Баламаларды іздестіру
Психикалық дамуды дианостикалау және орташа мектеп жасындағы балаларға
арналған ойындар. ( 10-15 ЖАС )
Ата-аналардың осы жас шамасын күрделі деп санап одан қорқатыны
негіссіз емес. Алайда кітаптың алғашқы беттерінде айтылғандай егер бұл
қиындықтарды алдын-ала болжай алсаңыз және пайда болғанда дұрыс әсер
корсетіңіз оларды айналып өтуге болады. Сіздің балаңыз әледе ойындарды
ұнатады бірақ мәні бұрынғыдай болып қалғанымен олар күрделене түскен. Бірақ
жаңа құбылыстарда пайда болады. Осы өте маңызды кезеңде ол қоршаған әлемнің
және ондағы өзінің орнының мәнін түсіну де алғашқы қадамдарды жасауға
ұмтыла отырып өзіне және сізге байсалды сұрақтар қоя бастайды: Мен
кіммін? Мен қандаймын? Есейген соң қандай боламын?. Нақ осы шақта оған
сіздің назарыңыз бен қолдауыңыз қажет.
Импульсивтік пен Рефлексивтікті диагностикалау
Қос фигураны таңдап алу
Материал: 20 кішкентай суреттер.
Нұсқау:
Сен қазір бір және оған ұқсас бірнеше сурет көресің. Осы суретке қарап
жоғарғы жағанда тұрған суретке ұқсасын тауып алып көрсеткіш
Нәтижелерін өңдеу
Нәтижелерін санап шығару үшін дұрыс жауаптар тізімін пайдаланыңыз.
Тапсырманың нөмер Дұрыс жауап Тапсырманың нөмеріДұрыс жауап
1 5 11 5
2 1 12 1
3 3 13 4
4 6 14 6
5 5 15 5
6 1 16 1
7 4 17 4
8 3 18 3
9 6 19 6
10 2 20 2
Орташа нормативтік уақыттан ұзақ уқыт жауап берген және қателіктерінің
саны аз болған жасөспірім – рефлексивті ал көп қате жіберіп аз уқыт
жұмсаған жасөспірім -импульсивті болып саналады. Сонымен бірге
жасөспірімнің ойлау стилі жылдам ( ықшамды, дәл ) және баяу( дәл емес )
болуы мүмкін.
Нормативтер:
Типі Жауап беру уақыты Қателер саны
Рефлексивті 13 48
Импульсивті 6 29
Дәл 6 29
Баяу дәл емес 13 18
Оқушылардың ойлау қабілетін дамытуға арналған ойындар
Ойын сабақтары 5-12 баладан құралған топпен өткізіледі.Оларды жеке-
жеке де өткізуге болады,бірақ ондай жағдайда баламен өзіңіз жұмыс
істеуіңізге тура келеді. Бір сабақтың ұзақтығы-45 минут. Өткізу жиілігі
аптасына 1-2 рет.Әр ойын әртүрлі материялмен және бірнеше сабақ бойы
бірнеше рет қайталанады.Ойыншылардың қызығушылығын тудыру үшін,мыналарды
баса көрсетуге болады: а) сөз нақ шығармашылық,ойлау қабілеті туралы болып
отыр.; ә) сөз мұндай ойдың қалыптасуы туралы емес(оның сізде бары
сөзсіз),оның белсендірілуі туралы болып отыр б) мұндай ой көбінесе
үлгеріммен байланысты емес болады в) мұндай ойдың белсенділігі-
қиын,бірақ,жүзеге асыру мүмкін іс,және күрделі ойға апарар жол оның
қарапайым белгілеріне қатысты бастау алады.
Сөйлем құру
Жорамалдап кез келген мәндері әртүрлі үш сөз алынады КӨЛ,ҚАЛАМ және
АЮ.Осы үш сөз міндетті құрамына кіретін барынша көп сөйлем құрау қажет (
етістігшін өзгертуге және басқа сөздерді пайдалануға болады).Жауаптар
қарапайым (Аю қаламды көлге салды),күрделі,үш сөзбен белгіленген жағдайдан
тыс шыққан жәнке жаңа нысаналар енгізілген (Бала қаламды алып,көлге шомылып
жатқан аюдың суретін салды), және осы заттар стандартты емес байланыста
қолданылған шығармашылық болуы мүмкін.
Ортақ белгіні іздеу
Байланысы аз кез -келген екі сөз жорамалдап алынады,мысалы ТӘРЕЛКЕ
және ҚАЙЫҚ.Осы заттарға ортақ барынша көп белгілерді жазып алу керек.
Жауаптар стандартты болуы мүмкін (адамды қолымен жасалынған
заттар,тереңідігі бар(,бірақ осы заттарды мүлдем басқа тұстан көруге
мүмкіндік беретін әдеттен тыс,кездейсоқ жауаптар әсіресе жрғары
бағаланады;олар біз ойлағандай аз емес.Ортақ белгілер тізімі ұзын ойыншы
жеңіске жетеді.Сапалық критерийлерді де енгізууге болады-ерекшелігі үшін
қосымша бал қосу.
Кейіннен келіп түскен жауаптар ондағы ашылып жатқан заттар арасындағы
байланыстарды мәніне қарай белгілі бір иерархияда орналастырылады (мұндай
жұмыс балалардың мәнді және мәнсіз белгілердің не екенін меңгеруі үшін
қажет)
Бұл ойын байланыссыз материялдағы көптеген ортақ
белгілерін,сәкестіктерін табуды және белгілердің мәнділік дәрежесі туралы
нақты түсінік алуды үйретеді.
Артық сөзді шегеріп тастау
Кез келген үш сөз алынады, мысалы, ИТ, ҚЫЗАНАҚ, КҮН.Ұқсастықтары бар
заттарды білдіретін сөздерді қалдырып, ұқсас белгісі жоқ сөздерді шегеріп
тастау керек. Артық сөздерді шегерудің барынша көп нұсқасын тауып алу
қажет.Ең бастысы, қалған әрбір жұп сөзді біріктіретін және шегерілген артық
сөзге тән емес барынша көп белгі табу керек.Бірден көзге түсетін жолдарын
да ескеріп стандартты емес,және оның үстіне өте дәл шешімдерді іздестірген
жөн.Жауабы көп ойыншы жеңіске жетеді.
Бұл ойын байланыссыз құбылыстардың арасындағы кездейсоқ байланыстарды
белгілі қабілетін ғана емес,сонымен қатар бір байланыстардан екіншісіне
оңай көшу қабілетін де дамытады.Сондай-ақ,бұл ойын ойлау өрісінде бірден
бірнеше заттарды ұстап тұруды және оларды бір-бірімен салыстыруды
үйретеді.Мұның үстіне ол белгілі бір заттар тобын біріктірудің және бөлудің
мүлде әртүрлі әдістері болуы мүмкін деген ұстанымды да қалыптастыратыны
маңызды,және сондықтанда жалғыз бір ғана дұрыс шешіммен шектелмей басқа
да,көптеген жолдарын іздеу қажет.
Баламаларды іздестіру
Белгілі-бір зат емес құбылыс алынады,мысалы ТІКҰШАҚ.Оның барынша көп
баламаларын яғни әртүрлі маңызды белгілері бойынша ұқсас басқа заттардың
атауларын жазып алу қажет.Сонымен қатар берілген заттың қай қасиетін
ескеріліп , іріктелгендігіне қарай,сол баламаларды топтар бойынша
жүйелендірген жөн.Мысалға алған жағдайда,құс көбелек (ұшып
қонады):автобус,пойыз және т.б аталуы мүмкін.Ең көп баламалар топтарын
атаған ойыншы жеңіскер болып саналады.
Бұл ойын заттың алуан түрлі қасиеттерін бөліп шығарып олардың
әрқайсысымен әрекет жасауды үйретеді.Құбылыстарды олардың белгілері бойынша
жіктеу қабілетін қалыптастырады.
Қарама-қарсы заттарды іздестіру
Мысалға,ҮЙ сөзі алынады.Берілген затқа қарама – қарсы басқа заттарды
атау қажет.Бұл жағдайда әртүрлі белгілерге бағдарлану және қайшылықтарды
топтар бойынша жүйелендіру керек.Мысалы,аталған жағдайда мыналар айтылуы
мүмкін: САРАЙ, ӨРІС, ВОКЗАЛ және т.б.Жауаптарын анық дәлелдеп барынша көп
қарама-қарсы заттар топтарын атаған ойыншы жеңіске жетеді.
Бұл ойын заттан оның әртүрлі қасиеттерін қарпып алу және оларды
басқа заттарды іздестіру үшін қолдану қабілетін қалыптастырады,бірнеше
заттарға ортақ және әртүрлі қасиеттерін бөле отырып оларды өзара
салыстыруды үйретеді.
Берілген белгілер бойынша заттарды іздестіру.
Мынандай міндет қойылады-берілген белгілер жиынтығын иеленген және
осы мағынада сурет ретінде көрсетілген екі-үш затқа ұқсас барынша көп
заттарды атау.Мысалы,былай айтылады: екі қарама-қарсы қызметтерді
біріктіріп орындайтын заттарды атаймыз,мысалы ЕСІК,СӨНДІРГІШ.Жауаптар
қарапайым,күрделі,сонымен қатар мүлде кездейсоқ болуы мүмкін.Қарапайым емес
жауапты барынша көп берген ойыншы жеңіске жетеді.
Бұл ойын әртүрлі ұқсас емес заттарды ішінен баламаларды оңай табуды,
берілген белгілердің бар-жоғына қарай заттарды жылдам бағалауды,ойды бір
нысаннан екіншісіне тез аударуды үйретеді.
Жалғастырғыш буындарды іздестіру
Екі зат беріледі,мысалы КҮРЕК және АВТОМОБИЛЬ.Біріншісіне екіншісіне
қарай көшу жолы болып табылатын,берілген екі затпен де анық қисынды
байлданысы бар заттарды атау қажет.Мысалы,аталған жағдайда
ЭКСКАВАТОР,ЖҰМЫСШЫ болуы мүмкін.Екі – үш жалғастырғыш буындарды (КҮРЕК-АРБА-
ТІРКЕМЕ-АВТОМОБИЛЬ) қолдануға рұқсат етіледі.Тізбектің көршілес
элементтерінің арасындағы әр байланыс мазмұнының анық негізделуіне және
ашылуына ерекше көңіл бөлінеді.Шешімнің ең көп анық дәлелденген нұсқаларын
берген ойыншы жеңіске жетеді.
Бұл ойын бастапқыда бір-бірінен алшақ болып көрінетін құбылыстардың
арасындағы байланысты оңай және тез орнату,сондай-ақ, ортақ белгілері бар
заттарды табу қабілетін қалыптастырады.
Затты қолдану әдістері
Бала жақсы танитын заттың атауы аталады, мысалы КІТАП. Оны
қолданудың барынша көп әртүрлі әдістерін көрсету қажет: кітапты
киножобалағыштың астына қоятын тіреуіш ретінде қолдануға болады, онымен
үстелдің үстіндегі қағаздарды жат көзден жасырып жабуға болады және т.б.
Затты қолданудың адамгершілікке жатпайтын,жат әдістерін ... жалғасы
арналған ойындар. ( 10-15 ЖАС )
Ата-аналардың осы жас шамасын күрделі деп санап одан қорқатыны
негіссіз емес. Алайда кітаптың алғашқы беттерінде айтылғандай егер бұл
қиындықтарды алдын-ала болжай алсаңыз және пайда болғанда дұрыс әсер
корсетіңіз оларды айналып өтуге болады. Сіздің балаңыз әледе ойындарды
ұнатады бірақ мәні бұрынғыдай болып қалғанымен олар күрделене түскен. Бірақ
жаңа құбылыстарда пайда болады. Осы өте маңызды кезеңде ол қоршаған әлемнің
және ондағы өзінің орнының мәнін түсіну де алғашқы қадамдарды жасауға
ұмтыла отырып өзіне және сізге байсалды сұрақтар қоя бастайды: Мен
кіммін? Мен қандаймын? Есейген соң қандай боламын?. Нақ осы шақта оған
сіздің назарыңыз бен қолдауыңыз қажет.
Импульсивтік пен Рефлексивтікті диагностикалау
Қос фигураны таңдап алу
Материал: 20 кішкентай суреттер.
Нұсқау:
Сен қазір бір және оған ұқсас бірнеше сурет көресің. Осы суретке қарап
жоғарғы жағанда тұрған суретке ұқсасын тауып алып көрсеткіш
Нәтижелерін өңдеу
Нәтижелерін санап шығару үшін дұрыс жауаптар тізімін пайдаланыңыз.
Тапсырманың нөмер Дұрыс жауап Тапсырманың нөмеріДұрыс жауап
1 5 11 5
2 1 12 1
3 3 13 4
4 6 14 6
5 5 15 5
6 1 16 1
7 4 17 4
8 3 18 3
9 6 19 6
10 2 20 2
Орташа нормативтік уақыттан ұзақ уқыт жауап берген және қателіктерінің
саны аз болған жасөспірім – рефлексивті ал көп қате жіберіп аз уқыт
жұмсаған жасөспірім -импульсивті болып саналады. Сонымен бірге
жасөспірімнің ойлау стилі жылдам ( ықшамды, дәл ) және баяу( дәл емес )
болуы мүмкін.
Нормативтер:
Типі Жауап беру уақыты Қателер саны
Рефлексивті 13 48
Импульсивті 6 29
Дәл 6 29
Баяу дәл емес 13 18
Оқушылардың ойлау қабілетін дамытуға арналған ойындар
Ойын сабақтары 5-12 баладан құралған топпен өткізіледі.Оларды жеке-
жеке де өткізуге болады,бірақ ондай жағдайда баламен өзіңіз жұмыс
істеуіңізге тура келеді. Бір сабақтың ұзақтығы-45 минут. Өткізу жиілігі
аптасына 1-2 рет.Әр ойын әртүрлі материялмен және бірнеше сабақ бойы
бірнеше рет қайталанады.Ойыншылардың қызығушылығын тудыру үшін,мыналарды
баса көрсетуге болады: а) сөз нақ шығармашылық,ойлау қабілеті туралы болып
отыр.; ә) сөз мұндай ойдың қалыптасуы туралы емес(оның сізде бары
сөзсіз),оның белсендірілуі туралы болып отыр б) мұндай ой көбінесе
үлгеріммен байланысты емес болады в) мұндай ойдың белсенділігі-
қиын,бірақ,жүзеге асыру мүмкін іс,және күрделі ойға апарар жол оның
қарапайым белгілеріне қатысты бастау алады.
Сөйлем құру
Жорамалдап кез келген мәндері әртүрлі үш сөз алынады КӨЛ,ҚАЛАМ және
АЮ.Осы үш сөз міндетті құрамына кіретін барынша көп сөйлем құрау қажет (
етістігшін өзгертуге және басқа сөздерді пайдалануға болады).Жауаптар
қарапайым (Аю қаламды көлге салды),күрделі,үш сөзбен белгіленген жағдайдан
тыс шыққан жәнке жаңа нысаналар енгізілген (Бала қаламды алып,көлге шомылып
жатқан аюдың суретін салды), және осы заттар стандартты емес байланыста
қолданылған шығармашылық болуы мүмкін.
Ортақ белгіні іздеу
Байланысы аз кез -келген екі сөз жорамалдап алынады,мысалы ТӘРЕЛКЕ
және ҚАЙЫҚ.Осы заттарға ортақ барынша көп белгілерді жазып алу керек.
Жауаптар стандартты болуы мүмкін (адамды қолымен жасалынған
заттар,тереңідігі бар(,бірақ осы заттарды мүлдем басқа тұстан көруге
мүмкіндік беретін әдеттен тыс,кездейсоқ жауаптар әсіресе жрғары
бағаланады;олар біз ойлағандай аз емес.Ортақ белгілер тізімі ұзын ойыншы
жеңіске жетеді.Сапалық критерийлерді де енгізууге болады-ерекшелігі үшін
қосымша бал қосу.
Кейіннен келіп түскен жауаптар ондағы ашылып жатқан заттар арасындағы
байланыстарды мәніне қарай белгілі бір иерархияда орналастырылады (мұндай
жұмыс балалардың мәнді және мәнсіз белгілердің не екенін меңгеруі үшін
қажет)
Бұл ойын байланыссыз материялдағы көптеген ортақ
белгілерін,сәкестіктерін табуды және белгілердің мәнділік дәрежесі туралы
нақты түсінік алуды үйретеді.
Артық сөзді шегеріп тастау
Кез келген үш сөз алынады, мысалы, ИТ, ҚЫЗАНАҚ, КҮН.Ұқсастықтары бар
заттарды білдіретін сөздерді қалдырып, ұқсас белгісі жоқ сөздерді шегеріп
тастау керек. Артық сөздерді шегерудің барынша көп нұсқасын тауып алу
қажет.Ең бастысы, қалған әрбір жұп сөзді біріктіретін және шегерілген артық
сөзге тән емес барынша көп белгі табу керек.Бірден көзге түсетін жолдарын
да ескеріп стандартты емес,және оның үстіне өте дәл шешімдерді іздестірген
жөн.Жауабы көп ойыншы жеңіске жетеді.
Бұл ойын байланыссыз құбылыстардың арасындағы кездейсоқ байланыстарды
белгілі қабілетін ғана емес,сонымен қатар бір байланыстардан екіншісіне
оңай көшу қабілетін де дамытады.Сондай-ақ,бұл ойын ойлау өрісінде бірден
бірнеше заттарды ұстап тұруды және оларды бір-бірімен салыстыруды
үйретеді.Мұның үстіне ол белгілі бір заттар тобын біріктірудің және бөлудің
мүлде әртүрлі әдістері болуы мүмкін деген ұстанымды да қалыптастыратыны
маңызды,және сондықтанда жалғыз бір ғана дұрыс шешіммен шектелмей басқа
да,көптеген жолдарын іздеу қажет.
Баламаларды іздестіру
Белгілі-бір зат емес құбылыс алынады,мысалы ТІКҰШАҚ.Оның барынша көп
баламаларын яғни әртүрлі маңызды белгілері бойынша ұқсас басқа заттардың
атауларын жазып алу қажет.Сонымен қатар берілген заттың қай қасиетін
ескеріліп , іріктелгендігіне қарай,сол баламаларды топтар бойынша
жүйелендірген жөн.Мысалға алған жағдайда,құс көбелек (ұшып
қонады):автобус,пойыз және т.б аталуы мүмкін.Ең көп баламалар топтарын
атаған ойыншы жеңіскер болып саналады.
Бұл ойын заттың алуан түрлі қасиеттерін бөліп шығарып олардың
әрқайсысымен әрекет жасауды үйретеді.Құбылыстарды олардың белгілері бойынша
жіктеу қабілетін қалыптастырады.
Қарама-қарсы заттарды іздестіру
Мысалға,ҮЙ сөзі алынады.Берілген затқа қарама – қарсы басқа заттарды
атау қажет.Бұл жағдайда әртүрлі белгілерге бағдарлану және қайшылықтарды
топтар бойынша жүйелендіру керек.Мысалы,аталған жағдайда мыналар айтылуы
мүмкін: САРАЙ, ӨРІС, ВОКЗАЛ және т.б.Жауаптарын анық дәлелдеп барынша көп
қарама-қарсы заттар топтарын атаған ойыншы жеңіске жетеді.
Бұл ойын заттан оның әртүрлі қасиеттерін қарпып алу және оларды
басқа заттарды іздестіру үшін қолдану қабілетін қалыптастырады,бірнеше
заттарға ортақ және әртүрлі қасиеттерін бөле отырып оларды өзара
салыстыруды үйретеді.
Берілген белгілер бойынша заттарды іздестіру.
Мынандай міндет қойылады-берілген белгілер жиынтығын иеленген және
осы мағынада сурет ретінде көрсетілген екі-үш затқа ұқсас барынша көп
заттарды атау.Мысалы,былай айтылады: екі қарама-қарсы қызметтерді
біріктіріп орындайтын заттарды атаймыз,мысалы ЕСІК,СӨНДІРГІШ.Жауаптар
қарапайым,күрделі,сонымен қатар мүлде кездейсоқ болуы мүмкін.Қарапайым емес
жауапты барынша көп берген ойыншы жеңіске жетеді.
Бұл ойын әртүрлі ұқсас емес заттарды ішінен баламаларды оңай табуды,
берілген белгілердің бар-жоғына қарай заттарды жылдам бағалауды,ойды бір
нысаннан екіншісіне тез аударуды үйретеді.
Жалғастырғыш буындарды іздестіру
Екі зат беріледі,мысалы КҮРЕК және АВТОМОБИЛЬ.Біріншісіне екіншісіне
қарай көшу жолы болып табылатын,берілген екі затпен де анық қисынды
байлданысы бар заттарды атау қажет.Мысалы,аталған жағдайда
ЭКСКАВАТОР,ЖҰМЫСШЫ болуы мүмкін.Екі – үш жалғастырғыш буындарды (КҮРЕК-АРБА-
ТІРКЕМЕ-АВТОМОБИЛЬ) қолдануға рұқсат етіледі.Тізбектің көршілес
элементтерінің арасындағы әр байланыс мазмұнының анық негізделуіне және
ашылуына ерекше көңіл бөлінеді.Шешімнің ең көп анық дәлелденген нұсқаларын
берген ойыншы жеңіске жетеді.
Бұл ойын бастапқыда бір-бірінен алшақ болып көрінетін құбылыстардың
арасындағы байланысты оңай және тез орнату,сондай-ақ, ортақ белгілері бар
заттарды табу қабілетін қалыптастырады.
Затты қолдану әдістері
Бала жақсы танитын заттың атауы аталады, мысалы КІТАП. Оны
қолданудың барынша көп әртүрлі әдістерін көрсету қажет: кітапты
киножобалағыштың астына қоятын тіреуіш ретінде қолдануға болады, онымен
үстелдің үстіндегі қағаздарды жат көзден жасырып жабуға болады және т.б.
Затты қолданудың адамгершілікке жатпайтын,жат әдістерін ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz