Дене шынықтыруының мақсаты мен міндеттері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 33 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

Кіріспе

1 БАСТАУЫШ МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУЫ
1.1 Дене шынықтыруының мақсаты мен міндеттері
1.2 Мектеп оқушыларымен дене шынықтыру жөнінен үйымдастырылатын жұмыс
түрлері

2 Бастауыш сыныпта жеңіл атлетика сабағын өткізу
2.1 Гимнастика, жалпы дамыту жаттығулары
2.2 Акробатикалық жаттығулар
2.3 Би жаттығулары
2.4 Жүру, жүгіру, секіру, лақтыру жаттығулары

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Дене шынықтыру жан-жақты тәрбие берудің аса маңызды салаларының бірі.
Оқушыларды қоғамдық пайдалы еңбекке, өмірге бейімдеуде оқу-тәрбие жұмысында
дене шынықтырудың алатын орны бөлек.
Мектептегі дене шынықтыру жөнінен ұйымдастырылатын жұмыс түрлері
оқушылардан өз еркімен іс-әрекеттерді орындауды, құлшына
ұйымдастырушылықты, белсенділікті, тапқырлықты талап етеді.
Мектептегі дене шынықтырудың негізгі міндеттері:
1. Денсаулықты нығайту, дене дамуына дұрыс әсерін тигізу және денесін
шынықтыру. Бұл міндеттік дене шынықтыру, спорт жөнінен ұйымдастырылатын
барлық жұмыс түрлеріндегі, негізгі міндет екенін педагогикалық ұжым мен әр
мұғалім түсінуі және білуі қажет.
Мектеп жасы - балалардың жылдам өсуі және денесінің даму кезеңі болып
табылады. Сондықтан мектеп барлық жағдайда, мүмкіндіктерді пайдалана
отырып, оқушылардың денесінің дұрыс дамуын қамтамасыз етуі қажет.
Дене жаттығулары сабақтары ең алдымен адам ағзасына әсерін тигізе
отырып денесін шынықтыру, денсаулығын нығайту міндеттерін жүзеге асырады.
Сондықтан көптеген сабақтар таза ауада өткізіледі, ал жабық орында
өткізілетін сабақтар қажетті гигиеналық талаптарды қажет етеді.
Бұлшық ет топтарының, тыныс алу, қан-тамыр жолдары, сонымен қатар
ағзаның басқа мүшелерінің қызметін күшейтуде ойын, жүгіру, секіру, лақтыру,
шаңғымен жүру жаттығулары ерекше орын алады.
Дене жаттығулары сабақтары мен бірге сабақтағы демалыс минуттары,
сабаққа дейінгі гимнастика, үзілісті ұйымдасқан түрде өткізу, мектеп
тазалығы, ыстық тамақ, мұғалімнің оқушылардың тұлғасына, жүріс-тұрысына
қарауы сияқты іс-шаралар да қолданылады.
Оқушылардың қалыпты дамуында тұлғаны дұрыс ұстау ерекше орын алады.
Ағзаның, ішкі құрылыстың қызметінің қалыпты жағдайда болуы тұлғаға
байланысты. Жоғарыда аталған іс-шараларды іске асыру, сонымен қатар тұлғаға
арналған жаттығуларды орындау алға қойған міндеттерді шешеді.
Денсаулықты нығайту, шынықтыру үшін жаратылыстың табиғи күштері
кеңінен қолданылады.
Оқушылардың денсаулығын жақсарту барысындағы міндеттерді орындау үшін,
мектеп оқушылардың жүйелі және белсенді түрде дене жаттығуларымен
айналысуын талап етеді.
2. Оқушыларға дене шынықтыру және спорт жөніндегі білімдерді меңгерту,
гигиеналық білімдер мен дағдыларды қалыптастыру.
Аталған міндет оқушыларға дене шынықтыру және спорт жөніндегі қажетті
білімдермен қамтамасыз етеді: дене жаттығулары сабақтарымен айналысудың
пайдасы, гигиеналық ережені сақтау, сонымен қатар бағдарлама бойынша барлық
дене жаттығуларын дұрыс орындау.
Мектепте, отбасында, қоғамдық ортада, балалардың өз бетімен дене
жаттығуларын орындауы жаттығуды дұрыс орындау білімін, гигиеналық
талаптарын дұрыс орындауға деген көзқарасын қалыптастырады.
Дене шынықтыру сабағында санитарлық-гигиеналық талаптардың
орындалуында мұғалімнің, мектептің барлық қызметкерлерінің жеке басының
үлгісі шешуші орын алады. Алға қойған міндеттерді шешуде мұғалімнің
оқушылармен қысқаша түрде әңгімелесуі үлкен рөл атқарады. Мұндай түрдегі
әңгімелесуді дене шынықтыру сабағында, сыныптан тыс орындалатын іс-
шараларда және тағы басқа сабақтар да өткізуге болады. Балалар дене
шынықтыру жөніндегі білімді дене шынықтыру сабағында және сыныптан тыс іс-
шараларда алады.
Алынған білім балалардың сабаққа деген қызығушылығын және саналы
көзқарасын туғызады.
3. Мектеп оқушыларының қозғалысты орындай білу іскерлігі мен дағдысын
қалыптастыру, жаңа қимылдарға үйрету әдістері.
Мектептегі дене шынықтыру бағдарламасының мазмұны, оқушылардың жүйелі
түрде дене шынықтыру сабағында, отбасындағы дене шынықтыру, үйірмелер мен
спорттық секцияларда өмірге қажетті қимыл дағдыларын: жүру, жүгіру,
лақтыру, секіру, тепе-теңдік сақтау, шаңғымен жүру дағдыларын,
іскерліктерін қалыптастыру болып табылады.
Сондай-ақ, балаларды қолданбалы сипаттағы әр түрлі жаттығуларға
үйретуде маңызды рөл атқарады. Балалармен әр түрлі ойын түрлерін
ұйымдастыру - қимыл-қозғалыс түрлерін дамытады. Жоғарыда аталғандардың
барлығы балалардың дене шынықтыруы жөнінен жан-жақты дамуын, еңбекке
дайындығын қалыптастырады.
Мұғалімнің міндеті оқушылардың жүйелі және белсенді түрде дене
жаттығуымен айналысуын қамтамасыз ету.
4. Жас ерекшеліктеріне қарай негізгі қимыл сапасын (күш-қуат,
жылдамдық, ептілік, шыдамдылық) дамыту.
Әр адамға қажетті қасиеттер - күш-қуат, жылдамдық, ептілік,
шыдамдылық. Дененің сапалың қасиеттері балалардың қимыл-дағдыларын
қалыптастырумен тығыз байланысты. Дене жаттығуларының әр түрлі екпінде
өткізілуі - дененің сапалың қасиеттерін дамытады.
Батылдық, табандылың, әділеттілік, адалдың, жолдастық сезім, ұжымда
жұмыс істей білу, мәдени тәртібін қалыптастыру, еңбекке, қоғам мүлкіне
деген жағымды көзқарасын қалыптастыру.
Дене шынықтыру үрдісінде бағалы моральдық және ерік-жігер қасиеттерін
тәрбиелеудің маңызы зор. Көптеген дене жаттығулары (биіктікке секіру,
биіктіктен секіру, кедергілерден секіру, тепе-теңдік жаттығулары,
төбешіктен шаңғымен төмен түсу), және ойын түрлері арқылы табандылық, өзара
достық сезімдері тәрбиеленеді.
Оқушылардың дене шынықтыруы мен спортқа деген қызығушылығын жүйелі
айналысу дағдысын тәрбиелеу.
Мектептің міндеті балаларды әр түрлі дене жаттығуларына тек мектепте,
отбасында ғана емес, күнделікті өмірде маңызды міндетті шешу балалардың
қызығушылығын арттыра отырып, берілетін материалдың мазмұнына, түріне,
жағдайына, айналысушылардың өзара қарым-қатынасына көңіл бөлу керек.
5. Оқушылардың қоғамдық дене шынықтыруы белсенділік дайындығы,
ұйымдастырушылық дағдыларын қалыптастыру.
Мектептегі дене шынықтыруы бұқаралық және спорттық сипатта. Дене
шынықтыру сабағын сыныптан тыс дене шынықтыру жөніндегі жұмыс шараларын
өткізуге мұғалімге үнемі көмектесіп отыратын белсенді оқушылар қажет. Осы
міндетті іске асыру үшін оқушыларға әр түрлі жұмыс түрлерін ұйымдастыру
және өткізу тапсырмалары беріледі. Оқушылар арасынан сыныптағы дене
шынықтыру жұмыстарын ұйымдастырушы, топ басшысы, әділ қазылар, төрешілер
сайланады.
Дене шынықтыру белсенділерін дайындаудағы негізгі жағдай: тапсырманы
нақты орындау, ұжымның, жолдастарының алдындағы жауапкершілігі болып
табылады.
Бұл жерде дене шынықтырудың міндеттері өзара үйлесімділік қарым-
қатынас арқылы шешіледі. Бұл міндет мектеп жасындағы балалар дене
шынықтырудың жүйелі түрде орындалуы арқылы нәтижеге жетеді.
Сондықтан бүкіл мектеп ұжымының біріккен жұмысында дене шынықтыру
құралдары түрлерін, жұмыс түрлерін, дене жаттығуларын тиімді пайдалануда
іске асады.
Мектептегі дене шынықтыру құралдары. Мектеп жасындағы дене тәрбиесінің
құралдары дене жаттығулары, еңбек, күн кестесіндегі іс-шаралар,
жаратылыстың табиғи күштері.
Дене жаттығулары - мектептегі дене шынықтырудың өзіндік құралы.
Оқушылардың дене жаттығуларымен айналысуы қимыл қозғалыс аппаратының
дамуын, қан айналу, зат алмасу мүшелерінің, тыныс алу жүйесінің қызметін
жақсартады. Мектептегі дене шынықтыру жөніндегі жұмыстарды іс-жүзінде
қолдану жылдамдық, күш, қуат, икемділік, төзімділік қасиеттерін дамытып,
табиғи қимылдар: жүру, жүгіру, тепе-теңдік сақтау, лақтыру, өрмелеу, т.б.
жаттығулары жөніндегі дағдыларын нығайтады. Оқу бағдарламасында дене
жаттығуларын дұрыс қолдану, іріктеп алу және өткізу әдістемесі маңызды орын
алады.

1 БАСТАУЫШ МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУЫ
1.1 Дене шынықтыруының мақсаты мен міндеттері

Бастауыш мектеп жасындағы балаларға дене жаттығуларын іріктеп алуда
балалардың анатомиялық-физиологиялық, психологиялық ерекшеліктері міндетті
түрде есептелінеді. Бала ағзасының жылдам өсуі мен бүкіл дененің өзгеру
сапасы негізгі ерекшелік болып табылады. Адамның ең жылдам өсетін аяғы,
сондықтан ол дене бітімі үйлесімдігін өзгертеді. Адам ағзасы жылына 2 кг
салмақ қосып отырады. Сонымен қатар жылдам сүйектену процесі жүріп отырады,
сүйек тіндерінде минералды тұздар жеткіліксіз, сүйек өзінің икемділігімен
ерекшеленеді. Сондықтан денеге күштің шамадан тыс түспеуі, статикалық күшті
ұзаққа созбау, үлкен биіктіктен секіртпеу қарастырылады.
Үлкендерге қарағанда балалардың бұлшық еттері мен омыртқа иілістерінің
байланысы толық дамымаған, омыртқа аралық шеміршек жіңішке болып келеді.
Жеті жастағы балалардың омыртқа иілісі толық көрінеді. Ал омыртқа қатаюы 14-
15 жаста басталады. Омыртқа иілісі үлкен икемділікпен ерекшеленеді, кейбір
кездейсоқ жағдайлар омыртқа қызметінің жағымсыз жағдайын туғызуы мүмкін.
Осы жаста омыртқаның әр түрлі қисаюын жиі кездестіруге болады (сколиоз,
лордоз, кифоз).
Балалардың бұлшық еттеріндерінде су көп, ал ақуыздық заттар аз болып
келеді.
7-8 жастағы балалардың денесінің жалпы салмағының 27% бұлшық ет тіні,
ал 18 жаста - 40 % жетеді. Ұсақ бұлшық еттерге қарағанда ірі бұлшық еттер
жақсы дамыған. Бастауыш мектеп жасындағы балалардың бұлшық ет күшінің дамуы
жағымды жағдайларда жылдам дамиды. Бұл жастағы кезеңде балалардың бұлшық ет
қызметінің жұмыс істеуінің төмендігімен сипатталады.
Әр түрлі бұлшық ет топтарының тепе-тең дамуын қажет ететін, үлкен
тербелісті жаттығулармен қамтамасыз ететін нақты жаттығулар қажет.
Мектеп оқушыларымен дене шынықтыру жөнінен ұйымдастырылатын жұмыс
түрлеріне:
- дене шынықтыру сабағы;
- күн кестесіндегі дене шынықтыру жөніндегі жұмыстар; сабаққа дейінгі
гимнастика, сабақ барысындағы сергіту жаттығулары, үзіліс кезіндегі ойындар
мен жаттығулар;
- сыныптан және мектептен тыс дене шынықтыру және спорт жөніндегі
жұмыстар;
- отбасында дене жаттығуларымен айналысу жатады. Мектеп жасындағы
балалардың дене шынықтырумен айналысуы мемлекеттік бағдарлама бойынша
мұғалімнің, оқу жоспарына сәйкес, нақты белгіленген кестеге сәйкес
жүргізіледі. Сабаққа қатысуға оқушылардың бәрі де міндетті, оқушылардың
денсаулық жағдайы ескеріледі.
Балалардың дене шынықтыру жөніндегі жұмыс түрін ұйымдастыру, дене
дайындығының жан-жақтылығы, дене шынықтыру жөніндегі қажетті білім оқу
сабақтарында қамтамасыз етіледі.
Оқушылардың күн кестесіндегі дене тәрбиесі жөніндегі жұмыстарын
ұйымдастыру маңызды орын алады. Жұмыстың негізгі түрлеріне: сабақ алдындағы
ертеңгілік гимнастика, үзіліс кезіндегі ойын жаттығулар, сабақ барысындағы
балалардың шаршағанын басатын сергіту минуттары жатады. Бұл іс-шаралар
оқушылардың оқу сабақтарындағы ақыл-ой әрекетін арттыруға, анықталған
кейбір міндеттерді шешуге дене дайындығын қалыптастыру үшін қарастырылған.
Дене шынықтыруда жоғарыда аталған іс-шаралардан басқа мектептегі және
сыныптан тыс жұмыс түрлерінің алатын орны ерекше. Сыныптан тыс жұмыс
түрлері мектептегі дене шынықтыру жайындағы оқу жұмысының мазмұнын
кеңейтеді, тереңдетеді. Бұл жұмыс түрлеріне ойындар, серуендер, саяхат,
жорықтар, топтарда ұжымдық секция жұмыстары, спорттың іс-шараларды
ұйымдастыру жолдары, жарыстар, спорттың мерекелер жатады.
Сыныптан тыс жұмыс түрлерін оқушылар өз бетімен өткізеді.
Дене тәрбиесіне арналған оқушылардың мектептен тыс жұмыс түрлері білім
беру бөлімдері, мектептен тыс мекемелерде, оқушылар сарайында, балалар
спорт қоғамдарында, демалыс орындарында, стадиондарда, сырғанақ
кешендерінде ұйымдастырылады.
Мұндай шаралар балалардың арасында дене шынықтыру және спорт жөніндегі
әр түрлі жұмыс түрлерін кең көлемде дамытуға, гимнастика, спорт ойын және
т.б. жаттығулар түрлеріне қызығушылықпен қарау қабілеттерін қалыптастырады.
Сонымен қатар оқудан тыс бос уақыттарын, қысқы, күзгі, көктемгі
демалыстарын ұтымды пайдалануына көмектеседі.
Балалардың дене шынықтыруымен отбасында айналысуы маңызды орын алады,
мысалы радио, телехабарлары арқылы гимнастикамен айналысу, таза ауадағы
қимылды ойын, қысқы, жазғы сауықтыру шаралары (шанамен, конькимен сырғанау,
шомылу, т.б.)
Мектептегі дене шынықтыру жөніндегі жұмысты ұйымдастыру. Мектептің
барлық педагог қызметкерлерінің міндеті - дене шынықтыру мақсаты,
міндеттері, мазмұны, жұмыс түрлері жөніндегі жұмыстарды жүзеге асыру және
белсенді дене шынықтыру мен спортты насихаттау болып табылады.
Мектеп директорының жауапкершілігі:
- мектептегі дене шынықтыру сабағын оқытуды дұрыс жолға қою, мектептен
тыс жұмыс формаларын ұйымдастыру, дәрігерлік топтардың жұмысын қадағалау;
- мектеп оқушыларымен арнайы дәрігерлік топтар жұмысын ұйымдастыру,
мектепте дене шынықтыру жөнінен сабақ өткізуге қажетті жағдай жасау, спорт
алаңын ұйымдастыру, жабдықтау, мектептің ішінен арнайы орын бөлу (арнайы
спорт зал жоқ болған жағдайда);
- дене шынықтыруды оқуға және сыныптан тыс жұмыс түрлеріне қажетті
құрал-жабдықтармен қамтамасыз ету;
- дене шынықтыруға арналған жұмыстың жүйелі түрде орындалуын
қадағалау, мұғалімнің өткізген (сабақ, сыныптан тыс жұмыс) сабақтарына
қатысу;
- дене шынықтыруға арналған оқу және сыныптан тыс жұмыс түрлері
жоспарының орындалуын тексеру, бекіту;
- мектептегі жалпы педагогикалық қауымның, арнайы мұғалімдердің
білімдерін көтеріп отыру;
- дене шынықтыру жөніндегі жұмыстарды мектептің педагогикалық
кеңесінің жоспарына кіргізу және талдау.
Дене шынықтыру жөніндегі жұмыс түрлерін жүзеге асыруды бастауыш мектеп
мұғалімдері атқарады. Бастауыш мектеп мұғалімдері оқу жоспары бойынша
бекіткен оқу кестесінің орындалуына, ұйымдастырылуына толық жауап береді.
Бастауыш мектеп мұғалімдері:
- жас ерекшеліктеріне қарай дене тәрбиесі жөнінен оқу бағдарламасын
толық орындауға, сабақты жоғары сапамен қамтамасыз етуге;
- дәрігермен бірігіп оқушыларды дәрігерлік бақылаудан өткізуге;
- сабақ өткізілетін орындағы санитарлық-гигиеналық жағдайлардың дұрыс
болуын қадағалауға;
- дене шынықтыру жаттығуларымен айналысу барысында оқушылардан арнайы
спорт киімдерін талап етуге;
- дене тәрбиесі жөнінен сыныптан тыс жұмыс түрлерін ұйымдастыруға,
өткізуге қатысуға, оқушылардың қызығушылығын қалыптастыруға;
- дене шынықтыру жөнінен үнемі өз білімін жетілдіріп отыруға міндетті.
Өз білімін жетілдіріп отыру үшін мұғалім үнемі озық тәжірибелермен
алмасып, өзара сабаққа қатысады, әдістемелік бірлестіктерге арнайы
баяндамалар дайындайды, жұмыс жоспарын, әдістемелік нұсқауларды тыңдайды,
талдайды.
Дене шынықтыруга дәрігерлік бақылау. Мектепте дене шынықтыру жөніндегі
жұмысты дұрыс жолға қоюдың негізгі жағдайларының бірі - жақсы
ұйымдастырылған дәрігерлік бақылау болып табылады. Мектептегі дәрігерлік
бақылаудың негізгі міндеттері - балалардың денсаулығын нығайтуда дене
шынықтыру құралдарын және әдістемелік жұмыстарды дұрыс жолға қойып, кең
көлемде қолдану. Осы міндеттерді іске асыру үшін мектептің дәрігерлік
тексеруі: оқушылардың денсаулығын, дене жаттығуларымен айналысуын,
санитарлық-гигиеналық жұмыстарын бақылайды, сондай-ақ, ата-аналар мен
мұғалім арасындағы жұмыс жоспарын, балаларды жарақаттан сақтандыруын
ескереді.
Мектеп дәрігері мұғалімге балалардың денсаулығы жөнінде кеңес береді
және дәрігерлік-гигиеналық талаптардың орындалуын қадағалайды. Дәрігердің
мұғалімге берген кеңесі оқушылардың дене тәрбиесіндегі, денсаулын
нығайтудағы орындалатын негізгі міндеті болып табылады.
Мектептегі барлық оқушылардың жылына бір рет дәрігерлік бақылаудан
өтуі міндетті тәртіп болып саналады.
Мектеп оқушыларының міндетті дәрігерлік бақылаудан өтуі негізгі топ,
дайындық топ және арнайы топ болып бөлінеді.
Оқу тәрбие жұмысында оқушыларды дәрігерлік топтарға бөлуде мұғалім
ерекше көңіл бөледі.
Педагогикалық кеңесте дәрігер дәрігерлік бақылау жөніндегі қортынды
жұмыстарды талдайды.
Дәрігерлік бақылау барысында дәрігер баланың денсаулық жағдайына,
отбасында қандай аурулармен ауырғанына, созылмалы аурулар түрлеріне,
жұқпалы аурулармен ауырғанына, терінің жағдайына, без жолдарына, кеуде
ауқымына, омыртқа қызметі жағдайына көңіл бөледі, антропометриялық бақылау
(бойы, салмақ, кеуде ауқымы, т.б.) жүргізеді. Сонымен қатар жүйке жүйесінің
жұмысы, қан айналу, тыныс алу, көру, есту, тірек-қимыл аппараттары
жұмысының қызметіне үлкен көңіл бөледі. Қажетті жағдайда рентгенография,
зәрін, қанын тексереді және де басқа зертханалық зерттеулер жүргізеді.
Бастауыш мектеп жасындағы балалармен денсаулығына байланысты
сұрақтарды анықтау үшін дәрігер мұғаліммен, ата-аналармен тығыз байланыста
болады.
Негізгі топқа денсаулығы жақсы немесе аздаған кемшілігі бар, күшқуаты
жеткілікті балалар қабылданып, дене шынықтыру сабағына қатысып, спорттық
секцияның біреуіне баруына болады. Олар жарысқа қатысып, жас ерекшелігіне
қарай оқу көрсеткіштерін тапсырады.
Даярлық топта сыртқы тұлғасы, күш-қуаты толық жетілмеген, дене
шынықтыруға құштар емес, бойында кейбір аурулардың нышаны бар балалар
топталады. Оқу бағдарламасы мен жүргізілетін дене шынықтыру сабағы
біртіндеп басталып, балаларды қызықтырып өзіне тартуы керек.
Арнайы топ - бойында ауруы бар балалар. Олар уақытша немесе үнемі
дәрігерлердің, мұғалімдердің бақылауында болады. Жаттығуларды орындау, өте
сақтықпен бақылау арқылы орындалады.
Олар арнайы және оқу бағдарламасымен дайындалады және оқу
көрсеткіштерін тапсырудан босатылады.
Мектепте дене шынықтыру жөніндегі оқу жұмысын өткізу әр сынып бойынша
бекітілген оқу бағдарламасы арқылы жүргізіледі. Бағдарлама мемлекеттік
құжат болып табылады. Мектеп әкімшілігі, мұғалімдер тарапынан бағдарламаны
өз еркімен өзгертуге рұқсат етілмейді. Барлық оқу бағдарламалары оқушыларды
еңбекке, Отанды қорғау кешені негізінде даярланған.

1.2 Мектеп оқушыларымен дене шынықтыру жөнінен ұйымдастырылатын жұмыс
түрлері

Бастауыш сынып оқушыларына арналған оқу бағдарламалары балалардың
мектеп жасына дейінгі тәжірибедегі бағдарламаның жалғасы, сондай-ақ
оқушыларды жоғары сыныптарға даярлаудағы қажетті кезеңдердің бірі болып
табылады.
Бастауыш мектеп дене шынықтыру бағдарламасына әр түрлі қимылдардың
түрлері: сапқа тұру және қайтадан сапқа тұру жаттығуларының қарапайым
түрлері, жалпы дамыту жаттығулары, жүру, жүгіру, өрмелеу, лақтыру, тепе-
теңдік, секіру, қағып алу қимылды ойындар, шаңғымен алға жылжу, шанамен,
конькимен сырғанау, шомылу, судағы ойындар қарастырылған. Бастауыш
сыныптарда дене шынықтыруға оқу барысында оқушыларда қажетті білім,
іскерлік және дағдылар қалыптасуы қажет.
Қалыптасқан білім, іскерлік, дағды жоғары сыныптардағы дамудың негізін
құрайды.
Дене шынықтыру жөніндегі бағдарлама ғылыми және іс-жүзіндегі тәжірибе
жұмыстары негізінде құрылған.
Бағдарлама түсініктеме және оқу жұмысы материалы болып екіге бөлінеді.
Түсініктеме мектептегі дене шынықтырудың негізгі міндеттері туралы,
бағдарламаның қысқаша мазмұны жайлы, дене шынықтыру сабағында қолданатын
әдістемелік нұсқаулар, оқушыларға дәрігерлік бақылау жасау жөнінде қысқаша
мәлімет берген.
Оқу материалы оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып қарапайым
жаттығулардан бірте-бірте күрделі жаттығуларға ауысу қағидасын ескерген.
Бастауыш мектеп оқу жоспарында аптасына екі сағат, ал барлық оқу жылында 68
сағат оқыту қарастырылған.
Бағдарлама мазмұны әр түрлі дене жаттығуларының үйлесімділігін,
сауықтыру, тәрбиелеу, білім беру міндеттерін шешуді қарастырады. Әр сабақта
жеке жаттығулар арқылы сауықтыру, тәрбиелеу міндеттері жалпылама түрде
орындалып отырады.
Білім беру міндеті нақты түрде орындалады. Дене шынықтыру бағдарламасы
оқушыларда төмендегідей бейімділіктер қалыптасады:
- табиғи қимылдар - жүру, жүгіру, секіру, лақтыру, өрмелеу, тепе-
теңдік сақтауға үйрету;
- дененің сапалық қасиеттерін дамыту;
- қимылдарды ауыстыруға, статикалық жағдайларда дұрыс тұлға дағдыларын
қалыптастыру, қимылды дұрыс тыныс алу үйлесімділігімен ұштастыруды үйрету.
- дене шынықтыру жөнінен тиімді білімдерді хабарлау, гигиеналық дағды
(денесін күту, спорт киімдерінің ұқыптылығы) қалыптастыру.
Бағдарлама қарастырып отырған нақты оқу материалы әр сынып оқушыларына
міндетті болып табылады.
Бағдарлама қарастырған оқу материалы әр сынып оқушыларының іскерлік
дағдыларын қалыптастыру жөнінде анықтама береді.
Бағдарлама негізгі жаттығулармен және тағы басқа жаттығулар жиынтығын
анықтайды.
Бағдарламанық маңыздылығы оқу материалының жылдан-жылға күрделенуімен
анықталады. Осындай үйлесімділік: оқу материалын жақсы қабылдауға, дене
жаттығулары техникасын дұрыс меңгеруге, іскерлік, дағдыларды іс-жүзіне
асыруға көмектеседі. Бастауыш сынып оқушылары үшін оқу материалдары
жынысына қарай ұлдар мен қыздарға бірдей болып келеді. Оқушылардың еңбегін
бағалау оқу жұмыстарын, дене қимылдары көрсеткіштерін сапалы орындаумен,
жаттығуларды дұрыс орындау техникасымен анықталады.
Дене шынықтыру жөніндегі бағдарламада оқу материалы сыныптарға тарау
бойынша бөлінген.
Сағаттарды бөлу кестесі
Гимнастика бөліміне сапқа тұру және қайтадан сапқа тұру, негізгі
қалып, қолдың, дененің бастың қалыптары; үлкен доптармен орындалатын
жаттығулар; кішкентай доптармен орындалатын жаттығулар, дұрыс тұлға
қалыптастыруға арналған жаттығулар, акробатикалық жаттығулар, би
жаттығулары, өрмелеу, еркін тәсілмен өрмелеу, кедергілермен өрмелеп шығу,
тепе-теңдік жаттығулары, жүру мен жүгіру, секіру, лақтыру жаттығулары
жатады.
Ойын бөлімінде жалпы дамыту жаттығулары, жүгіру, бір орында секіру,
бір орыннан екінші орынға секіру, биіктіктен секіру, жүгіріп келіп
ұзындыққа секіру, алысқа, межеге лақтыру элементтері бар ойындар
қарастырылған.
Шаңғыға дайындық бөлімінде шаңғыға үйретудегі киімдер, аяқ киім,
сондай-ақ шаңғыны күту, шаңғымен қатарға тұру, шаңғымен алдыға жылжу,
шаңғымен жоғары көтерілу және төмен түсу жаттығулары қарастырылған.
Сонымен қатар теоретикалық материал жөніндегі мәліметтерде
қарастырылған әр түрлі дене жаттығуларын кең көлемде пайдалану
бағдарламаның мазмұнын толықтырады. Әр түрлі дене жаттығулары түрлерін
пайдалану агзаға зор әсерін тигізеді және қимыл дағдыларын қалыптастырады,
дененің сапалық жылдамдық, икемділік қасиеттерін тәрбиелейді, моральдық
ерік-жігер қасиеттерін тәрбиелейді.
Бағдарлама міндеттерінің орындалуына ауа райы жағдайының тигізетін
әсері мол. Ауа райының ашық күндерінде сабақ түрлері таза ауада
ұйымдастырылады.
Оқушылардың дене жаттығулары түрлерін дұрыс пайдалану дене тәрбиесі
міндеттерін тиімді шешумен анықталады. Бұл жерде мектептің материалдық
базасы маңызды орын алады. Мектептегі спорт алаңы, гимнастикалық зал,
қажетті құрал-жабдықтар.
Дене шынықтыру оқу бағдарламасы - мектептегі дене шынықтыру жөнінен
ұйымдастырылған жұмыстың негізі болып табылады. Сондықтан оқу жұмысы
сыныптан тыс ұйымдастырылатын жұмыс түрлерімен тығыз байланыста болуы
қажет.
Мектептен, сыныптан тыс жұмыс түрлерінде қимыл-іскерліктері мен
дағдыларын қалыптастыратын тақырыптар көп кездеседі, сондықтан мұғалім әр
тақырыпқа ерекше көңіл бөлуі қажет.

1.3 Мектептегі дене шынықтыру жөніндегі негізгі құжат - оқу бағдарламасы

Бағдарламада теоретикалық мәлімет бөлімі барлық сыныптарда
қарастырылған. Бұл бөлімнің міндеті - оқушылардың дене шынықтыру және спорт
саласында қажетті білім алу, дене жаттығуларының маңызы, гигиеналық ережені
білу, оны өз істерінде қолдану болып табылады. Оқушыларға бұл міндет дене
шынықтыру сабағын, жұмыс түрлерін, дене шынықтыру құралдарына сапалы қарау
сезімін туғызады.
Бастауыш мектеп сыныптарында оқушылар ең қарапайым теориялық білім
алады, ал жоғары сыныптарда теориялық білімнің мазмұны кеңейеді және
тереңдетіледі.
Теориялық бөлімге арнайы сағаттар бөлінбегендіктен, мұғалім сабақ
барысында әңгімелесу жүргізеді. Мұғалім іс жүзінде орындалатын
жаттығулардың теоретикалық нұсқауы болатындай әңгімелесуі қажет. Мысалы:
алғашқы дене шынықтыру сабағындағы әңгімелесу, дене шынықтыру және спортқа
қажетті киім, аяқ киім, дене шынықтыру сабағының маңызы, пайдасы жөнінде
болмақ.
Әр оқу тоқсанының соңында оқушылардың демалысты қалай ұйымдастыруы,
демалысты пайдалы ұйымдастырудан денсаулықтың нығаюы жөніндегі әңгімесі сөз
болады.
Шаңғы тебуге дайындық сабағында мұғалім әңгімелесу арқылы шаңғыны
пайдалану, шаңғы таяғын ұстау, шаңғыны аяққа бекіту туралы, шаңғыны
мектепке алып келу туралы білімдерін тереңдетеді.
Мұғалімнің дене шынықтыру сабағында қолданған теориялық мәліметтері
мектептегі оқылатын сабақтар: ана тілі, табиғаттану, валеология
сабақтарымен байланыста болуы керек.
Оқу тоқсаны барысында үш-төрт әңгімелесу жүргізуі қажет. Тоқсанның
басында алдағы болатын сабақтардың маңызы, міндеттері, оқушыларға қойылатын
талаптар және жақсы нәтижеге жету үшін нұсқаулар беріледі. Ал, тоқсанның
соңында сабақ қорытындылары, балалардың жағымды жақтары ескеріліп,
ұсыныстар, кеңестер беріледі.
Сонымен қатар оқушыларға тұлғаны дұрыс ұстау, ертеңгілік гимнастика,
сергіту минуттары, жыл мезгілдеріне байланысты спорт киімдерімен қамтамасыз
етілуі жөнінде әңгімелеседі. Оқушылармен әңгімелесу барысында мұғалім
біздің еліміздің спортшылары жөнінде дене шынықтыру және спорт жөніндегі
жетістіктерін бейнетаспа арқылы көрсетуді ұйымдастырады.
Оқушылардың білімдерін тексеру теориялық білім беру барысында бақылау
сұрақтарына жауап беру арқылы бекітіледі.

2 Бастауыш сыныпта жеңіл атлетика сабағын өткізу
2.1 Гимнастика, жалпы дамыту жаттығулары

Гимнастика
Сапқа тұру және қайтадан сапқа тұру.
Гимнастикалық сапқа тұру және қайтадан сапқа тұру оқушылардың мектепте
болған барлық оқу жылында үйретіледі. Сапқа тұру және қайтадан сапқа тұру
жаттығулары оқушылардың дұрыс тұлғасын қалыптастырады, жинақтылыққа,
тәртіптілікке, мұғалімнің бұйрығын орындауға, іс-әрекет барысында
ұйымшылдыққа тәрбиелейді. Сонымен қатар сабақ барысында бұл жаттығулар
мұғалімнің оқушыларға дұрыс жетекшілік жасауына көмектеседі. Жаттығуларды
орындау барысында оқушыларға нақты талаптар қойылады. Үйрету кезеңдеріне
сәйкес оқушылар мәлімдеме беру, оңға, солға, бұрылулар жасау, тапсырма
бойынша санау, сапты созу, қатарға тұрудың әр түрін орындау, "қатар",
"сан", "қиғаш", "қарама-қарсы", "мәлімдеме-баяндау" сөздерінің түсінігін
білу. Бұл іскерліктер жоғары сынып оқушыларын сапқа тұру және қайтадан
сапқа тұру жаттығуларының күрделі түрін үйрету барысында нәтижелі негіз
болып табылады.
Әр жыл мезгілінде, қандай жағдай болмасын гимнастикалық сапқа тұру
және қайтадан сапқа тұру жаттығуларын үйрету жүргізіледі және арнайы
құралдар қажет етілмейді. Бұл жаттығулар түрлерін мұғалім барлық сабақта әр
түрлі мақсат қоя отырып өткізеді: сапқа тұру және қайтадан сапқа тұруды әр
түрлі әдісте орындау, жаттығуларды, ойын түрлерін орындау үшін алаңда,
залда оқушыларды тұрғызу, сыныпқа бұл жаттығуларды үйрету барысында
мұғалімнің жеңіл, нақты түсіндіре алуы.
Нұсқау беруге (бұйрық берудің орнына) мысал: "балалар, бір-біріңе
кедергі жасамайтындай етіп, маған қарап бір қатарға тұрыңдар", "маған қарап
тұрыңдар". Балаларды қатарға тұруға үйретуде ойындар қолданылады, мысалы:
"Тез қатарға тұрыңдар", "Балалардың қатаң тәртібі", т.б.
Уақыт өте келе бірте-бірте бұйрық беруге көшеді. Бұйрық беру қысқа,
нақты, қатаң тәртіппен беріледі. Берілген бұйрық оқушының анықталған ісіне
сәйкес келуі керек.
Бұйрық берудің көптеген түрлері екі бөлімнен тұрады: алдын-ала балл
түрінде орындалатын жаттығуларды бөлікке бөліп түсіндіру және орындалатын
жаттығуды нақты, анық түрде (сигнал бойынша) орындау. Мысалы: балалар екі
адым алға жасауға берілетін, бұйрық "Екі адым алға (бұйрық беру алдын ала
беріледі) шық!". Орындалатын жаттығудың бұйрығы: "Солға" , "Жаттығуды
орында".
Сонымен қатар мұғалім оқушыларды бүкіл сыныпқа таныс бұйрық беруге
бірте-бірте үйрете бастайды. Мұндай тапсырмалар оқушыларды тәртіптілікке,
өздерін басқаруға, оқу материалы жөніндегі түсініктерін қалыптастыруға
жаттығуларды іс-жүзінде тиімді қабылдауға көмектеседі.
Жаттығулардың түрін үйрету барысында мұғалім бұйрық беруге көшуді
балалардың дайындығына байланысты шешеді. Себебі 1-сынып оқушыларының
мектепке дайындығы ескерілуі қажет.
Гимнастикалық сапқа тұру және қайтадан сапқа тұру жаттығуына үйрету
сабақтың кіріспе бөлімінде үйретіледі. Ал сабақтың басқа бөлімдерінде бұл
жаттығуларды пайдалана беруге болады.
Гимнастикалық сапқа тұру және қайтадан сапқа тұрудың ұзақтығы (8-10
минут). Сапқа тұру және қайтадан сапқа тұру жаттығуларын ұзақ пайдалану
тұлғаның дұрыс қалыптасуына, аяқтың, табанның қызметін өзгертуі мүмкін,
сондықтан уақытты тиімді пайдаланған жөн.
Қатарға, тізбекке, сапқа бой-бойымен бірінің артынан бірі тұру.
Шүйдеге, өкшеге қарап түзелу, орындалатын бұйрытар "Тұрыңдар", "Тік
тұрыңдар", "Тараңдар!", "Түзеліңдер!". Сабақтың басында оқушыларды қатарға
тұрғызу ең ыңғайлы әдіс болып табылады. Мұғалім бірте-бірте оқушыларды өз
орындарына тұруды, анықталған қашықтықты сақтауды, түзу тұруды сақтауды
үйретеді. Сапта қатар түзеуде ара қашықтықты сақтауды оқушылар бірден
меңгере алмайды, сондықтан әр түрлі әдіс-тәсілдердің көмегімен үйретуге
болады.
Мысалы: сабақ өткізу барысында алаңға балалардың сапқа тұруына
байланысты әр түрлі түсті жалаушалар, есеппен қойылады. Жалаушалардың саны
оқушылардың санына сәйкес, ал жалаушалардың түсі біраз саннан кейін
қайталанып отыруы қажет. Сабақтың барысында мұғалім оқушылармен шеңбер
жасайды, содан кейін оқушыларды (бойымен) шақырады және өзінің, көршісінің
жалаушасын есте сақтап қалуды ұсынады. Мұғалім "Тараңдар!" деген бұйрық
береді де, ал жалаушаны көтерген кезде "Тұрыңдар!" деген бұйрық береді, осы
кезде оқушылар бастапқы қалыпқа оралулары қажет. Жаттығуды бірнеше рет
қайталайды. Бұйрықты орындау ұзақтығы (10-15 секунд). Осындай әдістерді
қолдану жақсы нәтиже береді.
Мұғалім "Тұрыңдар!" деген бұйрықтан кейін "Қатарға тұрыңдар!" деген
бұйрық береді. Қатарға тұру бір сызықтың бойында орындалады. Оқушыларды
қатарға тұрғызуға үйретуде жалаушадан басқа әр түрлі текшелер, картоннан,
фанерден жасалған төрт бұрыштар, үш бұрыштар қолдануға болады.
Бір қатарға жалаушаның жанына тұрып ән үйрену үшін жоғарыда аталған
әдісті пайдалану тиімді нәтижесін береді.
Балаларды бойлары бойынша сапқа тұрғызуға үйрету үшін гимнастикалық
орындықты да пайдаланған тиімді.
Балаларды сапқа тұрғызуға үйретуде аяқтың басына, ал қатарға тұрғанда
шүйдеге қарап түзелу, тік тұру жаттығуларын орындауға болады.
Аяқтың басына қарап түзелу жаттығуын алғашында белгіленген сызық
бойынша үйрету тиімді. Оқушылар түзелу барысында аяқтың басы сызыққа тиюі
қажет. Ал оқушылар толық үйреніп болғаннан кейін, түзулер, тік тұру,
жаттығуларын сызықсыз орындауға болады.
Қатарға тұру. Белгіленген уақыт бойынша бір қатарға, екі қатарға тұру,
(10 секундқа дейін). Қатарға тұрудың бұл түрін оқушылар уақыттың қатысынсыз
қатарға тұруды жақсы меңгергеннен кейін ғана үйретіледі. Жылдам қатарға
тұрғызу алдымен бір орында өткізіледі де, бірте-бірте әр түрлі орындарда
өткізіледі.
Жылдам қатарға тұрғызу төмендегідей өткізіледі: Мұғалім алдымен
оқушыларға ескертеді: "қазір "Тараңдар!" деген бұйрық болғанда тарайсыңдар
да, ал "Қатарға тұрыңдар!" (бір қатарға) дегенде, жылдам арада қатарға
тұрасыңдар". (Уақыт секундомер арқылы есепке алынады). Қатарға тұру кезінде
тәртіп сақтау ескеріледі.
Балалардың орындауында "Тік тұрыңдар!" деген бұйрық қиынға соғады,
сондықтан бұл бұйрықты орындау барысында асықпау қажет.
"Тік тұрыңдар!" деген бұйрықты түсіндірген кезде, мұғалім бұйрықтың
қысқа түрде орындалуын қадағалайды.
"Тік тұрыңдар!" бұйрығында тұру: тік тұру, аяқты тік ұстау, өкше
бірге, аяқтың басы алшаң 45 градус көлемінде ашылған, қол төменде,
саусақтар сәл иілген, қозғалмай алдына тік қарау керек.
"Еркін тұрыңдар!" бұйрығы нақты жағдайға байланысты әр түрлі
орындалады. "Еркін тұрыңдар!" бұйрығында оқушылар қатарды бұзбай еркін
қалыпқа келеді.
Қатарда қолдарынан ұстап шеңберге тұру. Қолдарынан ұстап, не ұстамай
қатарға тұру. Сапқа тұрудың ең қарапайым түрі. Шеңберге тұрғызуда төмендегі
әдістерді қолдануға болады. Бірінші әдіс:
а) қатарға тұрған барлық оқушыларды қолдарынан ұстап шеңбер жасау
ұсынылады;
ә) мұғалім өзінің сол қолымен, қатардың бастаушысының оң қолын
ұстайды.
Екінші әдіс:
а) тұрған барлық оқушыларға бір-бірінің қолын ұстау ұсынылады;
ә) қатардың ортасында тұрған екі оқушыға орындарынан кетпеу ұсынылады;
б) мұғалім оқушылардан 10-12 адам алшақ тұрады да бұйрық береді:
"Қолдарыңнан ұстап шеңбер құрыңдар!";
в) мұғалім қолдарын көтеру арқылы оң жақтағылар, оң қол арқылы, сол
жақтағылар сол қол арқылы шеңбер құрады. Осы әдістермен таныстырылғаннан
кейін, мұғалім оқушылардың қолдарын ұстамай шеңбер жасауын үйретеді. Бұл
жерде тәртіп жоғарыда аталғандай үйретіледі. Осы әдістерді оқушылар толық
қабылдағаннан кейін "қолдарыңды ұстап шеңбер құрыңдар!" бұйрығы беріледі.
Бір қатардан шеңберге тұру. Мұғалім қатардың бастаушысы болып өзі
тұрады. "Менің артымнан сап түзеп жүріңдер!" бұйрығы беріледі, қимыл шеңбер
түрінде орындалады, "Сынып тоқта!" бұйрығында шеңбер құрылуы тиіс. Жаттығу
бірнеше рет орындалғанннан кейін "Шеңбер бойынша сап түзе!" бұйрығы
орындалады.
Бір қатардан үш, төрт қатарға тұру (1-сурет). Бір қатардан үш, төрт
қатарға тұру жалпы дамыту жаттығулары, дайындық жаттығуларын орындау, ойын
ойнау барысында қолданылады. Бұл жаттығуларды орындау барысында мұғалім
оқушылардың өздерін реттік санау әдісін пайдаланады.
Мұғалім үш оқушыны сабаққа ыңғайлы және бір-біріне кедергі жасамау
үшін бір-бірден тұрғызады да, қалған оқушыларға үш қатардан тұруына бұйрық
береді. Бұл әдіс толық меңгерілгеннен кейін, қол ұстатпай қатарға тұру
өткізіледі. Сапқа тұрғызу барысында әр қатардың бастаушысы сайланады,
реттік нөмірі бойынша үш қатарға -бірінші, екінші, үшінші қатарға тұрады да
бұйрық бойынша шашырайды, белгі берілгенде қайта тұрады.
Алдын-ала белгіленген орынға бір қатардағы саптан үш (төрт) қатар
сапқа тұру. Бұл әдісті үйрету қатарға тұрудан басталады. Егер оқушылар (30-
40 дейін) санауды толық білетін болса, "Рет бойынша санаңдар!" бұйрығы
беріледі, бұл жерде әр оқушы өзінің реттік нөмірін есте сақтауы қажет,
санай алмаған жағдайда мұғалім өзі санайды.
Бір орында тұрып аттап барып, секіру арқылы (солға) бұрылу. Бір орында
тұрып аттап барып, секіру арқылы бұрылу оқушыларға аяқтың ұшы және өкшесі
арқылы бұрылуды меңгертеді. Алғашқы сабақтарда "Барлықтарың оң қолдарыңды
көтеріңдер!", "Оң қол жақтарыңа бұрылыңдар" деген тапсырмалар арқылы
орындалады, ал бұрылу әдісіне көңіл бөлінбейді. Оқушылар оңға және солға
бұрылуларды меңгергеннен кейін, аттау арқылы бұрылу, бірте-бірте секіру
арқылы бұрылулар үйретіледі. Бұл жерде "Оңға!" немесе "Солға !", ал секіру
арқылы бұрылуда "Секіру арқылы оңға!" бұйрығы беріледі.
Аттап түсу арқылы бұрылу жасау "бір-екі" деп санау арқылы, ал секіру
арқылы бұрылу бір рет санау арқылы үйретіледі.
"Сап адымдап жүру", "Сынып тоқта!" бұйрығының орындалуы. Бұл бұйрықты
орындау оқу жылының бірінші тоқсанынан бастап қолданылады. Алғашқы
бұйрықтың алдын-ала және толық орындалуына көңіл бөлінеді.
"Адымдап жүру" бұйрығында оқушылар дененің барлық салмағын оң аяққа
түсіреді, сол аяқ еркін (бір орында тұрып аяқтың ұшына тұру), ал "Сап
түзе!" бұйрығында, қимылды сол аяқтан бастайды.
Мұғалім түсіндіруді өзінің көрсетуімен анықтайды. 2-3 оқушыға осы
бұйрықты көрсетуді ұсынады. Содан кейін барлық оқушылармен жаттығу
орындалады.
Көптеген оқушылар тапсырманы бірден орындауы мүмкін, ал барлық
оқушылардан талап ету қажет емес.
"Сынып, тоқта" бұйрығының орындалуы барысында оқушылар бір адым алға
аттағанда "Тоқта!" бұйрығы беріледі де, екінші аяқ қасына алынады.
Үзіліс бағыттағы жүріс "Маған қарай", "Затқа қарай". Бағытты өзгерту
жүрісінде "Маған қарай сап түзе" немесе "Жалаушаға қарай бағытта сап түзе"
бұйрықтары орындалады. Бұл жерде бастаушы берілген бағыт бойынша, ал
оқушылар бастаушының артынан анықталған арақашықтықты сақтап жүреді. Сабақ
барысында мұғалім бастаушы етіп барлық оқушыларды қойып отырады, оқушылар
бастаушынық рөлін атқаруды және бұйрықты орындай білу керек.
Бірінші, екінші, үшінші, төртінші ретімен қатарда санау оқушылардың
дайындығына байланысты бірте-бірте үйретіледі.
Үйрету барысында санаудың ең қарапайым түрі бірінші, екінші болып
санау тиімді. Оң жақта тұрған оқушы "бірінші", келесі "екінші", т.с.с. Оң
жақтағы көршісінің санауын естігеннен кейін, келесі оқушы басын жылдам
солға бұрып, өз нөмірін айтады. Содан кейін басын алға тік ұстап, бастапқы
қалыпқа оралады. Сол жақта тұрған оқушылар өз нөмірлерін бастарын бұрмай
айтады.
Үштен, төрттен, бестен санаулар "Үштен санаңдар!" бұйрығы бойынша
орындалады. "Бір орында тоғыздан-алтыдан-үштен!" санауда, бір орында
тоғыздан-алтыдан-үштен санаңдар!" бұйрығы арқылы орындалады.
Ретпен санау. Ретпен санау барысында "Рет бойынша санаңдар!" бұйрығы
беріледі. Бұл бұйрықта оң жақтағылар бастарын солға бұрып, өзінің көршісіне
"бірінші" деп айтады, ал екінші оқушы оны естіп, басын тура солай бұрып
"екінші" деп айтады. Қатардың соңына дейін санау осылай өткізіледі. Ең
соңғы оқушы санауды аяқтайды, өзінің нөмірін айтады, алға оң аяқпен бір
адым жасайды, сол аяғын, оң аяққа теңестіреді де "Санау аяқталды" - деп
хабарлайды. Санау барысында бастарын солға бұрылуына, өз нөмірінің
айтылуына, бастапқы қалыпқа қайта оралуына көңіл бөлінеді.
Бір орында тұрып оңға, солға, толық айналу. Бұл айналулар жеке-жеке
үйретіледі. Алғашқыда оңға бұрылу үйретілуі қажет, бұл жерде бұрылу оң
аяқтың өкшесімен, сол аяқтың ұшымен орындалады. Оқушыларға бұрылу бір-екі -
деп санау арқылы болатынын ескерту қажет. Оңға бір - дегенде оң аяқтың
өкшесі, сол аяқтың ұшы бұрылады, ал екі дегенде сол аяқ оң аяқтың жанына
қойылады. Бұл бұрылу түрін оқушылар қатарда тұрғанда үйрету тиімді.
Жаттығуды орындау барысында бір деген санауда мұғалім жаттығудың дұрыс
орындалуына көңіл бөледі, оқушылар дұрыс орындаған жағдайда ғана екі деген
бұйрықты береді.
Солға бұрылу оқушылар оңға бұрылуды толық үйренген жағдайда ғана
басталады.
II сынып оқушыларында оңға және солға бұрылу жеке-жеке орындалса, ал
III сыныпта оңға, солға бұрылу бірге өткізіледі.
Толық айналу сол аяқтың өкшесімен оң аяқтың ұшымен, сол иықпен 180
градусқа бұрылу арқылы орындалады. "Толық айнал!" бұйрығы бойынша
үйретіледі, ал "екі!" дегенде оң аяқты сол аяқтың жанына қояды.
Қолды алға созып сапты созу. Қолды жанына созып сапты созу. Сапты
созуға үйретуді сапта тұрған кезде үйреткен дұрыс. Алдымен жаттығудың
орындалуы түсіндіріледі де, "Қолдарыңды алға созып сапты созыңдар!" бұйрығы
айтылады. Бұйрық бастаушыдан бастап барлық оқушылар қолдарын алға, артқа
қарай созады, қолдары алдағы көршісіне тимеу керек.
"Бір аяқпен жүру". Бастауыш мектепте оқушыларды бір аяқпен жүруге
үйрету қажет. Үйретудің бастапқы кезеңінде сол аяқпен жүру қарастырылады.
Жаттығуды орындау "Адыммен сап түзе!" бұйрығы бойынша орындалады. Бұл
бұйрықты орындау үшін төмендегі әдіс қолданылады. Оқушылар бір қатарға
тұрады, мұғалімнің "Адым" - деген бұйрығында ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.