Дене кемістігінің түрлері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 107 бет
Таңдаулыға:

Жоспары:

КІРІСПЕ . . . ……. 3 бет.

І. ДЕНЕ КЕМІСТІКТЕРІ ТУРАЛЫ ТЕОРИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕР

1. 1 . Дене кемістігінің түрлері. …5 бет.

1. 2. Дене кемістігінің ерекшеліктері …. . 28 бет.

ІІ. БАЛАЛАР ДАМУЫНЫҢ БҰЗЫЛУЫНЫҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ДИАГНОСТИКАСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ-ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ . . 36 бет.

2. 1. Балаларда дамудың бұзылуы38 бет.

2. 2. Балаларда дамудың бұзылуының психологиялық-педагогикалық диагностикасының методологиялық принциптері43 бет.

2. 3. Балаларда дамудың бұзылуының психологиялық-педагогикалық диагностикасының міндеттері. . . 45 бет.

III. ДЕНЕ КЕМІСТІГІ БАР БАЛАЛАРДЫҢ ДАМУЫН ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЗЕРТТЕУ

3. 1. Дене кемістігі бар баланың даму ерекшеліктері. ……. 48 бет.

3. 2. Дене кемістігінен дамуы бұзылған балаларды психологиялық педагогикалық зерттеудің мақсаттары мен міндеттері50 бет.

3. 3. Дене кемістігінен дамуы бұзылған балаларды психологиялық зерттеу процедурасының ерекшеліктері . . . . . 51 бет

3. 4. Зерттеу бағдарламасын құрастыру ережелері. 55 бет

IV. ДЕНЕ КЕМІСТІГІ БАР БАЛАЛАРДЫ ЗЕРТТЕУДІҢ ТӘСІЛДЕРІ . . . 58 бет.

4. 1. Дене кемістігінен дамуы бұзылған балаларды педагогикалық-психологиялық зерттеу . 62 бет.

4. 2 Дене кемістігінен дамуы бұзылған балаларды нейропсихологиялық зерттеу . . 69 бет.

4. 3. Дене кемістігінен дамуы бұзылған балаларды тұлғалық зерттеу әдістері. . 71 бет.

ҚОРТЫНДЫ . . . 94 бет.

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . …. . 96 бет.

КІРІСПЕ

Қазақстан азаматтары: « . . . оқуға, демалуға, денсаулығын сақтауға, т. б. жақсы жағдайларды толық пайдалануға және иеленуге құқылы»- деп жазылған ҚР Конституциясында. Еліміздің егемендігін толық сақтап тұру үшін, оны дамытып, алға жылжуымыз үшін болашағымыз- бала тәрбиесіне баса назар аудару қажеттілігін ел басы Н. Назарбаев өзінің 2009жылға халқына жолдаған жолдауында атап кеткен болатын. Ендеше ұрпағымыз ұлықты, қызымыз қылықты бойжеткен болуы үшін, денсаулық мәселесі басты назарда болмақ.

Қазіргі таңдағы экологиялық мәселелермен қоса, өз бойымыздан кететін келеңсіздіктердің арқасында елімізде кеміс балалардың тууы көбейіп тұр. Осы кемтар баланың өмірге келу себептерін тудыратын, ұрпағымызды қиналтар (жетімсіздіктердің жиынтығын) қиын жағдайларды болдырмау және оларды тәрбиелеп өсірудің маңыздылығынан диплом жұмысымыздың тақырыбының өзектіліг і туындайды.

Зерттеу жұмысының мақсаты: өмірде кездесетін жағдайларға сәйкес дене кемістігі бар балаға тиімді білім беру мен тәрбиелеу жолдарын анықтау

Жұмысымда іске асыратын міндеттер:

-Тақырыпқа сәйкес әдебиеттерге шолу жасау;

-Осы тақырыпқа жазылған ғылыми еңбектерге анализ жасап, талдау жасау;

-Зерттеудің ғылыми-әдістемелік жағын айқындау;

-Жұмыстың болжамын тәжірибе жүзінде дәлелдеп, көру;

-Жинақталған теориялық және тәжірибелік материалдарды қорыту, салыстыру.

Диплом жұмысының зерттеу пәні : кемістіктің бала тәрбиесі мен білім беруге тигізетін әсерін әлсірету әдістемесі.

Зерттеу обьектісі: дене кемістігі бар (оның ішінде ақыл ойы кем) балалар

Зерттеу жұмысына қойған болжамымыз (гипотезамыз) : (ақыл-ойы) кем бала тәрбиесін жақсартуға сәйкес тиімді әдіс-тәсілдерді жинақтап, айқындасақ, жас ұрпағымыздың тәрбиесіне аз да болса үлес қосып, бала жанын жадыратып, болашақ Қазақстан азаматтарының жақсы адам болуының маңыздылығын арттыра түсер едік.

Жұмысымыздың практикалық базасы : Арқалық қаласындағы арнаулы мектеп.

Зерттеудің практикалық және ғылыми маңыздылығы :психолог-педагог студенттермен, тәрбие мекемелерінің қызметкерлеріне әдістемелік құрал бола алатындығында.

Диплом жұмысы ғылыми-практикалық конферецияға баяндама жасау арқылы және іс-тәжірибе уақытында әдістемелік кеңесте баяндама жасап, аппробациядан-сыннан өтті.

Жұмысты жазу үш кезеңнен тұрды: тақырып белгілеп, материал жинақтадық; теориялық материалдарды салыстырып, болжамын құрып, зерделедік; іс-тәжірибе арқылы теориялық мәтіндердің тәжірибелік жағын айқындадық. Зерттеу жұмысына анализ, синтез, абстракциялау, тест, сауалнама, бақылау әдістерін пайдаландық.

Дипломдық жұмысқа теориялық негіз болған: ҚР «Білім»2007 Заңы, ҚР Конституциясы, Сабет БАП-БАБА ның, Қ. Жарықпаевтің. Немовтың, т. б. «Психология» туралы ғылыми-әдісиемелік еңбектері.

Дипломдық жұмыс кіріспеден, төрт негізгі бөлімнен, қортынды мен әдебиеттер тізімінен және қосымша тәжірибелік материалдардан тұрады.

І. Дене кемістіктері туралы теориялық мәселелері

І. І. Дене (оның ішінде ақыл ой) кемістігінің түрлері.

Дене кемістігінің жиынтығына көптеген бала аурулары мен мүгедектігі кіреді. Негізінен бала бойындағы дене мүшелеріне байланысты:ақыл ойы, көзі, саңырау мылқаулығы, тіл мүкістігіне сай кемістіктер болып бөлінеді.

Оның ішінде тіл мүкістігімен жұмыс жүргізетін ғылым саласы логопедия, саңырау мылқауларды оқыту мен тәрбиелеу ісімен сурдопедагогика, зағиптармен тифлопедагогика саласы айналысады.

Ал, ақыл-ой кемістігін халықаралық ғылыми тілде олигофрено деп атайды.

Олигофрено гректің сөзі. Ол қазақ тілінде ақылы таяз деген ұғымды білдіреді. Бұл терминді ғылымға немістің психиаторы Э. Кркплин кіргізген.

Олигофрено негізінен баланың орталық жүйке жүйесінің, әсіресе, бас миының зақымдануынан пайда болатын кемістік. Бас миының зақымдануына әр түрлі сыртқы және ішкі факторлардың тигізетін зардаптары седеп болады. Сыртқы факторларға ананың екіқабат кезіндегі грипке, сүзекке, қызылшаға, сары ауруға және басқа да әр түрлі жұқпалы дерттерге шалдығуы, ананың организіміне жайылған уытты заттардан құрсақтағы нәрестенің улануы және босану кезінде болатын әр түрлі зақымдар жатады.

Олигофренаға жататын ақыл-ой кемістіктері өздерінің патофизалогиялық ерекшеліктеріне қарай, сонымен қатар олардың этималогиясына, зақымданған уақытына, паталогиялық процесінің ерекшелік қасиетіне және оның таралуына байланысты бес түрге бөлінеді.

Олигофренияның бірінші түрі

Ақыл-ойдын бұл түріндегі балалардың ең алдымен заттардың немесе құбылыстардың ерекшелік қасиеттерін және олардың араларындағы өзара байланыстарын ұғыммен талдап, қорытып тұжырымдауы белгілі бір деңгейге талап ететін түсіну қабілеттері жетілмей қалған. Алайда, олардың анализаторларының ешқайсысының да және қазбалық-жігерлік қасиеттерінің де айтарлық өрескел зақымданып немесе ауытқып бұзылғандықтары байқалмайды. Сондықтан да, мұндай балалар өздерінің түйсіктеріне ұғымды тапсырмаларды орындау барысында алдарына қойған мақсаттарына жету үшін бар ынтасымен жігерлене тырысуға қабілетті болады1.

Ақыл -ойы кем балалар оқып-тәрбиелейтін арнайы мектеп -интернаттың екі этажды жатақханасының артқы жағы совхоз басқармасының бір этажды кеңес үйіне қараған болатын . Арақашықтығы шамамен 150-200 метрдей. Осы мектеп-интернатта оқитын 13-14 жасар бала түнде төсек жаялықтарын ширатып арқан қылып есіп бір ұшын керуеттің басына байлап, екінші этаждың терезесіне жаялық арқанмен сырғып түседі де кеңсенің шеткі терезесіне келіп бір көзіндегі әйнекті сындырмай шығарып алып жерге түсірген соң оны қабырғаға сүйкеп қояды.

Содан кейін ол ішке еніп стөлдің үстінде тұрған могнитафонды сыртқа алып шығады. Оны жатахананың іргесіндегі бір бұтаның түбіне әкеліп үстін жапырақтармен мұқият қымтап жауып жасырады да өзі қайтадан бұрынғы түскен ізімен жоғары көтеріліп бөлмесіне кіреді, жаялықтарды тарқатып, қыртыс-тыртыстарын жазып, орындарына ұқыптап жайып төсек жапқышпен жауып қояды. Алдына қойған мақсатын ойдағыдай орындап, көңілі тынышталғаннан кейін төсегіне жатып алаңсыз ұйқыға кетеді. Бірақ, ертесіне могнитафонды алуға барған кезде қолға түсіп қалады. Тексеру кезінде анықталғандай ол өзінің бұл жоспарына 3-4 күн бұрын дайындалған .

Әдетте мұндай балалар ешкіммен ашылып сөйлеспейді, басқалалармен жұғысып жақындаспайды, өзімен-өзі бөлектеніп өне бойы тұйық жүреді және мейлінше сабырлы болады.

Ақыл-ой кемістігінің бірінші түріне жататын бұл балаларды неврало-гиялық тексеруден өткізген кезде олардың симптоматикаларының бытыраңқы күйде болатындығы анықталған. Тек кейбір жағдайларда ғана бас миының сол жақ жарты шарының біршама көбірек зақымданған көрсететін оң жағындағы симптомдарының басымдылығы анығырақ білінетінділігі байқалады. Алайда, невралогиялық симптоматика өзінің даму процесінің ерекшеліктеріне қарай тым ауыр болуы да мүмкін.

Мұндай балалардың ақыл-ойларының кемістіктері қағида бойынша тек мектеп жасына жақындаған кезінде ғана айқын біліне бастайды.

Ақыл-ой кемістігінің бірінші түріне жататын балалардың мектеп жасы-на дейінгі кезендерінде сөйлеу тіліндегі сөздік қоры өте кедей болады, ертегі әңгімелерді тыңдауға және суреттер мен картиналарды қарауға қызықпайды, сюжеті күрделі ойындарды түсінбейді. Олардың ақыл -ойларының кемістіктері, әсіресе мектеп табалдырығын атағаннан кейінгі алғашқы оқу жылдарында тіпті анық байқалады. Бұл балалар жалпы орта білім беретін мектептің оқу бағдарламасын үлгере алмайды. Бірақ, сонда да болса, мектептен шығарылып қалмау үшін мұғалімдердің көтермелеу бағасымен үлгерімі нашар оқушылардың қатарында ілініп жүре береді. Ал, 4-5 сыныптан кейін олар өздерінен-өздері мектептен шығып қалады, өйткені сынып жоғарылаған сайын оның оқу бағдарламасы да қиындай түсетіні белгілі.

Ақыл-ойларының даму процестері бұзылған мұндай балалардың мінез-құлықтары мен жүріс-тұрыстары айтарлықтай оғаштырақ көрініп қалаып, тәртіп бұзатын өрескел қылықтары көп байқалмайды. Олар мектептің ішкі тәртібіне тез көңдігіп кетеді, өздеріне көбірек көңіл аударғанды ұнатады, мақтау сүйеді, тіл алғыш келеді, ұстаздарының жасаған ескертпелерін қайталауға және берген тапсырмаларын білгендерінше тындырып орындауға тырысады және олардың орындалу нәтижесінің дұрыс бағалануын ұнатады. Сайып келгенде, баланың қабілетіне қарай қолынан келетін кез келген тапсырманы орындауға ынталығының артуы және ұстаздардың тарапынан еңбегінің дұрыс бағалануы оның жалпы дамуына айтарлықтай ықпалын тигізеді.

Сонымен қатар, бұл балалардың әсерленгіштік сезімдері сақталған, олар кездейсоқ оқиғалардан пайда болған жағдайларды түсінеді, оларда ұялу 2сезімі де біршама жетілген, өздерінің қолдары жеткен табысқа қуана да 3біледі, ойыншықтар олардың көңілдерін көтеріп қызықтырады, белгілі бір женіл ойындарды ойнаған кезде кейбір жерлерін өздерінше өзгеріп алатын.

Қабілеттері болады, көңілдерінің көтеріңкі кездерінде ойынды сөйлеп жүріп ұйымдастыруға және оны жоспарлы түрде жүргізуге икемді келеді. Олигофренияның бірінші түріндегі балалардың дене құрылысындағы қимыл-қозғалыстарының өрескел бұзылғандығы білінбейді. Олар көрсетілетін қимыл-қозғалыстарды қайталап бере алады, бірақ ауызша айтылған қимылдарды орындау кезінде біраз қиналады. Сөйлеу тілдері де онша бұзылмаған, тек кембіреулерінде ғана тіл мүкістіктерінің кездесетіндігі, екіншілерінде сөздік қорының кедейлігі, ал үшіншілерінің сөйлеу тілдерінің грамматикалық құрылысының қалыптаспағандығы байқалады. Бұл балалардың басым көпшілігінің қара жұмыстың қандайына болса да қабілеттері жақсы жетілген. Кейбіреулерінің тіпті машина-трактор сияқты техникаларды да емін-еркін басқарып, жүргізе алатын қабілеттері болады. Олар өздерінің ұғымдарына түсінікті оңтайлы істерге бар ықыласын салып мұқият кіріседі. Осыған орай тағы да бір деректі мысал келтірейік. 1

Ақыл-ойы кем балаларды оқып-тәрбиелейтің мектеп -интернататтың 14-15 жасар С. деген бала іңір қараңғысы түскен кезде жатақхананың астыңғы этажының терезесінен қарғып түсіп совхоздың машина, тракторлар тұрған алаңына барады да шеттегі бір жүк машинаның кабинасына отырып, оны от алдырады. Содан соң ақырын жүргізіп, сыртқа шығатын қақпаның алдына келеді. Бұған таңырқай қараған қарауыл кабинаның «жүргізуші» отырған жағына жақындап келіп одан жай-жапсарлы сұрайды. Ол совхоз директорының шұғыл жұмысқа жұмсағаның айтады да, «Қақпаңды тез аш» - деп, өктемірек дауыспен бұйыра сөйлейді. Бұған сенген қарауыл қақпаны ашып машинаны шығарып жібереді. Үлкен жолға шыққаннан кейін ол бірден Алматыға қарай зымыра жөнеледі. Жолда тұрған автоинспекция қызметкерлері бұны қуады. Артынан қуғыншы шыққанын айнадан көрген бала машинаның жылдамдығын барынша басып қаша береді. Сөтіп келе жатқан машина кенеттен жолдан шығып кетіп терең орға қарай тоңқалаң асып аударылады да төрт дөңгелегі аспанға қарап шалқасынан түседі. Автоинспекция қызметткерлері баланы аман-сау күйінде кабинадан шығарып алады. Тексеру барысында баланың машина жүргізуді әкесінен үйренгені анықталды. 2

Ақыл-ойы кем балаларға арналған арнайы мектеп - интернаттың бастауыш сыныптарында оқитын олигофренияның бірінші түріне жататын балалардың мінез-құлықтары мен жүріс-тұрыстарында байқалатын селқостық, немқұрайлылық, бейқамдылылық және салақтық сияқты кемістіктері олардың жоғарғы нерв жүйелеоінің жұмыс істеу қабілеттерінің бұзылып енжарлануынан болады. Олардлың мұндай кемістіктері әсіресе оқу барысында анық байқалады. Мысалы, арнайы мектеп - интернаттың бірінші сыныбының оқушыларында «отбасы» деген тақырыпта сабақ өткізген кезде мұғалім отбасы туралы ұғымды түрлі-түсті картинадан көрсетіп және көркем әңгімеден оқып беріп түсіндіреді. Ал, келесі сабақта бір оқушыдан түрлі-түсті картинада бейнеленген көкөністердің түрлерін көрсетіп, жеке-жеке аттарын атап түсіндіргеннен кейін оларды бір сөзбен қалай айтатынын сұрағанда, әлгі оқушы картинаға ұзақ қарап отырып, «Отбасы» деп алдыңғы сабақта естіген сөзді қайталап айта салады. Бұл жерде баланың жоғарғы нерв жүйесі қызметінің енжарлығынан өзіне қойылған сауалдың жауабы қапелімде шығып кеткен, бірақ абыройына қарайсол сәтте оның орнына алдынғы сабақта өтілген тақырып есіне түсе қалған да ол соны абыржымастан - ақ айта салған.

Мағынасы мен сипаты алдынғыға қарағанда біршама өзгешелеу тағы бір мысал келтірейік. Баладан түрлі-түсті картинада бейнеленген мысықтың сыртқы көрінісін сурттеп беруді өтінеді. Ол мысықтың басын, құлағын, көзін, мұрнын, аузын, құйрығын және аяқтарын көрсетіп атап шығады. Содан кейін одан сүтті тілімен жалап ішіп тұрған мысық бейнеленген басқа картинаны көрсетіп, ондағы көріністі суреттеуді өтінеді. Бала мұнда да алдыңғы картинадағы көргенін қайталайды. Оған енді жуынып тұрған мысық бейнеленген үшінші картинаны көрсетіп өтінгенде де алдыңғы көргендерін қайталайды. Демек, олигофренияның бьұл түріндегі балалар бір оқиғаның желісіне құрылған сюжеттік катиналардың мағыналары мен олардың араларындағы байлансты түсінбейді. [5; 12] Бұған дейінгі жүргізілген тәжірибелерден кейін үш апта соң баланың жоғарғы нерв жүйесі қызметінің енжарлығына бұрынғы дан да гөрі айқынырақ көз жеткізу үшін одан алдынғылардан да күрделірек қарап тұрған мысық бейнеленген, екіншісінде, желінген балықтың құйрығының қасында отырған мысық бейнелденген екі картинаны баланың алдына қатарластырып жайып қояды да, одан ит туралы өзінің білетіндерін айтып беруді өтінеді. Картинаға қарап отырған бала. «ит балықтың құйрығын жеді»деді. Сұрақты қайталап қойған кезде ол «ит балықтың құйрығын жеді» деп жауап береді. Демек, сюжеттік картинадағы мысық пен балық бейнеленген көрініске қарап отырған одан ит туралы білетіндерін айтып беруді өтінген кезде бұдан бұрынғы бір уақытта иттің балықты жегенін көргені есіне түскен. Ақыл-ойдың даму процесінің бұл сияқты енжарлық кемістігі олигофрен балалардлың баллығына тән қасиет. Мұндай кемістіктің зардабы олардың оқу үлгіріміне де айтарлықтай кедергі келтіреді. Сонымен қатар, олигофренияның бірінші түріне жататын балалардың жоғарғы нерв жүйелері қызметтерінің енжарлығы олардың есейіп үйлі-жайлы, бала-шағалы болған шақтарында да сақталғандығы байқалған.

Лабораториялық зерттеудің нәтижесінен бір мысал.

И . . . 13 жаста, арнайы мектеп-интернаттың үшінші сыныбында оқиды. Әкесіне және тағы басқа да кейбір жақын туыстарына «олигофрено» диагнозы қойылған. Бала уақытымен дүниеге келген. Бірақ, алғашқы нәрестеліккезеңінде оның жетілуі әлсіз болған. Екі айлығынан бастап бөбек бақшасына, ал үш жасынан алты жасына дейін бала бақшада жүреді. Сөздік қорынын кедейлігінен сөйлеу тілінің жетілмегендігі, ертегі, әңгімелердің мазмұндарын түсінбейтіндіктен оларды тыңдауға қызықпайтындығы және кез келген ойын түрлерінің қағидалары мен талаптарын түсінбейтіндіктен балалармен қосылып ойнауға зауқы соқпайтындығы баланың бақшада жүрген кезеңінде-ақ байқала бастайды.

Бала сегіз жасында жалпы орта білім беретін мекткпке барады. Бірақ, бұл мектептің оқу бағдарламасын игере алмайтындығы көп кешікпей-ақ белгілі болады. Оған әріптерді үйрену, оларды жадында сақтау және дұрыстап жазу өте қиын түсті. Ол, әсіресе есеп амалдарын шығаруда тіпті қатты қиналатын болды. Сонымен қатар, «көп-аз», «жоғары-төмен», «қысқалау-ұзындау», «үлкендеу-жастау» деген сияқты ұғымдардың мағыналарын түсінбейді. Осы мектептің бірінші сыныбында екі жыл отырғаннан кейін ол көтермелеу бағамен екінші сыныпқа көшіріледі. Бірақ оның оқуға зейінсіздігі бұл сыныпта тіпті айқын көрінеді. Бала екінші сыныптың бағдарламасына құрылған мәселе есептін шартын мүлде ұқпайтын болып шықты және өзі оқыған әңгіменін мазмұнын да жөнді түсінбейтіндігін байқатты. Сондықтан да ол ақыл-ойы кем балаларды оқып-тәрбиелейтін мектеп-интернатқа ауыстырылады.

Баланың жалпы дене бітімі жасына қарай бірқалыпты дұрыс өсіп келеді және ішкі құрылысында да ешқандай кінәраттық бары білінбейді. Тек оң жақ жүке жүйелерінің кейбір ауру белгілерінің жеңіл түрлерінің қалдықтары байқалады. Сонымен қатар, мидың жұмыс істеу белсенділігін электірдің жәрдемімен тексеріп зерттеген кезде ми қыртысының кінәраттанып бұзылғанын көрсететін паталогиялық бір толқының баяу тербеліп тұратыны анықталған. . [5; 22]

Баланың мінез-құлқында өрескелдік көрсететін оғаш қылықтар байқалмайды, өзімен-өзі бір қалыпты тыныш жүргенді ұнатады, айналасындағылармен тіл табысып ұғысуға жұғымды, жұмсаған жағына қиналмай бара беретін тіл алғыш, қолынан келетін кез келген жұмысты істеуге икемді, не айтса да мақұл деп келісе салатын көнбіс. Мектептің ішкі тәртібінің ереже кестесіне тез көндігіп кетеді. Мұғалімдердің арнайы жүктеген тапсырмаларына ол зор жауапкершілікпен қарайды және оларды бар зейінімен орындауға ынталанып кіріседі. Ол өзіне тапсырылған жұмысты орындау барысында білместігінен немесе жаңсақтықпен жіберген кемшілік қателерін дер кезінде өзі байқайды және оларды ізінше түзетуге тырысады. Баланың дене құрылысының жүріс-тұрысында немесе қимыл-қозғалыстарында сырт көзге шалынатын кінәраттығы білінбейді. Ол аяқ-қолдарымен немесе отырып-тұру арқылы жасалынатын қимыл-қозғалыстардың түрлерін ауызша айтылған тапсырма бойынша да мүлтіксіз орындай береді. Оның сөйлеу тілі таза, сөздері анық, сөйлеу тілінің құрылымының грамматикалық желісі дұрыс қалыптасқан, бірақ сөзік қоры кедей. Мысалы, бір оқиғаның желісіне құрылған сюжеттік картинадағы көрінестердің мағынасын түсінбегенімен оның мазмұнын толық айтып беру үшін қажетті сөздерді таба алмай қиналады. Олмәтінді жүгіртіп жақсы оқиды, бірақ оқыған әңгіменің мазмұнын жете түсіне бермейді. Өзі жатқа білетін грамматикалық ережені жазу тілінде дұрыс пайдаоана алмайды. Демек, ереженің мағынасын түсінбей жатаған. Арифметикалық мысал есептерді әжептәуір түсініп шығарады, бірақ оның психикалық процесінің енжарлық кемістігі мұнда тіпті анығырақ байқалады. Ол әсіресе мәселе есепті шығару кезінде жетесі жетпей қатты діңкеледі. 1

Баланың заттар мен құбылыстардың өздеріне тән ерекшеліктерін талдап, сипаттау және оларды қасиеттеріне қарай ұғыммен топтастырып тұжырымдау қабілеті жетілмеген. . [6; 102] Оның мұндай кемістігі әсіресе картиналарды топтастырып біріктіріу кезінде анық байқалады. Мысалы, «жиһаздар» мен «жануарлар» бейнеленген картиналарды жіктеп топтастыруды ұсынғанда оларды тек көрнекілік құрал ретінде түсініп біріктіреді. Көкөністерді бақшада, жемістердібақта өсетіндіктен, қойды, үйректі, шошқаны қорада ұсталатын үй жануарлары болғандықтан біріктіреді. Ал, банкаға отырғызылған гүлді орындық бейнеленген картинамен бірге қояды, өйткені гүлді терезенің алдына қоюға болмайды. Ол жақсы өсуі үшін орындыққа қою керек.

Клиникалық қортынды. Жоғарыда келтірілген мінездемелерге қарағанда баланың ақыл-ойының даму процесі жас кезінен бұзылғандығын дәлдейді. Олигофренияның басты симптомдарының бірі болып саналатын ақыл-ойдың танымдық қызметінің күрделі түрінің толық жетілмеуі баланың әсіресе мектеп жасына келген кезінде анық байқалады.

Аурудың басталуы мен оның даму барысын және бытыранқы таралған невралогиялық симтоматиканың қалдығын және мидың электірлік белсенділігін, яғни мидың мәліметтері, сондай-ақ танымдық қызметінің күрделі түрінің толық жетілмеуі мен әкесіндегі және басқа да жақын туыстарындағы «олигофрения» диагнозы невралогиялық симтоматиканың жеңіл түрі баланың арғы ата тегінен қуалап келе жатқан деп ұйғаруға болады. Демек, баланың ақыл-ойының таяздығы іштен туа біткен паталогиялық кемістік.

Сайып келгенде, құрылым мен ерекшелігі тек өзіне тән олигофрения кемістігінде психикалық қызметінің аса күрделі түрінің толық жетілмегендігінен мағынасы мен мазмұны қиын іс-әрекеттерді түбегейлі орындай аомайтындығы анықталды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.