Аумағының құрамы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Экономикалық-географиялық жағдайы. Табиғат жағдайлары мен ресурстары.
Халқы.
Саяси-өкімшілік картадан Германияның қай елдермен шектесетінін
анықтаңдар. Тарих пәнінен алған білімдеріңді пайдаланып, Германия
мемлекетінің қалыптасу тарихын естеріңе түсіріңдер.
Экономикалық-географиялық және геосаяси жағдайы. Германия Федерациялык
Республикасы (ГФР) — Еуропаның батысы мен шығысы тоғысатын орталық
бөлігінде орналасқан. Экономикалық-географиялық жағдайының бұл ерекшелігі
XX ғасырдың 90-жылдарында Германияның біртұтастығы қалпына келтірілген соң
тіпті айқын көріне бастады. Германияның дамыған капиталистік елдер мен
табиғат ресурстарына бай, даму болашағы зор Шығыс Еуропа елдері
аралығындағы орны, оның экономикалық-географиялық жағдайының ұтымды жағына
жатады. Солтүстігінде Балтық және Солтүстік теңіздерімен шектесуі, ел
аумағының құрлық және әуе жолдарының тоғысқан торабында орналасуы
аймақішілік және халықаралық сауда-экономикалық қатынастардың дамуына
қолайлы әсер етеді. Германия жағалауларында жүк тасымалы жөнінен
халықаралық маңызы бар ірі порттар орналасқан.
Германиямен көршілес орналасқан мемлекеттердің басым бөлігі онымен
одақтас ретінде НАТО ұйымына енеді, ал Австрия мен Швейцария бейтарап
елдерге жатады. Германияның бірігуі, социалистік жүйе мен Варшава шарты
ұйымының ыдырауы елдің геосаяси жағдайын елеулі түрде жақсартты.
Аумағының құрамы. Аумағы бойынша Батыс Еуропада бесінші орын алатын
Германия мемлекеттік құрылымы жағынан федерациялық республика. ГФР аумағы
әкімшілік жағынан әрқайсысының парламенті (ландтаг), конституциясы және
үкіметі бар 16 федералдық жерден тұрады. Әр жердегі атқарушы билікті
жергілікті премьер-министр жүзеге асырады.
Ел парламенті екі палатадан тұрады: төменгі палата (бундесрат), жоғары
палата (бундестаг) жалпы мемлекеттік маңызы бар заңдарды қабылдайды.
Құрамында 496 депутат бар парламент 4 жылға сайланады. Федералдық канцлерді
бес жыл мерзімге бундестаг пен ландтаг мүшелерінен тұратын Федералдық жиын
сайлайды. Германияның ресми астанасы Берлин болғанымен маңызды мемлекеттік
органдар, іпетел елшіліктері Бонн қаласында орналасқан. Елдегі маңызды
саяси партияларға Христиан-демократиялық одағы мен Христиан-әлеуметтік
одағы жатады.
Атлас карталарын пайдаланйп, Германияның табиғат жағдайының басты
ерекшеліктерін анықтаңдар.
Табиғат ресурстары. Батыс Еуропа елдері арасында Германия әсіресе тас көмір
қорымен көзге түседі. Тас көмірдің негізгі кен орындары Рур, Саар және Ахен
алаптарында орналасқан. Көмірдің 23-сі кокстелетіндіктен аса жоғары
бағаланады. Қоңыр көмір (Орта Герман, Төменгі Рейн алаптары) ашық әдіспен
өндіріледі. Табиғи газдың кен орындары (қоры 385 млрд м3) солтүстікте
шоғырланған. Ел аумағында калий тұзы мен құрылыс материалдарының мол қоры
бар.
Табиғат қорғау. Германияда табиғат қорғау мәселесіне айрықша көңіл
бөлінеді. Мұнда қазіргі заманғы табиғат қорғау өнеркәсібі қалыптасты деуге
болады: қоршаған ортаға зиянды әсерді азайту мақсатында ең жаңа
технологиялар іске қосылуда. Елдегі 5 мыңға жуық фирма қоршаған ортаны
қорғауға арналған техника жасайды. Мысалы, дүниежүзілік саудадағы
экологиялық таза технологиялар мен техниканың 18%-ы Германияның үлесіне
тиеді. Қала ауқымының артуы қоршаған ортаның ластануына себепші болуда.
Соңғы жылдары Рейн өзені мен оның алабындағы экологиялық жағдайды
жақсартуға байланысты бағдарламалар жүзеге асырылуда.
Қазіргі кезде елде айрықша экологиялық және табиғи-географиялық маңызы бар
аумақтарда 12 ұлттық қорық ұйымдастырылған. Бұдан басқа мұнда ЮНЕСКО
биосфера корыққорлары ретінде таныған 10-нан астам аумақ бар. ГФР Солтүстік
және Балтық теңіздерін қорғау жөніндегі халықаралық конференциялардың
жұмысына араласып, олардың шешімдері негізінде әр түрлі шаралар жүргізуде.
Халқы. Германия халқының саны жөнінен Батыс Еуропада бірінші орын алады:
мұнда 82,4 млн халық тұрады. 2005 жылы елде табиғи өсім 1%о-ге тең болды:
кейбір жылдары туған балалар саны (орташа 1000 адамға — 9 адамнан) өлгендер
санынан (орташа 1000 адамга — 10 адам) кем болады. Соңғы онжылдықта ел
халқы репатрианттар есебінен ұдайы толығуда.
Халықтың ұлттық құрамы салыстырмалы түрде біркелкі: 92%-ы немістер, 2,5%-ы
түріктер, 1%-ы югославтар, қалған бөлігін Еуропаның басқа елдерінен
келгендер құрайды. Христиан діні мен оның жеке бағыттары (протестанттық,
католиктік) басым, сондай-ақ ислам дінінің өкілдері де біршама.
Халқының орташа тығыздығы өте жоғары (1км2-ге 229 адам) болғанымен, ел
аумағында біркелкі орналаспаған. Халықтың қоныстану тығыздығы шығысқа
қарағанда батыста жоғары (2-суретті караңдар). Кейіннен қосылған шығыс
аумақтар ел ауданының 30%-ын кұрағанымен, онда халықтың 20%-ы ғана тұрады.
Солтүстік Герман ойпатының шымтезекті батпақтар таралған аудандарында,
солтүстік-шығыстағы Мекленбург, Бранденбург жерлерінде, халық сиректеу
орналасқан (1 км2-ге 50 адамга дейін). Елдің өнеркәсіпті аудандарында халық
тығыздығы 1км2-ге 1000 адамнан асады.
Халықтың 86%-ы қалаларда тұрады. Елде ірі калалар көп: тұрғындарының саны
300 мыңнан асатын 19 қала, 100 мыңнан асатын 84 қала бар (картадан елдегі
аса ірі қалаларды табыңдар). Өнеркәсіпті аудандарда ірілі-ұсақты қалалардың
тұтасып кетуінен ірі қала агломерациялары пайда болған. Рур өнеркәсіпті
ауданы мен оған көршілес аудандар аумағында аса ірі Рейн-Рур агломерациясы
қалыптасқан. Оның құрамында жүзге жуық қала (25-і ірі кала) бар, халық саны
11 млн-га жеткен. Еуропадағы басқа ірі агломерациялардан айырмашылығы —
мұнда шағын калалар бір ғана алып каланың ("ядро") маңына емес, бірнеше ірі
қаланың айналасына шоғырланады. Сондықтан қала агломерацияларының мұндай
түрін көп ядролы деп атайды.
Ауыл халқы, негізінен, тұрұындарының саны 2 мыңнан аспайтын елді мекендерде
тұрады. Әлеуметтік-экономикалық жағдайы жоғары болатыны Германияда адамның
өмір жасының ұзақтығы ер адамдар үшін 75 жас, әйелдерде 81 жасты құрайды.
Елде халыққа медициналық қызмет көрсету жоғары деңгейде: маман дәрігерлер
саны 270 мың шамасында, яғни 1 дәрігерге 300 тұрғыннан келеді.
Елдің еңбек ресурстарының экономика салалары бойынша арасалмағы соңғы
онжылдықта өзгеріске ұшырады. XX ғасырдың 80-жылдары жұмыс істейтін
халықтың 30%-ы материалдық емес сферада жүмыс істесе, қазіргі кезде 50%-ы
осы салада еңбек етеді; өнеркәсіп пен құрылыс саласындағылардың үлесі 40%-
дан 30%-га дейін қысқарды. Жалдамалы жұмысшылар арасында шетел
жұмысшыларының саны артуда. Қазіргі кезде Оңтүстік Еуропа мен Азия
елдерінен келгендер саны 8—10%-ды құрап отыр.
Сұрақтар мен тапсырмалар
1*. Германияның бірігуінің елдің геосаяси жағдайына әсері қалай? 2.
Германия аумағындағы халықтың орналасу тығыздығына қандай факторлар әсер
етеді? Ел аумағында орналасқан ірі қалаларды тауып, аттарын дәптерлеріңе
жазыңдар. 3*. Елдің табиғат жағдайлары мен ресурстары шаруашылық құрылымы
мен дамуына қалай әсер етеді? Жауаптарыңды нақты мысалдармен дәлелдеңдер.
ПГ Қосымша ақпарат көздерін пайдаланып, "Неміс халқының тұрмысы мен әдет-
ғұрыптары" —' деген тақырыпқа хабарлама дайындаңдар.
§ 5. Шаруашылығы. Сыртқы экономикалық байланыстары
Өнеркәсібі. Германия — экономикасының қуаттылығы жөнінен дүние жүзіндегі
жетекші елдердің бірі. Аса зор экономикалық жөне ғылыми-техникалық
мүмкіндіктерге ие ГФР өнеркәсіп өндірісінің көлемі жөнінен АҚІП пен
Жапониядан кейінгі үшінші орынды алады. Елдегі жалпы жиынтық өнімнің 33%-ы
өнеркәсіп үлесіне тиеді. Өнеркәсібінің қазіргі дамуы мынадай белгілермен
сипатталады: жергілікті шикізат негізінде қалыптасқан маманданған
салалардың құрылымдық өзгерістер мен жаңа технологиялық жетістіктер енгізу
нәтижесінде

күшті дамуы; ғылымды көп қажет ететін әрі экспортқа бағытталған жаңа
салалардың пайда болуы; өнеркәсіп өндірісінде ірі монополияның үстемдігі.
Елдегі аса маңызды өнеркәсіп орталықтарына Франкфурт, Мюнхен, Эссен,
Нюрнберг, Гамбург, Дортмунд жатады. Қараметаллургиякәсшорындары елдің
ішкергі бөлігіндегі Рур және Саар аудандарында шоғырланған. Болат
балқытудан Германия дүние жүзіндегі алғашқы "бестікке" енеді (қосымшадағы 6-
кестені қараңдар). Халықаралық географиялық еңбек бөлінісінде ГФР мошина
жасау өнеркәсібімен көзге түседі. Металды көп қажет ететін машина жасау
кәсіпорындары қара металлургия орталығы саналатын Рур ауданына жақын
орналасқан (5-сурётті қараңдар).
Ал дәл машина мен прибор жасау, радиоэлектроника кәсіпорындарының орналасуы
кәсіптік шеберлігі жоғары еңбек ресурстарына бағдарланған. Машина жасау
саласындағы басты монополиялық концерндер қатарына "Даймлер-Крайслер"
("Мерседес" автомобильдері мен аэроғарыштың техника өндірісі),
"Фольксваген", "БМВ" (автомобиль жасау), "Сименс" (электроника, электр
техникасын жасау), "Дойче телеком" (ақпарат тарату техникасы), "Бош"
(электр техникасын жасау) жатады. Жеңіл автомобиль жасаудан Германия дүние
жүзінде Жапония, АҚШ-тан кейін үшінші орынды алады. Елдің автомобиль
фирмалары жылына 5,5 млн жеңіл, 0,3 млн арнайы және жүк автомобильдерін
шығарады.
Автомобиль зауыттары, негізінен, Вольфсбург маңына шоғырланған. Бұл қаланы
АҢШ-тағы Детройт тәрізді "автомобиль астанасы" деп те атайды (6-суретті
караңдар).
Германия жеңіл автомобильдерін қазақстандықтар жиі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.