Сызба геометрия, математика ғылымының жеке бір саласы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Ғылымның барлық түрі өз бастауын табиғат құбылыстарын бейнелеудей алады
десек қателеспейміз. Адам өміріндегі қарым-қатынастың дамуы ой-пікір-ді
жеткізуге арналган шартты белгілерді, графикалық таңбаларды тудырды.
Жазудың алғашқы түрлері суреттер түрінде пайда болған. Абстракт ұғымдар-ды
бейнелеу үшін нақты нәрселердің суреттері қолданылған. Олар түтас ойды,
жеке сөздерді, буындарды бейнелейтін.
Адамдардың іс-әрекеті, едбегі алдын ала жасалған жоспар бойынша іске
асады. Еңбек процесінің аяғында келіп шыгатын нәтиже — сол процестің бас
кезінде адамның ойында болатындығы туралы; адам табиғаттан алынған нәрсенің
формасын өзгертіп қана қоймай, сонымен бірге табиғаттан алынған нәрсе
жөнінде өзінің саналы мақсатын да жүзеге асыратындығын Ф. Энгельс атап
көрсетті. Нәрсе бейнелерін жазықтыққа кескіндеу адамзат өмірінің барлық
кезеңінде түрлі қажеттіліктерден туып отырды. Құрылыс салу, жер беті
рельефін бейнелеу, астрономиялық зерттеулер жазықтыққа салынган нақты
кескіндер бойынша жүргізілді.
Сызбалардың даму кезеңдеріне назар аударсақ, бізге келіп жеткен кейбір
жекелеген еңбектердің өзінде нәрсе кескінін жазықтыққа салудағы заңдылықтар
мен ережелер көрінеді. Оларды геометриялық салу, құрылыс сызбасы, бұйымның
кескіні, географиялық карта және жұлдыздар қартасы деп бөлуге болады.
Ерте заманнан қазіргі кезге дейін келіп жеткен зәулім қүрылыс салуда
алдын ала жасалған жоспар мен сызбалар қолданылған. Қазақстан
территориясындағы кейбір құрылыстардың күрделілігі соядай, оларды
сызбаларсыз қарастыру мүмкін емес. Бұл құрылыстардың материалдары мен сырт
пішіні ғана емес, олардың өлшемдерінің қатынасы, пропорциялардың
ұстамдылығы, формалардың үндестігі гармониТГлық үйлесім тапқан. Қөпшілік
құрылыстарда (Қшка Ахмет Яссауи мавзолейі XV ғ., Алаша хан X— XI ғ., Жошы
хан XIII ғ., т. б. сәулет өнерінің ескерткіштері) пропорциялық
тәуелділіктің қарапайым, әрі оңай және үйлесімді өлшемдері қолданылған.
Тағы бір айта кететін жай құрылыс элементтерінде алтын қима өлшемдері
кездеседі. Доржпубран храмынан (Монғолия, XVIII ғ.) табылған сызба
ортогональ проекциялау әдісім*ен орындалған және көріністің бөлігін тілік
бөлігімен біріктіру қолдаңылған. Проекциялық байланыс сақталып, өлшемдер
түсірілген. Ал, масштаб модульдік тормен берілген.
XIV—XVI ғасырда Батыс Европа ғалымдарының зерттеулері табигат сыр-ларын
түсінуге бағытталды. Әр түрлі заңдылықтар ашылды. Соның ішінде перс-пектива
зацдылықтарын алғаш ашқандардыц бірі итальян сәулетшісі Филиппо Брунеллески
(1377—1446) мен ғалым Леон Баттиста Альберти (1404—1472) қайта өркендеу
дәуіріндегі архитектураның негізін қалады. Сызықтық перс-пективаны
толықтырған, әуёлік перспектива ұғымын енгізген итальян сурет-шісі,
архитектор, ғалым әрі инженер Леонардо да Винчи (1452—1519) сызба-ларды
жасау теориясына елеулі үлес қосты. Оның әр түрлі ұшу аппараттары-ның,
сүңгуір қайықтың, вертолеттің т. б. көптеген механизмдердің өз қолымен
орындаған сызбалары бар. Сол сияқты неміс суретшісі Альбрехт Дюрер
(1471—1525), француз архитекторы әрі математигі Жирар Дезарг (1593-— 1662),
ағылшын математигі Брук Тейлор (1685—1731) т. с. с. кескіндемелер жасаудың
теориясын жетілдіруге елеулі үлес қосты. Біртіндеп дами келе шарт-гы
графикалық белгілерді салудың бір жүйеге келтірілген стилі қалыптасты.
Сызба геометрия, математика ғылымының жеке бір саласы. Геометрия-ның
басқа бөлімдерінен ерекшелігі, сызба геометрия кещстіктегі фигураларды
жазықтыққа кескіндеу әдістерін зерттейді.
Француз геометрі Гаспар Монж (1746—1818) кеңістіктегі фигураларды
жазықтықта кескіндеудің бұрыннан белгілі әдістерін зерттеп, бір жүйеге
келтірді, сызба геометриясын ғылым дәрежесіне көтерді. Моыжды сызба
геометриясының негізін салушы деп есептейміз. Қазіргі ғылыми-техникалық
прогресс заманында сызба геометриясынсыз инженерлік ойлардың іске асуы
мүмкін емес.
Россияда сызба геометрия XIX ғасырдың бас кезінде жеке пән ретінде
оқытыла бастады. Сызба геометрияның алғашқы профессоры Я. А. Севастья-
новтың 1821 жылы ортогональ проекциялау әдісіне арнаған Сызба геометрия
негіздері атты еңбегі жарыққа шықты. Оның бұл еңбегі орыс тіліндё жазылған
алғашқы оқулық еді. Монждың Сызба — техника тілі деген әділ сөздерін
жалғастыра келіп Россиядағы сызба геометрияның алгашқы авторларының бірі
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.