері әсер етеді: мидың жоғары пластикалығы, балалардың барлығын ойынға айналдыру мүмкіндігі, бұл түзету жұмыстарында тез жетістікке жетуге мүмкіндік береді, сөйлеудің дыбысталуын үйренуге ұмтылуы болып табылады[49] . Егер, осындай уақытта дыбысталудың бұзылуын жоюға көңіл аудармайтын болса, онда ол тұрақты дефектке айналады. Сондықтан да дыбыс шығарудың әр түрлі бұзылуларын өз уақытында дұрыстап отыру маңызды.

Сөйлеудің бұзылуын жөндеу бойынша жұмыстар сөйлеудің жетіспеушіліктерін түзетуде болып табылады. Дислалия кезінде коррекциялық жұмыстың негізгі мақсаты сөйлеу дыбыстарының дұрыс шығу білімі мен дағдыларының қалыптасуы болып табылады[40] . Логопедиялық әсер ету принциптеріне сүйенетін болсақ, дислалия кезінде логопедиялық және психолого-педагогикалық зерттеу жүргізеді. Зерттеу нәтижелері практикалық, суреттік және сөздік әдістер көмегімен түзету жұмыстарын ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Дыбысталудың дұрыс шығуының бұзылуын зерттеумен және оларды жөнге келтірумен А. Г. Богомолова, К. П. Беккер, Л. С. Волкова, Р. Е. Левина, О. В. Правдина, Е. Ф. Рау, М. Совак, Т. Б. Филичева, М. Ф. Фомичева, , М. Е. Хватцев, Н. А. Чевелёва айналысқан.

Дыбысталуы дұрыс балаларды тәрбиелеу бойынша түзету жұмыстарының жүйесі психолого-педагогикалық жол негізінде құрылады. Логопедиядағы психолого-педагогикалық жолды Р. Е. Левин өңдеп шығарды. Психолого-педагогикалық жол бала психикасының басқа жақтарымен өзара қатынасын және сөйлеу жүйесінің қызметінде бұзылудың қатынасының есебін білдіреді. Дислалия кезінде дыбысталудың бұзылуы әр түрлі патогенді факторлармен қамтамасыз етілуі мүмкін, әр түрлі пайда болу дәрежесі болуы мүмкін. Сондықтан да осы сөйлеудің бұзылуын түзетудің әсерлі жолдарын іздеу қажет.

Зерттеу мақсаты : дыбыстың бұзылуын әсерлі әдістермен және көрнекі құралдармен түзету жұмыстарын теориялық негіздеу және оны тәжірибеде апробациялау.

Дипломдық жұмыстың мақсатына жету үшін келесі мәселелерді шешу керек:

Теориялық материалдарды игеру негізінде дислалия кезінде дыбысталудың бұзылу ерекшеліктерін және оларды түзету жолдарын қарастыру керек.
Дислалиясы бар мектепке дейінгі балалардың дыбысталуының бұзылуын табу және жүйелеу керек.
Ұсынылған әртүрлі түрдегі көнекіліктерді қолдана отырып дислалиясы бар мектепке дейінгі бұзылуын алдын ала отырып тапсырмалар мен ойын жаттығуларын жасау.
Логопедиялық жұмыстың эффективтілігін анықтау.

Зерттеудің болжамы: дислалиясы бар мектепке дейінгі балаларда дыбысталуының бұзылуын түзету бойынша логопедиялық жұмыс әсерлі болады, егер төмендегілерді ескеретін болсақ:

Мектепке дейінгі балалардың жүргізуші қызмет түрі
Дислалия кезінде дыбысты айтудың бұзылуының этиологиясы, механизмі және құрылымы
Түзету жұмыстары оқытудың көрнекі құралдарын қолдана отырып кезеңімен жүзеге асырылады.

Зерттеудің объектісі дислалия кезінде мектепке дейінгі балаларда дыбысталудың бұзылуы және оны түзету болып табылады.

Зерттеудің пәні үйретудің көрнекі құралдарын қолдана отырып дислалиясы бар мектепке дейінгі балаларда дыбысталуын түзету болып табылады.

Қойылған тапсырмаларды шешу үшін келесі зерттеу әдістері қолданылды:

Зерттеу мәселесі бойынша арнайы әдебиеттердің теориялық талдауы.
Психолого-педагогикалық тәжірибе.
Тәжірибелік зерттеудің сандық және сапалық нәтижелер анализі.

Біздің зерттеудің практикалық маңыздылығы дислалиясы бар мектепке дейінгі балаларда дыбысталуды түзетуге бағытталған ұсынылған тапсырмалар, жаттығулар болып табылады. Берілген практикалық және көрнекі материалды логопедтерге қолдануға болады.

Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан және әдебиеттер тізімінен тұрады.

Кіріспеде зерттеліп отырған мәселенің өзектілігі негізделген, мақсаты анықталған, зерттеу есептері және оның пәні, зерттеу әдісі анықталған, жұмыстың практикалық маңыздылығы құрылған.

Қорытындыда дипломдық жұмыстың теориялық және тәжірибелі бөлімі көрсетілген.

1 Дислалия туралы жалпы түсінік және оның түрлері

1. 1 Механикалық дислалия және оның себептері

Дислалия гректің dis-бұзылу, logos-сөйлеу деген сөздерінен құралған. Қазіргі уақытта дислалия дегеніміз есту қабілеті дұрыс және сөйлеу тілі аппаратының инерциясы сақталған қалпында сөйлеу тіліндегі дыбыстардың айтылуының бұзылуы.

Экологиялық себептері бойынша дислалия механикалық (органикалық) және функционалдық болып екі түрге бөлінеді

Механикалық (органикалық) дислалия дегеніміз сөйлеу тілі аппаратының сыртқы органикалық, оның сүйегі мен бұлшық еттері құрылысы ақаулықтарының салдарынан сөйлеу тіліндегі дыбыстардың дұрыс айтылмауы.

Тіл астындағы сіңірдің қысқаруы механикалық дислалияның біршама жиі кездесетін себептеріне жатады. Бұл ақаулықта тілдің қалыпты денгейден нашар қимылдауы себебінен өте қысқа тіл асты желбезегі оның жоғары көтерілуіне мүмкіндік береді. Одан басқа, тілдің зорға ауызға сиып тұратын өте үлкендігінен, жөнді бұрыла алмауына да, дыбыс шығарудағы сөйлеу тілі мүшелерінің әрекеті бұзылады.

Жақ сүйектері құрылысының ақаулықтары үстінгі және астынғы ауытқуына себеп болады. Үстінгі тістер астынғы тістермен қабысқанда дәлме-дәл қиюласып түйіскенде тістену дұрыс болып шығады. Тістенудің ауытқуларының бірнеше түрлері болады.

Кемиек (прогнатия) - үстінгі жақ сүйегі алға қатты шығып тұрады. Осының салдарынан үстінгі тістер астынғы тістермен жағына түсіп тұрады.

Опырауыз (прогения) - астынғы жақ сүйегі сойдиып алға шығып кетеді де, қабысқанда үстінгі тістер астынғы тістердің жанына түсіп тұрады.

Тістенудің қабыспауы - үстінгі және астынғы жақ сүйектеріндегі тістер қабысқанда тістенбей, аралары ашық қалады. Кейбір жағдайларда тістенбей қалу тек тістердің арасында болады.

Азу тістердің қабыспауы - сол жақтың, оң жақтың екі жақтың болуы мүмкін.

Тістердің орналасу құрылысы дұрыс болмай, қатарларының бұзылуынан сақаулануы мүмкін. Мысалы, тістердің арасының алшақтығынан және ретсіздігінен сөйлегенде тілдің ұшы сыртқа шығып кетіп, сөздің анықтығы бұзылады.

Стомотолог - дәрігерлер арнайы шина қою арқылы тістерді және жақ сүйектерін реттейді. Сүйегі әлі қатаймаған 5-6 жастағы кезінде қойылған шинаның әсері өте күшті болады.

Сөйлеу тіліндегі дыбыстардың айтылуына қалыптаспаған таңдай құрылысы да зиян тигізеді. Тар, өте жоғары немесе керісінше аласа, тегіс таңдай сөйлеу тіліндегі дыбыстардың көпшілігінің дұрыс айтылуына кедергі келтіреді.

Еріннің қалындығы, астынғы еріннің салпиып тұруы, немесе қысқа әрі қимылдайтын үстінгі ерін, ерін және ерінтісті дыбыстарының анық айтылуына кедергі келтіреді[42] .

1. 2 Функционалды дислалия және оның себептері

Функционалды дислалия дегеніміз дыбыс шығару аппаратында ешқандай кемістік болмаса да, сөйлеу тілі дыбыстарының дұрыс айтылмауы. Басқа сөзбен айтқанда - ешқандай органикалық негіз жоқ.

Функционалды дислалияның көп тарауының себебі баланың сөйлеу тілін үйде дұрыс тәрбиелемеуден, кейде ересектер, баланың балдырған сөзін қызық көріп, ұзақ уақытқа дейін оған өзі де бейімделіп шолжыңдасып сөйлесетін болады. Қорытындысында көп уақытқа дейін баланың сөйлеу тіліндегі дыбыстардың дұрыс айтылуының дамуы кешеуілдеп қалады.

Баланың сақаулығы еліктеуден де болуы мүмкін. Қағида бойынша балаға сөйлеу тіліндегі дыбыстарды әлі дұрыс қалыптаспаған жас баламен әрдайым қатысып, сөйлесіп жүрудің де зияны тиеді. Бала үйдегі ересек адамдардың сөйлеу тіліндегі дыбыстардың бұрмалануына жиі еліктейді, балаға әсіресе сөзі түсініксіз, тілі мүкіс немесе өте жылдам сөйлейтін быдық, кейде тіпті жергілікті тілдің ерекшеліктерімен сөйлейтін адамдардың арасында көп болып, өздерін тындаудың да ерекше зияны тиеді.

Балаға үйдегі адамдардың екі тілде сөйлеуі де кедергі болады. Бала әр тілде сөйлеу кезінде бір тілдің ерекшеліктерінен екінші тілдің айтылу еркшелігіне жиі ауысып отырады.

Балалардың дыбыс айту кемшіліктері өнегесіз тәрбиенің себептерінен де жиі пайда болады, баланың сөйлеу тіліндегі дыбыстардың айтылуына жанында жүретін ересек адамдар мүлде көңіл аудармайды. Сіздегі дыбыстардың қателігін түзетпейді, өз сөзімен түсінікті етіп анық айтудың үлгісін көрсетпейді. Басқаша айтқанда, баланың сөйлеуге дағдылануының дұрыс жетілуіне ересектердің жүйелі ықпал жасауы тиіс.

Баланың сөйлеу тіліндегі ақаулық есту қабілетінің жетілмеуінен де болуы мүмкін. Айтылу бір-біріне ұқсас дыбыстарды ажыратуда баланың қиналатындығы байқалады. Мысалы: ұяң және қатаң дауыссыздарды, жіңішке және жуан, ысқырық және ызың дыбыстарды айтқанда. Қортындысында, дыбыстардың дұрыс айтылуының дамуындағы бұндай қиыншылықтар ұзақ уақытқа кешігеді. Сонымен бірге дыбыстардың сөйлеу тіліндегі кемшіліктері, әсіресе сөздердегі алмастырулары мен шарттастырылу уақытында фонематикалық есту қабілетінің қалыптасуына зиянын тигізуі мүмкін, ал егер олай болса, қалған жағдайда, оның салдары жалпы сөйлеу тілінің толық дамымауына және жазуы мен оқуының бұзылуына себебін тигізетіні сөзсіз.

Сақаулық сонымен қатар дыбыс шығару мүшелері: тілдің, еріннің, төменгі жақ сүйектерінің нашар қимылдауынан да болуы мүмкін. Соның салдарынан бала тілін қалыптағы жағдайда дұрыс ұстап тұра алмайды немесе қажетті қимылдарды тез арада орын алмастыра алмайды.

Дислалия сонымен бірге есту қабілетінің нашарлығынан да болуы мүмкін. Керең балалардың 10% -на дейінгілерінің сөйлеу тіліндегі дыбыстардың айтылуы бұзылған. Бұндай жағдай ызың мен ысқырық, ұяң және қатаң дауыссыз дыбыстары бөлшектеп мүшелегенде байқалады.

Дислалияның ауыр және ұзаққа созылуына ақыл-ойының жеткіліксіз дамуы да себеп болуы мүмкін. Іштен туа біткен ақыл-ойы кеміс балалардың 55%-дан көпшілігі сөйлеу дыбыстарды дұрыс айта алмайтындығы белгілі.

Сөйлеу түрі мүшелерінің күрделі қимылдарын және тілдің қатысуын онша көп керек етпейтін м, н, т, п дыбыстары сирек бұзылатыны, ал басқа дауыссыз дыбыстардың кез келгені жиі бұзылып айтылатындығы байқалады.

Әсіресе сөйлеу тілі мүшелерінің қиын айтылатын р, л тіл дыбыстары, ысқырық (с, з, ц ) және ызың (ш, ж, ч, щ) дыбыстары жиі бұзылады.

Әдетте қатаң және ұяң дауыссздар сыңарлары мен қоса бірден бұзылады. Мысалы: бала, с, з, дыбыстарын дұрыс айтпаса, онда олардың жіңішке сыңарларының да ақаулары болады. Р, л дыбыстарының ғана жіңішке сыңарлары көбінесе дұрыс айтылады, өйткені бұл дыбыстардың жіңішке сыңарлары сөйлеу тілі мүшелерінің ыңғайына қарай келіп тұрады.

Баланың сөйлеу тілідегі дыбысдардың бұзылуы түрліше болады, мысалы кез келген бір дыбыс сөз ішінде айтылмай түсіп қалса, ал қайсы бір оларды бұрмалап немесе басқа дыбыспен алмастырып айтуы мүмкін.

Бұзылудың осы түрлерін жеке-жеке қарастырып көрейік. Сөйлеу түріндегі дыбыстардың түсіп қалуы сөздің басында, ортасында және аяғында кездесуі мүмкін. Мысалы: ракета-акета, тарақ-таақ, батыр-баты.

Сөйлеу тіліндегі дыбыстардың айтылуын бұрмалаған кезде тіл дыбыстарының жүйесінде болмаған түсініксіз дыбыстарды шығарады. Мысалы: Р дыбысын айтқанда жұмсақ таңдайдың артқы жағының шеті дірілдеп, қырылдаған дыбысын немесе кішкентай тіл тербеліп, көмейден ырылдаған тұрпайы Р дыбысы, тілдің шайнап С дыбысын, тілін бұрап бір езуін Ш дыбысын, еріндерін үрлеп Л дыбысын шығарады.

Тіл дыбыстарының жүйесіндегі бір дыбыс екінші дыбыспен алмастырып айтылады. Алмастырулардың мынадай түрлері болуы мүмкін:

1. Жасалу жолдары жағынан ұқсас, сөйлеу тілі мүшелеріндегі айтылуында айырмашылығы бар дыбыстар алмастырылады. Мысалы, тіл артық түзелмелі (шұғыл) дыбыстарын тіл алды Т, Д шұғыл дыбыстарына алмастырылады. (Кәлима-Тәлима, Гүл-дүл) .

2. Сөйлеу мүшелеріндегі айтылуы ұқсас, жасалу жолдарының айырмашылығы бар дыбыстар алмастырылады, мысалы тіл алды С дыбысы тіл алды Т дыбысына алмастырылады. (сабын-табын)

3. Жасалу жолдары ұқсас, ал сөйлеу тілі мүшелерінің әрекеті бойынша айырмашылығы бар С дыбысына алмастырылады. Мысалы самат-фамат және т. б.

4. Cөйлеу тілі мүшелерінің айтылу мен жасалу жолдары ұқсас дыбыстар дауыстың қатысуымен шығатын дыбыстармен, мысалы: Ұяң дыбыстар қатаң дыбыстармен алмастырылады. (болат-полат, қозы-қосы)

5. Жасалу жолдары ұқсас дыбыстармен сөйлеу мүшелерінің белсенді әрекеттері бойынша шығатын дыбыстар жуан жіңішке белгілерімен айқындалатын дыбыстармен, мысалы: жіңішке дыбыс жуан дыбыспен, жуан дыбыс жіңішке дыбыспен алмастырылады: (пяз-паз, өрік-өріқ)

Сөйлеу тілінде бұзылған дыбыстардың мөлшері бойынша дислалия қарапайым және күрделі болып бөлінеді. Егер сөйлеу тілінің айтылуында бұзылған дыбыстардың саны төртке дейін болса, оны қарапайым, ал одан көп болса күрделі дислалия дейді.

Егер сөйлеу тілінің айтылуында бұзылған дыбыстардың ақаулықтары дыбыс шығарудағы сөйлеу тілі мүшелерінің әрекетіндегі бір топтағы (мысалы, ысқырықтар) дыбыстарда болса, оларды мономорфиялық дислалия дейді. Егер мұндай ақаулықтар дыбыс шығарудағы сөйлеу тілі мүшелерінің әрекетіндегі бірнеше топтардағы (мысалы, ротацизм, сигматизм және ламбдацизм) дыбыстарда болса, оларды полиморфиялық дислалия дейді.

Белгілі бір топтағы дыбыстардың айтылуындағы ерекшеліктеріне қарай дислалия мынадай түрлеге бөлінеді:

1. (Сигматизм) гректің сигма деген әріпінің дыбысталуымен ысқырық (с, с ^і , з, з ^і , ц) және ызың (ш, ж, ч, щ ) дыбыстарының айтылуы мүмкіндіктерін білдіреді. Мүкістіктер сөйлеу тіліндегі дыбыстардың айтылуындағы ең көп тараған түрлері.

2. (Ротацизм) гректің ро деген әрпі р дыбысын білдіреді, (р, р ^і ) дыбыстарының сөйлеу тілінің айтылуында болатын мүкістік.

3. (Ламбдацизм) гректің лмбда деген әрпінен л дыбысын білдіреді, (л, л ^і ) дыбыстарының сөйлеу тілінің айтылуында болатын мүкістік.

4. Сөйлеу тіліндегі айтылуында болатын таңдай дыбыстарының ақаулықтары;

Каппацизм- к, к ^і , дыбыстары;

Геммацизм- г, г ^і , дыбыстары;

Хитизм-х, х ^і , дыбыстары;

Йотацизм-й дыбысы;

(гректің капп, гамма, хи, йотта деген әріптері қ, г, х, й дыбыстарын білдіреді) .

5. Ұяң дауыссыз дыбыстарының ақаулығы - сөйлеу тіліндегі ұяң дауыссыз дыбыстардың айтылуындағы ақаулықтар. Бұндай ақаулықта ұяң дауыссыздар өздерінің қатаң дауыссыз сыңарларымен орын алмастырады: в-п, д-т, в-ф, з-с, ж-ш, г-ғ, к-қ.

Бұндай ақаулықтар құлағы нашар еститін керең балаларда жиі кездеседі.

6. Жіңішке дауыссыз дыбыстардың ақаулықтары. Сөйлеу тіліндегі жіңішке дауыссыздардың өздерінің қатаң дауыссыз саңыраулармен орын алмастыру ақаулары: д і-д, п і-п, к і-к, р і-р.

Өздерінің жіңішке сыңарлары жоқ ш, ж, ц дыбыстары мен қатаң сыңарлары жоқ ч, щ, й дыбыстарында бұндай ақаулықтар кездеспейді.

Мектеп жасына дейінгі балалардың тіл мүкістіктерін түзету қажеттілігі. Сөлеу тілі толық жетілмеген баланың мектептегі оқу үлгерімі нашар болатыны сөсіз. Сондықтан баланың сөйлеу тіліндегі мүкістіктердің қандайын болмасын орнығып, қиындап кетпей тұрған-жасына дейін жою керек. Сонымен бірге, баланың мектеп жасына дейінгі кезеңіндегі сөйлеу тілі күшті қарқынмен күн санап дамитынын және тілі кез келген дыбысқа еліктегіш, қабылдағыш, бұрмалауға көнгіш, өте жұмсақ иілгіш келетінін ұмытпау керек. Сондықтан дислалияның барлық түрлері жеңіл, әрі тез жойылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.